Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 sierpnia 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Janina Kacprzak

Sędziowie:SSA Jacek Zajączkowski

SSA Anna Szczepaniak-Cicha (spr.)

Protokolant: sekr. sądowy Patrycja Stasiak

po rozpoznaniu w dniu 29 sierpnia 2012 r. w Łodzi

sprawy P. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w T.

o emeryturę,

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Piotrkowie Trybunalskim

z dnia 20 grudnia 2011 r., sygn. akt: V U 1036/11;

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w T. na rzecz P. K. kwotę 120 (sto dwadzieścia) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za drugą instancję.

Sygn. akt III AUa 281/12

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 1 września 2011 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił P. K. prawa do emerytury nauczycielskiej wobec braku co najmniej 20 lat stażu pracy w szczególnym charakterze.

W odwołaniu z dnia 28 września 2011 roku P. K. domagał się przyznania prawa do emerytury wskutek zaliczenia do stażu pracy w szczególnym charakterze okresu odbywania zasadniczej służby wojskowej oraz okresu zatrudnienia w charakterze instruktora praktycznej nauki zawodu w latach 1979 - 1981. Oddział ZUS w T. wnosił o oddalenie odwołania.

Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Piotrkowie Trybunalskim wyrokiem z dnia 20 grudnia 2011 roku zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał P. K. prawo do emerytury od dnia 1 sierpnia 2011 roku oraz zasądził koszty procesu na rzecz ubezpieczonego.

Sąd Okręgowy ustalił, że P. K., urodzony (...), w dniu 1 sierpnia 2011 roku wystąpił z wnioskiem do ZUS o przyznanie prawa do emerytury nauczycielskiej. Ubezpieczony nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego. Niespornie odwołujący posiada ponad 30 lat okresów zatrudnienia. Organ rentowy nie kwestionował okresu pracy P. K. w szczególnym charakterze w wymiarze 19 lat 5 miesięcy i 2 dni.

Ostatnim miejscem zatrudnienia wnioskodawcy było Centrum (...) w P., w którym pracował do dnia 31 sierpnia 2011 roku jako nauczyciel praktycznej nauki zawodu, stosunek pracy ustał z mocy art. 23 ust. 1 pkt 1 Karty Nauczyciela.

W trakcie zatrudnienia w szczególnym charakterze od dnia 1 września 1975 roku do dnia 18 września 1978 roku w B. Międzyszkolnej w J. jako wychowawca, P. K. od 27 października 1975 roku do 30 czerwca 1977 roku pełnił czynną zasadniczą służbę wojskową, do pracy w tej szkole powrócił niezwłocznie po odbyciu służby.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał odwołanie za uzasadnione. Przepis art. 88 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 roku Karta Nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2006r., Nr 97, poz. 674) stanowi, że nauczyciele mający trzydziestoletni okres zatrudnienia, w tym 20 lat wykonywania pracy w szczególnym charakterze, zaś nauczyciele szkół, placówek, zakładów specjalnych oraz zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich - dwudziestopięcioletni okres zatrudnienia, w tym 20 lat wykonywania pracy w szczególnym charakterze w szkolnictwie specjalnym, mogą - po rozwiązaniu na swój wniosek stosunku pracy - przejść na emeryturę.

W przedmiotowym przypadku ZUS odmówił wnioskodawcy prawa do emerytury wobec braku 20. letniego okresu ubezpieczenia. Z powołaniem się na zapatrywania wyrażone w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 6 kwietnia 2006 roku w sprawie sygn. akt III UK 5/06 Sąd Okręgowy podzielił stanowisko odwołującego, że do okresu pracy w szczególnym charakterze zaliczyć należy czas odbywania zasadniczej służby wojskowej. W przypadku wnioskodawcy okres ten wynosi 1 rok 8 miesięcy i 3 dni, a więc jest wystarczający do uzupełnienia brakującego stażu. P. K. przed powołaniem do służby wojskowej pracował na stanowisku w warunkach szczególnych i w ustawowym terminie zgłosił swój powrót do tego zatrudnienia. Natomiast okres praktycznej nauki zawodu może być zaliczony nauczycielowi do pracy w szczególnym charakterze dopiero od dnia 1 września 1988 roku, tj. od wejścia w życie rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10 sierpnia 1988 roku w sprawie rozciągnięcia niektórych przepisów Karty Nauczyciela na instruktorów praktycznej nauki zawodu oraz na niektórych innych pracowników uspołecznionych zakładów pracy prowadzących prace pedagogiczne i wychowawcze (Dz.U. Nr 34, poz. 261), toteż zatrudnienie odwołującego w latach 1979-1981 nie może uwzględnione do okresu pracy w warunkach szczególnych. Ponieważ jednak staż pracy P. K. w szczególnym charakterze, z zaliczeniem okresu służby wojskowej, przekracza 20 lat, odwołujący wykazał spełnienie przesłanek z art. 88 ust. 1 Karty Nauczyciela, toteż Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c.

Wyrok ten zaskarżył apelacją Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P. formułując zarzut naruszenia prawa materialnego - art. 1 i art. 88 ust. 1 i 2 ustawy Karta Nauczyciela oraz art. 32 ust. 3 pkt 5 ustawy o emeryturach i rentach z FUS przez błędne przyjęcie, że okres zasadniczej służby wojskowej odbytej w czasie trwania stosunku pracy w szczególnym charakterze zalicza się do stażu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury nauczycielskiej, jeżeli pracownik w ustawowym terminie zgłosił swój powrót do tego zatrudnienia i przyznanie ubezpieczonemu prawa do emerytury, podczas gdy nie spełnił on warunków do jej przyznania.

Wskazując ów zarzut apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania.

Zgodnie z art. 1 Karty Nauczyciela ustawie podlegają nauczyciele, wychowawcy i inni pracownicy pedagogiczni zatrudnieni w placówkach wymienionych w tym przepisie. Także w świetle art. 32 ust. 3 pkt 5 ustawy o emeryturach i rentach z FUS pracownikami zatrudnionymi w szczególnym charakterze są jedynie nauczyciele, wychowawcy lub inni pracownicy pedagogiczni wykonujący prace pedagogiczną wymienioną w art. 1 Karty Nauczyciela. W powołanych przepisach pracownicy odbywający zasadniczą służbę wojskową nie zostali wymienieni, a wszelka interpretacja rozszerzająca powyższe regulacje jest niedopuszczalna. Przepisy art. 88 KN i art. 32 ustawy emerytalnej nie pozostają w bezpośrednim związku normatywnym, ale oba dotyczą instytucji emerytury o wyjątkowym charakterze, a więc wykładnia przesłanek nabycia prawa musi być ścisła. Skarżący podkreślił, że obowiązująca od dnia 29 listopada 1967 roku ustawa o powszechnym obowiązku obrony w art. 108 ust. 1 stanowiła jedynie o zaliczaniu okresu odbytej służby wojskowej do wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem, przez które rozumieć należy uprawnienia wynikające ze stosunku pracy, a nie z systemu zabezpieczenia społecznego, jak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 11 marca 2009 roku, sygn. akt II UK 247/08. W okresie odbywania służby wnioskodawca miał status żołnierza, a nie nauczyciela, toteż nie można skutecznie przyjąć, że w spornym okresie służby wykonywał prace w szczególnym charakterze.

Sąd Apelacyjny Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zważył:

Apelacja organu rentowego nie jest zasadna.

Kontrola instancyjna zaskarżonego rozstrzygnięcia prowadzi do akceptacji ustaleń poczynionych przez Sąd pierwszej instancji oraz uznania, iż z dokonanej analizy prawnej Sąd Okręgowy wyprowadził prawidłowy wniosek o istnieniu podstaw do uwzględnienia odwołania, choć nie pogłębił rozważań na gruncie podstaw prawnych umożliwiających zaliczanie okresów służby wojskowej, odbytej w latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku, do stażu pracy nauczyciela w szczególnym charakterze.

Zgodnie z odesłaniem art. 47 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2009 r., Nr 153, poz. 1227 ze zm.) zasady przechodzenia na emeryturę nauczycieli bez względu na wiek, urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku a przed dniem 1 stycznia 1969 roku, określają odrębne przepisy. Przepisem tym jest art. 88 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 roku Karta Nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2006r., Nr 97, poz. 674), który w ust. 1 stanowi, że nauczyciele mający trzydziestoletni okres zatrudnienia, w tym 20 lat wykonywania pracy w szczególnym charakterze, zaś nauczyciele szkół, placówek, zakładów specjalnych oraz zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich - dwudziestopięcioletni okres zatrudnienia, w tym 20 lat wykonywania pracy w szczególnym charakterze w szkolnictwie specjalnym, mogą - po rozwiązaniu na swój wniosek stosunku pracy - przejść na emeryturę. Przepis ten stwarza więc przywilej przejścia na emeryturę bez względu na wiek nauczycielom, którzy mają dłuższy, niż wymagany przepisami ogólnymi okres zatrudnienia (dla kobiet 30 lat) oraz dłuższy okres pracy w szczególnym charakterze (20 lat, zamiast 15 lat wymaganych powszechnie). Dodać trzeba, że warunki stażowe z art. 88 ust. 1 KN spełnione być muszą przez nauczyciela do dnia 31 grudnia 2008 roku - art. 88 ust. 2a KN. P. K. wywodzi swe roszczenie emerytalne właśnie z normy art. 88 KN. Sąd Apelacyjny podziela stanowisko, że przesłanki z art. 88 KN, jako przepisu szczególnego, odbiegającego od systemu powszechnego, muszą być interpretowane w sposób ścisły (tak SN m.in. w wyroku z dnia 20 listopada 2001 roku, II UKN 626/00, OSNP 2003/16/390).]

Bez wątpienia nie ma bezpośredniego związku pomiędzy art. 88 ust. 1 KN, który przewiduje prawo do emerytury nauczycielskiej bez względu na wiek, a przepisem art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z FUS, regulującym prawo do emerytury w obniżonym wieku z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, gdyż są to dwa różne uprawnienia. Sąd Apelacyjny akceptuje przy tym stanowisko utrwalone w judykaturze, że przepis art. 88 KN jest regulacją szczególną wobec przepisów ustawy z 1998 roku i w zakresie uprawnień emerytalnych nauczycieli normuje wymagania, których spełnienie uprawnia nauczyciela do emerytury, a więc określenie pracy w szczególnym charakterze, użyte w art. 88 ust. 1 KN, ma charakter autonomiczny i pełny (zob. wyrok SN z dnia 19 października 2010 roku, II UK 108/10, LEX nr 688682).

Zważyć jednak należy, że § 15 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) przewiduje, iż nauczyciel, wychowawca lub inny pracownik pedagogiczny wykonujący pracę nauczycielską wymienioną w art. 1 pkt 1-7 ustawy Karta Nauczyciela, określoną w tej ustawie jako praca zaliczona do I kategorii zatrudnienia, nabywa prawo do emerytury na zasadach określonych w § 4 i jest uważany za wykonującego prace w szczególnym charakterze. Z zestawienia tych przepisów wynika, że przy ocenie warunków nabycia przez nauczycieli prawa do emerytury za pracę w szczególnym charakterze (pierwszą kategorię zatrudnienia) uważa się wyłącznie pracę nauczycieli, wychowawców i pozostałych pracowników wymienionych w art. 1 pkt 1-7 Karty Nauczyciela. Pozwala to na stwierdzenie, że w zakresie uregulowanym Kartą Nauczyciela rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku nie dotyczy nauczycieli (tak SN już w uchwale z dnia 23 stycznia 1986r., III UZP 56/85, OSNP 1986/12/203). Do konkluzji tej prowadzi również wykładnia historyczna. Karta Nauczyciela jest aktem wcześniejszym od rozporządzenia RM z 1983 roku. Karta z 1982 roku, przed zmianą dokonaną z dniem 6 sierpnia 1996 roku, stanowiła w art. 86, że do pracowników pierwszej kategorii zatrudnienia zalicza się nauczycieli, o których mowa w art. 1 pkt 1-7, a zatem ustawa wprowadziła własne określenie tego zatrudnienia nawiązując do miejsca wykonywania pracy pedagogicznej, czyli do pracy w konkretnych placówkach. Była to regulacja zupełna i nie odwołująca się do żadnych przesłanek dodatkowych, które zostały przewidziane w rozporządzeniu RM z dnia 7 lutego 1983 roku. Także obecnie zawarte w art. 88 ust. 1 KN oznaczenie, jaka praca nauczycielska jest pracą w szczególnym charakterze, jest wyczerpujące. W orzecznictwie podkreśla się jednak, z czym należy się zgodzić, że przepis art. 88 ust. 1 Karty Nauczyciela nie definiuje wprost samego pojęcia „pracy w szczególnym charakterze” w odniesieniu do pracy nauczyciela, jak i pojęć „okres zatrudnienia” oraz „wykonywanie pracy”. Biorąc pod uwagę, że przepisy art. 88 oraz art. 86 KN, z mocy art. 32 ust. 5 oraz art. 47 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, należą do systemu emerytalnego, przy interpretacji tych zwrotów należy odwoływać się do definicji obowiązujących w systemie (zob. wyrok SN z dnia 25 czerwca 2010 roku, II UK 64/10, LEX nr 607446). Nadto możliwość zaliczania okresów „niewykonywania pracy”, których uwzględnienia do pracy nauczycielskiej domaga się nauczyciel przy ocenie warunków nabycia prawa do emerytury, np. okresów nieobecności w pracy spowodowanych czasową niezdolnością do pracy, urlopem macierzyńskim, urlopem dla podratowania zdrowia, okresów odbywania służby wojskowej itp., pozostaje poza regulacją Karty Nauczyciela. Stosowanie art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS do tak rozumianych „warunków”, na których nauczycielowi przysługuje prawo do emerytury, jest w pełni uprawnione i potwierdzone bogatym orzecznictwem na gruncie art. 32 ust. 1a ustawy emerytalnej (vide wyroki SN: z dnia 5 maja 2005r., II UK 219/04, OSNP 2005/22/361, z dnia 5 maja 2005r., II UK 215/04, OSNP 2005/22/360, z dnia 3 lutego 2010r., I UK 250/09, LEX nr 585726). Dlatego też sporny „warunek” nabycia prawa do emerytury należało rozpatrywać na gruncie art. 32 ustawy emerytalnej. Nadto pominięcie przepisu art. 32 ust. 1 pkt 5 i ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, w odniesieniu do możliwości zaliczania nauczycielom służby wojskowej do stażu pracy w szczególnym charakterze, mogłoby zostać uznane za dyskryminujące wobec jednej tylko grupy zawodowej w stosunku do innych pracowników wykonujących szczególne zatrudnienie (por. uzasadnienie wyroku SN z dnia 5 lutego 2009r., II UK 185/08, LEX nr 725047).

Na tle problemu uwzględniania okresu zasadniczej służby wojskowej do stażu, od którego zależy prawo do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze judykatura wypowiadała się wielokrotnie i niejednolicie. Sąd Apelacyjny, w składzie rozpoznającym przedmiotową sprawę, przychyla się do wykładni zaprezentowanej m.in. w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 2010 roku (II UK 215/09, OSNP 2011/15-16/219).

Kluczowe znaczenie prawne ma niewątpliwie wyrażona w art. 32 ust. 4 ustawy emerytalnej zasada, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 (a więc i nauczycielom) przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie „przepisów dotychczasowych”. W uchwale siedmiu sędziów z dnia 13 lutego 2002 roku (III ZP 30/01, OSNP 2002/10/243) Sąd Najwyższy wprost wskazał, że za „przepisy dotychczasowe” należy uważać przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wydanego w wykonaniu upoważnienia zawartego w art. 55 ustawy o z.e.p., która utraciła moc na podstawie art. 195 pkt 5 ustawy o emeryturach i rentach z FUS z dniem 1 stycznia 1999 roku, skutkiem czego odpadła także wynikająca z uchylonej ustawy delegacja ustawowa. Ustawa o emeryturach i rentach z FUS upoważnienia podobnego nie zawiera, toteż jej przepis art. 194 stanowiący, że do czasu wydania nowych przepisów wykonawczych przewidzianych w ustawie pozostają w mocy przepisy wykonawcze wydane na podstawie dotychczasowych przepisów, nie może być podstawą prawną zachowania mocy obowiązującej tego rozporządzenia. Zatem odesłanie do „przepisów dotychczasowych” można odnosić do tych przepisów rozporządzenia, które regulują materię określoną w przepisie art. 32 ustawy, a więc wiek, rodzaje prac i stanowisk oraz warunki, na jakich przysługuje emerytura (§ 2 ust. 1, § 3, § 4-8a, § 9-15 rozp.). Nie ma jednak dostatecznych podstaw do wnioskowania, że w powołanej uchwale wykluczono obowiązywanie § 19 rozporządzenia, takiego stwierdzenia w uchwale nie zamieszczono, przy czym zarówno ust. 1. jak i 2. § 19 gwarantują zachowanie dotychczasowych uprawnień przez wskazanie prac uznawanych za prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, poza wymienionymi w wykazach A i B, a są nimi prace dotychczas zaliczone do pierwszej kategorii zatrudnienia. Zapatrywania takie wyraził Sąd Najwyższy w wielu judykatach już po wydaniu wyroku, na który powołał się apelujący: z dnia 11 marca 2009 roku (II UK 247/08, LEX nr 707422), przy czym wyraźnie zaznaczono w motywach kilku późniejszych orzeczeń, że odstępuje się od wykładni dokonanej w tym wyroku (zob. wyrok SN z dnia 25 lutego 2010 roku, II UK 215/09, OSNP 2011/15-16/219, wyrok z dnia 25 lutego 2010 roku, II UK 219/09, L., wyrok z dnia 9 marca 2010 roku, I UK 333/09, LEX nr 585739). Stanowisko to jest adekwatne dla okoliczności rozpatrywanej sprawy.

P. K. pracę zaliczoną do pierwszej kategorii zatrudnienia niewątpliwie wykonywał, gdyż praca wychowawcy w bursie jest pracą nauczyciela, zaliczoną do pierwszej kategorii zatrudnienia. Jeśli przyjąć, że katalog uprawnień i warunków z art. 32 ust. 3 nie jest zamknięty (poprzez § 19 rozporządzenia z 7 lutego 1983 roku), a ubezpieczony świadczył pracę zaliczoną do pierwszej kategorii zatrudnienia, pozostaje do rozważenia kwestia stosowania regulacji prawnych obowiązujących w okresie odbywania przez wnioskodawcę służby wojskowej, to jest brzmienia przepisów uprawniających do zaliczenia czasu odbywania służby, do okresu zatrudnienia w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów rozporządzenia z 1983 roku.

P. K. odbywał zasadniczą służbę wojskową od 27 października 1975 roku do 30 czerwca 1977 roku. W tym czasie nie obowiązywał już dekret z dnia 25 czerwca 1954 roku o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. z 1958r., Nr 23, poz. 97 ze zm.), lecz - od dnia 1 stycznia 1968 roku - ustawa z dnia 23 stycznia 1968 roku o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 3, poz. 6 ze zm.) oraz rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 września 1956 roku w sprawie zaliczania pracowników do kategorii zatrudnienia (Dz.U. Nr 39, poz. 176 ze zm.), które stanowiło wprawdzie akt wykonawczy do wyżej wskazanego dekretu z 1954 roku, ale zachowało moc na podstawie art. 127 ust. 3 ustawy z dnia 23 stycznia 1968 roku. Przepis art. 127 ust. 3 regulował bowiem, że do czasu wydania przepisów wykonawczych przewidzianych w ustawie obowiązują przepisy wydane na podstawie dekretu o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, ze zmianami wynikającymi z ustawy. Natomiast w § 5 rozporządzenia z dnia 10 września 1956 roku okresy wymienione w art. 8 dekretu zostały zaliczone do wymaganych okresów zatrudnienia tak, jak zatrudnienie w II kategorii, z wyjątkiem okresów służby wojskowej, które z kolei podlegają zaliczeniu do I kategorii zatrudnienia. Jeśli pracownik bezpośrednio przed okresami wymienionymi w art. 8 dekretu wykonywał zatrudnienie w pierwszej kategorii, to okresy te zaliczało się jak zatrudnienie w pierwszej kategorii. Kwestie zaliczania pracowników do kategorii zatrudnienia regulował w dekrecie z 1954 roku przepis art. 10 ust. 1 ustalający dwie kategorie zatrudnienia pracowników. Gdy się porówna owe kategorie z kategoriami zatrudnienia określonymi w art. 11 ust. 1 i 2 ustawy z 1968 roku o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym, to widoczna jest różnica, polegająca na poszerzeniu w ustawie katalogu prac zaliczanych do pierwszej kategorii. Natomiast porównanie przepisów zawierających delegacje do wydania przepisów wykonawczych (w dekrecie i w ustawie) prowadzi do wniosku, że w ustawie delegacja ta uległa zawężeniu. W przypadku dekretu delegacja dotyczyła określenia „rodzajów prac” i „warunków zaliczania pracowników do I kategorii zatrudnienia”, zaś w przypadku ustawy delegacja dotyczyła tylko określenia „rodzajów prac”.

Ta właśnie różnica stanowiła punkt wyjścia do formułowania poglądów (m.in. w powoływanym przez apelującego wyroku SN), że tylko w zakresie określenia rodzajów prac przepisy wykonawcze wydane na podstawie dekretu zachowały moc, tj. § 5 rozporządzenia z dnia 10 września 1956 roku, zaś w części określającej warunki zaliczania do okresu zatrudnienia m.in. służby wojskowej, ten przepis wykonawczy utracił moc po dniu 31 grudnia 1967 roku. Sąd Apelacyjny w składzie rozpatrującym przedmiotową sprawę zapatrywania tego nie podziela. Ustawowe upoważnienie wynikające z art. 11 ust. 4 ustawy o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników dotyczy ustalenia prac uzasadniających zaliczenie do pierwszej kategorii zatrudnienia wykonywanych przez pracowników wymienionych w art. 11 ust. 2 pkt 1-6 tej ustawy. W tym miejscu odwołać się należy do art. 108 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967 roku o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (t.j. Dz.U. z 2004r., Nr 241, poz. 2416 ze zm.) w brzmieniu obowiązującym w okresie odbywania zasadniczej służby wojskowej przez P. K.. Przepis ten stanowił, że czas odbywania zasadniczej służby wojskowej wlicza się pracownikowi do okresu zatrudnienia w zakresie „wszelkich uprawnień związanych z tym zatrudnieniem”, jeżeli po odbyciu służby podjął on zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22 listopada 1968 roku w sprawie szczególnych uprawnień żołnierzy i ich rodzin (Dz.U. Nr 44, poz. 318 ze zm.), wydane na podstawie art. 108 ust. 4 powołanej ustawy, uszczegółowiło uprawnienia żołnierza, który w terminie 30 dni podjął pracę, przez wskazanie, że żołnierzowi takiemu wlicza się czas odbywania zasadniczej służby wojskowej do okresu zatrudnienia w tym zakładzie, w którym podjął on zatrudnienie, w zakresie wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem w tym zakładzie oraz w zakresie szczególnych uprawnień uzależnionych od wykonywania pracy na określonym stanowisku lub w określonym zawodzie (§ 5 ust. 1 rozporządzenia w brzmieniu obowiązującym od 4 kwietnia 1975 roku). Nie chodzi więc tylko o uprawnienia, jak chce apelujący, z zakresu stosunku pracy i prawa pracy. Z przytoczonych regulacji płynie wniosek, że okres zasadniczej służby wojskowej jest okresem zaliczonym do zatrudnienia na takich samych warunkach, jak przed odbywaniem służby. Jeśli było to zatrudnienie wymienione w art. 11 ust. 2 pkt 1-6 ustawy o powszechnym zaopatrzeniu pracowników i ich rodzin (punkt 6. dotyczył nauczycieli), to okres służby wojskowej uznany został za takie właśnie zatrudnienie, a żołnierz traktowany jak pracownik wykonujący pracę w pierwszej kategorii zatrudnienia. Dlatego też Rada Ministrów upoważniona była do zajęcia stanowiska co do odbytej służby wojskowej i odpowiedniego jej zakwalifikowania do pierwszej kategorii zatrudnienia w rozumieniu art. 11 ust. 2 ustawy o p.z.e., co prowadzi do wniosku, że przepis § 5 rozporządzenia RM z dnia 10 września 1956 roku nadal mieści się w ramach ustawowego upoważnienia, także w części określającej warunki zaliczania do okresu zatrudnienia w pierwszej kategorii zasadniczej okresu służby wojskowej.

Zatem stosownie do treści § 5 rozporządzenia z 1956 roku - okres zasadniczej służby wojskowej P. K., odbytej w trakcie stosunku pracy wychowawcy w B. Międzyszkolnej w J., zalicza się do pracy w pierwszej kategorii zatrudnienia. W dniu 1 stycznia 1980 roku zaczęło obowiązywać rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 4 maja 1979 roku w sprawie pierwszej kategorii zatrudnienia (Dz.U. Nr 13, poz. 86 ze zm.), a jego § 9 stanowił, że pracownicy, którzy z tytułu zaliczenia ich pracy do pierwszej kategorii zatrudnienia nabyli uprawnienia na podstawie przepisów obowiązujących przed dniem wejścia w życie rozporządzenia, zachowują te uprawnienia. Zasadę tę powtórzyło w § 19 ust. 2 obowiązujące z mocy art. 32 ust. 4 ustawy emerytalnej, jako „przepisy dotychczasowe”, rozporządzenie RM z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze.

W świetle powyższych wywodów skonstatować należy, że Sąd Okręgowy doszedł do prawidłowego wniosku, że okres zasadniczej służby wojskowej należy zaliczyć wnioskodawcy do stażu pracy w szczególnym charakterze nauczciela. Choć rozporządzenie RM z dnia 7 lutego 1983 roku nie zawiera pozytywnej regulacji stwierdzającej, że okres zasadniczej służby wojskowej jest okresem pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, to jednak, wskutek zastosowania § 19, istnieje prawna możliwość zaliczenia takiej służby do okresu pracy w szczególnym charakterze, jeśli pracownik świadczący pracę na stanowisku w pierwszej kategorii zatrudnienia odbył służbę wojskową pod rządem art. 108 ust. 1 i 4 o powszechnym obowiązku obrony w zw. z art. 11 ust. 2 ustawy o p.z.e., jak też spełnił wymogi w zakresie terminowego powrotu do zakładu pracy po zakończeniu służby i kontynuacji zatrudnienia w szczególnym charakterze. Powyższe rozważania prowadzą do wniosku, że chybione są apelacyjne zarzuty obrazy prawa materialnego przez zaliczenie czasu pełnienia zasadniczej służby wojskowej przez P. K. do wymaganego okresu zatrudnienia w szczególnym charakterze, jakim jest wykonywanie przez niego pracy nauczycielskiej w wymiarze 20 lat. Skutkiem tego Sąd Apelacyjny oddalił apelację Oddziału ZUS w T. na podstawie art. 385 k.p.c., jako bezzasadną.

O zwrocie kosztów zastępstwa procesowego za drugą instancję orzeczono z mocy art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. oraz § 13 ust. 1 pkt 2 w zw. § 12 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1348 ze zm.).

Sędziowie: Przewodnicząca: