Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z 12.01.2023 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. przyznał B. C. prawo do emerytury od 7.11.2022 r. i jednocześnie odmówił ubezpieczonej przyznania prawa do rekompensaty z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, ponieważ na dzień 1.01.2009 r. ubezpieczona udowodniła jedynie 7 lat, 11 miesięcy stażu pracy w szczególnych warunkach. Zakład wskazał, że nie uznał jako pracy wykonywanej w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze okresu od 20.01.1983 r. do 30.06.1998 r. (z wyłączeniem okresów urlopów wychowawczych) z tytułu zatrudnienia w (...), gdyż na świadectwie pracy zakład pracy nie powołał się na odpowiednie zarządzenie resortowe właściwego ministra oraz z uwagi na to, że występują rozbieżności co do zajmowanego stanowiska pracy, albowiem w świadectwie pracy wskazano stanowisko „zgrzeblarz”, a w zaświadczeniu o zatrudnieniu i wynagrodzeniu „kontaniarka”. ZUS poinformował, że ponowne rozpoznanie uprawnień do rekompensaty będzie możliwe po doręczeniu właściwie wystawionego świadectwa pracy o wykonywaniu pracy w szczególnych warunkach w tym okresie lub jeżeli zakład pracy nie istnieje środków dowodowych z Archiwum, tj. umowy o pracę, angaży, wykazu zajmowanych stanowisk, jednoznacznie potwierdzających zatrudnienie wnioskodawczyni w terminie 1 miesiąca od otrzymania decyzji. ( decyzja k. 15 akt ZUS)

Odwołanie od powyższej decyzji złożyła ubezpieczona, wnosząc o jej zmianę poprzez przyznanie prawa do rekompensaty z tytułu wykonywania pracy w warunkach szczególnych w wyniku zaliczenia do stażu takiej pracy okresu zatrudnienia pominiętego przez ZUS. Wskazywała, że załączyła dowody z archiwum, tj. angaże oraz dokumenty zawierając zakres jej obowiązków na stanowisku kontaniarza, które znajdowało się w zespole zgrzeblarskim. Podała, że nie może złożyć dodatkowego świadectwa pracy ponieważ zakład pracy został zlikwidowany, natomiast załącza zaświadczenie wydane podczas likwidacji tego zakładu, w którym potwierdzono jej zatrudnienie na w/w stanowisku. ( odwołanie k. 3)

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie, wywodząc jak w zaskarżonej decyzji, a dodatkowo wyjaśnił, że załączone do odwołania nowe dokumenty zostały skierowane do wydziału merytorycznego celem ponownej analizy uprawnień do rekompensaty, dodając, że po zakończeniu tego postępowania zostaną przesłane do sądu wraz z ostatecznym stanowiskiem ZUS. ( odpowiedź na odwołanie k. 4)

W piśmie procesowym z 28.03.2023 r. organ rentowy po zakończonej analizie dokumentów złożonych wraz z odwołaniem, podtrzymał stanowisko jak w zaskarżonej decyzji, gdyż z w/w dokumentów nie wynika w jakim okresie wnioskodawczyni pracowała jako zgrzeblarz, a w jakim jako kontaniarka. (k. 11)

W piśmie procesowym z 14.04.2023 r. wnioskodawczyni wyjaśniła, że praca na stanowisku zgrzeblarza była tożsama z pracą na stanowisku kontaniarki i była wykonywana na zespole trzech maszyn, z których jedna nosiła nazwę kontania, a cały zespół tych maszyn był obsługiwany przez jednego pracownika. (k. 13)

W piśmie procesowym z 5.05.2023 r. pełnomocnik wnioskodawczyni, w osobie adwokata, poparł odwołanie, a także przytoczoną na jego uzasadnienie argumentację, oraz wniósł o zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm prawem przepisanych. (k. 33)

Na rozprawie z 28.09.2023 r. – bezpośrednio poprzedzającej wydanie wyroku w n/n sprawie - pełnomocnik wnioskodawczyni poparł odwołanie oraz wniósł o zasądzenie kosztów postępowania. ( e-prot. z 28.09.2023 r.: 00:02:19-00:41:35)

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

B. C. urodziła się w dniu (...) ( niesporne)

Ubezpieczona w dniu 7.11.2022 r. złożyła wniosek o emeryturę oraz o rekompensatę z tytułu wykonywania pracy w warunkach szczególnych. ( wniosek k. 1 akt ZUS)

Zaskarżoną decyzją z 12.01.2023 r. organ rentowy przyznał ubezpieczonej prawo do emerytury od osiągnięcia wieku emerytalnego, natomiast odmówił jej prawa do rekompensaty z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Organ rentowy uznał na dzień 1.01.2009 r. za udowodnione 7 lat, 11 miesięcy pracy wykonywanej w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Zakład nie uznał jako pracy wykonywanej w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze okresu od 20.01.1983 r. do 30.06.1998 r. (z wyłączeniem okresów urlopów wychowawczych) z tytułu zatrudnienia w Zakładach (...), gdyż na świadectwie pracy zakład pracy nie powołał się na odpowiednie zarządzenie resortowe właściwego ministra oraz z uwagi na to, że występują rozbieżności co do zajmowanego stanowiska pracy, albowiem w świadectwie pracy wskazano stanowisko „zgrzeblarz”, a w zaświadczeniu o zatrudnieniu i wynagrodzeniu „kontaniarka”. ( decyzja k. 15 akt ZUS)

Zgodnie ze świadectwem pracy z 30.06.1998 r. wnioskodawczyni była zatrudniona w Zakładach (...) w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku zgrzeblarza od 20.01.1983 r. do 30.06.1998 r., przy czym w okresie od 13.08.1987 r. do 31.08.1987 r. oraz od 15.06.1989 r. do 3.06.1990 r. przebywała na urlopie wychowawczym. W trakcie tego zatrudnienia ubezpieczona wykonywała stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracę w warunkach szczególnych na stanowisku zgrzeblarza od 20.01.1983 r. do 12.08.1987 r., od 1.09.1987 r. do 14.06.1989 r. (świadectwo pracy k. 7 akt emerytalnych, k. 3 akt kapitałowych, k. 15, 44 akt sprawy)

Zgodnie z zaświadczeniem o zatrudnieniu i wynagrodzeniu wystawionym przez T. Zakłady (...) w upadłości wnioskodawczyni była zatrudniona od 20.01.1983 r. do 31.12.1992 r. w ww. zakładzie pracy na stanowisku kontaniarki w pełnym wymiarze czasu pracy. ( zaświadczenie k. 6 akt kapitałowych, k. 20 akt sprawy)

W spornym okresie zatrudnienia w Zakładach (...) wnioskodawczyni była od 20.01.1983 r. zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku zgrzeblaczki. Ubezpieczona była początkowo przyuczana do tej pracy przez 3 miesiące. Po pomyślnym zakończeniu okresu przyuczenia, wykonywała następnie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku zgrzeblarza. Zgodnie z angażem z 4.07.1983 r. została przeszeregowana na stanowisko kontaniarki od 1.07.1983 r. W okresach od 13.08.1987 r. do 31.08.1987 r. oraz od 15.06.1989 r. do 3.06.1990 r. wnioskodawczyni przebywała na urlopie wychowawczym. Po powrocie z urlopu wychowawczego pracowała na stanowisku kontaniarki do 30.10.1995 r. Zgodnie z angażem z 1.11.1995 r. ubezpieczona pracowała na stanowisku zgrzeblarza. Zgodnie z angażem z 1.05.1996 r. była zatrudniona od 1.05.1996 r. na stanowisku kontaniarki. Zgodnie z angażem z 31.10.1996 r. była zatrudniona od 1.11.1996 r. na stanowisku zgrzeblarza. Zgodnie z kartą obiegową z 30.06.1998 r. ostatnim stanowiskiem pracy ubezpieczonej było stanowisko kontaniarki. Natomiast zgodnie z pismem z tego samego dnia 30.06.1998 r. o konieczności wypłaty odprawy oraz z zaświadczeniem z 30.06.1998 r. pracowała na stanowisku zgrzeblarza. Umowa została wypowiedziana z uwagi na zmniejszenie produkcji – likwidacji stanowiska.

Przez cały okres zatrudnienia w w/w zakładzie pracy wnioskodawczyni zarówno na stanowisku zgrzeblaczki, zgrzeblarza, jak i kontaniarki wykonywała stale i w pełnym wymiarze czasu pracy taką samą pracę w zespole zgrzebalni przy produkcji przędzy wełnianej, pracując cały czas przy zespole trzech połączonych ze sobą maszyn, tj. zgrzeblarek, które zajmowały się czesaniem runa i kontani. Stanowiska zgrzeblarki, zgrzeblaczki i kontaniarki dotyczyły tej samej pracy wykonywanej przez jednego pracownika przy jednym zestawie 3 połączonych ze sobą maszyn. Przez cały czas ubezpieczona pracowała na hali maszyn, w której odbywała się produkcja przędzy. Na hali były cztery zestawy maszyn. Praca wnioskodawczyni polegała na tym, że napełniała pojemnik wełną, wełna przesuwała się po maszynach zgrzebarkach, aż do kontani, gdzie nawijały się niteczki, które ubezpieczona zdejmowała. Oprócz tego odwołująca zajmowała się czyszczeniem maszyn z kurzu, zamiataniem wokół maszyn. Wnioskodawczyni sama pracowała na jednym zestawie maszyn. Kiedy w 1995 r. rozpoczęła się likwidacja w/w zakładu pracy, zespół maszyn, przy którym ubezpieczona wykonywała pracę został przeniesiony na inny oddział, na którym skarżąca nadal wykonywała taką samą pracę. Wnioskodawczyni nie była w spornym okresie oddelegowana do innej pracy. Swoją pracę przy zespole maszyn – zgrzewarek i kontani, wykonywała codziennie przez 8 godzin dziennie. Poza urlopami wychowawczymi ubezpieczona nie korzystała z innych bezpłatnych urlopów. ( umowa o pracę k. 50-51, 76, wniosek k. 75, angaże k. 19, 58-62, 66-74, karta obiegowa zmiany k. 65, wniosek w sprawie zatrudnienia k. 64, karta obiegowa zmiany z 30.06.1998 r. k. 57, zakres obowiązków k.16-18, 52-55, zaświadczenia o korzystaniu z urlopu wychowawczego k. 46, 48-49, oświadczenie o rozwiązaniu umowy k. 21, 47, świadectwo pracy k. 15, 44, pismo z 30.06.1998 r. k. 22, zaświadczenie k. 23, zeznania wnioskodawczyni e-prot. z 28.09.2023 r.: 00:02:32-00:38:46, zeznania świadka B. J. e-prot. z 28.09.2023 r.: 00:20:27 )

Sąd Okręgowy powyższy stan faktyczny odtworzył na podstawie powołanych dokumentów zalegających w aktach ZUS-owskich oraz dodatkowo złożonych dokumentach z akt osobowych wnioskodawczyni wraz z odwołaniem, których autentyczności żadna ze stron nie kwestionowała, a i Sąd z urzędu nie znalazł powodów by to czynić.

Ponadto Sąd oparł się o zeznania świadka B. J., która pracowała w tym samym zakładzie pracy co wnioskodawczyni w latach 1983-1986 oraz o zeznania powódki, dając im wiarę w całości, albowiem korelowały wzajemnie ze sobą, a także z w/w dokumentami, tworząc spójną, logiczną całość. Sąd miał na uwadze, że świadek z wnioskodawczynią wspólnie wykonywała pracę jedynie przez 2,5 roku, jednakże mając na uwadze, że przez cały czas w spornym okresie zatrudnienia powódka wykonywała taką samą pracę, zeznania świadka potwierdziły na czym konkretnie polegała praca skarżącej na zestawie połączonych 3 maszyn. Z dostępnych dowodów dokumentarnych wynika, że poza pracą zgrzeblaczki, zgrzeblarki i kontaniarki, żadnych innych prac ubezpieczona nie wykonywała. Łącznie zatem dowody z zeznań świadka, powódki i dokumentów z badanego okresu pozwoliły odtworzyć w sposób jednoznaczny charakter pracy skarżącej, albowiem niezależnie od tego czy pracowała na stanowisku kontaniarki, czy zgrzeblaczki lub zgrzeblarki, to i tak przez cały czas wykonywała pracę jako pracownik obsługujący zestaw 3 połączonych maszyn – zgrzeblarek i kontani na hali w warunkach szczególnych.

Sąd pominął zeznania świadka M. P., albowiem świadek nie pracowała w badanym okresie z wnioskodawczynią zakładzie (...), a zatem nie ma wiedzy na czym konkretnie w tym czasie polegała praca odwołującej.

Sąd oddalił wniosek pełnomocnika wnioskodawczyni o udzielenie terminu na zgłoszenie wniosku o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego, a także pominął wniosek dopuszczenie dowodu z opinii biegłego specjalisty ds. włókiennictwa na okoliczność działania maszyn zgrzebalniczych, tożsamości pojęć kontaniarka i zgrzeblarka, bądź tożsamości zakresu pracy na tych stanowiskach na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 5 k.p.c. z uwagi na fakt, iż opinia biegłego miała dotyczyć wykazania, że praca wnioskodawczyni należy do prac w warunkach szczególnych zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z 7.02.1983 r., co zdaniem Sądu nie wymaga przeprowadzenia takiego dowodu, gdyż kwestia ta została już udowodniona przez stronę odwołującą za pomocą oryginalnych dokumentów z akt osobowych i korelujących z nimi zeznań świadka B. J. i samej powódki, z których jasno wynika, iż na obu stanowiskach wykonywała taką samą pracę stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wobec czego prowadzenie dowodu z tej opinii zmierzałby jedynie do zbędnego przedłużenia postępowania w n/n sprawie zagrażając jego przewlekłością.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Przedmiotem postępowania było rozstrzygnięcie, czy wnioskodawczyni przysługuje prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

Zgodnie z dyspozycją art. 1 ust. 1 ustawy z 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych (t.j. Dz. U. z 2023 r., poz. 164 ze zm.) określa warunki nabywania prawa do emerytur i rekompensat przez niektórych pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, zwanych "emeryturami pomostowymi", o których mowa w art. 24 ust. 2 i 3 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2017 r. poz. 1383 z późn. zm.).

Stosownie do treści art. 2 ust. 5 ww. ustawy o emeryturach pomostowych, rekompensata jest to odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

W myśl art. 21 ust. 1 ww. ustawy, rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat.

Przepis ustępu 2 art. 21 ww. ustawy stanowi, że rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Przesłanka negatywna została zawarta w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych. Jest nią nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Treść art. 21 ust. 2 ww. ustawy może budzić wątpliwości i jego interpretacji należy dokonywać przy uwzględnieniu uregulowania zawartego w art. 2 ust. 5 ustawy zgodnie, z którym użyte w ustawie określenie rekompensata oznacza odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Rekompensata jest zatem odszkodowaniem za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które rozpoczęły pracę przed 1 stycznia 1999 r. i nie nabędą prawa do emerytury pomostowej, w zamian za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze (analogiczne stanowisko zajął Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 25.11.2010 r., K 27/09, OTK-A 2010, Nr 9, poz. 109).

Skoro, jak wynika z powyższego, celem rekompensaty jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, to przesłanka negatywna, o której mowa w art. 21 ust. 2 ustawy, na co wskazuje wykładnia funkcjonalna tego przepisu, zachodzi w przypadku pobierania emerytury przyznanej w obniżonym wieku emerytalnym np. na podstawie art. 46 w zw. z art. 32 lub 39, czy też art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 14.12.2015 r., Lex nr 1979477).

Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych, prace w szczególnych warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku; wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do ustawy.

Ponadto zgodnie z art. 3 ust. 7 ww. ustawy, za pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze uważa się osoby wykonujące przed dniem wejścia w życie ustawy prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Wskazane odwołanie do art. 32 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, pozwala na stosowanie omawianych przepisów łącznie z rozporządzeniem Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r., nr 8, poz. 43 ze zm.) (vide art. 32 ust. 4 ustawy emerytalnej).

W świetle §2 ust. 1 w/w rozporządzenia oraz zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przy czym powyższe okoliczności pracownik jest obowiązany udowodnić (por. wyrok Sądu Najwyższego z 15 grudnia 1997 r., II UKN 417/97, (...) i US (...) i wyrok Sądu Najwyższego z 15 listopada 2000 r., II UKN 39/00, Prok. i Prawo (...)).

Stosownie do treści §2 ust. 2 w/w rozporządzenia, okresy takiej pracy stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według określonego wzoru, lub świadectwie pracy.

Natomiast rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. 2011. 237.1412) określone zostały środki dowodowe, które powinny być dołączone do wniosku, stwierdzające okoliczności uzasadniające przyznanie tego świadczenia.

W myśl § 21-23 powołanego rozporządzenia środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia są pisemne zaświadczenia zakładów pracy, wydane na podstawie posiadanych dokumentów, oraz legitymacje ubezpieczeniowe, a także inne dowody z przebiegu ubezpieczenia. W przypadku zaś ubiegania się pracownika o przyznanie emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnym charakterze, zaświadczenie zakładu pracy powinno stwierdzać charakter i stanowisko pracy w poszczególnych okresach oraz inne okoliczności, od których jest uzależnione przyznanie takiej emerytury lub renty.

Wyjątek od zasady ustalonej w powołanym przepisie jest zawarty w § 25 wymienionego rozporządzenia, który przewiduje, że okresy zatrudnienia mogą być udowodnione zeznaniami świadków, gdy zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczenia zakładu pracy.

Tym samym brak świadectwa pracy wykonywanej w warunkach szczególnych lub wydanie świadectwa, które nie spełnia wymagań formalnych nie przekreśla ustalania, że tego rodzaju praca była wykonywana. W szczególności ubezpieczony może wykazywać innymi środkami dowodowymi, że praca świadczona była w warunkach szczególnych. W postępowaniu z zakresu ubezpieczeń społecznych stosuje się bowiem te same reguły dowodzenia, jak w zwykłym procesie cywilnym. W szczególności zastosowanie mają art. 6 k.c., art. 232 k.p.c. Strony mają też prawo podważać moc dowodową dokumentów, w tym także świadectwa pracy, które jest dokumentem prywatnym i podlega ocenie przez sąd zgodnie z zasadami art. 233 § 1 k.p.c. (tak trafnie SA w S. w wyroku z 20 lipca 2016 r, III AUa 690/15, LEX nr 2121869).

W sprawie o świadczenia z tytułu pracy w warunkach szczególnych, gdzie przedmiotem ustaleń sądu ma być charakter zatrudnienia, dokonywanie ustaleń stanu faktycznego odbywa się z reguły poprzez przeprowadzenie dowodów osobowych oraz - o ile to jest możliwe - dowodów z dokumentów znajdujących się w aktach osobowych. Osobowe źródła dowodowe (w tym zarówno zeznania świadków, jak i strony procesowej) muszą być jednak zawsze skonfrontowane z istniejącą dokumentacją i dopiero uzyskanie przekonania graniczącego z pewnością co do przebiegu zatrudnienia, może pozwolić na pozytywne rozstrzygnięcie o prawie do świadczeń. Ocena osobowych źródeł dowodowych musi być przy tym wolna od jakiejkolwiek dowolności, uwzględniając reguły logiki oraz zasady doświadczenia zawodowego (tak słusznie SA w S. w wyroku z 27 października 2016 r., III AUa 41/16, LEX nr 2151525).

W art. 23 ust. 1 ww. ustawy postanowiono, że ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę.

Rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o których mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (art. 23 ust. 2 ww. ustawy). Jako dodatek do kapitału początkowego, razem z kapitałem początkowym podlega waloryzacjom.

W rozpoznawanej sprawie bezspornym jest, że wnioskodawczyni nie nabyła prawa do emerytury pomostowej, ani prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w związku z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

W n/n sprawie nie było także wątpliwości, że wnioskodawczyni w spornym okresie zatrudnienia w zakładzie (...) była zatrudniona przez cały czas w pełnym wymiarze czasu pracy.

Wobec zgłoszonych zastrzeżeń przez stronę pozwaną co do świadectwa pracy z okresu zatrudnienia w zakładzie (...), Sąd przeprowadził postępowanie dowodowe celem ustalenia rzeczywistego charakteru i rodzaju pracy wykonywanej przez skarżącą w okresie zatrudnienia w w/w zakładzie pracy na stanowiskach zgrzeblarza i kontaniarki, i w tym celu przesłuchał powołanych świadków, samą wnioskodawczynię, a także dokonał analizy dokumentów z oryginalnych akt osobowych odwołującej z tego okresu zatrudnienia.

Dla dokonania oceny, czy wnioskodawczyni wykonywała stale i w pełnym wymiarze pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, należało zbadać faktycznie wykonywane przez wnioskodawczynię obowiązki, ich charakter i ryzyko oraz obciążenie dla organizmu pracownika. Nie jest bowiem wystarczające oparcie się jedynie na fakcie zaliczania zajmowanego przez pracownika stanowiska do stanowisk, na których praca jest wykonywana w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, przez zatrudniającego pracodawcę. Kluczowe są faktycznie wykonywane przez pracownika obowiązki, a nie jedynie nazwa stanowiska (tak słusznie SN w wyroku z 9.03.2021 r., (...) 39/21, L.).

Przeprowadzone postępowanie dowodowe wykazało, że ubezpieczona w okresie zatrudnienia w zakładzie (...) stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała prace przy obróbce surowców włókienniczych i ich przędzeniu zarówno jako zgrzeblaczka, zgrzeblarka, jak i kontaniarka , pracując przez cały czas wyłącznie przy zestawie 3 połączonych ze sobą maszyn – zgrzeblarek i kontani. Zestaw takich maszyn był obsługiwany przez jednego pracownika, a praca odbywała się na hali produkcyjnej, w której były cztery takie zestawy.

Nie ulega wprawdzie wątpliwości, że to nie nazwa zajmowanego stanowiska, lecz zakres faktycznie wykonywanej przez ubezpieczonego pracy, decyduje o uznaniu jej za pracę w warunkach szczególnych, jednakże z uwagi na wyjątkowy charakter dochodzonego przez wnioskodawcę świadczenia wymagane jest wykazanie przez niego (stosownie do art. 232 KPC) wykonywania pracy w warunkach szczególnych dowodami precyzyjnymi, jednoznacznymi i absolutnie pewnymi. Choć zatem należy przyznać słuszność stanowisku, że co do zasady przepisy KPC nie zawierają jakiejkolwiek gradacji środków dowodowych, to jednak dowód tylko z zeznań świadków bądź tylko wyjaśnień samego wnioskodawcy nie jest wystarczający do przesądzenia o wykonywaniu pracy w warunkach szczególnych (zob. wyrok SA we Wrocławiu z dnia 4 lutego 2020 r., III AUa 1202/19, L.).

Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (obowiązującym w danym systemie czasu pracy i na danym stanowisku) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. Ustalenie zatem jakie prace faktycznie wykonywał wnioskodawca, nie zaś nazwa zajmowanego stanowiska, przesądza o ewentualnym istnieniu przesłanek do przyznania dochodzonego świadczenia (por. wyrok SN z 21 kwietnia 2004 r., II UK 337/03, OSNP 2004/22/392).

Analiza treści wykazu A do powołanego rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. wskazuje, że wyżej wymienione prace wykonywana przez wnioskodawczynię w spornym okresie odpowiadają pracy wymienionej w Dziale VII (zatytułowanym "W przemyśle lekkimi") pod poz. 1 ("obróbka surowców włókienniczych i ich przędzenie) oraz pod poz. 4 ("prace przy produkcji i wykańczaniu produktów włókienniczych) jest pracą w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Ponadto stanowisko zgrzeblarza jest wymienione w załączniku nr 1 do zarządzenia nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z 7.07.1987 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładzie pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego w dziale VII poz. 1 punkt 4.

Nie może powodować nieuwzględnienia żądań ubezpieczonej okoliczność, że nie przedłożyła ona świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych w spornym okresie i że w złożonym świadectwie pracy przez wnioskodawczynię, pracodawca nie wskazał właściwego zarządzenia resortowego, albowiem zgodnie z utrwalonym orzecznictwem w postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokości mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi, przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego, w tym dowodami z zeznań świadków (por.m.in. wyrok SN z 9.04.2009 r., I UK 316/08, LEX nr 707858).

W tym miejscu, wskazać należy, że Sąd całkowicie aprobuje utrwalony w orzecznictwie Sądu Najwyższego pogląd, co do znaczenia wykazów resortowych dla uznania pracy za wykonywanej w szczególnych warunkach. W wyroku z 20.10.2005 r., I UK 41/05, Sąd Najwyższy trafnie stwierdził, że wykonywanie pracy na stanowisku określonym w zarządzeniu resortowym, której nie wymieniono w wykazach A i B, stanowiących załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.), nie uprawnia do uzyskania emerytury na podstawie art. 32 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (por. także : wyrok z 21.04.2004 r., II UK 337/03, OSNP 2004 nr 22, poz. 392; z 20.10.2005 r., I UK 41/05, OSNP 2006 nr 19-20, poz. 306; z 25.02.2009 r., II UK 227/08; z 25.02.2010 r., II UK 218/09; z 24.11.2010 r., I UK 128/10). Jak słusznie wyjaśnił Sąd Najwyższy - wykazy resortowe mają jedynie charakter informacyjny, techniczno-porządkujący i uściślający, w szczególności wówczas, gdy w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia nie wymienia się określonych stanowisk, lecz operuje się pojęciem ogólnym (tak trafnie postanowienie SN z 8.05.2012 r., II UK 25/12, L.).

Z oryginalnych dokumentów z akt osobowych ubezpieczonej oraz z zeznań świadka B. J. i odwołującej jednoznacznie wynika, że w całym badanym okresie ubezpieczona pracowała stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w charakterze zgrzeblarza lub kontaniarki przez cały czas wykonując pracę przy takim samym zestawie trzech połączonych ze sobą maszyn, które obsługiwała samodzielnie, co świadczy o tym, że przez 8 godzin dziennie niezależnie od nazwy stanowiska wykonywała stale taką samą pracę. Praca na tych stanowiskach była wykonywana tylko na hali produkcyjnej. Zatem praca ta odbywała się w ciężkich warunkach, w których odwołująca była ciągle narażona na hałas maszyn, zapylenie i kurz. Ze zgromadzonego materiału dowodowego nie wynika, aby wnioskodawczyni była oddelegowana do innych czynności, ani też, aby w pracy zakładu występowały w spornym okresie przestoje.

Ubezpieczona wraz z uznanym przez organ rentowy okresem pracy w warunkach szczególnych wykazała zatem ponad 15-letni okres pracy w warunkach szczególnych.

Tym samym nie ulega wątpliwości, że wnioskodawczyni pracowała w szczególnych warunkach przez ponad wymagane 15 lat takiej pracy (i to nawet jeśli uwzględnić okresy przebywania na urlopie wychowawczym wynikające ze świadectwa pracy i zaświadczeń o korzystaniu z nich przez ubezpieczoną) oraz, że spełnione zostały wszystkie pozostałe przesłanki do nabycia przez skarżącą prawa do rekompensaty przewidzianej w art. 21 ust. 1 ustawy z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych.

Końcowo zaznaczyć należy, że nie ma żadnych podstaw, by okres pracy w warunkach szczególnych niezbędny do prawa do rekompensaty ustalać w inny sposób, niż miało to miało miejsce przy określaniu prawa ubezpieczonych do emerytur z tytułu pracy w szczególnych warunkach na podstawie ustawy emerytalnej (tak trafnie SA w B. w wyroku z 18.12.2019 r., III AUa 563/19, L.).

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał wnioskodawczyni prawo do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

O kosztach procesu orzeczono zgodnie z art. 98 §1 k.p.c. w związku z §9 ust.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackich (t.j. Dz.U.2023 r., poz. 1964 ze zm.).