Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 października 2014 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie :

Przewodniczący SSO Stanisław Pilarczyk

Protokolant Anna Sobańska

po rozpoznaniu w dniu 21 października 2014 r. w Kaliszu

odwołania R. A.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 28 lipca 2014 r. Nr (...)

w sprawie R. A.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o emeryturę

zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.z dnia 28 lipca 2014 r. znak (...)w ten sposób, że przyznaje wnioskodawcy R. A.emeryturę począwszy od dnia (...).

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 28 lipca 2014 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Oddział w O., odmówił wnioskodawcy R. A. przyznania prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach, gdyż wnioskodawca nie udowodnił wymaganych 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Odwołanie od powyższej decyzji złożył wnioskodawca R. A., domagając się przyznania prawa do emerytury. Organ rentowy, w odpowiedzi na odwołanie wnioskodawcy, wniósł o jego oddalenie.

Sąd Okręgowy poczynił następujące ustalenia:

R. A. urodził się (...). W dniu 5 czerwca 2014 roku złożył wniosek o przyznanie prawa do emerytury. Na dzień 1 stycznia 1999 roku wnioskodawca udowodnił 26 lat, 11 miesięcy i 27 dni okresów składkowych i nieskładkowych.

(okoliczności niesporne)

Wnioskodawca R. A., od dnia 11 listopada 1977 roku do dnia 31 stycznia 2002 roku, był pracownikiem Fabryki (...) w K. (obecna nazwa (...) Spółka Akcyjna), przy czym w okresie od dnia 11 listopada 1977 roku do dnia 31 lipca 2000 roku pracował w pełnym wymiarze czasu pracy jako kontroler jakości. Powyższy pracodawca uznał pracę wnioskodawcy, jako kontrolera jakości, jako pracę w szczególnych warunkach, o której mowa w dziale XIV poz. 24 pkt. 1 załącznika Nr 1 do zarządzenia Nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 marca 1985 roku (dowód – świadectwo pracy wnioskodawcy – akta osobowe wnioskodawcy z Fabryki (...) w K.).

W umowie o pracę z dnia 11 listopada 1977 roku, pomiędzy Fabryką (...) a wnioskodawcą, stanowisko pracy wnioskodawcy określono jako brakarz, a następnie w dokumentach osobowo-finansowych pracodawca wnioskodawcy określał stanowisko wnioskodawcy jako kontrolera jakości w dziale kontroli jakości. Na kolejnych dokumentach osobowo-finansowych wnioskodawcy, związanych z ustalaniem wynagrodzenia, pracodawca ten zaznaczał, iż wnioskodawca jest zatrudniony na stanowisku pracy, na którym wykonywane są prace w szczególnych warunkach w zakładach resortu hutnictwa i przemysłu maszynowego (dowód – dokumenty osobowo-finansowe wnioskodawcy – akta osobowe wnioskodawcy z Fabryki (...) w K.).

Fabryka (...) w K. zajmowała się między innymi produkcją węglików spiekanych, a konkretnie węglika krzemu. Węglik krzemu był wypiekany z piasku kwarcowego i koksu. Węglik krzemu po wytopie był schładzany, rozdrabniany i sortowany, a następnie pakowany był w worki. Praca kontrolera jakości polegała na sprawdzaniu, czy węglik krzemu był odpowiedniej jakości. Kontroler jakości sprawdzał skład granulometryczny, czyli sprawdzał wielkość ziarna, jak i sprawdzał frakcje magnetyczną, czyli dochodziło do sprawdzania zawartości żelaza w węgliku krzemu. Stanowiska kontrolera jakości były usytuowane na hali produkcyjnej, gdzie produkowano węglik krzemu, gdzie były umiejscowione kruszarki, młyny, sita. Taką pracę kontrolera jakości wykonywał wnioskodawca.

Wnioskodawca z tytułu pracy kontrolera jakości otrzymywał dodatek szkodliwy oraz posiłki regeneracyjne.

Węglik krzemu był sprzedawany firmom zewnętrznym w workach. Z węgliku krzemu Fabryka (...) produkowała papier ścierny, osełki, tarcze szlifierskie. Na jednej zmianie w Fabryce (...) pracowało 3 kontrolerów produkcji węglika krzemu. Wnioskodawca, jako kontroler jakości, przy dużych wyziewach, kurzu kontrolował jakość produkowanego węglika krzemu. Na jednej zmianie 3 kontrolerów jakości sprawdzało około 10 ton węglika krzemu (dowód – zeznania wnioskodawcy [00:01:41][00:33:52], [01:23:43][01:28:45], zeznania świadka A. K. [00:35:01][00:59:05], zeznania świadka E. T. [00:59:51][01:19:33]).

Czyniąc powyższe ustalenia faktyczne Sąd dał wiarę w całości zeznaniom wnioskodawcy oraz zeznaniom świadka A. K. oraz świadka E. T., którzy razem pracowali z wnioskodawcą w Fabryce (...). Zeznania te wzajemnie się uzupełniają, tworzą pewną spójną, logiczną całość, pozwalając ustalić, iż w okresie zatrudnienia w Fabryce (...), od dnia 31 lipca 2000 roku, wnioskodawca pracował jako kontroler jakości przy produkcji węglików spiekanych. Zeznania te są zbieżne z dokumentami, znajdującymi się w aktach osobowych wnioskodawcy z Fabryki (...) w K., a w szczególności ze świadectwem pracy, gdzie pracodawca uznał, iż wnioskodawca pracował w szczególnych warunkach.

Sąd zważył co następuje:

Zgodnie z art. 184 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tj. Dz. U. z 2009 roku, Nr 15, poz. 1227 ze zmianami) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, jeżeli w dniu wejścia w życie niniejszej ustawy, tj. 1 stycznia 1999 roku, osiągnęli:

1.  okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn;

oraz

2.  okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 tej ustawy.

Emerytura ta przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego, albo złożenia wniosku o przekazaniu środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym za pośrednictwem Zakładu na dochody budżetu państwa.

Zgodnie z art. 32 ust. 1 cytowanej ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku, o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ubezpieczonym, będącymi pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionym w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w niższym wieku emerytalnym niż określona z art. 27 pkt. 1. Stosownie do treści art. 32 ust. 2 przytoczonej ustawy, dla celów ustalenia uprawnień do emerytury w obniżonym wieku, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości, lub wymagającej wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Szczegółowe warunki uzyskania dochodzonego świadczenia reguluje rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 roku, Nr 8, poz. 43, ze zmianami). Zgodnie z treścią § 1 ust. 1 tego rozporządzenia, stosuje się je do pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, wymienione w jego § 4-15 oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia.

Okresami pracy, uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu, są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, obowiązującym na danym stanowisku (§ 2 ust. 1 powołanego rozporządzenia). Okresy pracy w powyższych okolicznościach stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy (§ 2 ust. 2 cytowanego rozporządzenia). Według § 3 cytowanego rozporządzenia za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury, zwanym dalej „wymaganym okresem zatrudnienia”, uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia. Zaś po myśli § 4 ust. 1 rozporządzenia pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1.  osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn;

2.  ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Wykonywanie pracy w szczególnych warunkach powinno być stwierdzone przez pracodawcę w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze lub w świadectwie pracy, to w orzecznictwie powszechnie przyjmuje się możliwość dowodzenia okoliczności szczególnego charakteru lub szczególnych warunków pracy wszelkimi znanymi prawu procesowemu dowodami (por. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 września 1984 roku, II UZP 998/84, Lex Polonica nr 321128).

W postępowaniu sądowym, toczącym się z odwołania ubezpieczonego od decyzji organu rentowego, dopuszczalne jest przeprowadzenie wszelkich dowodów dla wykazania okoliczności, mających wpływ na prawo skarżącego do świadczenia i to zarówno wtedy, gdy pracodawca wystawił świadectwo pracy, a Zakład Ubezpieczeń Społecznych kwestionuje jego treść, jak i wówczas, gdy dokument taki z żadnych przyczyn nie może być sporządzony (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 14 grudnia 2004 roku, III AUa 2472/03, Lex nr 151770).

Również w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 1996 roku (II URN 3/95, OSNP 1996/16/239) podniesiono, iż w postępowaniu przed Sądem Pracy i Ubezpieczeń Społecznych okoliczności, mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość, mogą być udowodnione wszelkimi środkami dowodowymi, przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego. Ograniczenia dowodowe, zawarte w § 22 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku, w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń, dotyczy postępowania wyłącznie przed tymi organami. Podobny pogląd wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 grudnia 2006 roku (I UK 179/06, Lex nr 342283).

Postępowanie dowodowe przed sądem rozpoznającym sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych regulowane jest przepisami kodeksu postępowania cywilnego, zawierającymi odstępstwa od ogólnych zasad postępowania dowodowego, z uwzględnieniem dążenia do pełnego wyświetlenia podłoża sprawy oraz wszechstronnego rozważenia wszystkich kwestii spornych. Nie są w tym zakresie wyłączne, w związku ze staraniami o ustalenie prawa do wcześniejszej emerytury, wątpliwości co do oceny warunków wykonywania pracy, które mogą być usunięte za pomocą wszelkich środków dowodowych (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 30 marca 2000 roku, II UK 446/99, OSNAPiUS 2001, nr 18 poz. 562; z dnia 8 kwietnia 1999 roku, II UKN 619/98, OSNAPiUS nr 11, poz. 439,, OP 2002 nr 2, poz. 26 z głosą aprobującą T. Binczyckiej - Majewskiej; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1984 roku, III UZP 6/84, Lex nr 14625 i z dnia 21 września 1984 roku, III UZP 48/84, Lex nr 14630).

Natomiast w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 kwietnia 2007 roku (I UK 306/06, Lex nr 47005) podkreślono, iż emerytura z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach przysługuje z tytułu wykonywania konkretnego zatrudnienia, ujętego w odpowiednich wykazach cytowanego wyżej rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku. Osoba taka, wykonująca pracę w szczególnych warunkach, wymienioną w wykazie A, nabywa prawo do emerytury jeżeli osiągnęła wiek 60 lat – mężczyźni (55 lat kobiety) oraz ma wymagany okres zatrudnienia, w tym 15 lat w szczególnych warunkach. Natomiast w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 kwietnia 2004 roku (II UK 3377/03, OSNP 2004/22/392) podkreślono, iż „skutki prawne wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze określone są w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 roku i utrzymanym jej przepisami w mocy rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze”. W wyroku Sądu Apelacyjnego w Wrocławiu z dnia 19 kwietnia 2012 roku (III AUa 222/12, Lex nr 1171355) podniesiono, iż dla uznania konkretnego rodzaju lub stanowiska pracy za pracę wykonywaną w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze decydujące znaczenie ma to, czy jest to praca wymieniona w rozporządzeniu z dnia 7 lutego 1983 roku, w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 4 ze zmianami) oraz w wykazach stanowiących załącznik do tego rozporządzenia, natomiast wykazy stanowisk ustalane przez właściwe podmioty, w odniesieniu do podległych zakładów pracy, mają jedynie charakter porządkujący.

Dla oceny czy pracownik pracował w szczególnych warunkach nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach, to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy), w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku, w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnym charakterze (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 czerwca 2010 roku, II UK 21/10, Lex nr 619638; wyrok Sądu Apelacyjnego w Wrocławiu z dnia 16 lutego 2012 roku, III AUa 1797/11, Lex nr 1130404).

W wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 20 września 2012 roku (III AUa 205/12, Lex nr 1220575) podniesiono, iż kwestia podległości danego pracodawcy określonemu ministrowi nie ma przesądzającego znaczenia przy ustalaniu wykonywania pracy w szczególnych warunkach, gdyż decyduje przyporządkowanie określonej w wykazie rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku, w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, pracy do danej branży przemysłowej, a nie kwestia przynależności pracodawcy do danego resortu.

Natomiast w wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 6 marca 2013 roku (III AUa 974/13, Lex nr 1451686) podniesiono, iż „z faktu, że właściwy minister czy kierownik urzędu centralnego ustalił w podległych i nadzorowanych zakładach pracy, że dane stanowisko pracy jest stanowiskiem pracy w szczególnych warunkach, może płynąć domniemanie faktyczne, iż praca na tym stanowisku była wykonywana w takich warunkach i odwrotnie – brak konkretnego stanowiska pracy w takim wykazie może, w kontekście całokształtu ustaleń faktycznych, stanowić negatywną przesłankę dowodową”.

W orzecznictwie sądowym podnosi się również, iż „sama treść świadectwa nie przesądza jeszcze o uznaniu, iż wskazany w nim okres był okresem, w którym pracownik wykonywał pracę w szczególnych warunkach. Świadectwo pracy w warunkach szczególnych, wydane pracownikowi przez pracodawcę, stanowi jedynie domniemanie i podstawę do przyjęcia, iż okres pracy w nim podany jest okresem pracy w warunkach szczególnych, o których mowa w art. 32 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych” (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 26 września 2013 roku, III AUa 1665/12, Lex nr 1381411).

Judykatura również przyjmuje, iż „czynności ogólnie pojętego nadzoru lub kontroli w procesie produkcji, wykonywanej w wydziałach i oddziałach, w których zatrudnieni są pracownicy, wykonujący pracę w warunkach szczególnych w rozumieniu rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, objęte poz. 24 działu XIV wykazu A, rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku, w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zmianami), to te czynności, które wykonywane są w warunkach bezpośrednio narażających na szkodliwe dla zdrowia czynniki, a więc polegające na bezpośrednim nadzorze i bezpośredniej kontroli procesu pracy na stanowiskach pracy wykonywanej w szczególnych warunkach. Jeśli zatem czynności te wykonywane są w pełnym wymiarze czasu pracy, obowiązującym na stanowisku pracy związanym z kontrolą międzyoperacyjną, kontrolą jakości produkcji i usług oraz dozorem inżynieryjno-technicznym, to okres wykonywania tej pracy jest okresem pracy, uzasadniającym prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu” (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 2007 roku, III UK 62/07, Lex nr 375653; wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 23 sierpnia 2012 roku, III AUa 366/12).

W wykazie A dział XIV poz. 24 załącznika do cytowanego wyżej rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku, jako praca w szczególnych warunkach, wymieniona jest kontrola międzyoperacyjna, kontrola jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie.

Również w załączniku Nr 1 zarządzenia Nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 marca 1985 roku, w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu hutnictwa i przemysłu maszynowego (Dz. Urz. MG z 1985 roku Nr 1 poz. 1), w dziale XIV poz. 24 pkt. 1, jako praca w szczególnych warunkach jest wymieniona kontrola międzyoperacyjna, kontrola jakości produkcji oraz dozór inżynieryjno-techniczny w oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie stanowiska pracy, na których prace wykonywane są w warunkach szczególnych, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, przy stanowisku wymienionym w wykazie.

W wykazie A dział III załącznika do cytowanego wyżej rozporządzenia, z dnia 7 lutego 1983 roku, jako praca w szczególnych warunkach wymieniona jest praca przy produkcji węglików spiekanych, elektrod, rur i walczaków oraz żelazostopów, a w punkcie 16 tego działu wymieniona jest praca przy obsłudze pieców spiekalniczych i obróbka końcowa węglików.

Wnioskodawca, jako kontroler jakości, kontrolował jakość produkowanego węglika spiekanego, węglika krzemu, a więc praca wnioskodawcy jest pracą w szczególnych warunkach, o której mowa w wykazie A dział XIV poz. 24, w związku pracą, o której mowa w wykazie A, dział III, praca przy produkcji węglików spiekanych. Tak więc praca wnioskodawcy od dnia 11 listopada 1977 roku do dnia 31 grudnia 1998 roku była pracą w szczególnych warunkach, a więc na dzień 1 stycznia 1999 roku wnioskodawca udowodnił daleko ponad 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach.

Na dzień 1 stycznia 1999 roku wnioskodawca udowodnił również ponad 25-letni okres składkowy i nieskładkowy, ma ukończone 60 lat, nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego.

Na podstawie art. 129 ust. 1 cytowanej wyżej ustawy o emeryturach i rentach, emeryturę wnioskodawcy należało przyznać od dnia (...), a więc od dnia, w którym wnioskodawca ukończył 60 lat, gdyż wniosek o emerytur złożył w dniu 5 czerwca 2014 roku.

W tym stanie rzeczy zaskarżona decyzja, zgodnie z art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., podlegała zmianie i orzeczono jak w wyroku.