Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 13 października 2021 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że M. K. jako pracownik u płatnika składek A. (...) P. M. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od dnia 1 grudnia 2018 roku i podstawa wymiaru składek wynosi:

W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że wyłączną przyczyną zmiany od 1 czerwca 2021 r. etatu z pełnego etatu na 7/8 oraz podwyższenia wynagrodzenia ubezpieczonej z kwoty 7500 zł na 10000 zł była chęć uzyskania przez nią świadczeń z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa od podstaw wymiaru składek w wyższej wysokości. W ocenie organu rentowego złożone wyjaśnienia i dokumenty potwierdzają okoliczności zatrudnienia odwołującej od 1 grudnia 2018 roku i wykonywania przez nią na rzecz płatnika składek pracy, nie stanowią one natomiast uzasadnienia dla zmiany czasu pracy i wynagrodzenia od 1 czerwca 2021 r. Dlatego też zdaniem ZUS, od 1 czerwca 2021 r. podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne dla M. K. stanowi kwota 7500 zł brutto miesięcznie w wymiarze czasu pracy – 7/8 etatu.

(decyzja – k. 33-35 załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Odwołanie od w/w decyzji wniosła M. K. reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika.

Zaskarżonej decyzji zarzucani naruszenie:

1) prawa procesowego, a to:

a) art. 8 k.p.a, art. 9 k.p.a., art. 11 k.p.a. i art. 77 k.p.a. poprzez wydanie decyzji bez spójnego i logicznego uzasadnienia, ocenę zgromadzonego materiału dowodowego w sposób dowolny, tendencyjny i z przekroczeniem granic domniemania faktycznego,

2) prawa materialnego, a to:

a] art. 68 ust. 1 pkt 1 lit a . i c. ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych z dnia 13.10. 1998 r. poprzez bezzasadne obniżenie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne odwołującej się,

b] art. 18 ust. 1 i 2 w zw. z art. 4 pkt. 9 i art. 20 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych z dnia 13.10. 1998 r. poprzez ustalenie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne odwołującej się w zaniżonej wysokości,

c] art. 83 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p. poprzez bezzasadne przyjęcie, iż podwyżka wynagrodzenia odwołującej się z kwoty 7500 zł do 10 000 zł miała charakter pozorny.

Wobec powyższego wniesiono o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez ustalenie, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu zatrudnienia M. K. w firmie (...) wynosi od dnia 1 czerwca 2021 roku 10 000, 00 zł miesięcznie, zaś od dnia 1 lipca do dnia 31 lipca 2021 r. 5000,00 zł oraz zasądzenie od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na rzecz odwołującej się kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego w ich maksymalnej wysokości (6 - krotności) wraz z odsetkami za opóźnienie na podstawie art. 98 § l ¹ k.p.c.

(odwołanie – k. 3-5 verte)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, argumentując, jak w zaskarżonej decyzji.

(odpowiedź na odwołanie – k. 14-15 verte)

Na rozprawie w dniu 6 lutego 2024 roku pełnomocnik wnioskodawczyni poparł odwołanie, zainteresowany P. M. - płatnik składek przyłączył się do odwołania. Natomiast pełnomocnik ZUS wniósł o jego oddalenie i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w kwocie 900 zł liczonej od wartości przedmiotu sportu (składek w kwocie 4525 złotych).

(końcowe stanowiska stron –rozprawa z dnia 6 lutego 2024 roku e-protokół (...):06:37-01:10:29 i 01:10:29-01:24:17 – płyta CD – k. 341)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

A. (...) P. M. w zakresie przedmiotu swojej działalności zajmuje się świadczeniem usług budowlanych. M. K. ma wykształcenie średnie.

(zeznania wnioskodawczyni na rozprawie w dniu 6 lutego 2024 roku e-protokół (...):08:57 – 00:25:37 – płyta CD – k. 341 w związku z rozprawą z dnia 9 marca 2023 roku e-protokół (...):36:26-00:41:46- płyta CD – k. 66)

Prowadzeniem księgowości w firmie płatnika zajmuje się księgowa A. O..

(zeznania świadka A. O. na rozprawie w dniu 18 lipca 2023 roku e-protokół (...):12:00-00:19:13 – płyta CD – k. 233)

W dniu 1 grudnia 2018 r. doszło do zawarcia pomiędzy M. K., a A. (...) P. M. umowy na okres próbny od 1 grudnia 2018 r. do 31 stycznia 2019 r., na mocy której ubezpieczona została zatrudniona na pełen etat z wynagrodzeniem 7500 zł na stanowisku Dyrektora ds. (...).

(informacja o warunkach zatrudnienia i uprawnieniach pracowniczych – k. 17, umowa o pracę na okres próbny – k. 18 załączonych do sprawy akt organu rentowego, zeznania wnioskodawczyni na rozprawie w dniu 6 lutego 2024 roku e-protokół (...):08:57 – 00:25:37 – płyta CD – k. 341 w związku z rozprawą z dnia 9 marca 2023 roku e-protokół (...):04:30-00:14:21- płyta CD – k. 66)

Kolejną umowę o pracę w/w strony zawarły w dniu 1 lutego 2019 r. na czas nieokreślony od 1 lutego 2019r. na pełen etat z wynagrodzeniem w kwocie 7500 zł z tym samym stanowiskiem pracy ubezpieczonej (plus premia należna za następny rok po przepracowaniu pełnego roku o ile nastąpi wzrost dochodu firmy o co najmniej 15 % w stosunku do poprzedniego roku podatkowego).

(informacja o warunkach zatrudnienia i uprawnieniach pracowniczych – k. 15, umowa o pracę na czas nieokreślony – k. 16 załączonych do sprawy akt organu rentowego, zeznania wnioskodawczyni na rozprawie w dniu 6 lutego 2024 roku e-protokół (...):08:57 – 00:25:37 – płyta CD – k. 341 w związku z rozprawą z dnia 9 marca 2023 roku e-protokół (...):04:30-00:14:21- płyta CD – k. 66)

Z przedłożonego orzeczenia lekarskiego z dnia 1.12.2018 roku wynikało, że ubezpieczona była zdolna do podjęcia pracy. Datę następnego badania okresowego określono na dzień 31.12.2021 r.

(orzeczenie lekarskie– k. 12 załączonych do sprawy akt organu rentowego)

W dniach 3-4 grudnia 2018 roku ubezpieczona odbyła szkolenie BHP- instruktaż ogólny i stanowiskowy.

(karta szkolenia wstępnego w kopercie – k. 11 załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Do obowiązków skarżącej należało prowadzenie i nadzór nad rozwojem działalności firmy – przygotowywanie projektów odbioru prac budowlanych, faktur, komunikacja z innymi firmami (prowadzenie korespondencji- odbieranie pism i przygotowywanie projektów odpowiedzi na nie).

(zeznania wnioskodawczyni na rozprawie w dniu 6 lutego 2024 roku e-protokół (...):08:57 – 00:25:37 – płyta CD – k. 341 w związku z rozprawą z dnia 9 marca 2023 roku e-protokół (...):04:30-00:14:21- płyta CD – k. 66)

W dniu 1 kwietnia 2020 r. w/w strony podpisały aneks do umowy o pracę z 1 lutego 2019 r. zmieniający od 1 kwietnia 2020 r. stanowisko pracy ubezpieczonej na Dyrektora ds. Administracyjnych oraz zmieniający zakres jej obowiązków zgodnie z załącznikiem załączonym do porozumienia (pozostałe warunki umowy o pracę pozostały bez zmiany).

(porozumienie zmieniające – k. 14 -14 verte załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Skarżąca odpowiedzialna była za kwestie związane z rozwojem działalności firmy, w tym za zarządzanie i rozliczanie umów zawartych z nowo pozyskanymi kontrahentami.

(zeznania wnioskodawczyni na rozprawie w dniu 6 lutego 2024 roku e-protokół (...):08:57 – 00:25:37 – płyta CD – k. 341 w związku z rozprawą z dnia 9 marca 2023 roku e-protokół (...):14:21-00:24:23- płyta CD – k. 66)

Od 27.05.2021 r. do 7.06.2021 r. ubezpieczona miała wystawione zwolnienie lekarskie, które następnie zostało anulowane przez lekarza.

(dokumentacja medyczna – k. 264, zeznania wnioskodawczyni na rozprawie w dniu 6 lutego 2024 roku e-protokół (...):08:57 – 00:25:37 – płyta CD – k. 341 w związku z rozprawą z dnia 9 marca 2023 roku e-protokół (...):14:21-00:24:23- płyta CD – k. 66)

Następnie w/w strony ustaliły, iż od dnia 01.06.2021 r. na mocy zawartego w dniu 10 maja 2021 r. porozumienia zmieniającego wynagrodzenie ubezpieczonej będzie wynosiło 10.000 zł brutto miesięcznie, zmianie ulec miało także zajmowane przez ubezpieczoną stanowisko pracy na: Dyrektor Zarządzający oraz obowiązujący ją wymiar czasu pracy na 7/8. Wskazano także, że pozostałe warunki umowy o pracę miały obowiązywać bez zmian.

(porozumienie zmieniające – k. 13-13 verte załączonych do sprawy akt organu rentowego, zeznania wnioskodawczyni na rozprawie w dniu 6 lutego 2024 roku e-protokół (...):08:57 – 00:25:37 – płyta CD – k. 341 w związku z rozprawą z dnia 9 marca 2023 roku e-protokół (...):14:21-00:24:23- płyta CD – k. 66, zeznania świadka A. O. na rozprawie w dniu 18 lipca 2023 roku e-protokół (...):12:00-00:19:13 – płyta CD – k. 233)

Dopiero w dniu 16.08.2021 r. płatnik składek złożył za ubezpieczoną korekty dokumentów rozliczeniowych za czerwiec 2021 r., w których wskazał podstawę 27500 zł i 7/8 etatu. W pierwszorazowym dokumencie za czerwiec 2021 r. złożonym w dniu 19.07.2021 r. płatnik składek wskazał pełen etat i podstawę 23916,69 zł.

(ZUS RCA – k. 336, k. 337, zrzut ekranu – k. 336 verte, k. 337 verte)

Płatnik składek w latach: 2018-2020 prowadził ewidencję czasu pracy.

(roczna ewidencja czasu pracy – k. 8-10 załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Wnioskodawczyni wypłacane było wynagrodzenie.

(paski płac – k.7-10, k. 331 verte – k. 332 verte, historia rachunku bankowego – k. 11-12, potwierdzenia wykonania przelewu – k. 329 verte - 331)

Na początku 2021 r. zachorował ojciec skarżącej.

(zeznania wnioskodawczyni na rozprawie w dniu 6 lutego 2024 roku e-protokół (...):08:57 – 00:25:37 – płyta CD – k. 341 w związku z rozprawą z dnia 9 marca 2023 roku e-protokół (...):14:21-00:24:23- płyta CD – k. 66, zeznania zainteresowanego na rozprawie w dniu 6 lutego 2024 roku e-protokół (...):44:54 – 00:53:04 – płyta CD – k. 341 w związku z rozprawą z dnia 9 marca 2023 roku e-protokół (...):41:46-00:48:43 – płyta CD – k. 66)

W aktach sprawy zalegają wiadomości e-mail dot. spornego okresu, podpisane jako M. K., Dyrektor Zarządzający wysłane z adresu e-mail: A. (...) – biuro@axainvest.pl.

(korespondencja e-mail – k. 72-83 verte)

Wnioskodawczyni począwszy od 2005 r. leczyła się z powodu niepłodności, w tym kilkukrotnie poddawana była procedurze in-vitro. W dniu 27.05.2021 r. wnioskodawczyni przeszła zabieg inseminacji. Z dokumentacji medycznej wnioskodawczyni wynika, że w trakcie wizyty lekarskiej z dnia 01.07.2021 r., miała przeprowadzone badanie USG, które wykazało widoczny pojedynczy pęcherzyk ciążowy o wym. 22x22x24 mm z zarodkiem.

(zestawienie placówek medycznych – k. 85-85 verte, dokumentacja medyczna – k. 241-267, zeznania wnioskodawczyni na rozprawie w dniu 6 lutego 2024 roku e-protokół (...):08:57 – 00:25:37 i 00:37:33-00:42:52– płyta CD – k. 341 w związku z rozprawą z dnia 9 marca 2023 roku e-protokół (...):14:21-00:32:03- płyta CD – k. 66 i rozprawą z dnia 18 lipca 2023 roku e-protokół (...):04:24-00:09:46 – płyta CD – k. 233)

W dniu 9.07.2021 r. odbyła się wizyta lekarska potwierdzająca stan ciąży u wnioskodawczyni (9 tydzień). Termin porodu został ustalony na 09.02.2022 r. Od 14.07.2021 r. ubezpieczona stała się niezdolna do pracy z powodu choroby przypadającej w okresie ciąży. Od 19.07.2021 r. wnioskodawczyni wniosła o wypłatę zasiłku chorobowego z ZUS. W dokumentacji medycznej wskazano: ciąża wysokiego ryzyka. Odwołująca urodziła dziecko w lutym 2022 r., do dnia porodu nie wróciła do pracy. Ojcem dziecka wnioskodawczyni jest P. M..

(karta ciąży w kopercie – k. 98, zestawienie okresów niezdolności do pracy – k. 62, dokumentacja medyczna – k. 101-148 verte, k. 151-200, k. 203-206 verte, płyta CD w kopercie – k. 209, w kopercie – k. 212, w kopercie – k. 215, k. 222-226 verte, k. 241-267, wykaz nieobecności – k. 302-303, k. 326-327, zeznania wnioskodawczyni na rozprawie w dniu 6 lutego 2024 roku e-protokół (...):08:57 – 00:25:37 – płyta CD – k. 341 w związku z rozprawą z dnia 9 marca 2023 roku e-protokół (...):14:21-00:24:23- płyta CD – k. 66, zeznania zainteresowanego na rozprawie w dniu 6 lutego 2024 roku e-protokół (...):56:37-01:06:37 – płyta CD – k. 341)

W czasie nieobecności wnioskodawczyni w pracy, jej obowiązki miał przejąć inny pracownik płatnika D. B..

(zeznania wnioskodawczyni na rozprawie w dniu 6 lutego 2024 roku e-protokół (...):08:57 – 00:25:37 – płyta CD – k. 341 w związku z rozprawą z dnia 9 marca 2023 roku e-protokół (...):24:23-00:36:26- płyta CD – k. 66, zeznania zainteresowanego na rozprawie w dniu 6 lutego 2024 roku e-protokół (...):56:37-01:06:37 – płyta CD – k. 341)

Decyzją z dnia 18.10.2021 r. ZUS odmówił wnioskodawczyni prawa do zasiłku chorobowego od 2.08.2021 r. w wysokości 100 % z podstawy 10000 zł brutto od 1 czerwca 2021 r. przy 7/8 etatu po odliczeniu kwoty 13,71% tego wynagrodzenia oraz postanowił przyznać prawo do zasiłku chorobowego za okres od 02.08.2021 w wysokości 100 % z podstawy wymiaru 7500 zł brutto po doliczeniu kwoty 13,71 % tego wynagrodzenia.

(decyzja – k. 36-37 załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Płatnik składek osiągnął przychód:

- w 2020 r. w wysokości – 1.879.431,96 zł;

- w 2021 r. w wysokości – 1.485.389,05 zł.

(dokumentacja finansowa – k. 298-299, k. 317-318, k. 322-323 verte)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o powołane wyżej dowody w postaci dokumentów oraz w oparciu o złożone przez płatnika, wnioskodawczynię, świadka zeznania w zakresie sposobu funkcjonowania płatnika oraz zakresu obowiązków wnioskodawczyni wykonywanych przez nią do momentu zawarcia spornego porozumienia zmieniającego do umowy o pracę z dnia 1 lutego 2019 r. Zdaniem Sądu Okręgowego dokumenty, w zakresie w jakim Sąd oparł na nich swoje ustalenia, są wiarygodne, wzajemnie się uzupełniają i tworzą spójny stan faktyczny. Dokumenty te nie były przez strony sporu kwestionowane w zakresie ich autentyczności i zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy, a zatem wynikające z nich okoliczności należało uznać za bezsporne i mające wysoki walor dowodowy. Jako niewiarygodne Sąd ocenił natomiast złożone w niniejszej sprawie zeznania wnioskodawczyni i płatnika składek, w zakresie w jakim wskazywały, że począwszy od 1 czerwca 2021 r. po stronie płatnika wystąpiła konieczność określenia wysokości wynagrodzenia wnioskodawczyni na kwotę 10.000 zł brutto , przy jednoczesnym zmniejszeniu obowiązującego ją wymiaru czasu pracy z pełnego na 7/8. Będąc zobowiązanym przez sąd płatnik składek ostatecznie nie przedłożył do akt niniejszej sprawy oryginalnej dokumentacji osobowej wnioskodawczyni od 1.12.2018 r. tj. od początku jej zatrudniania, która zawierałaby pisemny zakres obowiązków wnioskodawczyni obowiązujący ją przed datą zawarcia spornego porozumienia do umowy o pracę, jak i po jego zawarciu. Tym samym niemożliwym było stwierdzenie czy faktycznie zmianie miał ulec zakres jej obowiązków. Podkreślić należy, że oprócz twierdzeń samej wnioskodawczyni jak i płatnika składek wskazujących, że potrzeba zwiększenia należnego ubezpieczonej wynagrodzenia wynikała z faktu powierzenia jej nowych dotychczas niewykonywanych wcześniej obowiązków pracowniczych, zwiększenia zakresu jej odpowiedzialności, to na tę okoliczność nie przedstawiono jakichkolwiek dowodów. Wnioskodawczyni wskazywała, że w tamtym czasie zyskała większą samodzielność jako pracownik, podnosiła że zostało udzielone jej przez płatnika pełnomocnictwo, na mocy którego zaczęła podpisywać większość dokumentów firmowych, w tym umów z podwykonawcami firmy, z którymi negocjowała warunki ich zawarcia. Ubezpieczona twierdziła również, że płatnik składek upoważnił ją do konta firmowego dzięki czemu mogła dokonywać płatności firmowych, choćby za faktury. Na rozprawie w dniu 9 marca 2023 roku wnioskodawczyni zeznała także, że w 2018 r. w firmie płatnika jej kierownictwu podlegał jeden pracownik płatnika, w 2019 r. dwóch pracowników, a w 2020 r. trzech. Zdaniem sądu jednak, powyższych twierdzeń skarżącej nie wspierają żadne dowody o randze obiektywnych, które pozwalałyby na stwierdzenie, że od 1 czerwca 2021 r. faktycznie wykonywała ona tego rodzaju obowiązki, o których to wspominała w toku swych zeznań. Skarżąca próbowała wykazywać, że poszerzenie zakresu jej obowiązków powiązane z zajmowanym przez nią stanowiskiem pracy Dyrektora Zarządzającego motywowane było tzw.,,uporządkowaniem modelu biznesowego firmy”. Żadna ze stron spornego porozumienia nie wyjaśniła jednak w toku postępowania co rozumie przez to określenie, nie jest wiadomym do jakiego modelu biznesowego wnioskodawczyni poprzez swoje działania, pracę miałaby ostatecznie dążyć, czy też jak w kontekście przywoływanych przez skarżącą okoliczności należało interpretować pojęciu rozwoju, o którym to wielokrotnie wspominała. Ubezpieczona twierdziła, że zajmowała się szkoleniem pracowników, w sprawie jednak brak jest choćby jakichkolwiek faktur VAT na dowód tego, że w spornym okresie wykonywała czynności związane z prowadzeniem szkoleń. Dodać przy tym należy, iż niewiarygodne jest aby wnioskodawczyni wszystkie te czynności, nawet teoretycznie, mogła wykonać w okresie po spornym aneksie z uwagi na efektywnie krótki czas pracy do zwolnienia lekarskiego. Nawet jeśli wnioskodawczyni czynności takie wykonywała to z całą pewnością miało to miejsce przed spornym aneksem.

W tym względzie również zainteresowany płatnik składek nie wyjaśnił bowiem w sposób przekonywujący okoliczności dotyczącej różnicy, jaka pojawiła się w zakresie wynagrodzenia na oferowanym przez niego stanowisku pracy, pomiędzy kwotą jaka obowiązywała wnioskodawczynię od grudnia 2018 roku do maja 2021 roku, a kwotą, która ostatecznie została zaproponowana odwołującej w spornym porozumieniu zmieniającym z dnia 10.05.2021 r. Próbując uzasadnić decyzję w powyższym zakresie zainteresowany płatnik składek wskazywał na zwiększenie zakresu obowiązków odwołującej. Podnosił, że był bardzo zadowolony z jej pracy, a w związku z otrzymaniem subwencji z (...) (Tarczy Finansowej (...) dla Firm i (...), które ucierpiały na skutek pandemii koronowirusa) wnioskodawczyni udało się pozyskać kilku nowych pracowników z urzędu pracy w 2021 roku. Samo jednak twierdzenie zainteresowanego o powyższych faktach nie może automatycznie stanowić o jego uprawdopodobnieniu. Twierdzenie to musiało być bowiem poparte źródłami – dowodami, a tych z kolei brak w niniejszym postępowaniu. Podobnie sytuacja kształtowała się w zakresie twierdzeń płatnika składek i wnioskodawczyni odnośnie zmiany obowiązującego ją wymiaru czasu pracy z pełnego etatu na 7/8, a konkretnie motywacji takiego działania. Zarówno płatnik, jak i ubezpieczona, co prawda, zgodnie wskazywali, że spowodowane było to koniecznością sprawowania przez M. K. opieki nad jej chorym ojcem. Mimo to, na poparcie swojego stanowiska ponownie nie przedłożyli żadnych dowodów. Odnośnie powyższych okoliczności, sąd chciałby jeszcze odnieść się do zeznań płatnika składek, który próbując uzasadnić zasadność zawarcia z wnioskodawczynią spornego porozumienia do umowy o pracę, twierdził że z uwagi na nadmiar obowiązków do zrealizowania od dłuższego poszukiwał osoby, na którą ich część mógłby scedować. W jego opinii taką osobą miała stać się wnioskodawczyni. Pokłosie tego rodzaju argumentacji można odnaleźć także w zeznaniach świadka A. O.. Zdaniem sądu wysoce wątpliwym, wręcz nierealnym wydaje się, że wnioskodawczyni przy zmniejszeniu obowiązującego ją wymiaru czasu pracy od 1.06.2021 r. z pełnego do 7/8 mogła z powodzeniem faktycznie realizować zarówno obowiązki Dyrektora Zarządzającego, jak i dodatkowo te które płatnik rzekomo miał jej przekazać. Tak określony hipotetyczny zakres obowiązków skarżącej z pewnością wykraczałby poza obowiązujący ją wymiar czasu pracy tj. 7/8. Przyjęcie odmiennej interpretacji byłoby sprzeczne z zasadami logiki.

Również sytuacja finansowa płatnika w spornym okresie nie była jak to określił zainteresowany płatnik składek ,,bardzo dobra”, skoro w 2020 r. zanotował przychód w wysokości 1.879.431,96 zł, a w 2021 r. zaobserwować można było pewien spadek osiąganych przez niego przychodów na poziomie 1.485.389,05 zł. Ponadto na rozprawie w dniu 9.03.2023 r. płatnik wskazywał w czerwcu 2021 roku w ramach prowadzonej przez siebie pozarolniczej działalności gospodarczej wykonał kontrakty/inwestycje: osiedle na O., orientarium, biurowiec zlokalizowany przy ul. (...) w Ł., remont (...). Ponownie jednak nie przedłożył żadnego dowodu na potwierdzenie zasadności tych twierdzeń.

W ocenie Sądu, wnioskodawczyni jak i płatnik podpisując sporne porozumienie z dnia 10.05.2021 r. do umowy o pracę z całą pewnością wiedzieli o zbliżającym się terminie planowanej inseminacji. W związku zaś z okolicznością, iż wnioskodawczyni przez wiele lat leczyła się z powodu niepłodności wydaje się wręcz nieprawdopodobnym, aby zdecydowała się zwiększyć ilość dotychczasowych wykonywanych obowiązków pracowniczych. W tych okolicznościach ustalenie wynagrodzenia wnioskodawczyni w oparciu o sporne porozumienie zmieniające na poziomie 10.000 zł brutto, przy jednoczesnym zmniejszeniu jej wymiaru czasu pracy z pełnego etatu do 7/8 nie znajduje żadnego uzasadnienia i to w sytuacji realnego zagrożenia konieczności korzystania ze zwolnienia lekarskiego w związku z ciążą. W ocenie Sądu Okręgowego to właśnie wskazana okoliczność, jak również fakt bliskiej znajomości odwołującej z płatnikiem składek, który jest ojcem jej dziecka stanowił przyczynę nagłej zmiany jego decyzji w przedmiocie ukształtowania wynagrodzenia odwołującej na wyższym poziomie.

Podkreślenia wymaga także okoliczność, iż o zmniejszonym wymiarze etatu, jak i zarazem wzroście wynagrodzenia ubezpieczonej płatnik powiadomił organ rentowy dopiero w sierpniu 2021 r. (data pewna), w związku z dokonaną korektą przedłożonych dokumentów rozliczeniowych, kiedy to z całą pewnością wnioskodawczyni wiedziała o ciąży, w których to dokumentach za czerwiec 2021 r. pierwotnie wykazał za ubezpieczoną pełen etat i podstawę 23916,69 zł. W ocenie sądu aneks podpisany został przez strony już w dacie kiedy ciąża wnioskodawczyni była potwierdzona a sam dokument jest antydatowany.

Wobec powyższych okoliczności, a także z uwagi na niejasności w zakresie twierdzeń stron o tym kto tak naprawdę przejąć miałby przynależne do stanowiska ubezpieczonej obowiązki podczas jej usprawiedliwionej nieobecności w pracy (zainteresowany twierdził, że to on ostatecznie przejął obowiązki skarżącej), wątpliwym wydaje się konieczność zmniejszenia wymiaru czasu pracy wnioskodawczyni, przy jednoczesnym zwiększeniu należnego jej wynagrodzenia. Żaden z przedstawionych przez stronę dowodów nie wskazuje na to, zaś twierdzenia samej ubezpieczonej oraz płatnika – ojca jej dziecka są mało wiarygodne, zwłaszcza że nie poparte innymi dowodami.

Bez znaczenia pozostawały także dokumenty przedłożone przez wnioskodawczynię po zamknięciu rozprawy (k.344-359). Zgodnie z art. 205 ¹² § 2 k.p.c., jeżeli nie zarządzono przeprowadzenia posiedzenia przygotowawczego, strona może przytaczać twierdzenia i dowody na uzasadnienie swoich wniosków lub dla odparcia wniosków i twierdzeń strony przeciwnej aż do zamknięcia rozprawy, z zastrzeżeniem niekorzystnych skutków, które według przepisów kodeksu mogą dla niej wyniknąć z działania na zwłokę lub niezastosowania się do zarządzeń przewodniczącego i postanowień sądu, o czym została pouczona. W związku z tym wszelkie dokumenty złożone przez nią później, po zamknięciu rozprawy, nie mogły zostać wzięte pod uwagę i należało potraktować je wobec tego jako spóźnione. Sąd zaznacza również, że na podstawie art. 316 § 1 k.p.c. wydaje swoje orzeczenie na podstawie stanu rzeczy z chwili zamknięcia rozprawy i na podstawie zaproponowanych do tego momentu dowodów.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie nie jest zasadne.

Zgodnie z treścią art.6 ust.1 punkt 1, art.8 ust.1 i art.11 ust.1 i art.12 ust.1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.2023.0.1230), pracownicy, to jest osoby pozostające w stosunku pracy, podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym. Jak stanowi art. 8 ust. 1 cytowanej ustawy za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy, z zastrzeżeniem ust. 2 i 2a. Osoby będące pracownikami podlegają także obowiązkowo ubezpieczeniu chorobowemu (art. 11 ust. 1 wskazanej ustawy) oraz wypadkowemu (art. 12 ust. 1 wskazanej ustawy). Ponadto, zgodnie z art. 13 pkt 1 ustawy systemowej pracownicy podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku.

Z kolei art. 18 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych stanowi, iż podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych wymienionych w art. 6 ust. 1 pkt 1-3 i pkt 18a stanowi przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9 i 10, z zastrzeżeniem ust. 1a i 2, ust. 4 pkt 5 i ust. 12.

Stosownie do treści art. 20 ust. 1 wspomnianej ustawy, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe oraz ubezpieczenie wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenia rentowe, z zastrzeżeniem ust. 2 i ust. 3.

Zgodnie z treścią art.22 k.p. nawiązanie stosunku pracy wymaga zgodnych oświadczeń woli pracownika i pracodawcy. Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, zaś pracodawca do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem.

W związku z powyższym wskazać należy, że wysokość wynagrodzenia uzgodnionego przez strony stosunku pracy na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych ma istotne znaczenie z uwagi na okoliczność, że ustalanie podstawy wymiaru składki z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy następuje w oparciu o przychód, o którym mowa w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, a więc w oparciu o wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne, a w szczególności wynagrodzenie zasadnicze, wynagrodzenie za godziny nadliczbowe, czy różnego rodzaju dodatki, nagrody, premie itp. Umowa o pracę wywołuje zatem nie tylko skutki bezpośrednie, dotyczące wprost wzajemnych relacji między pracownikiem i pracodawcą, lecz także dalsze, pośrednie, w tym w dziedzinie ubezpieczeń społecznych, kształtując stosunek ubezpieczenia społecznego, w tym wysokość składki, co w konsekwencji prowadzi do uzyskania odpowiednich świadczeń. Oznacza to, że ocena postanowień umownych może i powinna być dokonywana także z punktu widzenia prawa ubezpieczeń społecznych, a więc nie tylko z punktu widzenia interesu pracownika (ubezpieczonego), ale także interesu publicznego.

Według art. 83 ust. 1 pkt 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, Zakład wydaje decyzje w zakresie indywidualnych spraw dotyczących w szczególności ustalania wymiaru składek i ich poboru, a także umarzania należności z tytułu składek.

Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem Sądu Najwyższego, Zakład Ubezpieczeń Społecznych może kwestionować wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 2009 roku, III UK 7/09, LEX nr 509047, a także uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 2005 roku, II UZP 2/05, OSNP 2005, Nr 21, poz. 338 oraz wyroki Sądu Najwyższego z dnia 2 sierpnia 2007 roku, III UK 26/07, z dnia 19 września 2007 roku, III UK 30/07).

Podkreślić należy, że Zakład ma prawo badać zarówno tytuł zawarcia umowy, jak i ważność jej poszczególnych postanowień. Nie jest ograniczony do kwestionowania faktu wypłacenia wynagrodzenia we wskazanej kwocie, lecz może też ustalić stosunek ubezpieczenia społecznego na ściśle określonych warunkach. Potwierdził to wyraźnie Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 27 kwietnia 2005r. (II UZP 2/05), w której stwierdził, że w ramach art. 41 ust. 12 i 13 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych Zakład Ubezpieczeń Społecznych może zakwestionować wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa (art. 58 k.c.) (wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 20 września 2012r., III AUa 420/12; wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 16 października 2013r., III AUa 294/13).

Oczywiście, stanowisko organu rentowego podlega kontroli sądowej w ramach postępowania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych.

Wydając zaskarżoną decyzję organ rentowy nie zakwestionował faktycznego świadczenia przez odwołującą pracy na rzecz płatnika składek w okresie od momentu jej zatrudnienia tj. od dnia 1.12.2018 r.

W przedmiotowej sprawie spór pomiędzy stronami dotyczył natomiast wysokości miesięcznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe, zdrowotne wnioskodawczyni z tytułu zatrudnienia u płatnika składek od dnia 1 czerwca 2021 roku, kiedy to zawarto kwestionowane przez ZUS porozumienie zmieniające do umowy o pracę z dnia 1.02.2019 r., na mocy którego zmianie uległ wymiar czasu pracy ubezpieczonej z pełnego etatu na 7/8 oraz podwyższono płacę zasadniczą ubezpieczonej z kwoty 7500 zł na 10000 zł.

Zdaniem organu rentowego wyłączną przyczyną zmiany od 1.06.2021 r. etatu z pełnego na 7/8 oraz podwyższenia wynagrodzenia ubezpieczonej z kwoty 7500 zł na 10000 zł była chęć uzyskania przez nią świadczeń z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa od podstaw wymiaru składek w wyższej wysokości.

Rozstrzygnięcia wymagało zatem, czy zachodziły przesłanki do ustalenia, że wnioskodawczyni powinna być objęta ubezpieczeniem społecznym z podstawą wymiaru składek od jakiej płatnik rozliczył składki, czy też jak chciał tego organ rentowy – podstawa wymiaru składek powinna zostać obniżona do wskazanej w zaskarżonej decyzji. Zdaniem ZUS od 1 czerwca 2021 r. podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne dla M. K. stanowiła kwota 7500 zł brutto miesięcznie w wymiarze czasu pracy – 7/8 etatu.

Należało zatem ustalić, czy postanowienia porozumienia zmieniającego z dnia 10.05.2021 r., zgodnie ze stanowiskiem organu rentowego, były sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, tym samym czy były nieważne (art. 58 § 2 k.c.) - czy wysokość wynagrodzenia wypłacona ubezpieczonej za jej pracę była godziwa, to znaczy czy wynagrodzenie to stanowiło ekwiwalentne wynagrodzenie do rodzaju, ilości i jakości pracy oraz wymaganych kwalifikacji.

W pierwszej kolejności należy zauważyć, że w prawie pracy obowiązuje zasada swobodnego kształtowania postanowień umownych, lecz nie jest też sporne, że wolność kontraktowa realizuje się tylko w takim zakresie, w jakim przewiduje to obowiązujące prawo. Jakkolwiek z punktu widzenia art. 18 § 1 kodeksu pracy, umówienie się o wynagrodzenie wyższe od najniższego jest dopuszczalne, gdyż normy prawa pracy swobodę tę ograniczają tylko co do minimum świadczeń należnych pracownikowi w ramach stosunku pracy, to należy pamiętać, że autonomia stron umowy w kształtowaniu jej postanowień podlega ochronie jedynie w ramach wartości uznawanych i realizowanych przez system prawa, a strony obowiązuje nie tylko respektowanie własnego interesu jednostkowego, lecz także wzgląd na interes publiczny.

Najdobitniej wyraża to reguła zawarta w przepisie art. 353 ¹ k.c., który ma odpowiednie zastosowanie do stosunku pracy, zarówno wobec braku uregulowania normowanej nim instytucji w prawie pracy, jak też niesprzeczności z zasadami prawa pracy (por. art. 300 k.p.) zawartego w nim wymagania, by treść stosunku pracy lub jego cel nie sprzeciwiał się właściwości (naturze) tego stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Z kolei odpowiednie zastosowanie art. 58 k.c. pozwala na uściślenie, że postanowienia umowy o pracę sprzeczne z ustawą albo mające na celu jej obejście są nieważne, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, a sprzeczne z zasadami współżycia społecznego - nieważne bezwzględnie.

Należy zwrócić uwagę, iż sprzeczny z zasadami współżycia społecznego może być także niegodziwy cel umowy o pracę, polegający na ustaleniu nadmiernej wysokości wynagrodzenia (rażąco wygórowanego), aby otrzymywać zawyżone świadczenia z ubezpieczeń społecznych kosztem innych ubezpieczonych. Co prawda w tezie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 4 sierpnia 2005 r. (II UK 320/04, OSNP 2006 nr 7-8, poz. 122) przyjęto, że „cel zawarcia umowy o pracę w postaci osiągnięcia świadczeń z ubezpieczenia społecznego nie jest sprzeczny z ustawą (art. 58 § 1 k.c.)”, a w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 2005 r. (II UK 141/04, OSNP 2005 Nr 15, poz. 235) stwierdzono, iż „stronom umowy o pracę, na podstawie której rzeczywiście były wykonywane obowiązki i prawa płynące z tej umowy, nie można przypisać działania w celu obejścia ustawy (art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p.)”, to - pomijając, że rozstrzygnięcia te zapadły w odmiennych niż oceniany stanach faktycznych - trzeba zauważyć, że dotyczą one kwalifikowania opisanych zachowań w aspekcie ich zgodności z prawem, nie rozważając czy nie naruszają one zasad współżycia społecznego. Zgodnie bowiem z art. 58 § 2 k.c. nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, wyrażająca się m.in. poprzez ustanowienie rażąco wygórowanego, a zatem niegodziwego wynagrodzenia. Tym samym, uzasadnionym jest twierdzenie, iż ustanowienie w umowie o pracę nadmiernie wysokich wynagrodzeń może być sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, bowiem fakt, że cel zawarcia umowy o pracę w postaci osiągnięcia świadczeń z ubezpieczenia społecznego nie jest sprzeczny z ustawą, nie może oznaczać akceptacji dla nagannych i nieobojętnych społecznie zachowań korzystania ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych, przy zawieraniu umów o pracę na stosunkowo krótki okres przed zajściem zdarzenia generującego uprawnienie do świadczenia z ubezpieczenia społecznego lub ustaleniu wysokiego wynagrodzenia w celu uzyskania przez osobę ubezpieczoną naliczonych od takiej podstawy świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

Wysokość składek, a w efekcie wysokość świadczenia w przypadku spełnienia wymogów koniecznych do jego uzyskania, jest więc zależna od uzyskiwanego przez pracownika wynagrodzenia. Oznacza to, że zasada godziwości wynagrodzenia wyrażona w art. 13 k.p. nabiera nowego aksjologicznego znaczenia; wynagrodzenie powinno być zatem godziwe, a więc właściwe, uczciwe, ekwiwalentne do zakresu obowiązków pracownika oraz intensywności jego pracy. W kontekście powyższego wynagrodzenie winno być faktycznie adekwatne do charakteru pracy w tym sensie, że nie powinno być ustalane ponad dopuszczalną i zarazem sprawiedliwą granicę, nie powinno więc rażąco przewyższać wkładu pracy pracownika. Ograniczenie to wynika z alimentacyjnego charakteru świadczeń z ubezpieczenia społecznego oraz zasady solidaryzmu, a jego brak doprowadziłby do możliwości pobierania świadczeń w wysokości większej niż realnie powinna przysługiwać. To z kolei, prowadzi do wskazywanego już wniosku, zgodnie z którym Zakład Ubezpieczeń Społecznych może zakwestionować wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało ono wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa (zob. uchwałę Sądu Najwyższego z 27 kwietnia 2005 r., II UZP 2/05, wyrok Sądu Najwyższego z 9 sierpnia 2005 r., III UK 89/05). Ustawodawca świadomy potencjalnych nadużyć przewidział w art. 86 ust. 2 u.s.u.s. kompetencje organu rentowego do badania zarówno tytułu zawarcia umowy o pracę, jak i ważności jej poszczególnych postanowień oraz zakwestionowania tych postanowień umowy o pracę w zakresie wynagrodzenia, które pozostają w kolizji z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierzają do obejścia prawa (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 7 marca 2013 r., III AUa 1515/12).

Jednocześnie Sąd podkreśla, że cel zawarcia umowy o pracę w postaci osiągnięcia świadczeń z ubezpieczenia społecznego nie jest sprzeczny z ustawą, ale nie może to oznaczać akceptacji dla nagannych i nieobojętnych społecznie zachowań oraz korzystania ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych przy zawarciu umowy o pracę na krótki okres przed zajściem zdarzenia rodzącego uprawnienie do świadczenia i ustalenia wysokiego wynagrodzenia w celu uzyskania świadczeń obliczonych od tej podstawy. Taka umowa o pracę jest nieważna w części ustalającej wynagrodzenie wygórowane, nieusprawiedliwione rzeczywistymi warunkami świadczenia pracy, jako sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (por. wyrok Sądu Najwyższego z 18 października 2005 r., II UK 43/05, z 12 lutego 2009 r., III UK 70/08). Wynika to po części z tego, że zgodnie z art. 78 k.p. wynagrodzenie za pracę powinno być tak ustalone, aby odpowiadało w szczególności rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, a także uwzględniało ilość i jakość pracy. W orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazuje się, że do oceny ekwiwalentności wynagrodzenia należy stosować wzorzec, który w najbardziej obiektywny sposób pozwoli ustalić poziom wynagrodzenia za pracę o zbliżonym lub takim samym charakterze, który będzie uwzględniał również warunki obrotu i życia społecznego (por. wyrok Sądu Najwyższego z 23 stycznia 2014 r., I UK 302/13). Ocena godziwości wynagrodzenia wymaga uwzględnienia każdego konkretnego przypadku, a zwłaszcza rodzaju, ilości i jakości świadczonej pracy oraz wymaganych kwalifikacji (zob. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 26 listopada 1996 r., U 6/96, wyrok Sądu Najwyższego z 16 grudnia 1999 r., I PKN 456/99). Stąd też zasadne jest wskazanie, że ustalenie wynagrodzenia powinno nastąpić nie w oderwaniu od zakresu obowiązków, lecz w powiązaniu z tym faktem.

Reasumując tę część rozważań wskazać zatem należy, że wynagrodzenie powinno być adekwatne do rodzaju, charakteru oraz intensywności pracy wykonywanej przez pracownika, jego kompetencji, jak również kondycji finansowej pracodawcy. Okoliczności te mają decydujące znaczenie przy ocenie ustalonego wynagrodzenia.

Na gruncie niniejszej sprawy, Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że wskazana w spornym porozumieniu zmieniającym wysokość wynagrodzenia odwołującej tj. 10.000 zł brutto pozostawała w opozycji do zasad współżycia społecznego i doświadczenia życiowego. Nie bez znaczenia pozostaje w tej sytuacji okoliczność, że ubezpieczona od grudnia 2018 r. do maja 2021 r. zatrudniona była w firmie płatnika na pełen etat z wynagrodzeniem w kwocie 7500 zł. Dopiero w momencie, kiedy wnioskodawczyni w dniu 27.05.2021 r. przeszła zabieg inseminacji, który dał pozytywny efekt, płatnik składek (będący zarazem ojcem jej dziecka) zdecydował się zmienić określone wcześniej warunki płacy i pracy - zmniejszył wymiaru czasu pracy ubezpieczonej do 7/8 etatu, przy jednoczesnym podwyższeniu wynagrodzenia do kwoty 10.000 zł. Stąd też zdaniem sądu wyłączną przyczyną zwiększenia wynagrodzenia wnioskodawczyni był stan jej zdrowia, a konkretnie stan ciąży, a zarazem chęć uzyskania wyższych świadczeń z ubezpieczenia społecznego. W związku ze stanem ciąży ubezpieczona miała świadomość, że w niedalekiej przyszłości będzie na pewno korzystać ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego z powodu macierzyństwa. Zdaniem sądu, ubezpieczona ani płatnik składek nie wskazali w toku procesu argumentów bądź okoliczności przemawiających za tym, aby specyfika łączącego ich stosunku pracy uzasadniała przyznanie wnioskodawczyni wynagrodzenia w kwocie 10.000 zł brutto miesięcznie od 1.06.2021 r. Wątpliwości sądu budzi również fakt, że wynagrodzenie ubezpieczonej miało wzrosnąć z kwoty 7500 zł do kwoty 10.000 zł, mimo iż wymiar czasu pracy uległ zmniejszeniu z pełnego etatu do 7/8, a wnioskodawczyni oprócz czynności przynależnych do stanowiska pracy Dyrektora Zarządzającego miałaby jeszcze dodatkowo wykonywać, te które płatnik składek miał rzekomo jej przekazać. W szczególności odwołującej nie udało się wykazać, aby ilość wykonywanej przez nią pracy na rzecz płatnika składek uzasadniała wynagrodzenie ustalone w wysokości 10.000 zł. Jednocześnie strony nie przedstawiły żadnych dowodów, mających świadczyć o tym, że w spornym okresie czasu, ubezpieczona wykonywała czynności o których to wspominali w toku swych zeznań dot. choćby negocjowania przez nią, zarządzania, rozliczania, wreszcie zawierania umów z podwykonawcami, do czego jak wskazywała była upoważniona na mocy udzielonego jej przez płatnika składek pełnomocnictwa. Skarżąca podnosiła, że do jej obowiązków należeć miało pozyskiwanie kontrahentów, w tym prowadzenie, utrzymywanie z nimi stałego kontaktu. Szerzej na ten temat mowa była w ocenie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego. W ocenie Sądu powyższe może budzić pewne zastrzeżenia, jako że na podstawie zasad doświadczenia życiowego należałoby raczej przyjąć, że pracodawca powierzając pracownikowi obowiązki związane z reprezentacją firmy (np. kontaktem z klientami, dokonywaniem w imieniu pracodawcy płatności firmowych) dokonuje czynności mających na celu wskazanie, że dany pracownik jest upoważniony do takiej reprezentacji. Może to przyjąć formę m. in. założenia indywidualnego konta dla pracownika, sporządzenia stosownego upoważnienia w celu okazania itp. W przypadku wnioskodawczyni taka okoliczność nie miała jednak miejsca. W toku postępowania dowodowego wnioskodawczyni złożyła również do akt sprawy korespondencję e-mail z okresu od marca 2021 r. do lipca 2021 r. celem stwierdzenia, iż w rzeczywistości wykazana została zmiana stanowiska jej pracy z Dyrektora ds. Administracyjnych na Dyrektora Zarządzającego. Analizując powyższe dokumenty nie sposób jednak w sposób oczywisty zdaniem sądu wywnioskować, że autorką powyższej korespondencji faktycznie była ubezpieczona. Zostały one wysłane z ogólnego adresu e-mail firmy płatnika składek, a nie zaś z adres mailowego zawierającego imię i nazwisko pracownika – wnioskodawczyni. W opinii sądu służbowy charakter udostępnionej wnioskodawczyni elektronicznej skrzynki pocztowej sprawiał, że pracodawca - płatnik miał do niej niczym nieorganiczny dostęp, a więc równie dobrze to on mógł być autorem powyższych wiadomości. W niniejszej sprawie zarówno odwołująca, jak i płatnik składek nie wykazali w żaden sposób, aby po stronie pracodawcy istniała rzeczywista potrzeba zmiany od 1.06.2021 r. wymiaru czasu pracy ubezpieczonej z pełnego na 7/8 z jednoczesnym podwyższeniem należnego jej wynagrodzenia do kwoty 10.000 zł. Nie ulega przy tym wątpliwości, że racjonalny pracodawca zatrudnia pracownika, dlatego że potrzebuje w swoim zakładzie pracy siły roboczej. U źródła każdej umowy o pracę leży przyczyna w postaci ekonomiczno-organizacyjnej konieczności pozyskania pracownika do wykonywania prac zakreślonych przedmiotem działalności gospodarczej pracodawcy. Pracodawca kieruje się własną potrzebą gospodarczą i przy prawidłowym, ważnym stosunku pracy wyłącznie ta potrzeba jest sprawczym czynnikiem zatrudnienia. W orzecznictwie Sądu Najwyższego wielokrotnie stwierdzono, że przy ocenie pozorności umowy o pracę racjonalność zatrudnienia i potrzeba zatrudnienia pracownika są przesłankami istotnymi dla oceny ważności umowy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 02 lutego 2002 r., II UKN 359/99 oraz z dnia 17 marca 1997 r., II UKN 568/97). Często zaś bywa tak, że w sprawach o objęcie ubezpieczeniem społecznym strony pozorują pewne czynności, właśnie na wypadek kontroli organu rentowego i tak należy ocenić przedmiotową sytuację, z uwagi na brak faktycznej potrzeby zatrudnienia odwołującej w firmie płatnika za tak wysokim wynagrodzeniem. W tym miejscu należy bowiem zwrócić uwagę na krótkotrwałość zatrudnienia wnioskodawczyni na stanowisku Dyrektora Zarządzającego. Zważyć w tym miejscu należało na dalszą niekonsekwencję w zeznaniach ubezpieczonej i płatnika. Oboje wprawdzie wskazywali początkowo, że w czasie nieobecności wnioskodawczyni w pracy, jej obowiązki (przynależne do stanowiska Dyrektora Zarządzającego i dodatkowe scedowane przez nią przez płatnika w związku z nadmiarem posiadanych przez niego obowiązków) miał przejąć inny pracownik płatnika D. B.. Ostatecznie jednak jak wynika z relacji zainteresowanego, D. B. pracowała w jego firmie do sierpnia 2021, po czym zrezygnowała z zatrudnienia. Wówczas płatnik składek miał realną możliwość zatrudnienia nowego pracownika na miejsce wnioskodawczyni choćby na czas zastępstwo, mimo to jednak jak twierdził przejął z powrotem wszystkie obowiązki służbowe. Trudno zatem przyjąć, aby zainteresowany widząc potrzebę zwiększenia wymiar czasu pracy ubezpieczonej, w okresie jej nieobecności w pracy ostatecznie nie powierzył jej obowiązków innej osobie.

W tym miejscu sąd pragnie jeszcze raz zaakcentować, że wnioskodawczyni podpisując sporne porozumienie datowane na dzień 10.05.2021 r. do umowy o pracę z całą pewnością musiała wiedzieć o zbliżającym się terminie planowanej inseminacji. Zbieżność w czasie spornego porozumienia do umowy o pracę oraz wizyty ginekologicznej (27.05.2021 r.), w trakcie której poddana została procedurze in-vitro, jak również trafnie wypunktowana przez pełnomocnika ZUS okoliczność, że w początkowo składanej deklaracji rozliczeniowej za czerwiec 2021 r., złożonej w lipcu 2021 r., zadeklarowano jeszcze podstawę wymiaru składek 23916,69 zł i pełen etat, a nie podstawę 27500 zł i 7/8 etatu, w ocenie Sądu świadczą o tym, że sporne porozumienie do umowy o pracę zostało antydatowane i w rzeczywistości sporządzono je już po potwierdzeniu przez lekarza ginekologa ciąży wnioskodawczyni. Tym bardziej, że z dokumentacji medycznej wnioskodawczyni wynika, że w trakcie wizyty lekarskiej z dnia 01.07.2021 r., miała wówczas przeprowadzone badanie USG, które wykazało widoczny pojedynczy pęcherzyk ciążowy o wym. 22x22x24 mm z zarodkiem. Natomiast w trakcie wizyty lekarskiej w dniu 9.07.2021 r. potwierdzono stan ciąży u wnioskodawczyni (9 tydzień).

Wobec całokształtu przeprowadzone go postępowania dowodowego, rację ma pozwany ZUS, że wnioskodawczyni nie zaoferowała materiału dowodowego ani w postaci dowodów osobowych, ani dowodów z dokumentów, który stanowiłby wiarygodne uzasadnienie dla podwyższenia wysokości należnego jej wynagrodzenia od 1 czerwca 2021 r. i zgłoszenia jej do ubezpieczeń społecznych z podstawą wymiaru składek w wysokości 10.000 zł.

Również w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych obowiązuje zasada kontradyktoryjności. Przenosząc wyrażony w art. 6 k.c., tradycyjnie zaliczany do instytucji prawa materialnego, obowiązek dowodzenia powoływanych przez stronę okoliczności na grunt prawnoprocesowy należy wskazać że koresponduje on z wyrażoną w art. 232 k.p.c. zasadą inicjatywy procesowej stron. Zgodnie z treścią przywołanego przepisu o proceduralnym charakterze strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Literalna wykładnia omawianego przepisu, jak również jednolite poglądy wyrażane przez doktrynę i orzecznictwo nie pozostawiają wątpliwości, że to strony są „gospodarzami" postępowania. To strony procesu, a nie sąd, są wyłącznym dysponentem toczącego się postępowania i one wreszcie ponoszą odpowiedzialność za jego wynik. Na sądzie rozpoznającym sprawę nie spoczywa powinność zarządzania dochodzeń mających na celu uzupełnienie i wyjaśnienie twierdzeń stron oraz poszukiwanie dowodów na ich udowodnienie. Tymczasem – jak już wyżej wskazano – ubezpieczona nie zaoferowała materiału dowodowego, z którego wynikałoby, że faktycznie od 1 czerwca 2021 r. wykonywała pracę na rzecz płatnika w wymiarze 7/8 etatu z wynagrodzeniem miesięcznym brutto 10.000 zł.

Reasumując, Sąd uznał, iż postanowienia spornego porozumienia zmieniającego do umowy o pracę z dnia 1.02.2019 r. łączącej ubezpieczoną z jej pracodawcą, dotyczące zmniejszenia wymiaru czasu pracy ubezpieczonej z pełnego etatu do 7/8 etatu, było nieważne w świetle art. 58 § 2 i 3 k.c. w zw. z art.300 k.p., gdyż zmierzało do obejścia przepisów prawa ubezpieczeń społecznych. W ocenie Sądu kwota wynagrodzenia określona została jedynie w celu uzyskania wyższych świadczeń z ubezpieczeń społecznych, co jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Przeciętny stosunek wysokości świadczenia do wniesionej składki pozostawał w oderwaniu od ustawowych regulatorów sprawiedliwego rozłożenia kosztów świadczeń poprzez odniesienie do czasu opłacania składek. Zainteresowany podwyższył wynagrodzenie ubezpieczonej i jednocześnie obniżył wymiar czasu jej pracy, a już od 14.07.2021 r. ubezpieczona stała się niezdolna do pracy i do dnia porodu nie podjęła pracy, długotrwale korzystając ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego w razie choroby lub macierzyństwa. Nie może być zgody na kształtowanie stosunku pracy w sposób pozorny, nie zmierzający do osiągnięcia wynikających z tego stosunku celów, lecz mający umożliwić jednej ze stron nieuzasadnione w takim przypadku partycypowanie w systemie świadczeń z ubezpieczeń społecznych. Pamiętać należy, iż jest to system społeczny, finansowany przez wszystkich jego uczestników i winien się opierać na ekwiwalentności świadczeń.

W ocenie Sądu Okręgowego, w świetle poczynionych ustaleń faktycznych, wątpliwości organu rentowego, co do rzeczywistego celu i zamiaru stron, przy zawarciu kwestionowanego porozumienia w zakresie zmiany warunków pracy i płacy były uzasadnione. Tym samym należało przyjąć, że decyzja organu rentowego odpowiada prawu. W miejsce nieważnego zapisu porozumienia organ rentowy zasadnie przyjął, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia wnioskodawczyni podlegającej ubezpieczeniu jako pracownik u płatnika składek A. (...) P. M. wynosi na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, chorobowe i wypadkowe, zdrowotne za okres od dnia 1 czerwca 2021 r. – 7500 zł w wymiarze 7/8.

Jednocześnie wskazać należy, iż nawet gdyby uznać, iż sporny aneks nie był sprzeczny z zasadami współżycia społecznego to czynność ta i tak byłaby nieważna z uwagi na jej pozorny charakter.

Sąd rozstrzygający nie jest jednak związany podstawą prawną przywołaną w uzasadnieniu decyzji. Nieważność aneksu do umowy o pracę jest bowiem wywołana jego pozorności. Materiał dowodowy nie dał podstaw do przyjęcia, iż wnioskodawczyni faktycznie zwiększono wymiar czasu pracy. Aneks został zawarty w momencie gdy strony wiedziały, iż odwołująca jest w ciąży i wyłącznie w celu zapewnienia jej wyższej ochrony ubezpieczeniowej.

Zgodnie z art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Główną cechą czynności pozornej jest brak zamiaru wywołania skutków prawnych, jakie łączą się z oświadczeniem określonej treści. Zachodzi wtedy świadoma, z góry założona sprzeczność między złożonym oświadczeniem, a realnym zgodnym zamiarem obu stron czynności prawnej. Celem zaś tego działania jest, jak słusznie wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 marca 2004 roku w sprawie o sygn. akt III CK 456/02 (publ. Legalis nr 68095), „upozorowanie woli stron na zewnątrz i wytworzenie przeświadczenia dla określonego kręgu (otoczenia), nie wyłączając organów władzy publicznej, że czynność o określonej treści została skutecznie dokonana”. Konsekwencją takiego działania jest uznanie takiego oświadczenia za nieważne, pozbawione cechy konstytutywności. Jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności.

Podsumowując czynność prawna pozorna to taka, która zawiera następujące elementy:

1) oświadczenie musi być złożone tylko dla pozoru,

2) oświadczenie musi być złożone drugiej stronie,

3) adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru.

Wskazane elementy muszą wystąpić łącznie, brak któregokolwiek z nich nie pozwala na uznanie czynności prawnej za dokonaną jedynie dla pozoru. Osoba składająca oświadczenie woli dla pozoru nie chce, aby powstały takie skutki prawne, jakie normalnie prawo łączy z tego typu oświadczeniem, ponieważ nie chce w ogóle wywoływać żadnych skutków (pozorność czysta) albo chce wywołać inne te, które wynikałyby ze złożonego przez nią oświadczenia woli (pozorność kwalifikowana). Za pozorne uznać można jedynie oświadczenia woli skierowane do określonego adresata, który zgadza się na pozorność danej czynności prawnej. Zgoda musi być wyraźna i nie budzić żadnych wątpliwości. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25 lutego 1998 roku (sygn. akt II CKN 816/97), publ. LEX nr 56813 „nieważność czynności prawnej z powodu pozorności złożonego oświadczenia woli może być stwierdzona tylko wówczas, gdy brak zamiaru wywołania skutków prawnych został przejawiony wobec drugiej strony tej czynności otwarcie tak, że miała ona pełną świadomość co do pozorności złożonego wobec niej oświadczenia woli i co do rzeczywistej woli jej kontrahenta i w pełni się z tym zgadza" (wyrok SN z dnia 25 lutego 1998 r., II CKN 816/97, Lex nr 56813). Zgoda drugiej strony czynności prawnej na jej pozorność musi być wyrażona najpóźniej w chwili jej dokonywania. Czynność prawna pozorna jest dotknięta nieważnością bezwzględną i nie wywołuje żadnych skutków prawnych od początku (ex tunc).

Podkreślenia wymaga przy tym, że ta sama czynność prawna nie może być równocześnie kwalifikowana jako pozorna (art. 83 § 1 k.c.) i mająca na celu obejście ustawy (art. 58 § 1 k.c.) (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29 marca 2006 roku, sygn. akt II PK 163/05, publ. OSNP 2007, nr 5-6, poz. 71). Powołane przepisy stanowią odrębne i wykluczające się wzajemnie podstawy nieważności czynności prawnej. Czynność pozorna jest zawsze nieważna. Niekiedy ważna może być czynność ukryta. Dopiero wówczas jest możliwe badanie jej treści i celu w świetle kryteriów wyrażonych w art. 58 k.c. Nie jest więc możliwe obejście prawa poprzez dokonanie czynności prawnej pozornej (por. np. W. W., Obejście prawa jako przyczyna nieważności czynności prawnej, Kwartalnik Prawa Prywatnego 1999 nr 1, s. 69).

W uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2010 roku w sprawie o sygn. akt I UK 43/10 (Lex nr 619658) wskazano z kolei, że umowa o pracę jest zawarta dla pozoru, a przez to nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a podmiot wskazany jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy, czyli strony z góry zakładają, iż nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalnego i rentowych oraz wypadkowego i chorobowego, to podjęcie zatrudnienia w celu objęcia tymi ubezpieczeniami i ewentualnie korzystania z przewidzianych nimi świadczeń nie jest obejściem prawa.

W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 sierpnia 2010 roku w sprawie o sygn. akt I UK 74/10 (Lex nr 653664) stwierdzono zaś, że podstawą ubezpieczenia społecznego jest rzeczywiste zatrudnienie, a nie sama umowa o pracę (art. 22 k.p., art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 13 pkt 1 w/w ustawy). Umowa o pracę nie jest czynnością wyłącznie kauzalną, gdyż w zatrudnieniu pracowniczym chodzi o wykonywanie pracy. Brak pracy podważa sens istnienia umowy o pracę. Innymi słowy jej formalna strona, nawet połączona ze zgłoszeniem do ubezpieczenia społecznego, nie stanowi podstawy takiego ubezpieczenia.

Z powyższego jednoznacznie wynika, że motywacja skłaniająca do zawarcia umowy o pracę, czy też jej aneksowanie, nie ma znaczenia dla jej ważności przy założeniu, że nastąpiło rzeczywiste jej świadczenie zgodnie z warunkami określonymi w art. 22 § 1 k.p. Tym samym nie można byłoby czynić odwołującemu zarzutów, że zawarł kwestionowaną umowę o pracę jedynie w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczeń społecznych, pod tym jednak warunkiem, że na podstawie tej umowy realizowałaby zatrudnienie o cechach pracowniczych.

Mając na uwadze dotychczas poczynione rozważania prawne należy podkreślić, że w realiach niniejszej sprawy Sąd Okręgowy w Łodzi w celu dokonania kontroli prawidłowości zaskarżonej decyzji organu rentowego musiał ustalić zatem, czy pomiędzy wnioskodawczynią, a płatnikiem składek istotnie doszło do nawiązania i realizacji stosunku pracy w warunkach określonych w art. 22 § 1 k.p. na warunkach określonych w spornym aneksie do umowy

W tym celu Sąd zbadał, czy odwołująca świadczyła pracę w zmienionych warunkach zatrudnienia.

Zdaniem Sądu, analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego prowadzi do wniosku, że wnioskodawczyni nie świadczyła pracy na zmienionych warunkach zatrudnienia. Jak już uprzednio zauważono brak dowodów na powyższe okoliczności.

Zdaniem Sądu Okręgowego nie ma wątpliwości, że aneks do umowy o pracę, zmniejszający wymiar czasu pracy, zmieniający stanowisko i jednocześnie zwiększający wynagrodzenie, miał charakter fikcyjny. Stanowisko takie uzasadniają ustalone okoliczności faktyczne. Wnioskodawczyni nie wykazała, że w ramach zawartej spornej umowy o pracę doszło do realizacji umowy na zmienionych warunkach, a fakt, iż jest ona matka dziecka zainteresowanego i zmiana miała miejsce w okresie kiedy odwołująca zaszła w ciążę potwierdzają jedynie pozorność tej umowy.

W stanie faktycznym niniejszej sprawy należy stwierdzić, że strony zawierając sporny aneks miały zamiar wywołania innych skutków prawnych niż te, które wynikają z umowy o pracę oraz jednocześnie próbowały przez jej zawarcie wprowadzić w błąd osoby trzecie, co do dokonanej czynności.

Zmieniona umowa o pracę pomiędzy ubezpieczoną a płatnikiem składek ma zatem charakter pozorny, której zamiarem było jedynie umożliwienie wnioskodawczyni skorzystanie ze świadczeń z zakresu ubezpieczeń społecznych w związku z macierzyństwem od wysokiej podstawy, a nie świadczenie pracy w ramach zawartej umowy. Sporny aneks stanowić miał narzędzie do realizacji tego celu. Fikcyjnie, czyli tylko pozornie zmienione warunki zatrudnienia nie mogły stanowić podstawy do objęcia wnioskodawczyni obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi od wyższej podstawy wymiaru składek.

Dlatego też na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Sąd oddalił odwołanie ubezpieczonej od zaskarżonej decyzji ZUS, jako nieuzasadnione.

W przedmiocie kosztów Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2023.0.1935).

Zgodnie zaś z art. 98 § 1 ¹ k.p.c. od kwoty zasądzonej tytułem zwrotu kosztów procesu należą się odsetki, w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty. Jeżeli orzeczenie to jest prawomocne z chwilą wydania, odsetki należą się za czas po upływie tygodnia od dnia jego ogłoszenia do dnia zapłaty, a jeżeli orzeczenie takie podlega doręczeniu z urzędu - za czas po upływie tygodnia od dnia jego doręczenia zobowiązanemu do dnia zapłaty. O obowiązku zapłaty odsetek sąd orzeka z urzędu.