Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 28 stycznia 2020 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. stwierdził, że D. K. jako pracownik u płatnika składek P.U.H. (...). R., S. R. S.. J. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu w okresie od dnia 27 września 2013 roku do dnia 30 czerwca 2016 roku.

Zdaniem ZUS, warunkiem podlegania ubezpieczeniom społecznym nie jest tylko sporządzenie umowy o pracę czy opłacenie składek na ubezpieczenia, ale przede wszystkim istnienie tytułu prawnego pozwalającego na objęcie konkretnej osoby ubezpieczeniami społecznymi. Organ rentowy zobowiązany jest zatem ustalić, czy stosunek pracy został faktycznie nawiązany.

Wyrokiem Sądu Okręgowego w Łodzi, IV Wydziału Karnego z dnia 7 maja 2018 r. sygn. akt IV K 5/17 zatrudnienie D. K. zostało uznane za fikcyjne. Tym samym ZUS uznał, że celem zawarcia przedmiotowej umowy było skonstruowanie jedynie okoliczności faktycznych świadczących o pozorowaniu stosunku pracy. Zatem na podstawie art. 83 § 1 Kodeksu cywilnego organ rentowy stwierdził, że umowa o pracę zawarta między ubezpieczonym, a płatnikiem składek P.U.H Lotos A. R. S. (...) spółka jawna jako zawarta w celu obejścia przepisów prawa jest nieważna.

(decyzja – k. nieponumerowany strony załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Odwołanie od w/w decyzji wniósł D. K., zaskarżając ją w całości i zarzucając jej błędne ustalenie stanu faktycznego, w tym jego skonstruowanie przez ZUS jedynie poprzez odniesienie się do zapadłego wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi, IV Wydział Karny z 7 maja 2018 r. sygn. akt IV K 5/17. Jak wskazał, sprawa ta, w żaden sposób nie może rzutować na ocenę prawidłowości wydania zaskarżonej decyzji, bowiem nie dotyczy jego osoby, a ZUS w żadnym wypadku nie jest uprawniony do kontroli sposobu wykonywania przez niego pracy, o ile nie wiąże się to z obowiązkiem finansowym po stronie Zakładu.

(odwołanie – k. 3-4)

Odwołanie od w/w decyzji wniósł również płatnik składek - spółka P.U.H. LOTOS A. R., S. R. S.. J., reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, zarzucając jej naruszenie przepisów postępowania tj. art. 7 k.p.a., art. 77 § 1 k.p.a. i art. 80 k.p.a. stosowanych w zw. z art. 123 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez wydanie decyzji, pomimo braku przeprowadzenia postępowania dowodowego w zakresie ustalenia istnienia bądź braku stosunku pracy pomiędzy pracownikiem, a pracodawcą i oparcie tych ustaleń jedynie na treści nieprawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 7 maja 2018 r. sygn. akt IV K 5/17 oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz spółki kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

(odwołanie – k. 3-8 w aktach o sygn. VIII U 923/20 załączonych do sprawy)

W odpowiedzi na odwołania organ rentowy wniósł o ich oddalenie, w tym o zawieszenie niniejszego postępowania do momentu prawomocności wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 7 maja 2018 r. sygn. akt IV K 5/17.

(odpowiedź na odwołanie – k. 7-8 verte, k. 11-11 verte w aktach o sygn. VIII U 923/20 załączonych do sprawy)

Postanowieniem z dnia 13 maja 2020 roku tutejszy sąd na podstawie art. 219 k.p.c. połączył sprawę o sygn. akt VIII U 923/20 ze sprawą o sygn. akt VIII U 627/20 i obie sprawy rozpoznał łącznie pod numerem sprawy VIII U 627/20.

(postanowienie – k. 17 w aktach o sygn. VIII U 923/20 załączonych do sprawy)

Postanowieniem z dni 14 marca 2022 roku tutejszy sąd zawiesił postępowanie w niniejszej sprawie na podstawie art. 177 § 1 pkt 4 k.p.c. – do momentu prawomocności wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi, IV Wydziału Karnego o sygn. akt IV K 5/17 tj. do czasu rozstrzygnięcia apelacji przez Sąd Apelacyjny w Łodzi w sprawie o sygn. akt II AKa 242/18.

(postanowienie – k. 192)

Zażalenie na w/w postanowienie wniósł D. K. reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika.

(zażalenie – k. 193-194)

Postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Łodzi, III Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 5 maja 2022 roku uchylono zaskarżone postanowieniem Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 14 marca 2022 r, sygn. akt VIII U 627/20 w pkt 1 i oddalono zażalenie ubezpieczonego w pozostałym zakresie.

(postanowienie z uzasadnieniem – k. 204-205 verte)

Postanowieniem z dnia 14 listopada 2022 roku tutejszy sąd zawiesił postępowanie w niniejszej sprawie na podstawie art. 177 § 1 pkt 4 k.p.c. – do czasu wydania prawomocnego wyroku w sprawie o sygn. akt II K 1117/22 (V Ka 622/23) toczącej się przeciwko wnioskodawcy o czyn z art. 13 § 1 k.k. i art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 12 § 1 k.k. (pozorne zatrudnienie w spółce P.U.H. LOTOS A. R., S. R. S.. J.)

(postanowienie – k. 255)

Prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Zgierzu, II Wydziału Karnego z dnia 24 marca 2023 roku zapadłym w sprawie II K 1117/22 (V Ka 622/23) utrzymanym w mocy w dniu 21 lipca 2023 roku przez Sąd Okręgowy w Łodzi, V Wydział Karny Odwoławczy, D. K. został uznany za winnego zrzucanego mu czynu z art. 13 § 1 k.k. i art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 12 § 1 k.k.

(wyrok Sądu Rejonowego z uzasadnieniem – k. 287-303, wyrok Sądu Okręgowego z uzasadnieniem – k. 304-314)

Postanowieniem z dnia 25 września 2023 roku tutejszy sąd podjął zawieszone postępowanie.

(postanowienie – k. 271)

Na rozprawie w dniu 6 grudnia 2023 roku pełnomocnik wnioskodawcy wniósł o zawieszenie niniejszego postępowania z uwagi na to, że od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi, V Wydział Karny Odwoławczy z dnia 21 lipca 2023 roku (V Ka 622/23) złożono kasację.

(rozprawa z dnia 6 grudnia 2023 roku e-protokół (...):02:10 – 00:04:34 – płyta CD – k. 322)

Postanowieniem wydanym na rozprawie w dniu 6 grudnia 2023 roku sąd oddalił wniosek pełnomocnika wnioskodawcy o zawieszenie postępowania.

(postanowienie wydane na rozprawie w dniu 6 grudnia 2023 roku e-protokół (...):04:34 – 00:06:14 – płyta CD – k. 322)

Do końca postępowania strony podtrzymały swe dotychczasowe stanowiska w sprawie.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Spółka P.U.H. LOTOS A. R., S. R. S.. J. w zakresie przedmiotu swojej działalności zajmowała się usługami stolarskimi – produkcją frontów mebli, robotami budowlanymi.

(zeznania świadka M. M. na rozprawie w dniu 7 grudnia 2020 roku e-protokół (...):32:40 – 00:37:28 – płyta CD – k. 47)

D. K. od dnia 15 kwietnia 1991 r. pobiera rentę w związku z uszczerbkiem na zdrowiu doznanym w wyniku wypadku. Renta przyznana jest na stałe i jest wypłacana w kwocie gwarantowanej przez ustawę najniższej renty wypadkowej.

(okoliczności bezsporne)

Sporna umowa nazwana umową o pracę została zawarta pomiędzy P.U.H. (...). R., S. R. S.. J., a wnioskodawcą na okres od dnia 27 września 2013 roku do dnia
30 czerwca 2016 roku. Na podstawie tej umowy ubezpieczony miał zostać zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku pomocy biurowej.

(umowa o pracę – k. 77, świadectwo pracy – k. 78, listy płac – k. 79-96)

W w/w spornym okresie D. K. posiadał orzeczenie o niepełnosprawności – przynależności do trzeciej grupy inwalidzkiej z powodu wady wzroku. We wskazanym okresie przedmiotowa spółka składała do P. (...) u wnioski o dofinansowanie do wynagrodzenia D. K..

(okoliczności bezsporne, a ponadto wyrok sądu karnego z uzasadnieniem zapadły w sprawie o sygn. akt IV K 5/17 (II AKa 242/18) – k. 166-166 verte)

Wnioskodawca widywany był w biurze spółki.

(zeznania świadka M. M. na rozprawie w dniu 7 grudnia 2020 roku e-protokół (...):32:40 – 00:37:28 i 00:37:53– płyta CD – k. 47, zeznania świadka W. C. na rozprawie w dniu 22 marca 2021 roku e-protokół (...):06:48 – 00:17:54 – płyta CD – k. 56)

Zdarzało się, że ubezpieczony obsługiwał kserokopiarkę znajdującą się w biurze.

(zeznania świadka W. C. na rozprawie w dniu 22 marca 2021 roku e-protokół (...):06:48 – 00:17:54 – płyta CD – k. 56, zeznania świadka E. Ż. na rozprawie w dniu 22 marca 2021 roku e-protokół (...):23:02 – 00:35:49 – płyta CD – k. 56)

Świadkowie: M. M., W. C., E. Ż. nie znali szczegółów zatrudnienia ubezpieczonego. Świadek W. C. nie miał wiedzy o tym, w jakim wymiarze czasu pracy był formalnie zatrudniony. Świadkowie: W. C., E. Ż. widzieli jak mył samochód jednemu z szefów, a także jak karmił psa, nie potrafili jednak jednoznacznie wskazać, czy czynności te należały do zakresu obowiązków wnioskodawcy.

(zeznania świadka M. M. na rozprawie w dniu 7 grudnia 2020 roku e-protokół (...):32:40 – 00:37:28– płyta CD – k. 47, zeznania świadka W. C. na rozprawie w dniu 22 marca 2021 roku e-protokół (...):06:48 – 00:17:54 i 00:19:18 – 00:23:02 – płyta CD – k. 56, zeznania świadka E. Ż. na rozprawie w dniu 22 marca 2021 roku e-protokół (...):23:02 – 00:32:45 – płyta CD – k. 56)

Świadek W. K. nie pamiętała dokładnego czasu pracy i zakresu obowiązków ubezpieczonego, jak również wysokości otrzymywanego przez niego wynagrodzenia.

(pisemne zeznania świadka W. K. – k. 138)

Sprawa zarejestrowana pod numerem sygn. akt IV K 5/17 toczyła się przeciwko: W. K., S. R., A. R. (2) oskarżonym o czyn z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k. W stosunku do wymienionych osób w dniu 7 maja 2018 roku Sąd Okręgowy w Łodzi, IV Wydział Karny wydał prawomocny wyrok skazujący - wskazując, że oskarżona W. K. wyczerpała dyspozycję art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k., a oskarżeni S. R. i A. R. (2) dyspozycję art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i w zw. z art. 65 § 1 k.k. i za to wymierzono oskarżonym: na podstawie art. 294 § 1 k.k. i art. 33 § 2 k.k. oskarżonej W. K. karę 1 roku pozbawienia wolności oraz karę grzywny w wymiarze 150 stawek dziennych, ustalając wysokość stawki dziennej na 50 zł; na podstawie art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k. i art. 33 § 2 k.k. oskarżonym S. R. i A. R. (2) kary po 2 lata i 6 miesięcy pozbawienia wolności oraz kary grzywny w wymiarze po 300 stawek dziennych, ustalając wysokość stawek dziennych na 50 zł. Na podstawie art. 69 § 1 i 2 k.k. i art. 70 § 1 k.k. wykonanie kary pozbawienia wolności orzeczonej wobec oskarżonej W. K. warunkowo zawieszono na okres próby 2 lat, a na podstawie art. 46 § 1 k.k. orzeczono wobec oskarżonych W. K., S. R. i A. R. (2) obowiązek solidarnego naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem poprzez zapłatę na rzecz Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych w W. kwoty 1.262.869,74 złotych.

(wyrok z uzasadnieniem – k.153-186)

Sąd Apelacyjny w Łodzi, II Wydział Karny wyrokiem z dnia 13 lipca 2021 roku zapadłym w sprawie o sygn. akt II AKa 242/18 po rozpoznaniu sprawy: W. K. oskarżonej o czyn z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 294 § 1 kk w zw. z art. 12 kk w zw. z art. 65 § 1 kk; S. R. oskarżonego o czyn z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 294 § 1 kk w zw. z art. 12 kk w zw. z art. 65 § 1 kk; A. R. (2) oskarżonego o czyn z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 294 § 1 kk w zw. z art. 12 kk w zw. z art. 65 § 1 kk na skutek apelacji wniesionych przez obrońców oskarżonych od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 7 maja 2018 r., sygn. akt IV K 5/ 17 zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że orzeczone wobec oskarżonych S. R. i A. R. (2) kary pozbawienia wolności obniżył do 1 roku i 6 miesięcy; w pozostałej zaś części utrzymał w mocy zaskarżony wyrok.

(wyrok z uzasadnieniem - k. 128-137)

Wyrokiem z dnia 24 marca 2023 roku Sąd Rejonowy w Zgierzu, II Wydział Karny w sprawie o sygn. akt II K 1117/22 po rozpoznaniu sprawy D. K. , oskarżonego o to, że: w okresie od 25 lutego 2014 roku do 22 lutego 2017 roku w Z., woj. (...) działając w krótkich odstępach czasu i w wykonaniu z góry powziętego zamiaru oraz w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, usiłował doprowadzić Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem, po uprzednim wprowadzeniu w błąd poprzez zawarcie z (...), S. R. sp. j. z siedzibą w Ł., pozornej umowy o pracę w celu otrzymania wyższych świadczeń rentowych, a następnie uzyskania w przyszłości wyższych świadczeń emerytalnych oraz uniknięcia opłacania składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej w kwocie 20 975 złotych, lecz zamierzonego celu nie osiągnął z uwagi na decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, tj. o czyn z art. 13 § 1 k.k. i art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 12 § 1 k.k., uznał go za winnego w ramach zrzucanego czynu - tego, że w okresie od dnia 11 grudnia 2013 r. do dnia 11 lipca 2016 r. w Z., woj. (...), działając w krótkich odstępach czasu i w wykonaniu z góry powziętego zamiaru oraz w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, po uprzednim wprowadzeniu w błąd poprzez zawarcie z (...), (...) sp. jawna z siedzibą w Ł. pozornej umowy o pracę, skutkującej odprowadzaniem składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu stosunku pracy, uniknął opłacania składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej, czym doprowadził Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w łącznej kwocie 21.814,74 zł, to jest czynu wypełniającego dyspozycję art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 12 § 1 k.k. w brzmieniu obowiązującym do dnia 23 czerwca 2020 r. w zw. z art. 4 § 1 k.k., za który na podstawie art. 286 § 1 k.k. wymierzono mu karę 8 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowanym jej zawieszeniem na okres próby wynoszący 1 rok.

W postępowaniu przed Sądem Rejonowym ustalono między innymi, że w rzeczywistości D. K. nie wykonywał żadnej pracy w (...) A. R. (2), (...) sp. jawna. Pozorne zatrudnienie ubezpieczonego w (...) A. R. (2), (...) sp. jawna D. K., służyło (...) spółki - (...), a także W. K. do uzyskiwania comiesięcznego dofinansowania do wynagrodzenia i refundacji składek na ubezpieczenia społeczne za zatrudnionych pracowników niepełnosprawnych ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych w W.. Dzięki temu pozornemu zatrudnieniu w (...) A. R. (2), (...) sp. jawna ubezpieczony uniknął opłacania należnych składek na ubezpieczenia; społeczne z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej za okres od 5 listopada 2013 r. do 30 czerwca 2016 r. w łącznej kwocie 21.814,74 zł.

(akt oskarżenia – k. 248-249 verte, wyrok z uzasadnieniem – k. 287-303)

Sąd Okręgowy w Łodzi, V Wydział Karny Odwoławczy rozpoznając apelację wniesiona przez obrońcę D. K. wyrokiem z dnia 21 lipca 2023 roku (V Ka 622/23) utrzymał w mocy zaskarżony wyrok Sądu Rejonowego w Zgierzu.

(wyrok Sądu Okręgowego z uzasadnieniem – k. 304-314)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, prawomocnego wyroku skazującego o sygn. akt IV K 5/17 (II AKa 242/18) zapadłego w stosunku do wspólników przedmiotowej spółki - (...), a także W. K., w tym w szczególności na podstawie prawomocnego wyroku skazującego wnioskodawcę zapadłego w sprawie o sygn. akt II K 1117/22 i utrzymanego w mocy w dniu 21 lipca 2023 roku (V Ka 622/23) przez Sąd Okręgowy w Łodzi, V Wydział Karny Odwoławczy. W tym miejscu tutejszy Sąd pragnie podkreślić, że wniesienie kasacji co do zasady nie wstrzymuje wykonania prawomocnego wyroku. Dlatego też tutejszy sąd oddalił wniosek pełnomocnika wnioskodawcy o zawieszenie postępowania, z uwagi na złożenie kasacji od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi, V Wydział Karny Odwoławczy z dnia 21 lipca 2023 roku (V Ka 622/23). Sąd Okręgowy miał również na względzie zeznania świadków, które składane były w niniejszym postępowaniu: M. M., W. C., E. Ż., W. K.. Sąd zważył, że świadkowie przesłuchani w sprawie nie mieli wiedzy na temat zależności służbowej ubezpieczonego, nie wiedzieli, czy i w jakim charakterze był zatrudniony w P.U.H. (...). R., S. R. S.. J. Wprawdzie świadkowie Ci podkreślali, że D. K. widywany był w biurze spółki, okazjonalnie obsługując znajdującą się tam kserokopiarkę, a ponadto świadkowie: W. C., E. Ż. wskazywali również, że widzieli jak ubezpieczony mył samochód jednemu z szefów, a także karmił psa, to jednak okoliczności te nie są wystarczające dla wykazania spornej w niniejszej sprawie kwestii, tym bardziej w świetle wskazywanego wyżej wyroku - sygn. akt II K 1117/22 (V Ka 622/23), który wiąże Sąd Okręgowy w niniejszej sprawie, o czym szerzej w dalszej części uzasadnienia. Zeznania tych osób i wypływające z nich okoliczności nie były zatem wystarczające do ustalenia, że wykonywane przez wnioskodawcę czynności w spornym okresie były świadczone przez niego w reżimie stosunku pracy, a więc w ramach podporządkowania pracowniczego płatnikowi.

Jednocześnie Sąd pominął dowód z przesłuchania D. K. i występującego w imieniu płatnika składek S. R., którzy mimo pouczenia o konieczności stawiennictwa na termin rozprawy w dniu 6 grudnia 2023 roku pod rygorem pominięcia dowodu z ich zeznań nie stawili się na rozprawie bez usprawiedliwienia. Dlatego też złożone przez nich wyjaśnienia w trakcie informacyjnego słuchania jako, iż nie zostały potwierdzone nie mogą być traktowane jak dowód i stanowić podstawy ustaleń w sprawie.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

Odwołania są niezasadne.

Zgodnie z treścią art.6 ust.1 punkt 1, art.8 ust.1 i art.11 ust.1 i art.12 ust.1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.2023, poz.1230), pracownicy, to jest osoby pozostające w stosunku pracy, podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym. Zgodnie z art. 8 ust. 1 w/w ustawy za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy. Stosownie do treści art. 13 pkt 1 ustawy systemowej, obowiązek ubezpieczeń społecznych pracownika istnieje od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku. W świetle przepisu art. 36 ust. 4 i 11 przytoczonej ustawy, zgłoszenia do ubezpieczeń dokonuje płatnik w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczeń. Z kolei zaś art. 22 § 1 K.p. stanowi, iż przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Kwestią sporną w niniejszej sprawie pozostało to, czy D. K. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu jako pracownik u płatnika składek P.U.H. (...). R., S. R. S.. J. w okresie od dnia
27 września 2013 roku do dnia 30 czerwca 2016 roku.

W pierwszej kolejności Sąd pragnie wskazać, że w sprawie ubezpieczonego zapadł prawomocny wyrok skazujący, sygn. akt II K 1117/22 (V Ka 622/23), w którym został uznany za winnego i został skazany za to, że w okresie od dnia 11 grudnia 2013 r. do dnia 11 lipca 2016 r. działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, po uprzednim wprowadzeniu w błąd poprzez zawarcie z (...), (...) sp. jawna z siedzibą w Ł. pozornej umowy o pracę, skutkującej odprowadzaniem składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu stosunku pracy, uniknął opłacania składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej, czym doprowadził Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w łącznej kwocie 21.814,74 zł. Wyrok ten Sąd Okręgowy w Łodzi, V Wydział Karny Odwoławczy utrzymał w mocy w dniu 21 lipca 2023 roku.

Na zasadzie art. 11 k.p.c. ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa wiążą sąd w postępowaniu cywilnym. Z powyższego wynika, że sąd cywilny związany jest tylko ustaleniami dotyczącymi popełnienia przestępstwa – a więc okolicznościami składającymi się na jego stan faktyczny, czyli osobą sprawcy, przedmiotem przestępstwa oraz czynem przypisanym oskarżonemu – które znajdują się w sentencji wyroku. Oznacza to, że sąd – rozpoznając sprawę cywilną – musi przyjąć, że skazany popełnił przestępstwo przypisane mu wyrokiem karnym (wyrok SN z dnia 14 kwietnia 1977 r., IV PR 63/77, LEX nr 7928). W tej sprawie Sąd był związany tymi ustaleniami sądu karnego - sygn. akt II K 1117/22 (V Ka 622/23), i które zostały opisane szczegółowo powyżej i na zasadzie art. 11 k.p.c. przyjął, że D. K. popełnił przestępstwo opisane w wyroku skazującym.

Jak stwierdza się w literaturze, moc wiążąca wyroków karnych w postępowaniu cywilnym nie jest wynikiem określonych skutków prawomocności ani powagi rzeczy osądzonej wyroków karnych, lecz jej podstawę stanowi specjalna norma prawna mająca na celu głównie uniknięcie możliwości wydania na podstawie tych samych faktów różnych (sprzecznych) orzeczeń w sprawach cywilnych i karnych oraz konieczności prowadzenia postępowania dowodowego w dwóch odrębnych postępowaniach sądowych w celu ustalenia tych samych faktów.

W postępowaniu cywilnym strona nie może bronić się zarzutem, że nie popełniła przestępstwa, za które wcześniej została skazana prawomocnym wyrokiem wydanym w postępowaniu karnym, ani też że przestępstwem tym nie wyrządziła szkody. Związanie dotyczy ustalonych w sentencji wyroku znamion przestępstwa, a także okoliczności jego popełnienia, dotyczących czasu, miejsca, poczytalności sprawcy. Powyższe potwierdził Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 2 lutego 2010 r., wydanego w sprawie II CSK 330/11, podkreślając, że art. 11 k.p.c. statuuje zasadę związania ustaleniami wyroku karnego ze skutkami erga omnes co oznacza, że nikt nie może wykazywać, że wyrok skazujący, jako wadliwy, nie wiąże w zakresie swoich ustaleń.

Niezależnie jednak od powyższych rozważań, Sąd po przeprowadzeniu postępowania dowodowego w tej sprawie badając okres objęty zaskarżoną decyzją dokonał ustaleń, które w konkluzji nie różnią się jednak od tych, których dokonał sąd karny. Mając to na uwadze, Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że ubezpieczony choć był widywany w biurze spółki, to z faktu tego nie sposób wywieść, że podlegał reżimowi właściwemu dla stosunku pracy. U podstaw tego przekonania Sądu legły poniższe rozważania prawne w świetle ustalonego stanu faktycznego.

W każdym przypadku, jak wskazuje się w orzecznictwie, decydujące znaczenie mają treść umowy i okoliczności faktyczne jej wykonywania, w kontekście art. 22 k.p., który zawiera legalną definicję stosunku pracy, wskazuje na jego cechy, określa jego treść, podmioty oraz zobowiązania wzajemne stron. Konstytutywne cechy stosunku pracy odróżniające go od innych stosunków prawnych to dobrowolność, osobiste świadczenie pracy w sposób ciągły, podporządkowanie, wykonywanie pracy na rzecz pracodawcy ponoszącego ryzyko związane z zatrudnieniem i odpłatny charakter zatrudnienia. Wymienione elementy powinny wystąpić łącznie by doszło do zawarcia stosunku pracy. Dlatego też o charakterze umowy o pracę nie może przesądzić tylko jeden jej element, ale całokształt okoliczności faktycznych. O tym czy strony istotnie nawiązały stosunek pracy stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z art. 22 § 1 k.p. Okoliczności wynikające z formalnie zawartej umowy o pracę nie są wiążące w postępowaniu o ustalenie podlegania obowiązkowi pracowniczego ubezpieczenia społecznego (wyrok SN z dn. 24.02.2010 r., II UK 204/09). Poza formalnymi warunkami zawarcia umowy badać należy przede wszystkim fakt, czy była ona w rzeczywistości wykonywana w ramach stosunku pracy (wyrok SA w Katowicach z dn. 11.02.2014 r., III AUa 929/13). Do ustalenia, że doszło do powstania pomiędzy stronami stosunku pracy nie jest zatem wystarczające spełnienie warunków formalnych zatrudnienia, takich jak zawarcie umowy o pracę, przygotowanie zakresu obowiązków, zgłoszenie do ubezpieczenia, a konieczne jest ustalenie, że strony miały zamiar wykonywać obowiązki stron stosunku pracy i to czyniły. W przypadku ustalenia, że w łączącym strony stosunku prawnym występowały elementy obce stosunkowi pracy (np. brak podporządkowania), nie jest możliwa jego kwalifikacja do stosunku pracy. Należy podkreślić, iż podporządkowanie jest jedną z najistotniejszych cech stosunku pracy, a jej brak jest wystarczający do uznania, że wykonywana praca nie jest świadczona w ramach stosunku pracy (wyrok SN z dn. 08.07.2009 r., sygn. I UK 43/09, LEX nr 529772).

W realiach tej sprawy nie może być mowy o przesłance podporządkowania (ani co do czasu, ani co do miejsca ani też co do sposoby wykonania pracy). Sąd Okręgowy posiłkując się ustaleniami dokonanymi przez sąd karny w sprawie o sygn. akt II K 1117/22 (V Ka 622/23) doszedł do przekonania, że D. K. w zakwestionowanym przez ZUS okresie nie wykonywał pracy na rzecz płatnika składek P.U.H. (...). R., S. R. S.. J. w rozumieniu art. 22 k.p. Zatrudnienie w (...) A. R. (2), (...) sp. jawna D. K., służyło (...) spółki - (...), a także W. K. jedynie do uzyskiwania comiesięcznego dofinansowania do wynagrodzenia i refundacji składek na ubezpieczenia społeczne za zatrudnionych pracowników niepełnosprawnych ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych w W.. Za to zachowanie wyczerpujące znamiona przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i w zw. z art. 65 § 1 k.k., (...) spółki - (...) i S. R., a także W. K., której zachowanie zakwalifikowane zostało jako wyczerpujące znamiona art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. zostali skazani wyrokiem Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 7 maja 2018 r. sygn. IV K 5/17, który uprawomocnił się w dniu 13 lipca 2021 roku. Ponadto dzięki temu pozornemu zatrudnieniu w (...) A. R. (2), (...) sp. jawna ubezpieczony uniknął opłacania należnych składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej za okres od 5 listopada 2013 r. do 30 czerwca 2016 r. w łącznej kwocie 21.814,74 zł. D. K. zawierając z (...) A. R. (2), (...) sp. jawna w Ł. pozorną umowę o pracę wprowadził w błąd Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. co do pozostawania w stosunku pracy w okresie od dnia 27 września 2013 r. do dnia 30 czerwca 2016 r., przez co korzystając z faktu, iż spółka jako pracodawca zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U z 2022 r. poz. 1009 z późn. zm.) odprowadzała za niego składki na ubezpieczenia społeczne z tytułu stosunku pracy, rozpoczynając od dnia 5 listopada 2013 r. prowadzenie działalności gospodarczej, aż do zakończenia pozornego stosunku pracy opłacał wyłącznie składki na ubezpieczenie zdrowotne. Uniknął tym samym, jako przedsiębiorca mający siedzibę w A., opłacania na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł., Inspektorat w Z. składek na ubezpieczenia społeczne, tj. na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i wypadkowe, do czego był zobowiązany zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 5 i art. 12 ust. 1 powołanej ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. D. K. działał zatem w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, gdyż zawarcie pozornej umowy o pracę, po rozpoczęciu prowadzenia działalności gospodarczej, przynosiło oskarżonemu realne korzyści w postaci ograniczenia ponoszonych kosztów prowadzonej działalności gospodarczej o należne składki na ubezpieczenia społeczne (uzasadnienie sądu karnego – k. 289-303).

Aby umowa o pracę została uznana za pozorną, zgodnie z dyspozycją przepisu art. 83 § 1 k.c. konieczne jest spełnienie łącznie trzech elementów: oświadczenie woli musi być złożone tylko dla pozoru, oświadczenie woli musi być złożone drugiej stronie, adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru. W przypadku pozorności umowy o pracę zamiarem stron nie jest więc faktyczne nawiązane stosunku pracy. Zdaniem Sądu w niniejszej sprawie doszło do pozornego zawarcia stosunku pracy pomiędzy stronami. Nadto, jak wskazuje się w orzecznictwie Sądu Najwyższego, pozorność ma miejsce nie tylko wtedy kiedy praca nie jest świadczona, a także wówczas, gdy jest świadczona, ale na innej podstawie niż umowa o pracę (wyrok SN z dn. 5.10.2006 r., I UK 120/06, Lex nr 470449).

W świetle obowiązującej regulacji prawnej jak i utrwalonej linii orzeczniczej nie może ulegać wątpliwości, że dla powstania stosunku ubezpieczenia społecznego istotne znaczenie ma nie samo formalne zawarcie umowy o pracę, lecz jej realizacja z zachowaniem reżimu stosunku pracy. Innymi słowy, podleganie ubezpieczeniu społecznemu wynika wyłącznie z rzeczywistego (prawdziwego) zatrudnienia, nie zaś z samego faktu zawarcia umowy o pracę. Dokument w postaci umowy o pracę nie jest niepodważalnym dowodem na to, że osoby podpisujące go, jako strony umowy, faktycznie złożyły oświadczenia woli o treści zapisanej w dokumencie (wyrok SA w Katowicach z dn. 24.10.2013 r., III AUa 116/13, LEX nr 1394192) – dotyczy to także świadectwa pracy, które samoistnie nie przesądza o istnieniu stosunku pracy w kontekście ustalenia obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym.

Przenosząc powyższe wywody na grunt niniejszej sprawy stwierdzić trzeba że z uwagi na związanie sądu cywilnego prawomocnym wyrokiem sądu karnego- Sądu Rejonowego w Zgierzu utrzymanym w mocy w dniu 21 lipca 2023 roku przez Sąd Okręgowy w Łodzi, na mocy którego wnioskodawca został skazany za popełnienie zarzucanego mu czynu, a do ustawowych znamion tego przestępstwa należało doprowadzenie ZUS do niekorzystnego rozporządzenia mieniem, dzięki pozornemu zatrudnieniu w (...) A. R. (2), (...) sp. jawna, to w takim wypadku wyłączona została możliwość prowadzenia odrębnych od sądu karnego ustaleń w niniejszym postępowaniu. W judykaturze za ugruntowany należy uznać pogląd, że w razie skazania sprawcy za przestępstwo z art. 286 § 1 k.k. sąd w sprawie cywilnej jest związany faktem popełnienia przez sprawcę przestępstwa oszustwa, w tym ustaleniem, że niekorzystnie rozporządził mieniem opisanym w sentencji wyroku karnego ( zob. wyrok SN z dnia 27 listopada 2013 r., V CSK 556/12, wyrok SN z dnia 29 czerwca 2016 r., III CSK 267/15). Sąd cywilny jest związany ustaleniem co do tego, iż skazany dopuścił się określonego czynu wyczerpującego znamiona oszustwa (art. 286 k.k.), wobec czego brak było podstaw do twierdzenia w niniejszym postępowaniu, że D. K. jako pracownik u płatnika składek P.U.H. (...). R., S. R. S.. J. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu w okresie od dnia 27 września 2013 roku do dnia 30 czerwca 2016 roku.

Odnosząc się także do podniesionych w odwołaniu płatnika składek zarzutów dotyczących naruszenia przepisów postępowania administracyjnego przez organ rentowy Sąd wskazuje na ugruntowany pogląd w orzecznictwie, iż postępowanie sądowe, w tym w sprawach z zakresu prawa ubezpieczeń społecznych, skupia się na wadach wynikających z naruszenia prawa materialnego, a kwestia wad decyzji administracyjnych spowodowanych naruszeniem przepisów postępowania administracyjnego, pozostaje w zasadzie poza przedmiotem tego postępowania (wyrok SN z dn. 09.02.2010 r., I UK 151/09, LEX nr 585708).

Mając na względzie powyższe, Sąd działając na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł jak w punkcie 1 wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art.98 k.p.c. zasądzając od D. K. i P.H.U. (...) A. R., S. (...) Spółki jawnej na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. kwoty po 180 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika ZUS Sąd ustalił zgodnie z § 9 ust.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015 r. poz. 1804).

Co do odsetek od kosztów procesu, Sąd orzekł zgodnie z dyspozycją art. 98 ¹ k.p.c., zgodnie z którym od kwoty zasądzonej tytułem zwrotu kosztów procesu należą się odsetki, w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty. O obowiązku zapłaty odsetek sąd orzeka z urzędu.