Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 października 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie III Wydział Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 23 października 2012 r. w Krakowie

sprawy z wniosku E. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w K.

o prawo do emerytury pomostowej

na skutek apelacji wnioskodawczyni E. W.

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie Wydziału VII Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 8 lutego 2012 r. sygn. akt VII U 1945/11

o d d a l a apelację.

Sygn. akt. III AUa 597/12

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 8 lutego 2012 r. Sąd Okręgowy w Krakowie oddalił odwołanie E. W. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K. z dnia 2 sierpnia 2011 r., którą odmówiono jej prawa do emerytury pomostowej.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że E. W. urodzona w dniu (...) w okresie od 21 sierpnia 1984 r. do 31 grudnia 2010 r. była zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy w Fabryce (...) spółce z o.o. w N., gdzie do 11 lutego 1985 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracowała na stanowisku operatora maszyn i urządzeń szklarskich. W ramach obowiązków na powyższym stanowisku zajmowała się podawaniem i zdejmowaniem szkła na linii i szlifierkach, wierceniem otworów, nacinaniem uchwytów, czyszczeniem szkła, montażem luster rynkowych i samochodowych, klejeniem uszczelek, lakierowaniem pistoletem i obsługą urządzeń próżniowych. W okresie od 12 lutego 1985 r. do 31 października 2008 r. pełniła dodatkowo funkcję brygadzistki, zajmując się głównie organizowaniem pracy i kierowaniem podległymi pracownikami oraz sporządzaniem w tym zakresie dokumentów, przestrzeganiem przepisów BHP przez podległych pracowników, organizowaniem, uruchamianiem i nadzorowaniem produkcji, rozliczaniem kart pracy i płacy w podległej brygadzie, kontrolą stanu czystości stanowisk pracy oraz zapewnianiem właściwej adaptacji nowoprzyjętych pracowników i właściwej atmosfery pracy. W czasie od 12 lutego 1985 r. do 31 października 2008 r. wnioskodawczyni przebywała na urlopach bezpłatnych, w okresach od 29 stycznia 1990 r. do 2 lutego 1990 r., 1 czerwca 1990 r., od 8 lipca 2002 r. do 12 lipca 2002 r., od 2 marca 2006 r. do 3 marca 2006 r., oraz w dniach 17 marca 2006 r., 23 marca 2006 r. i 24 marca 2006 r. Z dniem 1 listopada 2008 r., powierzono jej ponownie obowiązki operatora maszyn i urządzeń szklarskich oraz przyznano dodatek brygadzistowski. W tym czasie, aż do 31 grudnia 2008 r. podobnie jak w poprzednim okresie zatrudnienia oprócz obowiązków brygadzistki wykonywała dodatkowo pracę przy produkcji szkła i luster. W wymienionym okresie korzystała również z krótkotrwałych urlopów bezpłatnych w dniach 10 kwietnia 2009 r., 22 maja 2009 r., 25 maja 2009 r., 29 maja 2009 r., 5 czerwca 2009 r. i 12

czerwca 2009 r. Ostatecznie do rozwiązania umowy o pracę doszło z dniem 31 grudnia 2010 r. Wnioskodawczyni po dacie 31 grudnia 2008 r. nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd pierwszej instancji, powołując się na treść art. 4 w związku z art. 3 ust. 1 i 3 oraz treść art. 49 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. Nr 237, poz. 1656), uznał, że odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie. Wnioskodawczyni nie udokumentowała bowiem 15 lat pracy w szczególnych warunkach i w szczególnym charakterze wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. W trakcie zatrudnienia wykonywała prace przy produkcji lusterek samochodowych i wyrobów szklanych, które to prace zostały wymienione w Wykazie A, Dziale XIV, poz. 20 pkt. 7, stanowiącym załącznik do zarządzenia Nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia 7 lipca 1987 r. oraz w załączniku Nr 1 do ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. pod pozycją nr 8. Niemniej jednak przed dniem 1 stycznia 1999 r. pracę tę łączyła z pracą brygadzistki, która nie została wymieniona w wykazach, stanowiących załączniki do powołanej powyżej ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych. Nie można więc przyjąć, aby wnioskodawczyni wykonywała pracę w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, polegającą na ręcznym zestawieniu surowców lub ręcznym formowaniu wyrobów szklarskich w hutnictwie szkła w spornym okresie. Ponadto nie wykonywała czynności należących do operatora maszyn i urządzeń szklarskich po dacie 31 grudnia 2008 r., co wynika z treści świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze z dnia 31 grudnia 2010 r. Mając na uwadze powyższe okoliczności Sąd oddalił odwołanie na zasadzie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wywiodła wnioskodawczyni, zarzucając naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na treść zaskarżonego wyroku, to jest art. 233 k.p.c. przez przekroczenie ram swobodnej i dokonanie dowolnej oceny dowodów oraz sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego i wnosząc o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez przyznanie świadczenia emerytalnego i zasądzenie kosztów postępowania.

Skarżąca zarzuciła, że Sąd pierwszej instancji jednocześnie przyjął, że przed 1 stycznia 1999 r. łączyła ona pracę na stanowisku operatora maszyn i urządzeń szklarskich ze stanowiskiem brygadzistki, pomimo że również dał wiarę świadectwu pracy z 31 grudnia 2010 r., z którego wynika wprost, że stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała prace przy produkcji drobnych wyrobów ze szkła od 1984 r. do 2008 r. Jej zdaniem, oceniając czy dane prace miały szczególny charakter organ ubezpieczeniowy oraz sąd powinny, w pierwszym rzędzie, brać pod uwagę wystawione przez pracodawcę zaświadczenia i honorować je, co potwierdza stanowisko zajęte przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25 lutego 2009 r. (II UK 227/08). Sąd Okręgowy podważył zasadność oceny przez pracodawcę wykonywanych prac, jednak nie uzasadnił na jakiej podstawie uznał, iż zaświadczenia nie są wiarygodne. Ponadto nie przyjął za wiarygodne tego, że E. W. od stycznia 2009 r. wykonywała stale i w pełnym wymiarze czasu pracy prace przy produkcji drobnych wyrobów ze szkła, pomimo że w wypowiedzeniu warunków umowy o pracę z dnia 16 czerwca 2008 r. zmieniły się od 1 października 2008 r. jedynie siedziba spółki i miejsce wykonywania pracy - pozostałe warunki, w szczególności zakres obowiązków i stanowisko pozostały bez zmian. Nie wziął też pod uwagę faktu, że od stycznia 2009 r. świadczyła pracę wciąż na podstawie umowy o pracę zawartej 31 sierpnia 1984 r. bez zmienionego stanowiska i zakresu obowiązków na rzecz prywatnego przedsiębiorcy, który poprzez nieodprowadzanie wyższych składek na rzecz pracowników spowodował niemożność uzyskania przysługujących im świadczeń. Nadto, Sąd błędnie przyjął, że okazjonalne pełnienie obowiązków brygadzistki uniemożliwiało wykonywanie czynności przy produkcji drobnych wyrobów ze szkła stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Działania te miały charakter okazjonalny i uboczny wobec jej głównej działalności. Z wyroku Sądu Najwyższego z dnia 22 kwietnia 2009 roku (II UK 333/08) wynika, że uwzględnienie okresów wykonywania pracy szkodliwej lub uciążliwej następuje po ustaleniu rzeczywistego zakresu obowiązków oraz wykonywania bezpośrednio i stale szkodliwego zatrudnienia, tyle że ocena prawna tych ustaleń powinna być racjonalna, bez stosowania aptekarskiej miary lub stopera w ręku.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie było ustalenie, czy wnioskodawczyni posiada 15 - letni okres pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu art. 4 pkt 2 lub 49 pkt 3 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. Nr 237, poz. 1656), a tym samym, czy spełnia przesłanki do przyznania jej emerytury pomostowej.

Przepis art. 4 ustawy ma zastosowanie do pracowników, którzy po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywali pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy. Stanowi on, że prawo do emerytury pomostowej, przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki: 1) urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r.; 2) ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat; 3) osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn; 4) ma okres składkowy i nieskładkowy, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn; 5) przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS; 6) po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3; 7) nastąpiło z nim rozwiązanie stosunku pracy. Z kolei przepis art. 49 ustawy dotyczy pracowników, którzy po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywali pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy. Stanowi on, że prawo do emerytury pomostowej przysługuje osobie, która: 1) po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3; 2) spełnia warunki określone w art. 4 pkt 1-5 i 7 i art. 5-12; 3) w dniu wejścia w życie ustawy miała wymagany w przepisach, o których mowa w pkt 2, okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3.

Przepis art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych definiuje prace w warunkach szczególnych (art. 3 ust. 1) i w szczególnym charakterze (art. 3 ust. 3), przesądzając jednocześnie, że są to prace wymienione w załączniku do ustawy.

Wskazać należy ponadto, iż za pracowników wykonujących prace w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze uważa się także osoby wykonujące przed dniem wejścia w życie ustawy, to jest przed 1 stycznia 2009 r. prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 z późn. zm.), o czym stanowi art. 3 ust. 7 ustawy. Przed 1 stycznia 1999 r. może to być zarówno praca wymieniona w nowych wykazach prac w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych jak i prace wymienione w załączniku A lub B rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. nr 8, poz. 43 ze zm.). Natomiast po dniu 31 grudnia 2008 r. muszą to być prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych.

Fakt wykonywania przez wnioskodawczynię obowiązków brygadzistki od 12 lutego 1985 r. aż do rozwiązania stosunku pracy nie był sporny. Skarżąca kwestionowała jedynie przyjęcie przez Sąd Okręgowy, że realizacja zadań wynikających z tej dodatkowej funkcji uniemożliwiała jej wykonywanie w pełnym wymiarze czasu pracy czynności przewidzianych w ramach stanowiska operatora maszyn i urządzeń szklarskich. Z karty zadań stanowiska pracy wnioskodawczyni wynika, że podstawowym zadaniem brygadzisty jest organizowanie pracy i kierowanie podległymi pracownikami celem wykonania codziennych zadań przydzielonych przez mistrza. W karcie tej został szczegółowo określony zakres obowiązków i odpowiedzialności wnioskodawczyni, z którego wynika, iż przede wszystkim miała obowiązek ustalić zadania produkcyjne dla brygady, organizować, uruchamiać produkcję i nadzorować jej przebieg, zgodnie z założeniami i warunkami technicznymi, sporządzać obowiązującą dokumentację z przebiegu produkcji, pobierać z magazynu elementy do montażu luster, pobierać pomocnicze artykuły potrzebne do wykonania zadań produkcyjnych, rozliczać karty pracy i płacy w podległej brygadzie, przyjmować wykonaną produkcję od podległych pracowników, zdawać gotowe wyroby do magazynu. Do jej obowiązków należało także wypisywanie kwitów MP, nadzór nad jakością produkcji, wyrywkowa kontrola materiałów i surowców ze szczególnym uwzględnieniem wkładów lusterek (...)i innych. Z angaży znajdujących się w aktach osobowych wnioskodawczyni wynika, że początkowo była brygadzistką zespołu montażu lusterek samochodowych (...)co potwierdziły również zeznania przesłuchanych świadków. W dniu 4 kwietnia 1989 r. wnioskodawczyni zwróciła się do dyrekcji zakładu o przeniesienie jej do działu montażu luster rynkowych, na co uzyskała zgodę.

Bez wątpienia wykonywanie pracy w szczególnych warunkach czy w szczególnym charakterze powinno być stwierdzone przez pracodawcę w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze bądź w świadectwie pracy (tak wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 15 grudnia 1997 r., II UKN 417/97, OSNAPiUS 1998 nr 21, poz. 638; z dnia 21 listopada 2001 r., II UKN 598/00, OSNPUSiSP 2003 nr 17, poz. 419). Jednocześnie oczywistym jest, że świadectwo pracy czy świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach nie jest dokumentem urzędowym w rozumieniu art. 244 § 1 i 2 k.p.c., gdyż podmiot je wydający nie jest organem państwowym ani organem wykonującym zadania z zakresu administracji państwowej. Dlatego też w ramach postępowania sądowego Sąd ocenia zarówno zasadność odmowy wydania przez pracodawcę świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach, jak i zasadność umieszczenia w świadectwie pracy wzmianki, że pracownik wykonywał pracę w warunkach szczególnych (tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 kwietnia 1999 roku, II UKN 619/98, OSNP 2000 nr 11, poz. 439). Ponadto przepisy regulujące postępowanie o świadczenia emerytalno - rentowe przed organem rentowym nie mają zastosowania w postępowaniu sądowym, które regulowane jest przepisami kodeksu postępowania cywilnego. Ewentualne ograniczenia dowodowe mogą zatem wynikać jedynie z przepisów tego kodeksu, przy czym przepisy regulujące postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych (art. 477 ⁸ i następne k.p.c.) nie zawierają dodatkowych ograniczeń w stosunku do przepisów ogólnych regulujących postępowanie dowodowe (art. 235 - 309 k.p.c.). Powyższe oznacza, iż okoliczności, od których uzależnione jest prawo do emerytury mogą być wykazywane wszelkimi środkami dowodowymi przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego, w tym także zeznaniami świadków czy opiniami biegłych, co znajduje bezpośrednie odzwierciedlenie w orzecznictwie Sądu Najwyższego (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 8 sierpnia 2006 roku, I UK 27/06, OSNP 2007 nr 15-16, poz. 235, z dnia 2 lutego 1996 roku, II URN 3/95, OSNAPiUS 1996 nr 16, poz. 239,

z dnia 25 lipca 1997 roku, II UKN 186/97, OSNAPiUS 1998 nr 11, poz. 342 oraz z dnia 14 czerwca 2006 roku, I UK 115/06, OSNP 2007 nr 17-18, poz. 257). Zatem pomimo jednoznacznego brzmienia świadectwa pracy i zaświadczeń przedłożonych przez wnioskodawczynię, nie można było uznać, że pracowała ona w pełnym wymiarze czasu pracy przy produkcji drobnych wyrobów ze szkła (wykaz A dział XIV poz. 20 powołanego rozporządzenia Rady Ministrów), gdyż co innego wynika zarówno z jej akt osobowych, zeznań świadków oraz zeznań samej skarżącej. Dowody te wskazują, że wnioskodawczyni była zatrudniona przy montażu luster, a nie przy produkcji wyrobów ze szkła.

Brak jest również podstaw do uznania za pracę w szczególnych warunkach zatrudnienia wnioskodawczyni po 31 grudnia 2008 r. w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych. Załącznik nr 1 do tej ustawy w pkt 8 wymienia jako prace w szczególnych warunkach – prace bezpośrednio przy ręcznym zestawianiu surowców lub ręcznym formowaniu wyrobów szklanych w hutnictwie szkła. Zakres obowiązków skarżącej nie daje podstaw do zakwalifikowania wykonywanej przez nią pracy do pracy w warunkach szczególnych. W rezultacie należy przyjąć, że wnioskodawczyni nie wykazała co najmniej 15 – letniego okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach, a tym samym nie nabyła prawa do emerytury pomostowej.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny na zasadzie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną.