Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 11 stycznia 2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z FUS ponownie ustalił wartość kapitału początkowego B. P.. Kapitał początkowy ustalony na dzień 1 stycznia 1999 roku wyniósł 96 806,71 zł. Ustalony w oparciu o przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych, to jest okresu od 1 stycznia 1979 roku do 31 grudnia 1988 roku wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 46,23%. Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustalono w wyniku pomnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 46,23% przez kwotę 1220,89 zł, tj. kwotę bazową, co wyniosło kwotę 564,42 zł. Do ustalenia wysokości kapitału początkowego przyjęto okresy składkowe w ilości: 19 lat, 6 miesięcy i 18 dni.

Zakład przyjął, że współczynnik proporcjonalny do osiągniętego do 31 grudnia 1998 roku - wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego dla wnioskodawczyni wynosi 95,05%.

Współczynnik ten służył do obliczenia części 24% kwoty bazowej. Wysokość 24% kwoty bazowej wynosi 293,01 zł.

Do ustalenia współczynnika przyjęto wiek w dniu 31 grudnia 1998 roku – po zaokrągleniu do pełnych lat – wynoszący 48 lat oraz łączny staż ubezpieczeniowy – wynoszący 9107 dni.

[decyzja o ponownym ustaleniu kapitału początkowego k. 39-40 części 2 akt ZUS]

Decyzją z dnia 17 kwietnia 2023 roku ( (...)) Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U z 2022, poz. 504 ze zm.) po rozpatrzeniu wniosku z dnia 30 grudnia 2022 roku – w związku z przeliczeniem kapitału początkowego – przeliczył B. P. emeryturę od 1 grudnia 2022 roku, tj. od miesiąca, w którym złożono wniosek.

Podstawę obliczenia emerytury stanowiła kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem ich waloryzacji, zewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury oraz kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego.

Emerytura stanowiła równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę. Po korekcie kapitału początkowego na koncie wnioskodawczyni, która nastąpiła w związku z przeliczeniem wartości kapitału początkowego z zastosowaniem wszystkich obowiązujących przepisów, kwota skorygowanego i zwaloryzowanego kapitału początkowego wyniosła 252.883,66 zł. Kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wyniosła 11.134,61 zł, kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego – 252.883,66 zł, średnie dalsze trwanie życia – 247,50 miesięcy, wyliczona kwota emerytury – 1066,74 zł.

Wysokość emerytury została obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej: (11.134,61 + 252.883,66) / 247,50 = 1066,74 zł.

Powyższą decyzją organ ZUS ustalił nową wysokość emerytury w oparciu o przeliczenie wartości kapitału początkowego z zastosowaniem – w ocenie organu, wszystkich obowiązujących przepisów.

Decyzję tę, będącą decyzją ostateczną wydano w związku z odstąpieniem od ustalania wynagradzania zastępczego za okres zatrudnienia na terytorium Niemiec, ponieważ ubezpieczona podlegała ubezpieczeniu społecznemu w Polsce w Przedsiębiorstwie Produkcji (...) w G.-D..

W uzasadnieniu decyzji, organ ZUS wskazał, że w celu przeliczenia kapitału początkowego należy doręczyć wynagrodzenie zastępcze za okres zatrudnienia na terytorium Niemiec wystawione przez Przedsiębiorstwo Produkcji (...) w G.-D., a jeżeli firma ta nie istnieje – należy doręczyć karty wynagrodzeń z archiwum pracownika zatrudnionego na tym samym stanowisku w Przedsiębiorstwo Produkcji (...) w G.-D..

[decyzja o przeliczeniu emerytury k. 48-50 części 2 akt ZUS]

Od powyższych decyzji, 15 maja 2023 roku odwołanie złożyła B. P. uznając je za krzywdzące i wniosła o ich zmianę poprzez ponowne ustalenie wysokości emerytury poprzez podwyższenie kapitału początkowego z uwzględnieniem jej rzeczywistych zarobków osiąganych w latach 1984-1988 podczas pracy w byłym NRD. Ubezpieczona podniosła, że ZUS przy wyliczaniu kapitału zakładowego i emerytury przyjął za ww. okres wynagrodzenie w wysokości około 22% średniej krajowej, podczas gdy zarobki wnioskodawczyni w tym okresie były na poziomie około 100% ówczesnej średniej krajowej zarówno w NRD, jak i w Polsce.

[odwołanie k. 3-3 odwrót]

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. wniósł o odrzucenie odwołania od decyzji z 11 stycznia 2023 roku oraz o oddalenie odwołania od decyzji z 17 kwietnia 2023 roku wskazując, że wnioskodawczyni była w okresie od 2 lipca 1971 roku do 1 marca 1991 roku zatrudniona w Przedsiębiorstwie Produkcji (...) w G. – D. i w okresie od 30 stycznia 1984 roku do 28 lutego 1988 roku przebywała na urlopie bezpłatnym. W okresie od 29 stycznia 1984 roku do 29 stycznia 1988 roku wnioskodawczyni pracowała w NRD jako rozciągaczka na podstawie umowy pomiędzy rządem PRL a rządem NRD z 25 maja 1971 roku w sprawie czasowego zatrudnienia pracowników polskich w przedsiębiorstwach NRD zmienionej i uzupełnionej protokołem z 18 października 1973 roku. Mocą protokołów z 12 grudnia 1981 roku oraz z 19 grudnia 1985 roku przedłużono obowiązywanie umowy z 1971 roku do 1985 roku, a następnie do 31 grudnia 1987 roku. W ocenie organu ZUS, z uwagi na to, że w okresie pracy w NRD wnioskodawczyni przebywała na urlopie bezpłatnym w trakcie zatrudnienia w przedsiębiorstwie (...), za okres pracy w NRD powinno zostać przyjęte wynagrodzenie zastępcze ustalone w trybie § 10 pkt 2 rozporządzenia Rady Ministrów z 1 kwietnia 1985 roku tj. wnioskodawczyni powinna przedłożyć zaświadczenie o zarobkach RP-7 wystawione przez macierzysty zakład pracy o zarobkach pracownika zatrudnionego na takim samym stanowisku, na jakim wnioskodawczyni była zatrudniona przed wyjazdem do NRD albo przedłożyć poświadczone przez archiwum kopie kart wynagrodzeń.

Zdaniem organu ZUS nie ma podstaw, aby w przypadku wnioskodawczyni stosować szczególny tryb ustalania zarobków zastępczych stosowany wobec osób, które pracowały w NRD na podstawie umowy rządowej z 25 maja 1971 roku polegający na przyjmowaniu zarobków osiąganych w tym okresie w kraju przez pracownika zatrudnionego w kraju przy takiej samej pracy, jak była wykonywana za granicą, na podstawie zaświadczenia wystawionego przez polski zakład pracy o takim samym profilu, jak zakład, w którym była wykonywana praca w NRD. Ten tryb stosuje się bowiem, zdaniem organu ZUS wobec osób, które w trakcie pracy w NRD nie były zatrudnione w polskiego pracodawcy i nie mają macierzystego zakładu pracy, który mógłby wystawić zaświadczenie o zarobkach zastępczych.

Organ wskazał także, że odwołanie od decyzji z 13 stycznia 2023 roku zostało złożone po terminie wskazanym w art. 477 ⁹ k.p.c., wobec czego powinno zostać odrzucone.

[odpowiedź na odwołanie k. 6-7]

Zarządzeniem z 31 maja 2023 roku sprawy o sygnaturach VIII U 895/23 oraz VIII U 894/23 połączono celem łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia i dalej prowadzono pod sygnaturą akt VIII U 894/23.

[zarządzenie z 31 maja 2023 roku k. 9 akt VIII U 895/23]

Na rozprawie 6 września 2023 roku pełnomocnik wnioskodawczyni poparł odwołanie.

[stanowisko wnioskodawczyni na rozprawie z 6 września 2023 roku 00:01:39 – płyta CD k. 21]

Na rozprawie 11 grudnia 2023 roku pełnomocnik ZUS wniósł o odrzucenie odwołania od decyzji z 11 stycznia 2023 roku i oddalenie odwołania z 17 kwietnia 2023 roku.

[stanowisko organu procesowego na rozprawie z 11 grudnia 2023 00:01:33 – płyta CD k. 41]

Sąd Okręgowy ustalił co następuje:

B. P. urodziła się (...).

[okoliczność bezsporna]

Ubezpieczona, w okresie od 2 lipca 1971 roku do 1 marca 1991 roku, była zatrudniona na podstawie umowy o pracę, w Przedsiębiorstwie Produkcji (...) w G.-D. na stanowisku kasjera.

[świadectwo pracy k. 7-7v. części 1 akt ZUS]

W okresie od dnia 29 stycznia 1984 roku do 29 stycznia 1988 roku wnioskodawczyni była zatrudniona w (...) W. P. na stanowisku początkowo rozciągaczki, a następnie sortowaczki na którym otrzymywała wynagrodzenie: grupa zaszeregowania W5, tj. 111,71 zł/godz. + dodatki.

Zatrudnienie wnioskodawczyni nastąpiło na podstawie umowy zawartej pomiędzy R. NRD i R. PRL z dnia 25 maja 1971 r. Na podstawie powyższej umowy B. P. nie ma prawa na uzyskanie świadczeń rentowych z Zakładów Ubezpieczeń Społecznych w NRD. Okres ten jest traktowany jako okres zatrudnienia w Państwie Polskim w zakresie uprawnień pracowniczych oraz w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, o ubezpieczeniu społecznym oraz o świadczeniach pieniężnych z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

[umowa o pracę z 1 lutego 1984 roku k. 14-17 części 1 akt ZUS, świadectwo pracy z dnia 29 stycznia 1988 r. k. 12 części 1 akt ZUS, pismo PUP z 12 sierpnia 1998 roku k. 9 części 1 akt ZUS]

Wynagrodzenie brutto wnioskodawczyni za okres pracy od 29 stycznia 1984 roku do 29 stycznia 1988 roku wynosiło:

1984 rok – 9.156,78 M.

1985 rok – 10.735,96 M.

1986 rok – 11.604,13 M.

1987 rok – 12.723,73 M.

1988 rok – 701,44 M.

Razem: 44.922,04 M..

[zaświadczenie o zarobkach z dnia 28 stycznia 1988 roku k. 13 części 1 akt ZUS]

Kurs marki NRD w złotych w niżej wymienionych latach wynosił:

100 M. NRD/ (...)

od 29 stycznia 1984 roku do 5 lutego 1984 roku – 1.350,00

od 6 lutego 1984 roku do 6 maja 1984 roku – 1.875,00

od 7 maja 1984 roku do 31 marca 1985 roku – 2.156,25

od 1 kwietnia 1985 roku do 28 lutego 1986 roku – 2.415,00

od 1 marca 1986 roku do 31 maja 1987 roku – 2.625,00

od 1 czerwca 1987 roku do 29 stycznia 1988 roku – 3.000,00.

[tabele kursu marki NRD k. 28-30 części 2 akt ZUS]

B. P. została skierowana do pracy w NRD przez były Wojewódzki Urząd Pracy w T.. Wnioskodawczyni w okresie, gdy pracowała w NRD, korzystała z urlopu bezpłatnego w zakładzie (...).

[bezsporne, a nadto pisma k. 45 oraz 47 części 2 akt ZUS]

W dniu 25 maja 1971 r. została zawarta umowa międzynarodowa pomiędzy R. Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a R. Niemieckiej Republiki Demokratycznej w sprawie czasowego zatrudnienia pracowników polskich w przedsiębiorstwach Niemieckiej Republiki Demokratycznej, następnie zmieniona protokołem z 18 października 1973 roku. Zgodnie z art. 9 punkt 9 umowy świadczenia rentowe, do których polscy pracownicy mają prawo, będą wypłacane przez właściwe instytucje PRL według obowiązujących przepisów i na ich koszt. Okresy zatrudnienia oraz zarobki z tytułu pracy NRD będą uwzględniane tak, jak okresy zatrudnienia w PRL. Punkt 10 Umowy określał zasady ustalania i przekazywania składek ubezpieczeniowych stronie polskiej.

[umowa k. 41-53 akt VIII U 1352/16 i protokół z 18 października 1973 roku k. 54-63 akt VIII U 1352/16]

Mocą protokołów z 12 grudnia 1981 roku i 19 grudnia 1985 roku, przedłużono obowiązywanie umowy z 1971 roku do 1985 roku, a następnie do 31 grudnia 1987 roku. W art. 1 protokołów z 1981 roku oraz 1985 roku określono zasady naliczania i przekazywania kwot podatków oraz składek ubezpieczeniowych stronie polskiej na pokrycie wydatków z tytułu udzielania świadczeń z ubezpieczeń społecznych.

[protokoły z 12 grudnia 1981 roku oraz z 19 grudnia 1985 k. 64-67 akt VIII U 1352/16]

Porozumienie między Ministerstwem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Sekretariatem S. do spraw Pracy i Płac Niemieckiej Republiki Demokratycznej do „umowy między R. Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a R. Niemieckiej Republiki Demokratycznej z dnia 25 maja 1971 roku w sprawie czasowego zatrudnienia polskich pracowników w przedsiębiorstwach Niemieckiej Republiki Demokratycznej zmienionej i uzupełnionej protokołem z dnia 18 października 1973 r.” w punkcie 13.1 stanowi, że przekazywanie częściowych składek z tytułu ubezpieczeń społecznych łącznie z ubezpieczeniem od nieszczęśliwych wypadków i podatkiem od wynagrodzeń dokonywane będzie kwartalnie, w formie zaliczek w terminie 6 tygodni po upływie kwartału. Rozliczenie roczne nastąpi w pierwszym kwartale roku następnego.

[porozumienie z 18 października 1973 roku – k. 82-85v. załączonych akt VIII U 2165/20]

Decyzją z 23 marca 2011 roku ZUS (...) Oddział w Ł. przyznał wnioskodawczyni emeryturę od 1 lutego 2011 roku.

[decyzja o przyznaniu emerytury k. 17-18 części 2 akt ZUS]

Ubezpieczona w dniu 30 grudnia 2023 roku złożyła w organie ZUS wniosek o ponowne obliczenie świadczenia emerytalnego.

[wniosek k. 25-26 części 2 akt ZUS]

Decyzją z dnia 11 stycznia 2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z FUS ponownie ustalił wartość kapitału początkowego B. P.. Kapitał początkowy ustalony na dzień 1 stycznia 1999 roku wyniósł 96 806,71 zł. Ustalony w oparciu o przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych, to jest okresu od 1 stycznia 1979 roku do 31 grudnia 1988 roku wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 46,23 %. Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustalono w wyniku pomnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 46,23 % przez kwotę 1220,89 zł, tj. kwotę bazową, co wyniosło kwotę 564,42 zł. Do ustalenia wysokości kapitału początkowego przyjęto okresy składkowe w ilości: 19 lat, 6 miesięcy i 18 dni.

Zakład przyjął, że współczynnik proporcjonalny do osiągniętego do 31 grudnia 1998 roku - wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego dla wnioskodawczyni wynosi 95,05%.

Współczynnik ten służył do obliczenia części 24% kwoty bazowej. Wysokość 24% kwoty bazowej wynosi 293,01 zł.

Do ustalenia współczynnika przyjęto wiek w dniu 31 grudnia 1998 roku – po zaokrągleniu do pełnych lat – wynoszący 48 lat oraz łączny staż ubezpieczeniowy – wynoszący 9107 dni.

[decyzja o ponownym ustaleniu kapitału początkowego k. 39-40 części 2 akt ZUS]

Decyzją z dnia 17 kwietnia 2023 roku ( (...)) Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z FUS po rozpatrzeniu wniosku z dnia 30 grudnia 2022 roku – w związku z przeliczeniem kapitału początkowego – przeliczył B. P. emeryturę od 1 grudnia 2022 roku, tj. od miesiąca, w którym złożono wniosek.

Podstawę obliczenia emerytury stanowiła kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem ich waloryzacji, zewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury oraz kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego.

Emerytura stanowiła równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę. Po korekcie kapitału początkowego na koncie wnioskodawczyni, która nastąpiła w związku z przeliczeniem wartości kapitału początkowego z zastosowaniem wszystkich obowiązujących przepisów, kwota skorygowanego i zwaloryzowanego kapitału początkowego wyniosła 252.883,66 zł. Kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wyniosła 11.134,61 zł, kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego – 252.883,66 zł, średnie dalsze trwanie życia – 247,50 miesięcy, wyliczona kwota emerytury – 1066,74 zł.

Wysokość emerytury została obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej: (11.134,61 + 252.883,66) / 247,50 = 1066,74 zł.

Decyzję tę, będącą decyzją ostateczną wydano w związku z odstąpieniem od ustalania wynagradzania zastępczego za okres zatrudnienia na terytorium Niemiec, ponieważ ubezpieczona podlegała ubezpieczeniu społecznemu w Polsce w Przedsiębiorstwie Produkcji (...) w G.-D..

[decyzja o przeliczeniu emerytury k. 48-50 części 2 akt ZUS]

W toku postępowania Zakład Ubezpieczeń Społecznych, 21 września 2023 roku dokonał hipotetycznego wyliczenia wartości kapitału początkowego i wysokości emerytury B. P. przy przyjęciu dochodów za okres od 29 stycznia 1984 roku do 29 stycznia 1988 roku ustalonego w oparciu o informacje z NBP obowiązującym w ww. okresie średniego kursu marki wschodnioniemieckiej. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego ustalony z 10 kolejnych najkorzystniejszych lat kalendarzowych, tj. od 1 stycznia 1979 roku do 31 grudnia 1988 roku wyniósł 77,32%. Wartość kapitału początkowego wyniosłaby 122.762,42 zł.

Wysokość emerytury na dzień przyznania świadczenia wyniosłaby 1360,69 zł, a od 1 marca 2023 roku – 2269,68 zł.

[pismo ZUS k. 26-27, hipotetyczne wyliczenie ZUS k. 28-33]

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o całokształt materiału dowodowego zebranego w aktach niniejszej sprawy oraz w załączonych aktach toczących się w tutejszym Sądzie spraw: VIII U 1353/16, VIII U 1578/18 oraz VIII U 2165/20, w szczególności o dokumenty zawarte w aktach sprawy, w tym aktach ZUS, wśród których znajdują się dokumenty dotyczące spornego okresu zatrudnienia ubezpieczonej na terenie byłej NRD w zakładach (...) w R. –S. w postaci: umowy o pracę, świadectwa pracy i zaświadczenia o zarobkach. Nadto Sąd orzekł w oparciu o umowę międzynarodową z dnia 25 maja 1971 roku zawartą pomiędzy R. Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a R. Niemieckiej Republiki Demokratycznej i zmieniające ją protokoły oraz porozumienie z dnia 25 maja 1971 roku i tabelę kursu marki zawartej w piśmie NBP.

Powołane dokumenty, według Sądu, zasługiwały w całości na uwzględnienie, albowiem ich prawdziwości nie zakwestionowała ani odwołująca, ani organ rentowy. Wskazane dokumenty nie niosły cech podrobienia, bądź przerobienia. Tym samym nie zachodziły żadne okoliczności, które wskazywałyby na ich nieautentyczność, bądź odwoływanie się w nich do informacji i zdarzeń, które nie odpowiadają stanowi rzeczywistemu.

Ponadto Sąd przyjął za wiarygodne hipotetyczne wyliczenie przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych wysokości kapitału początkowego i emerytury z 21 września 2023 roku, które jest całkowicie zgodne z dokumentacją źródłową oraz z kursem marki w spornym okresie wskazanej przez NBP, a także odpowiada treści przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17 grudnia 1998 roku. Prawdziwość wskazanych dokumentów nie budziła żadnych zastrzeżeń Sądu.

Przyjęcie sposobu ustalenia wynagrodzenia B. P. w hipotetycznym wyliczeniu organu rentowego z dnia 21 września 2023 roku w oparciu o wskazaną wyżej dokumentację pozwoliło na najbardziej precyzyjne określenie wysokości zarobków w spornym okresie – wobec braku innych dokumentów. Podkreślić przy tym należy, że sama wnioskodawczyni również nie kwestionowała tego wyliczenia.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

W świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego, odwołanie B. P. zasługuje na uwzględnienie.

Stosownie do treści art. 24 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2023 r. poz. 1251) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego, wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a i 50e i 184.

Zgodnie z treścią art. 25 ust. 1 ustawy emerytalnej podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185.

W myśl art. 26 ustawy emerytalnej emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 ustawy przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183 cytowanej ustawy.

Wiek ubezpieczonego w dniu przejścia na emeryturę wyraża się w ukończonych latach i miesiącach.

Średnie dalsze trwanie życia ustala się wspólnie dla mężczyzn i kobiet oraz wyraża się w miesiącach.

Prezes Głównego Urzędu Statystycznego ogłasza w formie komunikatu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” corocznie w terminie do dnia 31 marca tablice trwania życia, z uwzględnieniem ust. 3, dla wieku ubezpieczonych określonego w myśl ust. 2.

Tablice, o których mowa w ust. 4, są podstawą przyznawania emerytur na wnioski zgłoszone od dnia 1 kwietnia do dnia 31 marca następnego roku kalendarzowego.

Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176.

W myśl art. 173 ust. 1 ustawy emerytalnej dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku, którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy.

Zgodnie z ust. 3 wartość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie cytowanej ustawy.

Stosownie do treści art . 174 ust. 1 cytowanej ustawy kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12.

Przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-4 i 6-12, w wymiarze nie większym, niż określony w art. 5 ust. 2. (ust. 2)

Według art. 8 cytowanej ustawy przy ustalaniu prawa do emerytury i renty oraz przy obliczaniu ich wysokości uwzględnia się okresy ubezpieczenia za granicą, jeżeli tak stanowią umowy międzynarodowe.

Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999 roku (ust. 3).

Dodatkowo wyjaśnić w tym miejscu należy, że instytucja kapitału początkowego została wprowadzona ustawą z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i jest ona związana z odmiennymi od dotychczasowych zasadami ustalania emerytury, którą oblicza się na podstawie sumy składek zgromadzonych na indywidualnym koncie emerytalnym w całym okresie ubezpieczenia (art. 25 ust. 1 tej ustawy). Dotychczasowe zasady obowiązują w stosunku do osób urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 roku.

Zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy emerytalnej, dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku, którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy, który stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art. 174 pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia ustalone zgodnie z art. 26 ust. 3 (art. 173 ust. 2 ustawy emerytalnej). Zgodnie z art. 173 ust. 3 cytowanej ustawy wartość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie ustawy, tj. na dzień 1 stycznia 1999 roku.

Stosownie do treści art. 174 ust. 1 ustawy emerytalnej, kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. W ust. 2 art. 174 ustawy emerytalnej, postanowiono zaś, że przy ustalaniu wysokości kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem 1 stycznia 1999 roku: 1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6; 2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5; 3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-4 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

Dodać należy, że katalog z art. 174 ust. 2 ustawy emerytalnej ma charakter zamknięty w tym sensie, że okresy w nim nieprzewidziane nie mogą zostać uwzględnione.

[tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 11 marca 2005 roku, III AUa 1380/04, OSA 2006/6/20; wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 6 grudnia 2016 roku, III AUa 274/16]

Natomiast na mocy art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej powołanej ustawy prawo do świadczeń lub ich wysokość ulega ponownemu ustaleniu na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji w sprawie świadczeń zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość.

W efekcie wznowienia postępowania w trybie art. 114 zapada jedna decyzja merytoryczna, która nie musi uchylać poprzedniej decyzji – wystarczy, że zawiera nowe rozstrzygnięcie co do istoty.

[tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 25 września 2013 roku, III AUa 1750/12]

Zgodnie, natomiast z treścią art. 15 ust. 2a cytowanej ustawy o emeryturach i rentach z FUS, jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy.

[tak: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2003 roku o sygn. III UZP 2/03 opubl. w OSNAPiUS z 2003 roku nr. 14 , poz. 338]

W rozpoznawanej sprawie, wnioskodawczyni zakwestionowała wysokość przyjętego za podstawę obliczeń emerytury wynagrodzenia otrzymywanego za pracę w Zakładach (...) w byłej Niemieckiej Republice Demokratycznej. ZUS nie uwzględnił bowiem wynagrodzenia za pracę w latach 1984 – 1988. W toku niniejszego postępowania Sąd na podstawie dokumentacji dotyczącej zarobków wnioskodawczyni w spornym okresie oraz przeliczenia kursu marek NRD w złotych ustalił inną wysokość wynagrodzenia za pracę.

W myśl § 21 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 roku sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. z 2011 roku, nr 237, poz. 1412) środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia.

Należy podkreślić, że Sąd nie jest związany ograniczeniami dowodowymi określonymi dla dowodzenia przed organami rentowymi, co wynika z treści art. 473 k.p.c. i sprawia, że każdy fakt może być dowodzony wszelkimi środkami, które Sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe. Mając to na uwadze, Sąd przeprowadził postępowanie dowodowe, obejmujące analizę dostępnej dokumentacji związanej ze spornym okresem zatrudnienia wnioskodawczyni.

Wskazana regulacja § 21 ust. 1 powołanego rozporządzenia stanowiąca odpowiednik obowiązującego do dnia 23 listopada 2011 roku § 20 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń wyznacza kierunek postępowania dowodowego, nie oznacza jednak, aby wysokość uzyskiwanego uposażenia nie mogła być wskazana i w inny sposób, tak przy pomocy pisemnych środków dowodowych pochodzących od pracodawcy, czy też nawet dowodów pośrednich, nie wyłączając zeznań świadków - aczkolwiek wskazujących wprost na wysokość wynagrodzenia danego zainteresowanego.

[tak stanowi m. in. teza wyroku Sądu Najwyższego z 25 lipca 1997r. - II UKN 186/97, OSNAP 1998/11/324, a także wyroki: Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 4 marca 1997r. - III AUa 105/97, Apel. W-wa 1997/2/7, Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z 27 czerwca 1995 - III Aur 177/95, OSA 1996/10/32]

Sąd przeprowadził postępowanie dowodowe, obejmujące analizę dostępnej dokumentacji związanej z okresami zatrudnienia wnioskodawczyni, co dało podstawę do oceny prawidłowości zaskarżonej decyzji w świetle postawionych jej zarzutów.

Wysokości wynagrodzenia lub danego składnika wynagrodzenia nie można ustalać w sposób przybliżony, ale pewny, na podstawie konkretnego dokumentu bądź jego kopii, który zachował się w dokumentacji osobowej ubezpieczonej. Chodzi tutaj o umowy pracę czy angaże, w których zawarte są dane dotyczące wynagrodzenia. W takim wypadku uwzględnić można składniki wynagrodzenia, które są pewne, wypłacane były w danym okresie, stałe i w określonej wysokości.

[tak: wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 18 stycznia 2012 r., III AUa 1555/11, LEX nr 1113058]

Informacje, zawarte w dokumentacji płacowej wnioskodawczyni, pozwoliły ustalić wysokość wynagrodzenia w sposób pewny. W aktach ZUS znajdowało się bowiem zaświadczenie o zarobkach ze spornego okresu, wystawione 28 stycznia 1988 roku, przez wschodnioniemieckiego pracodawcę - (...).

Przeprowadzone postępowanie dowodowe miało na celu ustalić taką wysokość wynagrodzenia, jaką wnioskodawczyni za pracę wykonywaną w powyższym zakładzie pracy niewątpliwie otrzymywała.

Pewne i dokładne ustalenia co do wysokości stale otrzymywanych przez wnioskodawczynię składników wynagrodzenia pozwoliły na zmianę zaskarżonej decyzji, zgodnie z niekwestionowanymi przez stronę odwołującą się hipotetycznymi wyliczeniami organu rentowego, zgodnie z którym hipotetyczna wysokość wskaźnika wysokości podstawy wymiaru emerytury z 10 najkorzystniejszych kolejnych lat kalendarzowych (1979-1988) wynosi 77,32 %. Kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999 roku wynosi 122.762,42 zł, a wysokość emerytury wnioskodawczyni na dzień przyznania świadczenia – 1360,69 zł, a od 1 marca 2023 roku – 2269,68 zł.

Zgodnie z § 10 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 kwietnia 1985 roku w sprawie szczególnych zasad ustalania podstawy wymiaru emerytur i rent (Dz. U. Nr 11, poz. 63) jeżeli w okresie, z którego wynagrodzenie przyjmuje się do ustalenia podstawy wymiaru, pracownik był zatrudniony za granicą, do ustalenia podstawy wymiaru przyjmuje się za okresy tego zatrudnienia:

1) kwoty, od których za te okresy opłacono składkę na ubezpieczenie społeczne w kraju, albo

2) jeżeli okres zatrudnienia za granicą przypada przed dniem 1 stycznia 1991 r. - kwoty wynagrodzenia przysługującego w tych okresach pracownikowi zatrudnionemu w kraju w takim samym lub podobnym charakterze, w jakim pracownik był zatrudniony przed wyjazdem za granicę.

Sąd, co do zasady, podziela sposób interpretacji przepisów przedstawiony przez organ rentowy, w zakresie możliwości uwzględnienia, w przypadku osób zatrudnionych przed 1991 rokiem, za granicą, wynagrodzeń jedynie w oparciu o tzw. wynagrodzenia zastępcze, których wnioskodawczyni nie przedstawiła. Nie jest to jednak jedyny możliwy sposób interpretacji tego przepisu. Cytowany § 10 określa dwa rozłączne przypadku:

- pierwszy, dotyczący sytuacji gdy odprowadzone zostały składki na ubezpieczenie społeczne w kraju, chociaż pracownik świadczył pracę za granicą. W takim wypadku pierwszeństwo, niezależnie, od okresu, w którym to zatrudnienie miało miejsce, przypada wysokości rzeczywistych zarobków;

- drugi – jeśli składki nie zostały odprowadzone lub brak dowodów na ten fakt, a zatrudnienie przypada przed 1991 rokiem – wynagrodzenia zastępcze.

A contrario, jeśli zatrudnienie przypada po 1991 roku i składki nie zostały odprowadzone, nie ma podstawy do przyjęcia wynagrodzeń przy naliczeniu wysokości świadczeń z ubezpieczenia społecznego, chyba, że przewidywałby to przepis szczególny.

Praca wnioskodawczyni, w spornym okresie, odbywała się w byłej Niemieckiej Republice Demokratycznej. Ubezpieczona nie została tam skierowany przez jakiekolwiek polskie przedsiębiorstwo (w czasie pracy w NRD ubezpieczona korzystała z urlopu bezpłatnego w zakładzie pracy F. w G.-D.), a Wojewódzki Urząd Pracy w T., a jej praca wykonywana była w oparciu o umowę międzynarodową.

Zgodnie z art. 9 punkt 9 umowy z 25 maja 1971 roku, przedłużonej następnie na mocy kolejnych protokołów, świadczenia rentowe, do których polscy pracownicy mają prawo, będą wypłacane przez właściwe instytucje PRL według obowiązujących przepisów i na ich koszt. Okresy zatrudnienia oraz zarobki z tytułu pracy NRD będą uwzględniane tak, jak okresy zatrudnienia w PRL. Pkt. 10 określał zasady ustalania i przekazywania składek ubezpieczeniowych stronie polskiej.

W art. 1 protokołu przedłużającego obowiązywanie tej umowy określał zasady naliczania i przekazywania kwot podatków oraz składek ubezpieczeniowych stronie polskiej na pokrycie wydatków z tytułu udzielania świadczeń z ubezpieczeń społecznych.

W związku z powyższym, mając na uwadze fakt przekazywania składek na ubezpieczenie społeczne, przez rząd NRD rządowi PRL, od rzeczywistych zarobków wnioskodawczyni, także, jednoznaczną treść umowy międzynarodowej, w ocenie sądu zastosowanie winna znaleźć reguła pierwsza, a nie, jak błędnie przyjął organ rentowy, przeliczenie wysokości świadczenia jedynie w oparciu o zarobki zastępcze. Istnieje, bowiem, możliwość ustalenia zarobków ubezpieczonej za poszczególne lata, od których odprowadzone zostały składki na ubezpieczenie społeczne w Polsce.

Podkreślić należy, że sposób i kwoty, wyliczone przez organ rentowy, były między stronami niesporne.

Należy, zatem, zauważyć, że przyjęta przez Sąd, a, także, w hipotetycznym wyliczeniu ZUS z 21 września 2023 roku wysokość wynagrodzenia w okresie zatrudnienia wnioskodawczyni na terenie byłej NRD jest niewątpliwa i wynika z dokumentów, zdeponowanych w aktach sprawy.

Mając na uwadze, że dokonane wyliczenie kapitału początkowego i emerytury jest dla ubezpieczonej korzystniejsze od dotychczasowego, Sąd Okręgowy w Łodzi na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w Ł. i orzekł jak w punkcie 1 sentencji wyroku, zgodnie z treścią wariantu hipotetycznego wyliczenia organu rentowego z 21 września 2023 roku.