Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 20 sierpnia 2001 r.
I PKN 571/00
Dokonanie przez sąd ustaleń faktycznych w oparciu o dowody, które nie
zostały w formalny sposób dopuszczone i przeprowadzone na rozprawie, naru-
sza ogólne reguły postępowania dowodowego w zakresie bezpośredniości,
jawności, równości stron i kontradyktoryjności.
Przewodniczący SSN Jadwiga Skibińska-Adamowicz, Sędziowie SN:
Katarzyna Gonera (sprawozdawca), Józef Iwulski.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 20 sierpnia 2001 r. sprawy z po-
wództwa Adama D. przeciwko Bankowi [...] Spółce Akcyjnej-Oddziałowi w R. o uzna-
nie wypowiedzenia umowy o pracę za bezskuteczne, na skutek kasacji powoda i
strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecz-
nych w Radomiu z dnia 18 kwietnia 2000 r. [...]
o d d a l i ł kasację powoda;
uwzględniając kasację strony pozwanej u c h y l i ł zaskarżony wyrok i prze-
kazał sprawę Sądowi Okręgowemu-Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Ra-
domiu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasa-
cyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Radomiu wyrokiem z 28 grudnia 1999 r. uznał za
bezskuteczne wypowiedzenie umowy o pracę dokonane w stosunku do powoda
Adama D. przez pozwany Bank [...] S.A. Oddział w R. w dniu 29 października 1999 r.
Sąd Rejonowy ustalił, że powód był zatrudniony w pozwanym Banku od 1 lis-
topada 1979 r. Od 11 czerwca 1995 r. zajmował stanowisko naczelnika Wydziału
Kasowo-Skarbcowego i Obrotu Oszczędnościowego w Oddziale w R. W trakcie za-
trudnienia był kilkakrotnie awansowany, nagradzany nagrodami pieniężnymi oraz
odznaczany. Nie był członkiem związku zawodowego ani nie zwracał się do związku
2
o ochronę swoich praw pracowniczych. W powierzonym mu Wydziale Kasowo-
Skarbcowym przeprowadzone zostały w 1999 r. kontrole wewnętrzne, które doty-
czyły między innymi kształtowania się procentowych wskaźników nadwyżki kasowej
w stosunku do zadeklarowanego maksymalnego limitu zapasu kasowego w okresie I
kwartału 1999 r. oraz prawidłowości odprowadzania nadwyżki zagranicznych znaków
pieniężnych. W pracy Wydziału kierowanego przez powoda stwierdzono wówczas
usterki natury merytorycznej i organizacyjnej. W dniu 29 października 1999 r. powód
otrzymał od pracodawcy pismo zawiadamiające o rozwiązaniu z nim umowy o pracę
za wypowiedzeniem ze skutkiem na 31 stycznia 2000 r., z jednoczesnym zwolnie-
niem go z obowiązku świadczenia pracy w okresie trzymiesięcznego wypowiedzenia.
Jako przyczynę wypowiedzenia pracodawca wskazał nienależyte wywiązywanie się
przez powoda z obowiązków naczelnika Wydziału Kasowo-Skarbcowego. Przed-
miotem oceny Sądu Rejonowego była podana przyczyna wypowiedzenia umowy, w
szczególności jej prawdziwość oraz ważkość uzasadniająca wypowiedzenie. Sąd
pierwszej instancji uznał, że błędny jest pogląd powoda, iż pracodawca naruszył art.
38 § 1 KP, ponieważ powód nie należał do organizacji związkowej działającej w
Banku, ani nie zwracał się do niej o obronę swoich praw pracowniczych stosownie do
art. 30 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz.U. Nr 55, poz.
234 ze zm.). Oceniając wskazaną przyczynę wypowiedzenia, Sąd Rejonowy uznał,
że jest ona zbyt ogólnikowa i lakoniczna; powołał się przy tym na uchwałę pełnego
składu Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego z 27 czerwca 1985
r., III PZP 10/85 (OSNCP 1985 z. 11, poz. 102), zgodnie z którą przyczyna wypowie-
dzenia powinna być prawdziwa i konkretna. Dla oceny konkretności przyczyny wy-
powiedzenia decydujące znaczenie ma jej sprecyzowanie, sposób jej określenia.
Zdaniem Sądu Rejonowego nie wystarczą ogólnikowe sformułowania użyte przez
pracodawcę, takie jak „utrata zaufania do pracownika” lub „nienależyte wywiązywa-
nie się z obowiązków pracowniczych”, jeżeli nie są połączone ze wskazaniem pra-
cownikowi konkretnych okoliczności, które taki wniosek uzasadniają. Sąd ocenił, że
działania pozwanego należy uznać za wadliwe, bowiem wskazana powodowi przy-
czyna wypowiedzenia jest tej natury, iż nie można jej zweryfikować w postępowaniu
sądowym. W toku procesu pracodawca wprawdzie określił bliżej rodzaj uchybień,
jakich dopuścił się powód w pracy, ale na te uchybienia nie powołał się wprost w pi-
śmie wypowiadającym umowę o pracę. Tym samym, w opinii Sądu, wykazane przez
pozwanego okoliczności (przekroczenie limitu zapasów gotówkowych, nieprawidłowe
3
zabezpieczenie dewiz odprowadzanych do PKO, uchybienia natury organizacyjnej w
Wydziale kierowanym przez powoda) nie stanowią dowodu, że to one właśnie były
przyczyną wypowiedzenia. W ocenie Sądu Rejonowego nie jest prawdą, że na nara-
dach powód był ciągle upominany i nie odnosiło to skutku, bowiem analiza protoko-
łów z tych narad nie pozwala na taki wniosek. Powód przyznał na jednej z narad, że
przekroczono limit kasowy, lecz jego zdaniem było to spowodowane niemożnością
przewidzenia zachowań klientów oraz zamiarem zapewnienia bezpieczeństwa ich
wkładów; nadto przyznał, że nieprawidłowo odprowadzono środki dewizowe, ale to
nie on pakował pieniądze w paczki, a jedynie sprawdzał czy są prawidłowo zaplom-
bowane w workach. Sąd Rejonowy doszedł do wniosku, że skoro na naradach pro-
wadzonych przez dyrektora nie padały zarzuty odnośnie do pracy Wydziału kierowa-
nego przez powoda, to można odnieść wrażenie, iż częste kontrole w tym Wydziale
miały na celu dostarczenie argumentów do zwolnienia powoda z pracy. Przyczynę
wypowiedzenia uznał za nieprawdziwą.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Radomiu wyrokiem z
18 kwietnia 2000 r. na skutek apelacji pozwanego pracodawcy zmienił zaskarżony
wyrok Sądu Rejonowego w ten sposób, że zasądził od pozwanego Banku [...] S.A.
Oddział w R. na rzecz powoda Adama D. kwotę 9.060,99 zł z ustawowymi odsetkami
od 18 kwietnia 2000 r. do dnia zapłaty tytułem odszkodowania za niezgodne z pra-
wem wypowiedzenie umowy o pracę. W apelacji strona pozwana zarzuciła narusze-
nie art. 45 § 1 KP i art. 30 § 4 KP przez błędną ich wykładnię oraz art. 233 § 1 KPC w
związku z przyjęciem, że wypowiedzenie umowy powodowi było nieuzasadnione, a
przyczyna nie została określona konkretnie, zaś z materiału dowodowego nie można
wywieść wniosku, iż wypowiedzenie spowodowały rzeczywiste uchybienia zarzucane
powodowi, a ponadto naruszenie art. 45 § 2 KP w wyniku jego niezastosowania,
mimo iż pozwany już w odpowiedzi na pozew podniósł, że dalsze pełnienie obowiąz-
ków przez powoda nie jest możliwe.
Uwzględniając apelację strony pozwanej Sąd Okręgowy stwierdził, że błędnie
Sąd Rejonowy ocenił, iż wypowiedzenie powodowi umowy o pracę dotknięte było
wadą, gdyż jego przyczyna nie została sprecyzowana, a ogólnikowe sformułowania
„utrata zaufania do pracownika” i „nienależyte wywiązywanie się z obowiązków” są
tej natury, że nie da się ich zweryfikować. W postępowaniu sądowym pracodawca
określił rodzaj uchybień, których dopuścił się powód, a zarzuty stawiane powodowi
zostały udowodnione. Dotyczyły one przekroczenia limitów zapasów gotówkowych,
4
nieprawidłowego zabezpieczenia dewiz odprowadzanych przez pozwany Bank do
banku PKO S.A. oraz innych uchybień natury organizacyjnej w kierowanym przez
powoda Wydziale. Powód nie kwestionował przedstawionych mu zarzutów, a jedynie
podniósł, że przekroczenie limitów było nieznaczne, co jest nieuniknione w każdym
banku i mieści się w ryzyku handlowym, natomiast za wadliwe odprowadzanie środ-
ków dewizowych do banku PKO S.A. odpowiedzialności nie ponosi, bowiem nie miał
nic wspólnego z pakowaniem gotówki do worków, a nawet nie mógł skontrolować
prawidłowości przygotowanej przesyłki z tytułu nadzoru, gdyż znajdowała się w za-
plombowanym worku. Sąd Okręgowy stwierdził, że ocena materiału dowodowego
przeprowadzona przez Sąd Rejonowy nie jest trafna. Powodowi wręczono wypowie-
dzenie umowy o pracę 29 października 1999 r., bezpośrednio po otrzymaniu przez
pracodawcę pisma centrali banku PKO S.A. w W. z 28 października 1999 r. informu-
jącego o wadliwym przekazaniu środków dewizowych przez pozwany Bank i odebra-
niu wyjaśnień od powoda co do treści tego pisma. Trudno zatem przyjąć, że przyczy-
na wypowiedzenia nie była mu znana. Powód zajmował stanowisko naczelnika Wy-
działu Kasowo-Skarbcowego i do jego obowiązków należało, zgodnie z zakresem
powierzonych mu czynności, organizowanie operacji kasowo-skarbcowych, przepro-
wadzanie szkoleń wewnętrznych podległych mu pracowników, zaznajomienie się z
przepisami instrukcji i wytycznych potrzebnych do pracy na zajmowanym stanowisku.
W tych okolicznościach jego wyjaśnienia, że nie ponosi odpowiedzialności za wadli-
we odprowadzenie środków dewizowych, są nie do przyjęcia, bo chociaż czynności
tych nie wykonywał osobiście, to nadzór i merytoryczne przygotowanie podległych
mu pracowników, w tym zapoznanie ich z obowiązującymi przepisami, ciążyły bez-
pośrednio na nim. Sąd Okręgowy stwierdził, że w art. 30 § 4 KP chodzi o to, czy
przyczyna uzasadniająca wypowiedzenie została formalnie wskazana, a nie o to, czy
rzeczywiście występowała i była wystarczająca dla uznania wypowiedzenia za uza-
sadnione. Konkretność podanej przyczyny wypowiedzenia należy analizować z
uwzględnieniem znanych pracownikowi okoliczności uściślających tę przyczynę. W
rozpoznawanej sprawie dotyczy to w szczególności uprzedniej oceny pracy powoda,
a ta wykazała nieprawidłowości, o czym powód wiedział. Przyczyną wypowiedzenia
było „nienależyte wywiązywanie się z obowiązków naczelnika Wydziału Kasowo-
Skarbcowego”, zatem jej konkretność należy oceniać w powiązaniu ze znanym po-
wodowi pismem centrali banku PKO S.A. i wyjaśnieniami złożonymi przez niego bez-
pośrednio przed wręczonym wypowiedzeniem umowy o pracę. Kontrola wewnętrzna
5
przeprowadzona w październiku 1999 r. ujawniła nieprawidłowości w zakresie od-
prowadzania nadwyżki ponad ustalony limit zagranicznych środków pieniężnych.
Fakt ten również był znany powodowi. W tych okolicznościach podana przyczyna
spełnia wymogi formalne przewidziane w art. 30 § 4 KP, była też wystarczająca do
wypowiedzenia umowy o pracę, tym bardziej, że powód zajmował samodzielne, kie-
rownicze stanowisko i od znajomości przez niego wewnętrznych przepisów obowią-
zujących w banku oraz ich praktycznego zastosowania i właściwego nadzoru nad
podległymi pracownikami uzależniona była organizacja pracy w powierzonym mu
Wydziale, a tym samym efekty finansowe pozwanego Banku. Sąd Okręgowy nie od-
dalił jednak powództwa, ponieważ w trakcie postępowania apelacyjnego zostały
ujawnione nowe okoliczności. Sąd ustalił, że 15 grudnia 1999 r. odbyło się związko-
we zebranie założycielskie pracowników Oddziału Banku [...] S.A. w R., na którym
powołano Związek Zawodowy „Solidarność”. Tymczasowa Komisja Zakładowa zo-
stała wpisana do rejestru Zarządu Regionu 25 stycznia 2000 r. pod pozycją 274, a
powód wybrany został na przewodniczącego Komisji Rewizyjnej jeszcze w okresie
wypowiedzenia, który upłynął dopiero 31 stycznia 2000 r. Zamiar rozwiązania z po-
wodem umowy o pracę nie był konsultowany ze związkiem zawodowym, brak było
również zgody zakładowej organizacji związkowej na rozwiązanie z nim umowy o
pracę. W tych okolicznościach uznać należało, że powód podlegał szczególnej
ochronie wynikającej z art. 32 ust. 3 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach za-
wodowych (Dz.U. Nr 55, poz. 234 ze zm.), gdyż obowiązek uzyskania zgody organi-
zacji związkowej dotyczy zarówno samego dokonania wypowiedzenia, jak i rozwią-
zania umowy o pracę w wyniku wcześniej dokonanego wypowiedzenia. Mimo tego,
że powód jako działacz związkowy podlegał ochronie przed rozwiązaniem umowy o
pracę, w ustalonym stanie faktycznym przywrócenie go do pracy na poprzednio zaj-
mowane stanowisko byłoby sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem
prawa (art. 8 KP). Powód zajmował samodzielne kierownicze stanowisko naczelnika
Wydziału Kasowo-Skarbcowego, wydziału wiodącego w Banku, w którego dyspozycji
znajdują się wszystkie środki pieniężne i od którego prawidłowego funkcjonowania
uzależnione są wyniki gospodarcze całego Banku. Na stanowisku tym wymagane są
szczególne umiejętności zarówno organizacyjne, w tym również w zakresie nadzoru
nad podległymi pracownikami, jak i merytoryczne, a także dbałość o ścisłe przestrze-
ganie ustalonych procedur bankowych, w tym wewnętrznie obowiązujących przepi-
sów. Wykazane powodowi nienależyte wykonywanie obowiązków, polegające na
6
nieprzestrzeganiu ustalonych procedur bankowych w zakresie odprowadzania środ-
ków dewizowych oraz przekraczaniu limitów zapasów gotówkowych, było sprzeczne
z interesem pracodawcy. Nie ma znaczenia stopień winy, jaki można przypisać za-
chowaniu powoda, bowiem zakaz czynienia użytku z prawa sprzecznie z jego spo-
łeczno-gospodarczym przeznaczeniem ma charakter obiektywny w tym sensie, że
art. 8 KP nie uzależnia stosowania konstrukcji nadużycia prawa podmiotowego od
istnienia winy i jej stopnia. Samo wykazanie nienależytego wykonywania przez po-
woda obowiązków naczelnika Wydziału Kasowo-Skarbcowego, w zestawieniu z ko-
niecznością dochowania szczególnej staranności na tym stanowisku, pozwala na
ocenę, że jego żądanie jest sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem
prawa. Sąd może uwzględnić roszczenie o odszkodowanie zamiast roszczenia o
uznanie bezskuteczności wypowiedzenia zgłoszonego przez pracownika objętego
ochroną przed rozwiązaniem stosunku pracy z mocy art. 32 ustawy o związkach za-
wodowych, gdy okaże się ono nieuzasadnione ze względu na jego sprzeczność ze
społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa (art. 8 KP). Podobne stanowisko
wyraził Sąd Najwyższy w uchwale z 30 marca 1994 r., I PZP 40/93 (OSNCP 1994, nr
12, poz. 250) oraz w wyrokach: z 18 stycznia 1996 r., I PRN 103/95 (OSNAPiUS
1996, z. 15, poz. 210), z 12 marca 1996 r., I PRN 5/96 (OSNAPiUS 1996, z. 19, poz.
288), z 27 lutego 1997 r., I PKN 17/97 (OSNAPiUS 1997, z. 21, poz. 416), z 27 lute-
go 1997 r., I PKN 25/97 (OSNAPiUS 1997, z. 21 poz. 419). Na podstawie z art. 4771
§ 2 KPC w związku z art. 45 § 2 KP, art. 471
KP i art. 8 KP Sąd Okręgowy zasądził
na rzecz powoda odszkodowanie w wysokości odpowiadającej wynagrodzeniu za
okres trzech miesięcy równy okresowi wypowiedzenia w kwocie 9.060,99 zł z usta-
wowymi odsetkami od daty wyroku.
Kasacje od wyroku Sądu Okręgowego wniosły obie strony.
Powód oparł swoją kasację na podstawach: 1) naruszenia prawa materialne-
go, a mianowicie art. 45 § 3 KP przez niezastosowanie tego przepisu i nieuwzględ-
nienie żądania przywrócenia do pracy, mimo iż Sąd Pracy nie może nie uwzględnić
takiego żądania pracownika chronionego przepisami szczególnymi przed wypowie-
dzeniem lub rozwiązaniem umowy o pracę (zwłaszcza, że nie wystąpiły przesłanki z
art. 411
KP), oraz art. 31 ust. 3 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodo-
wych polegającego na oddaleniu żądania powoda o przywrócenie do pracy na po-
przednio zajmowane stanowisko, pomimo objęcia go zakazem rozwiązywania
umowy o pracę; 2) naruszenia prawa procesowego, a mianowicie art. 4771
§ 2 KPC
7
przez uznanie, że skoro pracownik dokonał wyboru jednego z alternatywnie przysłu-
gujących mu świadczeń, to Sądowi wolno, mimo że przepis prawa materialnego ja-
kim jest art. 45 § 3 KP tego zakazuje, zasądzić z urzędu inne roszczenie. Powód
wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przywrócenie go do pracy “czyli utrzyma-
nie w mocy wyroku l instancji”.
W uzasadnieniu kasacji wskazał, że Sąd Okręgowy dopuścił się rażącego na-
ruszenia prawa materialnego i procesowego. To pracownik decyduje o wyborze
przysługującego mu roszczenia: przywrócenia do pracy bądź odszkodowania. Sąd
ma prawo, w szczególnie uzasadnionych przewidzianych ustawą wypadkach, orzec
odszkodowanie zamiast przywrócenia do pracy. Spośród takiego wyboru wyłączone
są jednak pewne grupy pracowników, szczególnie prawem chronionych przed wypo-
wiedzeniem, co wynika z art. 45 § 3 KP. Do kręgu takich pracowników należy powód.
W takiej sytuacji Sąd nie miał prawa orzec inaczej niż żądał tego powód. Powód jest
długoletnim, doświadczonym i obdarzonym zaufaniem przez współpracowników fa-
chowcem w dziedzinie bankowości. Prawdziwą przyczyną wypowiedzenia mu
umowy o pracę były zmiany organizacyjne przygotowywane w Banku w okresie wrę-
czenia mu wypowiedzenia, polegające na połączeniu stanowiska naczelnika Wy-
działu Kasowo-Skarbcowego ze stanowiskiem głównego księgowego. Przyczyna ta
ujawniła się dopiero na etapie postępowania odwoławczego. Sąd Okręgowy nie do-
strzegł prawdziwej przyczyny wypowiedzenia, więc nie ustosunkował się do tych
okoliczności. Rozważania na temat rzekomego nierzetelnego wypełniania obowiąz-
ków przez powoda są w tej sytuacji chybione.
Strona pozwana oparła swoją kasację na podstawach: 1) naruszenia prawa
materialnego, a mianowicie art. 32 ust. 3 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach
zawodowych (Dz.U. Nr 55, poz. 234 ze zm.) polegającego na uznaniu, że powód
podlegał szczególnej ochronie; art. 38 KP polegającego na ustaleniu, że zamiar roz-
wiązania umowy o pracę nie był konsultowany ze związkiem zawodowym, jak rów-
nież brak było zgody związku na rozwiązanie umowy o pracę, art. 45 § 1 KP polega-
jącego na ustaleniu, że mimo uzasadnionych przyczyn wypowiedzenia umowy po-
wodowi przysługuje odszkodowanie; 2) naruszenia prawa procesowego, a mianowi-
cie art. 379 pkt 5 KPC w związku z art. 193 § 3, art. 217 § 1 i art. 316 § 2 KPC pole-
gającego na przeprowadzeniu nowych dowodów bez udziału pozwanego oraz po-
zbawieniu pozwanego prawa obrony, co miało istotny wpływ na wynik postępowania
sądowego, art. 381 KPC przez niezastosowanie tego przepisu i uwzględnienie no-
8
wych okoliczności sprawy, mimo iż znane one były powodowi w postępowaniu przed
Sądem pierwszej instancji. Strona pozwana wniosła o uchylenie zaskarżonego wyro-
ku i oddalenie powództwa.
W uzasadnieniu kasacji strona pozwana podniosła, że swoje rozstrzygnięcie
Sąd Okręgowy uzasadnił ujawnieniem nowych okoliczności faktycznych, a mianowi-
cie tym, że powód w okresie wypowiedzenia zaczął podlegać ochronie wynikającej z
ustawy o związkach zawodowych, uznał jednak roszczenie powoda o przywrócenie
do pracy za sprzeczne z jego społeczno-gospodarczym przeznaczeniem (art. 8 KP) i
w miejsce żądanego przez powoda przywrócenia do pracy zasądził odszkodowanie,
a więc inne z przysługujących powodowi alternatywnie roszczeń (art. 45 § 1 KP), sto-
sując przy tym art. 4771
§ 2 KPC. Zdaniem pozwanego Banku przyjęcie takiej kon-
strukcji byłoby prawidłowe jedynie w sytuacji, gdyby nowe okoliczności sprawy zo-
stały ujawnione w toku postępowania przed Sądem pierwszej instancji, a o ich
uwzględnienie powód wnosił w postępowaniu apelacyjnym, a także gdyby nie budziła
wątpliwości okoliczność, że pozwany o pełnionej przez powoda funkcji w zakładowej
organizacji związkowej powziął wiadomość w okresie wypowiedzenia (czyli przed 31
stycznia 2000 r.). Tymczasem o nowych okolicznościach sprawy mających istotny
wpływ na wynik postępowania pozwany dowiedział się dopiero z uzasadnienia za-
skarżonego wyroku. Ustalenia Sądu Okręgowego w tym przedmiocie przeczą dowo-
dom, jakimi dysponuje pozwany. Na przykład, Sąd ustalił, że 15 grudnia 1999 r. od-
było się zebranie założycielskie i powołano w pozwanym Banku NSZZ „Solidarność”,
tymczasem z przesłanego pozwanemu pisma Zarządu Regionu z 15 grudnia 1999 r.
wynika, że już 26 października 1999 r. dokonano wpisu pod pozycją 0222 Tymcza-
sowej Komisji Zakładowej NSZZ „Solidarność” w Banku [...] S.A., Sąd zaś ustalił
datę wpisu Tymczasowej Komisji na 25 stycznia 2000 r. pod pozycją 0274. Z kolei z
pisma Zarządu Regionu z 10 stycznia 2000 r. wynika, że dokonano wpisu w rejestrze
pod pozycją 274 Komisji Zakładowej NSZZ „Solidarność” przy Banku [...] S.A. Z pism
tych nie wynika natomiast, aby powód został wybrany na przewodniczącego komisji
rewizyjnej i takiej informacji pozwany nie posiadał do chwili upływu okresu wypowie-
dzenia, tj. do 31 stycznia 2000 r. Te istotne rozbieżności pomiędzy przedstawionymi
dowodami i ustaleniami Sądu podważają ich prawidłowość.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
9
I. Kasacja powoda nie ma usprawiedliwionych podstaw i z tego względu pod-
legała oddaleniu.
Nie kwestionuje się w niej skutecznie ustaleń faktycznych, które stanowiły
podstawę wydania zaskarżonego wyroku, a zatem ustalenia te są wiążące w postę-
powaniu kasacyjnym. Z ustaleń tych wynika tymczasem, że powód nie wykonywał w
należyty sposób swoich obowiązków pracowniczych na stanowisku naczelnika Wy-
działu Kasowo-Skarbcowego, co stanowiło uzasadnioną przyczynę wypowiedzenia
mu umowy o pracę. Zawarty w uzasadnieniu kasacji argument dotyczący błędnej
oceny materiału dowodowego zebranego w sprawie jest pozbawiony doniosłości
prawnej, skoro nie powiązano go z prawidłowo skonstruowanym zarzutem narusze-
nia przepisów postępowania odnoszących się do dokonywania ustaleń faktycznych i
oceny zebranego materiału dowodowego. Podobnie należy ocenić argumentację
odwołującą się do tego, że powód był długoletnim, doświadczonym i obdarzonym
zaufaniem współpracowników fachowcem w dziedzinie bankowości, skoro z ustaleń
Sądu Okręgowego - skutecznie niezakwestionowanych - wynika, że w pracy powoda
zdarzyły się w ostatnim czasie tego rodzaju uchybienia, które podważyły zaufanie do
niego ze strony pracodawcy (kierownictwa pozwanego Banku) i uniemożliwiły jego
dalsze zatrudnianie na odpowiedzialnym stanowisku naczelnika Wydziału. Kwestia
zmian organizacyjnych w pozwanym Banku jako rzeczywistej przyczyny wypowie-
dzenia powodowi umowy o pracę również uchyla się spod kontroli i oceny Sądu Naj-
wyższego w postępowaniu kasacyjnym i to nie tylko ze względu na brak oparcia ka-
sacji na zarzutach naruszenia przepisów postępowania dotyczących dokonywania
ustaleń faktycznych, ale także ze względu na brak zarzutów naruszenia art. 45 § 1
KP lub art. 30 § 4 KP regulujących kwestię prawdziwości i zasadności przyczyn wy-
powiedzenia umowy o pracę. Konstrukcja kasacji wskazuje na to, że powód nie kwe-
stionuje ani zasadności (istnienia uzasadnionych przyczyn) wypowiedzenia, ani kon-
kretności lub prawdziwości tych przyczyn.
W istocie podlegające rozważeniu podstawy kasacji powoda i sformułowane w
ich ramach zarzuty naruszenia konkretnych przepisów prawa materialnego i proce-
sowego dotyczą wyłącznie zagadnienia szczególnej ochrony działacza związkowego
przed rozwiązaniem z nim umowy o pracę za wypowiedzeniem. Skarżący kwestio-
nuje pogląd Sądu Okręgowego, że w odniesieniu do działacza związkowego możliwe
i dopuszczalne jest zasądzenie odszkodowania za niezgodnie z prawem wypowie-
dzenie umowy o pracę w miejsce żądanego przez pracownika przywrócenia do
10
pracy, twierdząc, że sprzeciwia się temu poglądowi treść art. 45 § 3 KP. Zarzut ten
nie jest słuszny. Przepis art. 45 § 3 KP - stanowiący, że art. 45 § 2 KP nie stosuje się
do pracowników, o których mowa w przepisach szczególnych dotyczących ochrony
pracowników przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem umowy o pracę, chyba że
uwzględnienie żądania pracownika przywrócenia do pracy jest niemożliwe z przy-
czyn określonych w art. 411
KP, bo w takim przypadku sąd pracy orzeka o odszko-
dowaniu - nie dotyczy sytuacji materialnoprawnej, w jakiej znalazł się powód. Sąd
Okręgowy zasądził na rzecz powoda odszkodowanie - zamiast żądanego przezeń
przywrócenia do pracy - nie na podstawie art. 45 § 2 KP, którego ze względu na
treść art. 45 § 3 KP nie mógł zastosować, lecz na podstawie art. 4771
§ 2 KPC w
związku z art. 45 § 1 KP, art. 471
KP i art. 8 KP, co wyraźnie wynika z powołanej
przez Sąd podstawy prawnej rozstrzygnięcia. Nawet gdyby przyjąć, że powód był
działaczem związkowym podlegającym szczególnej ochronie przed rozwiązaniem z
nim stosunku pracy (co kwestionuje w kasacji strona pozwana), nie byłoby prze-
szkód, aby zasądzić na jego rzecz odszkodowanie zamiast żądanego przywrócenia
do pracy. W utrwalonym orzecznictwie dopuszcza się taką możliwość na podstawie
art. 4771
§ 2 KPC w sytuacji, gdy wybrane przez pracownika objętego ochroną przed
rozwiązaniem stosunku pracy na podstawie art. 32 ustawy o związkach zawodowych
roszczenie o przywrócenie do pracy jest nieuzasadnione ze względu na jego
sprzeczność ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa lub zasadami
współżycia społecznego. Takie stanowisko wynika z orzeczeń Sądu Najwyższego
powołanych w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego, a także z
orzeczeń późniejszych (por. uchwałę z 11 września 1996 r., I PZP 19/96, OSNAPiUS
1998 nr 6, poz. 175, wyrok z 3 listopada 1997 r., I PKN 440/97, OSNAPiUS 1998 nr
16, poz. 478, wyrok z 23 stycznia 1998 r., I PKN 490/97, OSNAPiUS 1999 nr 1, poz.
9, wyrok z 22 lipca 1998 r., I PKN 243/98, OSNAPiUS 1999 nr 16, poz. 510,
OSNAPiUS 2000 nr 15, poz. 672). W orzeczeniach tych konsekwentnie prezentowa-
ny jest pogląd, że pracodawca ma prawo pozbyć się z pracy korzystającego ze
wzmożonej ochrony trwałości stosunku pracy działacza związkowego, jeżeli jego
dotychczasowe zachowanie, zwłaszcza stosunek do powierzonych mu obowiązków
pracowniczych, wskazuje na sprzeczność jego postępowania z zasadami współżycia
społecznego, a żądanie przywrócenia do pracy stanowi nadużycie przezeń prawa
podmiotowego. Szczególna ochrona prawna pracownika pełniącego funkcję związ-
kową nie wyłącza przysługującego sądowi pracy z mocy art. 4771
§ 2 KPC upraw-
11
nienia do uwzględnienia z urzędu innego, niż wybrane przez pracownika jedno z
przysługujących mu według art. 45 § 1 KP alternatywnych roszczeń, jeżeli w szcze-
gólnych okolicznościach sprawy zgłoszone roszczenie jest nieuzasadnione i nie
może być uwzględnione z uwagi na jego sprzeczność z zasadami współżycia spo-
łecznego lub ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa (art. 8 KP). Kasa-
cja powoda nie zawiera jakiejkolwiek argumentacji prawnej, która podważałaby po-
gląd Sądu Okręgowego co do tego, że w ustalonych okolicznościach faktycznych
rozpoznawanej sprawy żądanie przez powoda przywrócenia go do pracy jest
sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa.
Zawarty w kasacji powoda zarzut naruszenia art. 31 ust. 3 ustawy o związkach
zawodowych jest chybiony. Przepis ten stanowi, że pracownik ma prawo do zwolnie-
nia od pracy zawodowej z zachowaniem prawa do wynagrodzenia na czas niezbęd-
ny do wykonania doraźnej czynności wynikającej z jego funkcji związkowej, jeżeli
czynność ta nie może być wykonana w czasie wolnym od pracy. Treść tego przepisu
jest nieadekwatna do stanu faktycznego i zagadnień prawnych występujących w roz-
poznawanej sprawie. Przepis ten nie dotyczy bowiem objęcia działaczy związkowych
zakazem rozwiązywania z nimi umów o pracę. Skarżącemu prawdopodobnie cho-
dziło o art. 32 ust. 3 ustawy o związkach zawodowych, lecz również ten przepis nie
miał zastosowania w stanie faktycznym rozpoznawanej sprawy, ponieważ powód nie
był członkiem komitetu założycielskiego związku zawodowego, a zatem nawet
ewentualne naruszenie tego przepisu nie mogło wpłynąć na treść rozstrzygnięcia.
II. Uzasadniona jest natomiast kasacja strony pozwanej, aczkolwiek nie
wszystkie podniesione w niej zarzuty są słuszne. Trafnie skarżący Bank kwestionuje
pogląd Sądu Okręgowego, że powód podlegał ochronie wynikającej z art. 32 ust. 3
ustawy o związkach zawodowych. Stanowisko to jest słuszne, jednakże nie z przy-
czyn wskazanych w kasacji. Wbrew twierdzeniom strony pozwanej ochrona działa-
cza związkowego przed wypowiedzeniem sięga poza okres wypowiedzenia w tym
znaczeniu, że gdyby wypowiedzenie miało nastąpić w okresie kadencji działacza
związkowego w organach organizacji związkowej, to oczywiste jest, że ochrona
przed wypowiedzeniem trwa do końca kadencji a nawet dłużej (art. 32 ust. 1 ustawy
o związkach zawodowych) i może przekraczać okres wypowiedzenia. Naruszenie
art. 32 ust. 3 ustawy o związkach zawodowych polega na błędnym przyjęciu przez
Sąd Okręgowy, że powód jako członek Tymczasowej Komisji Zakładowej NSZZ „So-
12
lidarność” był członkiem komitetu założycielskiego związku zawodowego w rozumie-
niu tego przepisu.
Zgodnie z treścią art. 32 ust. 3 ustawy o związkach zawodowych ochrona
przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem stosunku pracy przez pracodawcę przewi-
dziana w art. 32 ust. 1 i ust. 2 ustawy przysługuje również członkom komitetu założy-
cielskiego związku zawodowego przez okres sześciu miesięcy od utworzenia tego
komitetu. Przepis ten w ogóle nie miał zastosowania do sytuacji powoda i został
błędnie powołany przez Sąd Okręgowy jako podstawa ochrony powoda jako działa-
cza związkowego przed wypowiedzeniem mu umowy o pracę. Tymczasowa Komisja
Zakładowa NSZZ „Solidarność” nie ma charakteru komitetu założycielskiego związku
zawodowego, a tylko członkowie takiego komitetu podlegają regulacji zawartej w art.
32 ust. 3 ustawy o związkach zawodowych. Przepis ten dotyczy ochrony działaczy
na etapie tworzenia zupełnie nowego związku zawodowego, nie zaś tworzenia za-
kładowej organizacji związkowej istniejącego już związku zawodowego. Działania
podjęte przez powoda wspólnie z innymi pracownikami pozwanego Banku nie zmie-
rzały do utworzenia nowego związku zawodowego, gdyż Niezależny Samorządny
Związek Zawodowy „Solidarność” istnieje od wielu lat. Tymczasowa Komisja Zakła-
dowa NSZZ „Solidarność” może być traktowana jedynie jako komitet założycielski
zakładowej organizacji związkowej, a działaczy takiego komitetu chroni bezpośrednio
art. 32 ust. 1 ustawy. Zakładowa organizacja związkowa NSZZ „Solidarność” po-
wstaje z chwilą zarejestrowania jej w Regionie. Powołanie przez Sąd Okręgowy wa-
dliwej podstawy prawnej oceny, że powód podlegał ochronie, nie zmienia istoty pod-
stawowego problemu wymagającego rozstrzygnięcia, a mianowicie tego, czy fak-
tycznie taka ochrona przed wypowiedzeniem powodowi przysługiwała na podstawie
art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych.
Ta zasadnicza kwestia nie została rozstrzygnięta w prawidłowy sposób, a to
ze względu na istotne uchybienia w toku postępowania dowodowego, które mogły
mieć wpływ na wynik sprawy. Ustalenia Sądu Okręgowego dotyczące statusu powo-
da jako działacza związkowego podlegającego szczególnej ochronie dokonane zo-
stały na podstawie dokumentów dołączonych do pisma procesowego powoda z 20
marca 2000 r. złożonego w toku postępowania apelacyjnego [...], które to dokumenty
nie zostały doręczone pełnomocnikowi procesowemu strony pozwanej. Na rozprawie
apelacyjnej poprzedzającej wydanie zaskarżonego wyroku nie zostały przeprowa-
dzone dowody z dokumentów dołączonych do pisma powoda, w każdym razie Sąd
13
Okręgowy nie dopuścił w sposób formalny dowodów z tych dokumentów (art. 236
KPC). Pismo powoda z 20 marca 2000 r., poruszające sprawę przysługującej mu
ochrony związkowej, nie zostało odczytane podczas rozprawy apelacyjnej, nie zo-
stało również doręczone pełnomocnikowi strony pozwanej. Dokumenty o podstawo-
wym znaczeniu dowodowym, na których Sąd Okręgowy oparł ustalenia faktyczne o
zasadniczym znaczeniu, również nie zostały odczytane ani w inny sposób ujawnione.
Dopiero z uzasadnienia wyroku Sądu Okręgowego strona pozwana dowiedziała się,
że Sąd przeprowadził nowe dowody. Nie wiadomo natomiast, kiedy to miało miejsce,
a wobec tego strona pozwana nie mogła się do tych dowodów ustosunkować wcze-
śniej, przed wydaniem zaskarżonego wyroku.
Na podstawie oświadczeń powoda zawartych w powołanym wyżej piśmie pro-
cesowym oraz dwóch dokumentów, bez przeprowadzania dowodu z uzupełniającego
przesłuchania stron, Sąd Okręgowy ustalił, że przed upływem okresu wypowiedzenia
(przed 31 stycznia 2000 r.) powód został objęty szczególną ochroną jako działacz
związkowy, chociaż z treści przedstawionych przez niego dokumentów nie wynikało,
kiedy (w jakiej dacie) został wybrany na przewodniczącego komisji rewizyjnej zakła-
dowej organizacji związkowej. Sąd Okręgowy nie ustalił tej daty ani tego, czy i kiedy
związek zawodowy powiadomił o tym fakcie pracodawcę. Okoliczności te, jako
istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, wymagają wyjaśnienia. W odpowiedzi na apelację
- w piśmie procesowym z 15 lutego 2000 r. [...], a zatem wniesionym już po upływie
okresu wypowiedzenia - powód nie powołał się na przysługującą mu ochronę związ-
kową. Na ostatniej rozprawie przed Sądem Rejonowym poprzedzającej wydanie wy-
roku z 28 grudnia 1999 r. twierdził, że nie należy do żadnego związku zawodowego.
Okoliczności te powinny być wzięte pod rozwagę przy ustalaniu tego, czy i od kiedy
powodowi przysługuje szczególna ochrona przed rozwiązaniem z nim stosunku
pracy na podstawie art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych.
Przedstawione wyżej okoliczności pozwalają na ocenę, że Sąd Okręgowy na-
ruszył podstawowe zasady prowadzenia postępowania dowodowego i przeprowa-
dzenia rozprawy. Gdy strona składa pismo procesowe, powinno ono być złożone
wraz z odpisem dla strony przeciwnej (art. 128 KPC). Obowiązek złożenia odpisów
dotyczy także załączników do pisma procesowego w postaci dokumentów. Odpisy te
powinny być doręczone stronie przeciwnej przed rozprawą, a najpóźniej na rozpra-
wie. Tym obowiązkom Sąd Okręgowy uchybił. Nie stanowi to naruszenia art. 193 § 3
KPC, ponieważ powód poza rozprawą apelacyjną nie wystąpił z nowym roszczeniem
14
zamiast lub obok pierwotnego (a tego rodzaju przekształceń przedmiotowych po-
wództwa dotyczy wskazany przepis), ponieważ cały czas konsekwentnie domagał
się przywrócenia go do pracy. Powód przytoczył natomiast w postępowaniu apela-
cyjnym nowe uzasadnienie faktyczne zgłoszonego wcześniej żądania przywrócenia
go do pracy, powołując się po raz pierwszy w postępowaniu przed Sądem drugiej
instancji na nowe (inne) okoliczności, a mianowicie na przysługującą mu szczególną
ochronę przed rozwiązaniem stosunku pracy wynikającą ze sprawowanej funkcji w
zakładowej organizacji związkowej. To nowe uzasadnienie faktyczne roszczenia było
stronie pozwanej znane przed wydaniem zaskarżonego wyroku, ponieważ - jak
twierdzi się w kasacji - to pozwany, a nie powód, w ostatnim słowie na rozprawie
apelacyjnej poprzedzającej wydanie zaskarżonego wyroku zawiadomił Sąd Okrę-
gowy o treści pisma Komisji Międzyzakładowej NSZZ „Solidarność” z 17 marca 2000
r., z którego wynikało, że powód jest przewodniczącym komisji rewizyjnej. Co
prawda, pełnomocnik strony pozwanej zwrócił na tę okoliczność uwagę w kontekście
uwzględnienia pobudek działania powoda zmierzającego do uzyskania ochrony z
nadużyciem wolności związkowej i utworzenia związku zawodowego w celu uzyska-
nia szczególnej ochrony trwałości stosunku pracy, tym niemniej okoliczność ta była
pracodawcy znana. Nie można zatem mówić o naruszeniu art. 193 § 3 KPC oraz wy-
nikającej z owego naruszenia nieważności postępowania w związku z treścią art. 379
pkt 5 KPC. Zgodnie z tym przepisem nieważność postępowania zachodzi między
innymi wtedy, gdy strona została pozbawiona możności obrony swych praw. Naru-
szenie przez Sąd Okręgowy zasad prowadzenia postępowania dowodowego nie
oznacza pozbawienia strony pozwanej możności obrony jej praw w toku procesu.
Z protokołu rozprawy apelacyjnej wynika, że Sąd Okręgowy dopuścił dowody
z dokumentów dołączonych do apelacji. Tego rodzaju podkreślenie, że dopuszczone
zostały dowody z wyraźnie wskazanych dokumentów (a nie ogólnie dowody z doku-
mentów przedstawionych przez obie strony w postępowaniu apelacyjnym) oznacza,
że formalnie Sąd nie dopuścił i nie przeprowadził dowodów z dokumentów przedsta-
wionych przez powoda i znajdujących się na k. 95 i 96. Powołanie się zatem na te
dowody w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku narusza art. 210 § 3 KPC, art. 235 i
236 KPC, a także art. 316 § 2 KPC, skoro rozprawa nie obejmowała w odniesieniu
do tych dokumentów postępowania dowodowego i roztrząsania jego wyników przez
obie strony, a Sąd nie otworzył na nowo zamkniętej rozprawy, chociaż istotne oko-
liczności w postaci informacji objętych dokumentami złożonymi przez powoda ujaw-
15
niły się już po zamknięciu rozprawy (Sąd dopiero wówczas zwrócił na nie uwagę i
powołał je w uzasadnieniu wyroku). Z dokumentów, na które Sąd się powołał, nie
wynikają przy tym poczynione ustalenia co do objęcia powoda ochroną przed roz-
wiązaniem stosunku pracy jeszcze w czasie biegu okresu wypowiedzenia.
Naruszenie wskazanych przepisów prowadzi do uwzględnienia kasacji. Wyni-
kające z nich naruszenie ogólnych reguł prowadzenia postępowania dowodowego -
bezpośredniości, jawności, równości stron i kontradyktoryjności - niewątpliwie mogło
mieć wpływ na wynik sprawy.
Skuteczny jest w związku z tym również zarzut naruszenia wskazanych w
uzasadnieniu kasacji art. 4771
§ 2 KPC oraz art. 8 KP, a to ze względu na przed-
wczesność ich zastosowania przez Sąd Okręgowy przy wadliwie dokonanych ustale-
niach faktycznych. Gdyby się miało okazać, że powód nie był chroniony jako działacz
związkowy przed rozwiązaniem z nim stosunku pracy, ponieważ nie został wybrany
na przewodniczącego komisji rewizyjnej przed upływem okresu wypowiedzenia,
wówczas nie byłoby podstaw do zastosowania wskazanych przepisów. W pozwie
wniesionym 3 listopada 1999 r., a następnie na rozprawie przeprowadzonej 14 grud-
nia 1999 r., powód oświadczył, że na terenie zakładu pracy działa jeden związek za-
wodowy pracowników branżowych, lecz on sam nie należy ani do tego, ani do innego
związku zawodowego. Sąd Rejonowy ustalił - w uzasadnieniu wyroku z 28 grudnia
1999 r. - że powód nie był członkiem związków zawodowych, nie występował do za-
kładowej organizacji związkowej o zajęcie stanowiska w przedmiocie rozwiązania z
nim umowy za wypowiedzeniem, ani nie prosił o ochronę swoich praw pracowni-
czych. Ustalenia Sądu pierwszej instancji nie były w tej części przedmiotem apelacji
pozwanego, a powód nie kwestionował ich w odpowiedzi na apelację z 15 lutego
2000 r. Z kolei z ustaleń Sądu drugiej instancji wynika, że powód podlegał jako dzia-
łacz związkowy ochronie w okresie wypowiedzenia. Ustalenia wymaga, kiedy powód
stał się działaczem związkowym podlegającym ochronie. Jeżeli został przewodniczą-
cym komisji rewizyjnej zakładowej organizacji związkowej jeszcze w grudniu 1999 r. i
okoliczność ta znana mu była jeszcze w postępowaniu pierwszoinstancyjnym, to na-
suwa się wątpliwość, dlaczego mając interes prawny w powołaniu się na ochronę
przysługującą mu jako działaczowi związkowemu nie podniósł tej okoliczności przed
Sądem Rejonowym ani w odpowiedzi na apelację. Powinno to wzbudzić odpowiednią
refleksję Sądu Okręgowego. Jeżeli natomiast został wybrany przewodniczącym ko-
misji rewizyjnej w styczniu 2000 r. bezpośrednio przed upływem okresu wypowiedze-
16
nia, wówczas rozważenia wymaga, w jakim celu i z jakim zamiarem wyraził zgodę na
kandydowanie do wybieralnych organów organizacji związkowej. Kwestia ewentual-
nego nadużycia przez powoda wolności związkowej - podnoszona przez stronę poz-
wana przed Sądem Okręgowym - nie została w ogóle poddana analizie.
Utworzenie związku zawodowego w celu uzyskania szczególnej ochrony
trwałości stosunku pracy przez pracowników, którzy otrzymali wypowiedzenie umów
o pracę, może być potraktowane jako nadużycie wolności związkowej, co prowadzi
do oceny, że roszczenie pracownika żądającego przywrócenia do pracy, który w ten
sposób uzyskał szczególną ochronę z art. 32 ustawy o związkach zawodowych, jako
sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa nie podlega ochronie
(por. wyroki Sądu Najwyższego: z 27 lutego 1997 r., I PKN 17/97, OSNAPiUS 1997
nr 21, poz. 416, z 12 marca 1996 r., I PRN 5/96, OSNAPiUS 1996 nr 19, poz. 228).
Nie jest to jednak ocena automatyczna. Wybór pracownika do zarządu zakładowej
organizacji związkowej w okresie wypowiedzenia umowy o pracę nie przesądza jed-
noznacznie o sprzeczności z zasadami współżycia społecznego lub społeczno-go-
spodarczym przeznaczeniem prawa jego żądania przywrócenia do pracy, w przypad-
ku naruszenia przez pracodawcę art. 32 ustawy o związkach zawodowych (por. wy-
rok Sądu Najwyższego z 9 kwietnia 1998 r., I PKN 40/98, OSNAPiUS 1999 nr 8, poz.
270, wyrok z 23 lutego 1999 r., I PKN 599/98, OSNAPiUS 2000 nr 8, poz. 302). Po-
zbawienie funkcyjnych działaczy związkowych wzmożonej ochrony trwałości stosun-
ku pracy (art. 8 KP w związku z art. 32 ustawy o związkach zawodowych) wymaga
precyzyjnego i przekonującego uzasadnienia nadużycia prawa do tej ochrony (por.
wyrok Sądu Najwyższego z 16 czerwca 1999 r., I PKN 127/99, OSNAPiUS 2000 nr
17, poz. 652). Kwestia ta będzie wymagała odpowiednich ustaleń i ocen przy po-
nownym rozpoznaniu sprawy.
Nie są natomiast uzasadnione pozostałe zarzuty naruszenia prawa material-
nego, co dotyczy art. 38 KP i art. 45 § 1 KP, a także zarzut naruszenia art. 381 KPC.
Przepis art. 38 KP nie miał w sprawie zastosowania i Sąd Okręgowy go nie stosował,
nie mógł zatem go naruszyć. Zarzutu naruszenia art. 38 KP strona pozwana upatruje
w tym, że Sąd Okręgowy stwierdził naruszenie prawa przy rozwiązywaniu z powo-
dem umowy o pracę ze względu na brak konsultowania zamiaru wypowiedzenia ze
związkami zawodowymi oraz brak zgody organizacji związkowej na rozwiązanie
umowy z powodem. Pozwany pracodawca twierdzi, że do czasu otrzymania pisma
Komisji Międzyzakładowej NSZZ „Solidarność” Pracowników Bankowości Banku [...]
17
S.A. z 17 marca 2000 r. pozostawał w przekonaniu, że powód nie należy do związ-
ków zawodowych i dopiero z tego pisma dowiedział się o zarejestrowaniu Komisji
Międzyzakładowej NSZZ „Solidarność” Pracowników Bankowości Banku [...] S.A.
oraz o tym, iż powód wszedł w skład komisji rewizyjnej. Uważa w związku z tym, że
zarzucanie mu w tych okolicznościach braku konsultowania ze związkami zawodo-
wymi zamiaru rozwiązania umowy o pracę z powodem oraz starań o zgodę związ-
ków zawodowych na rozwiązanie umowy z powodem nie znajduje uzasadnienia i
oparcia w art. 38 KP. Pracodawca nie konsultował zamiaru wypowiedzenia umowy o
pracę powodowi z zakładową organizacją związkową, ponieważ w chwili składania
oświadczenia o wypowiedzeniu powód nie był członkiem jakiegokolwiek związku za-
wodowego. Nie było zatem przesłanek faktycznych ani prawnego obowiązku po stro-
nie pracodawcy uruchomienia trybu konsultacji przewidzianego w art. 38 KP. Sąd
Okręgowy nie przypisał pozwanemu takiego obowiązku. Stwierdził jedynie, że z
chwilą wyboru powoda na przewodniczącego komisji rewizyjnej zakładowej organi-
zacji związkowej pracodawca powinien był uzyskać zgodę tej organizacji na rozwią-
zanie z nim stosunku pracy. Obowiązek ten wynikał z art. 32 ust. 1 ustawy o związ-
kach zawodowych, nie zaś z art. 38 KP.
Art. 38 KP nie ma w ogóle zastosowania wówczas, gdy przepis szczególny
dopuszcza wypowiedzenie tylko za zgodą zakładowej organizacji związkowej - tak
jak to ma miejsce w odniesieniu do działaczy związkowych. Zgodnie z poglądem wy-
rażonym przez Sąd Najwyższy w wyroku z 5 maja 1999 r., I PKN 678/98 (OSNAPiUS
2000 nr 13, poz. 512), obowiązek uzyskania zgody na wypowiedzenie umowy o
pracę działaczowi związkowemu (art. 32 ustawy o związkach zawodowych) jako da-
lej idący „pochłania” powinność „konsultacji” z zarządem zakładowej organizacji
związkowej przewidzianej w art. 38 KP.
Nie został również naruszony art. 45 § 1 KP w takim ujęciu, jak się to przed-
stawia w kasacji. Sąd Okręgowy przyjął bowiem, że wypowiedzenie powodowi
umowy o pracę było uzasadnione, a wskazana przyczyna wypowiedzenia prawdziwa
i udowodniona w toku procesu. Sąd uznał natomiast, że na podstawie art. 32 ustawy
o związkach zawodowych powód podlega szczególnej ochronie przed rozwiązaniem
z nim umowy o pracę, co sprawia, że nawet w sytuacji, gdy zaistniały okoliczności
uzasadniające rozwiązanie z nim umowy o pracę, było to niemożliwe bez uzyskania
zgody zakładowej organizacji związkowej, a skoro pracodawca zgody takiej nie uzy-
skał, to wypowiedzenie narusza przepisy o rozwiązywaniu umów o pracę z działa-
18
czami związkowymi. Zasądzenie na rzecz powoda odszkodowania nie miało zatem
związku z przyjęciem, że wypowiedzenie nie było uzasadnione.
Przepisu art. 381 KPC sąd drugiej instancji nie może naruszyć poprzez
uwzględnienie w postępowaniu apelacyjnym nowych okoliczności faktycznych, które
były znane stronie, powołującej się na nie, wcześniej w postępowaniu przed sądem
pierwszej instancji. Nie jest skuteczne postawienie sądowi drugiej instancji zarzutu,
że uwzględnił nowe twierdzenia albo dopuścił nowe dowody. Zarzut naruszenia tego
przepisu może być skutecznie konstruowany jedynie wówczas, gdy sąd drugiej ins-
tancji bezpodstawnie pominął nowe fakty i dowody. W postępowaniu przed sądem
drugiej instancji obowiązuje również przepis art. 232 zdanie drugie KPC, pozwalający
na prowadzenie postępowania dowodowego z urzędu.
Ze względów wyżej przedstawionych Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na
podstawie art. 39313
§ 1 KPC w odniesieniu do kasacji strony pozwanej i na podsta-
wie art. 39312
KPC w odniesieniu do kasacji powoda.
========================================