Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 16 lutego 2007 r.
II PK 196/06
Przepis art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodo-
wych (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm.) należy interpreto-
wać w ten sposób, że postanowienia statutu mają decydujące znaczenie dla
stwierdzenia posiadania osobowości prawnej przez jednostkę organizacyjną
związku zawodowego.
Przewodniczący SSN Krystyna Bednarczyk, Sędziowie SN: Zbigniew Hajn,
Andrzej Wróbel (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 16 lutego
2007 r. sprawy z powództwa Aleksandra Ś., Andrzeja P., Radosława G. przeciwko
GE P.C. Polska Spółka z o.o. w K. o przywrócenie do pracy i odszkodowanie, na
skutek skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Świdnicy z dnia 12 stycznia 2006 r. [...]
1. o d d a l i ł skargę kasacyjną,
2. zasądził od strony pozwanej na rzecz każdego z powodów po 120 zł tytu-
łem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy w Kłodzku wyrokiem z dnia 30 września 2005 r. przywrócił po-
wodów Radosława G. i Andrzeja P. do pracy u strony pozwanej - GE P.C. Polska
Spółka z o.o. w K. - na poprzednich warunkach, tj. sprzed dnia 26 kwietnia 2005 r.,
odnośnie zaś do powoda Aleksandra Ś. zasądził od strony pozwanej kwotę
12.096,00 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 26 kwietnia 2005 r.
Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny. W dniu 31 marca 2005 r. Za-
rząd GE P.C. Polska Spółki z o.o. w K. podjął decyzję o zmianach organizacyjnych.
W ramach reorganizacji strony pozwanej zaplanowano podjęcie - między innymi - na-
stępujących działań: likwidację stanowiska kierownika zmiany - termin realizacji do
2
30 kwietnia 2005 r.; likwidację trzech stanowisk brygadzistów - termin realizacji do 30
kwietnia 2005 r. Powyższa decyzja zarządu strony pozwanej nie była przedstawiona
powodom do wiadomości, była zaś znana w ogólnych zarysach tylko kadrze mene-
dżerskiej firmy. Na miejsca powodów strona pozwana nie przyjęła pracowników z
zewnątrz.
W styczniu 2005 r. powód Radosław G. wspólnie z pracownikiem zakładu
M.K. rozpoczęli rozmowy w sprawie utworzenia u strony pozwanej związków zawo-
dowych. W tym czasie powód Radosław G. rozmawiał na ten temat z przewodniczą-
cym Biura Powiatowego NSZZ „Solidarność” w Z.Ś. Na początku marca 2005 r.
przewodniczący Biura skontaktował powoda Radosława G. z organizatorem związ-
kowym L.W. W marcu 2005 r. powód Radosław G. spotkał się jeszcze dwa razy z
organizatorem związkowym w sprawie utworzenia organizacji związkowej u pozwa-
nego pracodawcy.
W dniu 22 kwietnia 2005 r. została podjęta uchwała w sprawie założenia u
strony pozwanej organizacji zakładowej NSZZ „Solidarność” i powierzenia funkcji w
tymczasowej komisji zakładowej Aleksandrowi Ś., Andrzejowi P. i Radosławowi G.
Do uchwały tej dołączono deklaracje członkowskie. Jednocześnie powodowie prze-
kazali przewodniczącemu Biura Powiatowego NSZZ „Solidarność” w Z.Ś. osobną
listę 41 osób, które złożyły powyższe deklaracje członkowskie. Organizator związko-
wy L.W. złożył powyższą uchwałę w Biurze Zarządu Regionu NSZZ „Solidarność”
D.Ś. w dniu 25 kwietnia 2005 r. W tym dniu w rejestrze prowadzonym przez Zarząd
Regionu NSZZ „Solidarność” D.Ś. [...] zarejestrowano tymczasową komisję zakłado-
wą funkcjonującą u strony pozwanej. Dnia 26 kwietnia 2005 r. o godzinie 1528
, strona
pozwana otrzymała drogą faksową z Zarządu Regionu NSZZ „Solidarność” D.Ś. po-
świadczenie rejestracji w dniu 25 kwietnia 2005 r. TKZ NSZZ „Solidarność” przy GE
P.C. Polska Spółka z o.o. w K. Dnia 27 kwietnia 2005 r. złożono pozwanemu praco-
dawcy pisemną informację datowaną na dzień 25 kwietnia 2005 r., wskazującą
imiennie powodów jako członków TKZ NSZZ „ Solidarność” przy GE P.C. Polska
Spółce z o.o. w K., których stosunki pracy podlegają szczególnej ochronie. Informa-
cję tę powodowie osobiście podpisali. Powodowie złożyli podpisy przy swoich imio-
nach i nazwiskach, wyszczególnionych w treści pisma.
W dniu 7 maja 2005 r. w Z.Ś. odbyły się wybory do Komisji Zakładowej NSZZ
„Solidarność” przy GE P.C. Polska Spółce z o.o. w K. Na zebraniu wyborczym były
43 osoby. Dnia 10 maja 2005 r. Komisja Zakładowa NSZZ „ Solidarność” podjęła
3
uchwałę o wskazaniu stronie pozwanej imiennie osób, których stosunki pracy podle-
gają szczególnej ochronie. Wśród tych pracowników wymieniono powodów. Jedno-
cześnie zawiadomiono stronę pozwaną, że na dzień 10 maja 2005 r. organizacja za-
kładowa liczy 56 pracowników.
Powodom zatrudnionym na podstawie umów o pracę na czas nieokreślony w
pełnym wymiarze czasu pracy strona pozwana GE P.C. Polska Spółka z o. o. w K.
wypowiedziała wskazane umowy o pracę w dniu 26 kwietnia 2005 r., z zastosowa-
niem skróconego do jednego miesiąca okresu wypowiedzenia i ze skutkiem rozwią-
zującym na dzień 31 maja 2005 r. Jako przyczynę wypowiedzeń pozwany pracodaw-
ca wskazał zmiany organizacyjne - likwidację stanowiska pracy powodów. Jednocze-
śnie strona pozwana w piśmie o wypowiedzeniu poinformowała, że wypłaci powo-
dom wraz z wynagrodzeniem za maj 2005 r. odszkodowanie w wysokości wynagro-
dzenia za okres wypowiedzenia i odprawę pieniężną oraz zwolniła powodów z obo-
wiązku świadczenia pracy w dniach od 26 kwietnia 2005 r. (odnośnie Aleksandra Ś.
od 27 kwietnia 2005 r.) do 31 maja 2005 r. z zachowaniem prawa do wynagrodzenia.
Wobec faktu, że strona pozwana jako przyczynę wypowiedzeń powodom
umów o pracę wskazała zmiany organizacyjne (likwidację stanowisk pracy), Sąd
Rejonowy sporne wypowiedzenia oceniał w kategorii tzw. zwolnień indywidualnych w
rozumieniu art. 10 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwią-
zywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn nie dotyczących pracowników
(Dz.U. Nr 90, poz. 844 ze zm.) oraz w świetle przepisów dotyczących szczególnej
ochrony stosunku pracy działacza związkowego, zawartych w ustawie z dnia 23 maja
1991 r. o związkach zawodowych. Sąd Rejonowy uznał, że stosunki pracy powodów
podlegają szczególnej ochronie na podstawie 32 ust. 1 i 7 ustawy o związkach za-
wodowych. W ocenie Sądu Rejonowego z zebranego w sprawie materiału dowodo-
wego wynika, że w dniu 25 kwietnia 2005 r. w rejestrze prowadzonym w Zarządzie
Regionu NSZZ „Solidarność” D.Ś., została zarejestrowana pod numerem ewidencyj-
nym [...] Tymczasowa Komisja Zakładowa NSZZ Solidarność przy GE P.C. Polska
Spółka z o.o w K., o której zarejestrowaniu przekazano pozwanemu pracodawcy in-
formację faksem w dniu 26 kwietnia 2005 r., a dnia 27 kwietnia 2005 r. potwierdzono,
składając pisemne poświadczenie rejestracji w biurze pozwanej spółki. Tego dnia
wpłynęło również do pozwanego pracodawcy pismo z dnia 25 kwietnia 2005 r., w
którym zawiadomiono stronę pozwaną, że 22 kwietnia 2000 r. powstała w GE P.C.
Spółka z o. o. w K. grupa inicjatywna NSZZ „Solidarność”, która wyłoniła Tymczaso-
4
wą Komisję Zakładową NSZZ „Solidarność” w składzie: Aleksander Ś., Andrzej P.
oraz Radosław G. W powyższym piśmie wskazano też, że powodowie - jako człon-
kowie TKZ NSZZ „ Solidarność” - korzystają ze szczególnej ochrony stosunku pracy.
Wobec powyższego Sąd Rejonowy uznał, że pozwany pracodawca powinien był
uzyskać stosowne stanowisko tej komisji, w związku z rozwiązaniem umów o pracę z
jej członkami. Objęcie bowiem pojęciem zarządu zakładowej organizacji związkowej
w rozumieniu przepisu art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych także komitetu
założycielskiego jako organu tymczasowego spełniającego funkcję tego zarządu,
nakłada obowiązek uzyskiwania zgody tego komitetu na rozwiązywanie stosunków
pracy z jego członkami, co znalazło swój wyraz w przedmiotowej sprawie w związku
z faktem, iż Tymczasowa Komisja Zakładowa pełni funkcję zarządu w rozumieniu art.
32 ust 1 powołanej ustawy. Zdaniem Sądu Rejonowego wskazana okoliczność wyni-
ka także z analizy prawa wewnątrzzwiązkowego. Treść § 20 ust. 1 w związku z ust. 3
Statutu NSZZ „Solidarność” wskazuje, że po zarejestrowaniu organizacji zakładowej
przez właściwy terytorialnie zarząd regionu, tymczasowa komisja zakładowa pełni
funkcję komisji zakładowej do czasu wyboru statutowych władz tej organizacji. Komi-
sja zakładowa, jako władza wykonawcza w organizacji zakładowej, jest przy tym za-
rządem w rozumieniu ustawy o związkach zawodowych ( § 34 ust. 3 pkt. 1 w związku
z § 34 ust. 6 Statutu NSZZ „ Solidarność”).
Sąd Rejonowy stanął również na stanowisku, że nie można zgodzić się z ar-
gumentacją strony pozwanej, iż stosunki pracy powodów nie są objęte ochroną
przewidzianą w art. 32 ust 7 w związku z art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodo-
wych, skoro nie zostali oni imiennie wskazani uchwałą Komitetu Założycielskiego, tj.
uchwałą TKZ NSZZ „Solidarność” przy GE P.C. Polska Spółka z o.o. w K., której to
uchwały Komisja nigdy nie powzięła. W tym zakresie Sąd Rejonowy powołał się na
przepis § 2 ust. 1 rozporządzenia MGP i PS z dnia 16 czerwca 2003 r w sprawie po-
wiadamiania przez pracodawcę zarządu zakładowej organizacji związkowej o liczbie
osób stanowiących kadrę kierowniczą w zakładzie pracy oraz wskazywania przez
zarząd oraz komitet założycielski zakładowej organizacji związkowej pracowników,
których stosunek pracy podlega ochronie, wydanego na podstawie art. 32 ust. 10
ustawy o związkach zawodowych, zgodnie z którym zarząd oraz komitet założyciel-
ski zakładowej organizacji związkowej imiennie wskazują pracodawcy na piśmie pra-
cowników, których stosunek pracy podlega ochronie, o której mowa w art. 32 ust. 1
ustawy. Z powyższego wynika więc - zdaniem Sądu - że komitet założycielski zakła-
5
dowej organizacji związkowej nie ma obowiązku przesyłania pracodawcy uchwały
komitetu założycielskiego w sprawie pracowników, których stosunek pracy jest chro-
niony, a ma jedynie poinformować o tym na piśmie. Takie zaś pismo wpłynęło do
pozwanego pracodawcy w dniu 27 kwietnia 2005 r. Nie można - w opinii Sądu Rejo-
nowego - uwzględnić zarzutów strony pozwanej, iż pismo to nie zostało podpisane,
skoro w toku procesu powodowie stanowczo stwierdzili, że złożyli podpisy obok
swoich imion i nazwisk uwidocznionych w treści pisma z dnia 25 kwietnia 2005 r. W
tej sytuacji - zdaniem Sądu - powyższe pismo zostało podpisane przez powodów
jako członków TKZ NSZZ „ Solidarność” przy GE P.C. Polska Spółce z o.o. w K.
Miejsce zaś, gdzie figurują w piśmie z dnia 25 kwietnia 2005 r. podpisy powodów
wynika tylko z niefortunnego układu graficznego tego pisma, czyli wykropkowania
miejsc obok imion i nazwisk powodów.
Ustosunkowując się do okoliczności przedstawionych przez stronę pozwaną,
iż w momencie wręczania powodom wypowiedzeń umów o pracę, pozwany praco-
dawca nie wiedział, iż w regionie D.Ś. została zarejestrowana TKZ NSZZ „Solidar-
ność” przy GE P.C. Polska Spółce z o.o. w K. i kto wchodzi w jego skład, Sąd stanął
na stanowisku, iż ochrona trwałości stosunku pracy działacza związkowego na grun-
cie art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych jest jednak wynikiem konkretnych
okoliczności uzasadniających tę ochronę. W tym zakresie Sąd Rejonowy wyraził po-
gląd, iż na tle art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych ochrona stosunku pracy
działacza związkowego przysługuje nie tylko przed wypowiedzeniem (definitywnym,
zmieniającym), ale również przed rozwiązaniem stosunku pracy. Wymagana zgoda
na wypowiedzenie lub rozwiązanie stosunku pracy zasadniczo powinna być uprzed-
nia, tj. uzyskana przed złożeniem oświadczenia woli przez pracodawcę o wypowie-
dzeniu, a jeżeli okres ochronny rozpoczął się po dokonaniu wypowiedzenia, pracow-
nik dopiero w okresie biegnącego wypowiedzenia obejmuje mandat związkowy pod-
wodujący wzmożoną ochronę trwałości stosunku pracy, zgoda powinna być wyrażo-
na przed końcem okresu wypowiedzenia. Obowiązuje tu zatem szersza konstrukcja
zakazu rozwiązywania stosunku pracy. Pracodawca powinien uzyskać zgodę także
na rozwiązanie wcześniej wypowiedzianego stosunku pracy albo cofnąć wypowie-
dzenie.
Sąd Rejonowy nie zgodził się również ze stanowiskiem strony pozwanej, że
skoro Tymczasową Komisję Zakładową powołały trzy osoby, to uchwała o powołaniu
tej Komisji jest uchwałą nieistniejącą, gdyż nie został spełniony wymóg minimum
6
dziesięcioosobowego quorum. NSZZ „Solidarność” jest już bowiem związkiem zawo-
dowym zarejestrowanym i istniejącym, więc do tworzenia jego kolejnych jednostek
organizacyjnych nie ma zastosowania art. 12 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związ-
kach zawodowych.
Odnosząc się z kolei do zarzutu strony pozwanej o braku uprawnień przysłu-
gujących zakładowej organizacji związkowej wobec jej niezarejestrowania w KRS i
powołaniu na uzasadnienie zarzutu dotyczącego przepisu art. 15 ust. 1 w związku z
art. 14 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych, wskazującym na nabywanie przez
jednostki organizacyjne związku zawodowego wskazane w statucie osobowości
prawnej z dniem zarejestrowania, Sąd Rejonowy nie podzielił argumentacji strony
pozwanej uznając, iż brzmienie tego przepisu w powiązaniu z całokształtem uregu-
lowań tej ustawy, rozstrzyga jedynie o tym, od jakiego momentu jednostki organiza-
cyjne związku zawodowego wskazane w statucie nabywają osobowość prawną, a
nie o tym, iż podlegają one rejestracji przez Sąd. Ponadto, z treści art. 14 ust. 1
ustawy o związkach zawodowych wynika, że rejestracji w KRS podlega związek
zawodowy a nie jego wewnętrzne struktury organizacyjne. Sąd Rejonowy stanął na
stanowisku, iż jeżeli dany związek zawodowy decyduje się na przyznanie osobowo-
ści swoim jednostkom organizacyjnym już po uchwaleniu statutu i zarejestrowaniu
związku w sądzie, to o chwili nabycia osobowości prawnej przez te jednostki nie
może rozstrzygać moment wskazany w art. 15 ust. 1 ustawy (moment rejestracji
związku), lecz decyzja związku znajdująca wyraz w treści statutu i jego zmianach.
Nowe jednostki - powstające w okresie późniejszym - uzyskują w sposób „automa-
tyczny” osobowość prawną od momentu, od którego rozpoczyna się ich byt prawny
jako wewnętrznych jednostek organizacyjnych związku. Sąd Rejonowy ocenił, iż w
przedmiotowej sprawie (powołując się przy tym na treść postanowień § 17, 18, 20
Statutu NSZZ „Solidarność”) z dniem zarejestrowania organizacji zakładowej przez
właściwy terytorialnie zarząd regionu uzyskuje ona prawo do działania w charakterze
statutowych struktur Związku Zawodowego „Solidarność”. W konsekwencji uzasad-
niony jest pogląd, że wewnętrzne jednostki organizacyjne związku uzyskują osobo-
wość prawną od momentu, od którego zgodnie z wymaganiami określonymi w statu-
cie rozpoczyna się ich byt prawny jako wewnętrznych jednostek organizacyjnych
związku.
Odnośnie do zarzutu strony pozwanej, iż zachowanie powodów jest sprzeczne
ze społeczno - gospodarczym przeznaczeniem i zasadami współżycia społecznego
7
Sąd Rejonowy nie dopatrzył się aktywności powodów ukierunkowanej na utworzenie
u strony pozwanej związków zawodowych w celu unicestwienia działań pracodawcy,
zmierzających do przeprowadzenia planowanych wypowiedzeń z powodu likwidacji
stanowisk pracy. Sąd Rejonowy wskazał, iż powodowie nie znali - aż do dnia 26
kwietnia 2005 r. - zamierzeń pracodawcy w tym względzie.
Sąd Rejonowy uznał także, iż trwałość stosunków pracy powodów podlega
szczególnej ochronie na podstawie art. 32 ustawy o związkach zawodowych, tym
bardziej że powodowie w okresie wypowiedzenia uzyskali ochronę trwałości stosun-
ków pracy - również jako członkowie Komisji Zakładowej Związku. W tej części Sąd
Rejonowy powołał się na zeznania Z.S., B.J., M.K., P.H., z których wynika, iż odbyło
się zebranie wyborcze do Komisji Zakładowej NSZZ „Solidarność” przy GE P.C. Pol-
ska Spółce z o.o. w K., w wyniku którego wybrano powodów na wiceprzewodniczą-
cych związku i uchwałą z dnia 10 maja 2005 r. wskazano ich jako osoby, których sto-
sunki pracy podlegają szczególnej ochronie. Sąd Rejonowy ustalił, iż trwałość sto-
sunków pracy powodów chronionych z mocy art. 32 ust. 1 ustawy o związkach za-
wodowych obejmowała również sytuację, w jakiej znaleźli się powodowie, a mianowi-
cie konieczność zmniejszenia zatrudnienia u pracodawcy ze względu na likwidację
stanowisk pracy, a więc z przyczyn niedotyczących pracowników w rozumieniu prze-
pisów ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z
pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników.
W opinii Sądu Rejonowego ,dowody zebrane w sprawie jednoznacznie wska-
zują, że do upływu okresów wypowiedzenie powodom umów o pracę, pozwany pra-
codawca nie zwrócił się w trybie art. 10 ust. 2 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. do za-
kładowej organizacji związkowej o wyrażenie stanowiska w sprawie rozwiązania z
nimi stosunków pracy.
W tym aspekcie Sąd Rejonowy, powołując się na motywy postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 5 marca 1996 r., I PZP 3/96 (OSNAPiUS 1996 nr 18, poz. 265),
wedle których ochrona stosunków pracy z art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawo-
dowych powinna obejmować „zarówno moment wypowiedzenia jak i upływ okresu
wypowiedzenia” uznał, iż powinnością pozwanego pracodawcy po uzyskaniu infor-
macji, że stosunki pracy powodów podlegają szczególnej ochronie na podstawie art.
32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych, było zwrócić się (czego nie uczynił) do
zakładowej organizacji związkowej - nawet w okresie biegnących już wypowiedzeń -
o zajęcie stanowiska w przedmiocie rozwiązania z powodami umów o pracę.
8
Wobec powyższego Sąd stanął na stanowisku, iż pozwany pracodawca roz-
wiązał z powodami umowy o pracę z naruszeniem przepisów art. 32 ust. 1 ustawy o
związkach zawodowych i art. 10 ust. 2 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczegól-
nych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedoty-
czących pracowników. W konsekwencji Sąd Rejonowy przyjął, iż wypowiedzenia
powodom stosunków pracy (dokonane przez stronę pozwaną w dniu 26 kwietnia
2005 r.) nastąpiły z naruszeniem przepisów o wypowiadaniu umów o pracę w rozu-
mieniu art. 45 § 1 k.p. w związku z art. 12 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. Sąd Rejo-
nowy przywrócił powodów Radosława G. i Andrzeja P. do pracy u strony pozwanej -
w GE P.C. Polska Spółce z o.o. w K. - na poprzednich warunkach, tj. sprzed 26
kwietnia 2005 r., odnośnie zaś do Aleksandra Ś., który w toku procesu zmienił żąda-
nie pozwu wnosząc o zasądzenie na swoją rzecz od strony pozwanej odszkodowa-
nia, zasądził na jego rzecz od tejże strony kwotę 12.096,00 zł z ustawowymi odset-
kami liczonymi od daty zmiany przez Aleksandra Ś. jego roszczenia.
Sąd Rejonowy pominął rozważania dotyczące zasadności wypowiedzeń po-
wodom stosunków pracy, uznając, iż wobec stwierdzenia, że wypowiedzenia z dnia
26 kwietnia 2005 r. nastąpiły z naruszeniem przepisów o wypowiadaniu umów o
pracę, zbędne z analizy na temat przyczyn uzasadniających wypowiedzenia, czyli
badanie drugiej z przesłanek określonej w art. 45 § 1 k.p.
Sąd Okręgowy w Świdnicy wyrokiem z dnia 12 stycznia 2006 r. [...] oddalił
apelację strony pozwanej od powyższego wyroku Sądu Rejonowego w Kłodzku. Sąd
uznał w szczególności, że zarzuty strony pozwanej naruszenia przez Sąd Rejonowy
art. 8 k.p., przez przyjęcie, że zgromadzone w sprawie dowody nie dały podstawy do
przyjęcia za zasadne stanowiska, iż utworzenie związku zawodowego przez powo-
dów nastąpiło w celu uzyskania szczególnej ochrony trwałości stosunku pracy, nie
znajduje potwierdzenia w zgromadzonym materiale dowodowym. Zdaniem Sądu
Okręgowego, utworzenie przedmiotowej organizacji związkowej absolutnie nie miało
na celu szczególnej ochrony trwałości stosunku pracy pracowników, którzy na skutek
restrukturyzacji pracodawcy otrzymali wypowiedzenie umów o pracę. Nie nosi ono
cech nadużycia wolności związkowej pozbawiającego powodów ochrony związkowej
w trybie art. 8 k.p. Nie można bowiem - w ocenie Sądu Okręgowego - definiować w
kategoriach nadużycia prawa takich działań powodów, którzy nie wiedząc o plano-
wanej redukcji zatrudnienia, kilka miesięcy przed decyzją o zmianach restrukturyza-
cyjnych u strony pozwanej i związaną z tym likwidacją stanowisk (a wiadomej w tym
9
czasie w ogólnych zarysach jedynie kadrze menedżerskiej), tj. w styczniu 2005 r.,
rozpoczynają rozmowy i spotkania w Biurze Powiatowym NSZZ „Solidarność” w Z.Ś.,
zaś w wyniku powyższych rozmów prowadzonych przez ponad trzy miesiące podej-
mują uchwałę w dniu 22 kwietnia 2005 r. o utworzeniu TKZ i na jej podstawie reje-
strują organizację związkową na dzień przed dokonaniem im wypowiedzeń stosun-
ków pracy. Strona pozwana powołując się dość konsekwentnie w pismach proceso-
wych na treść art. 8 k.p., odwołując się do nadużycia przysługujących powodom praw
podmiotowych wynikających z przepisów art. 45 k.p i 47 1
k.p, dowodzi jedynie braku
poszanowania dla wynikającej z art. 18 1
§ 1 k.p. naczelnej zasady prawa pracy jaką
jest prawo zrzeszania się i przystępowania do organizacji stojących straży repre-
zentacji, obrony praw i interesów pracowniczych. Strona pozwana wymaga bowiem
od swoich partnerów społecznych - w tym przypadku powodów - respektowania wo-
bec siebie źle rozumianej lojalności nieliczącej się z własnym interesem, wręcz prze-
kraczającej granice zdrowego rozsądku. Niczym bowiem nieuprawniony i nieuzasad-
niony w świetle obowiązujących przepisów jest tok rozumowania strony pozwanej
nakazujący z założenia uznawać, że pracownik, który tworzy struktury związkowe
przed decyzją o redukcji zatrudnienia, nadużywa przysługujących mu praw podmio-
towych działając sprzecznie z zasadami współżycia społecznego i ich społeczno -
gospodarczym przeznaczeniem. Gdyby przyjąć sposób wnioskowania jaki prezentuje
strona pozwana, można byłoby równie dobrze uznać, iż działania strony pozwanej
określone jako restrukturyzacja były podyktowane i ukierunkowane obawą przed two-
rzeniem już od stycznia 2005 r. podstaw organizacji związkowej przyjmując zintensy-
fikowany charakter w postaci wypowiedzenia dokonanego w dzień po rejestracji w
dniu 25 kwietnia 2005 r. TKZ NSZZ „Solidarność” przy GE P.C. Polska Spółce z o.o.
w K., co nie miało miejsca w przedmiotowej sprawie. Biorąc to pod uwagę Sąd Okrę-
gowy nie podzielił jakoby „ze wszech miar słusznego założenia” skarżącego, że ce-
lem założenia organizacji związkowej było uzyskanie szczególnej ochrony trwałości
stosunków pracy jej działaczy, ponieważ związki, organizacje takie są ustawę powo-
ływane do reprezentowania i obrony praw, interesów zawodowych i socjalnych
wszystkich zrzeszonych w nim członków (art. 1 ustawy o związkach zawodowych), a
prawidłowe realizowanie tych celów ma ułatwić ustawowe zagwarantowanie wzmo-
żonej ochrony trwałości stosunku pracy funkcyjnym działaczom związkowym, którzy
w swej działalności związkowej z natury rzeczy mogą być narażeni na konflikty z
pracodawcami.
10
Za chybione uznał Sąd Okręgowy zarzuty strony pozwanej wskazujące na na-
ruszenie przez Sąd pierwszej instancji art. 10 ust. 2 ustawy z dnia 1 marca 2003 r. o
szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikom stosunków pracy z przyczyn
nie dotyczących pracowników, przez przyjęcie, że ochrona przewidziana w tym prze-
pisie obejmuje tylko tych pracowników, którzy znajdują się w sytuacji chronionej w
chwili dokonywania wypowiedzenia oraz art. 32 ust. 7 ustawy o związkach zawodo-
wych, przez błędne przyjęcie, iż stosunki pracy powodów podlegają szczególnej
ochronie. Sąd Okręgowy uznał, iż przewidziana przepisem art. 10 ust. 2 ustawy
ochrona stosunku pracy obejmuje także tych pracowników, którzy znajdują się w sy-
tuacji chronionej również i po dacie dokonanego wypowiedzenia. Wskazany przepis
odsyła z kolei do odrębnych przepisów, w tym przypadku do ustawy o związkach za-
wodowych. Nie ulega wątpliwości, iż stosunek pracy powodów podlegał szczególnej
ochronie, o której mowa w art. 32 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 7 i 8 ustawy o związ-
kach zawodowych, po dokonaniu wypowiedzenia umowy o pracę i to nie tylko jako
„członków Tymczasowego Komitetu Założycielskiego” wskazanych imiennie - zgod-
nie z procedurą przewidzianą § 2 ust. 1 rozporządzenia MGP i PS z dnia 16 czerwca
2003 r. - w piśmie złożonym stronie pozwanej w dniu 27 kwietnia 2005 r., ale także i
później już jako członków Komisji Zakładowej związku. Ochrona stosunku pracy
działacza związkowego przewidziana w powyższych przepisach przysługuje nie tylko
przed wypowiedzeniem, ale także i przed samym rozwiązaniem stosunku pracy w
okresie biegnącego wypowiedzenia.
Zdaniem Sądu ratio legis wskazanych wyżej przepisów zapewniających
szczególną ochronę stosunków pracy powodów jest ich gwarancyjny charakter, w
związku z czym wyinterpretowane z nich normy muszą członkom zarządów (tymcza-
sowych komisji zakładowych) organizacji związkowych zapewniać rzeczywistą a nie
tylko pozorną, iluzoryczną obronę. W rozpatrywanej sprawie więc strona pozwana
nie mogła, uchylać się od respektowania tej ochrony tylko dlatego, że w dacie opo-
wiedzenia powodom umów o pracę nie otrzymała oficjalnego zawiadomienia o pod-
jęciu uchwały z dnia 22 kwietnia 2005 r. w sprawie założenia u strony pozwanej or-
ganizacji zakładowej NSZZ „Solidarność” i powierzenia funkcji Tymczasowej Komisji
Zakładowej Aleksandrowi Ś., Andrzejowi P. i Radosławowi G.
Wbrew też zarzutom strony pozwanej Sąd Rejonowy zgodnie z regułą okre-
śloną w art. 61 k.c. w związku z art. 300 k.p. ustalił moment powzięcia przez praco-
dawcę informacji o utworzeniu organizacji związkowej i osobach chronionych (infor-
11
macja z 26 kwietnia 2005 r. - poświadczenie rejestracji w dniu 25 kwietnia 2005 r.
zakładowej organizacji związkowej, a następnie 27 kwietnia 2005 r. wskazanie
imienne powodów jako członków TKZ NSZZ Solidarność przy GE P.C. Polska
Spółce z o.o. w K.).
Nie można również zgodzić się (w ocenie Sądu Okręgowego) z zarzutem
naruszenia przez Sąd Rejonowy art. 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach
zawodowych przez nieuwzględnienie zasady, iż obowiązkiem związku zawodowego
było poinformowanie pracodawcy o powstaniu NSZZ „Solidarność” przy GE P.C.
Polska Spółce z o.o. w K. oraz o składzie TKZ. Przepisy art. 32 ust. 1-2 ustawy o
związkach zawodowych i związana z nimi wzmożona ochrona trwałości stosunków
pracy, która przysługuje funkcyjnym działaczom związkowym z mocy samego prawa,
nie jest bowiem de lege lata uzależniona od poinformowania o jej ochronnym zakre-
sie podmiotowym pracodawcy, którego obarcza powinność uzyskania wiadomości
zarówno o istniejących związkach zawodowych, jak i o jego funkcyjnych członkach, z
którymi rozwiązanie stosunku pracy wymaga uzyskania ustawowo wiążącego stano-
wiska właściwego organu związków zawodowych, w tym przypadku ocenianego w
kontekście art. 10 ust. 2 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach
rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracow-
ników. (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 czerwca 1999 r., I PKN 127/99,
OSNAPiUS 2000 nr 17, poz. 652).
Sąd Okręgowy oceniając zarzuty strony pozwanej w kontekst naruszenia
przez Sąd Rejonowy art. 32 Konstytucji RP oraz art. 178 Konstytucji RP, przez nieza-
stosowanie obowiązujących przepisów Kodeksu cywilnego oraz ustawy o Krajowym
Rejestrze Sądowym, uznał, iż kwestię nabycia przez jednostki organizacyjne związku
zawodowego osobowości prawnej określa swobodnie i samodzielnie regulacja za-
warta w statucie związku. Jest to więc sprawa wewnątrzzwiązkowa, niepodlegająca
jakiejkolwiek ingerencji zewnętrznej. Przepis art. 37 k.c. stanowi wprawdzie, że jed-
nostka organizacyjna uzyskuje osobowość prawną z chwilą jej wpisania do właściwe-
go rejestru , ale jednocześnie przewiduje możliwość innego rozstrzygnięcia w przepi-
sach szczególnych. Właśnie ustawa związkach zawodowych zawiera w swej treści
przepisy szczególne, które ustanawiają odrębne reguły nabywania osobowości
prawnej przez wewnętrzne jednostki organizacyjne związku zawodowego. Na rzecz
przedstawionej interpretacji przemawia dodatkowo także niedostosowanie przepisów
rozporządzenia (Dz.U. 1991 r. Nr 77, poz. 340) do ewentualności rejestrowania jed-
12
nostek wewnętrznych związku zawodowego, co jedynie potwierdza wniosek, że pra-
wodawca takiej możliwości po prostu nie zakładał. O nabyciu osobowości prawnej
przez jednostki organizacyjni rozstrzyga natomiast moment ich powstania. Ten zaś
określony zostać powinien w statucie związku zawodowego lub w innych przepisach
wewnątrzzwiązkowych wydanych na jego podstawie. Kwestia ta - co prawda - nie
zawsze w sposób jednoznaczny i wyraźny jest rozstrzygana w tych postanowieniach,
ale to nie oznacza, że w drodze interpretacji nie da się ustalić, od jakiego momentu
należy - w danym związku zawodowym - liczyć początek bytu prawnego danej jed-
nostki organizacyjnej, a tym samym od kiedy uzyskuje ona osobowość prawną, jeżeli
w myśl postanowień statutu należy do kategorii jednostek organizacyjnych związku
„mających” osobowość prawną. Z reguły jest to moment rejestracji.
Wobec faktu, iż w myśl postanowień Statutu NSZZ „Solidarność” ( § 17, 18, 20
Statutu) - z dniem zarejestrowania organizacji zakładowej przez właściwy terytorial-
nie zarząd regionu, uzyskuje ona prawo do działania w charakterze statutowych
struktur Związku Zawodowego „Solidarność” w pełni uzasadniony jest pogląd, iż
osobowość prawna jednostki organizacyjnej zaczyna się nie w chwili rejestracji do-
konanej w Krajowym Rejestrze Sądowym, lecz z chwilą, w której zgodnie z wymaga-
niami określonymi w statucie, rozpoczyna się jej byt prawny jako wewnętrznej jed-
nostki organizacyjnej związku. Ponieważ w przedmiotowej sprawie organizacja
związkowa NSZZ „Solidarność” przy GE P.C. Polska Spółce z o. o. w K. uzyskała
status wewnętrznej jednostki organizacyjnej związku zawodowego NSZZ „Solidar-
ność” w dniu 25 kwietnia 2005 r., nabyła ona tym samym osobowość prawną na
dzień przed dokonanym przez stronę pozwaną wypowiedzeniem powodom umów o
pracę.
Strona pozwana zaskarżyła powyższy wyrok w całości skarga kasacyjną, w
której zarzuciła: I. naruszenie przepisów prawa materialnego przez błędną jego wy-
kładnię i niewłaściwe zastosowanie, tj.: 1) art. 13 pkt. 7 i art. 14 ust. 1 ustawy o
związkach zawodowych w związku z art. 37 k.c. i przepisami ustawy o Krajowym
Rejestrze Sądowym, przez błędne przyjęcie, że zakładowa organizacja związkowa
nie podlega rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym oraz nieprawidłowe określe-
nie sposobu nabycia osobowości prawnej z innym dniem niż dzień zarejestrowania w
Krajowym Rejestrze Sądowym; 2) art. 14 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych,
przez jego niezastosowanie; 3) art. 8 k.p., przez błędne przyjęcie, że utworzenie
związku zawodowego przez powodów nie nastąpiło w celu uzyskania szczególnej
13
ochrony trwałości stosunku pracy oraz że nie doszło do nadużycia wolności związ-
kowej; 4) art. 10 ust. 2 ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracowni-
kami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, przez błędne przyję-
cie, iż przepis ten nie ma zastosowania do jednostek organizacyjnych związku; 5) art.
1 ustawy o związkach zawodowych, przez nieuwzględnienie zasady, że obowiązkiem
związku zawodowego było poinformowanie pracodawcy o powstaniu NSZZ „Solidar-
ność” przy GE P.C. Polska Spółce z o.o. w K. oraz o składzie tymczasowej komisji
zakładowej; 6) art. 12 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych, przez jego niezasto-
sowanie; 7) art. 32 ust. 7 ustawy o związkach zawodowych, przez błędne przyjęcie,
że stosunki pracy powodów podlegają szczególnej ochronie; 8) art. 61 k.c., przez
jego niezastosowanie; 9) art. 32 Konstytucji RP, przez nierówne traktowanie wobec
prawa; 10) art. 178 Konstytucji RP, przez niezastosowanie obowiązujących przepi-
sów Kodeksu cywilnego oraz ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym, II. naruszenie
przepisów prawa procesowego, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, tj.: 1) art.
233 § 1 w związku z art. 391 k.p.c., przez bezzasadne pominięcie niektórych dowo-
dów oraz dowolną ocenę materiału dowodowego; 2) art. 378 § 1 k.p.c., przez nieroz-
poznanie sprawy przez Sąd drugiej instancji w granicach apelacji.
Wskazując na powyższe podstawy kasacyjne skarżąca wniosła o uchylenie
zaskarżonego wyroku w całości oraz wyroku Sądu pierwszej instancji w całości i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania temu Sądowi lub sądowi równo-
rzędnemu albo uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i orzeczenie co do istoty
sprawy przez zmianę zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie powództw.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie ma usprawiedliwionych podstaw. Zgodnie z art. 3983
§ 3
k.p.c. podstawą skargi kasacyjnej nie mogą być zarzuty dotyczące ustalenia faktów
lub oceny dowodów. Treść i kompozycja art. 3983
k.p.c. wskazują więc, że jakkolwiek
generalnie dopuszczalne jest - jak dotychczas - oparcie skargi kasacyjnej na podsta-
wie naruszenia przepisów postępowania, to jednak z wyłączeniem zarzutów dotyczą-
cych ustalenia faktów lub oceny dowodów, choćby naruszenie odnośnych przepisów
mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy ( por. postanowienie Sądu Najwyższego z
23 września 2005 r., III CSK 13/05, OSNC 2006 nr 4, poz. 76). Tymczasem skarżąca
sprzecznie z treścią art. 3983
§ 3 k.p.c. zarzuca zaskarżonemu wyrokowi przekro-
14
czenie granic oceny dowodów wyznaczonych przepisem art. 233 § 1 k.p.c., poprzez
pominięcie wyszczególnionych w skardze kasacyjnej dowodów oraz oparcie się na
„przepisach nieistniejących, nieobowiązujących oraz hierarchicznie niższych.”
W ramach rozważanej podstawy kasacyjnej skarżąca wskazała ponadto na
naruszenie przepisu art. 378 § 1 k.p.c., przez zaniechanie rozważenia zarzutów
apelacji dotyczących naruszenia art. 12 ust. 1 i art. 37 ust. 7 ustawy o związkach za-
wodowych oraz art. 61 k.c. i art. 32 Konstytucji RP. Trzeba w związku z tym przypo-
mnieć, że w systemie apelacyjnym postępowanie prowadzone przez sąd drugiej in-
stancji - pozostając postępowaniem odwoławczym i kontrolnym - zachowuje walor
postępowania rozpoznawczego, co oznacza, że sąd ten ma, z jednej strony, pełną,
ograniczoną jedynie granicami zaskarżenia, swobodę jurysdykcyjną, z drugiej nato-
miast strony ciąży na nim obowiązek rozważenia wszystkich podniesionych w apela-
cji zarzutów i wniosków. Wynikający z art. 378 § 1 zdanie pierwsze k.p.c. obowiązek
rozpoznania sprawy w granicach apelacji oznacza zatem zarówno bezwzględny
zakaz wykraczania przez sąd drugiej instancji poza te granice, jak i nakaz wzięcia
pod uwagę i rozważenia wszystkich podniesionych w apelacji zarzutów i wniosków.
W konsekwencji, sąd drugiej instancji może - a jeżeli je dostrzeże - powinien napra-
wić wszystkie stwierdzone w postępowaniu apelacyjnym naruszenia prawa material-
nego przez sąd pierwszej instancji, niezależnie od tego, czy zostały wytknięte w
apelacji, pod warunkiem, że mieszczą się w granicach zaskarżenia (zob. postano-
wienia Sądu Najwyższego: z dnia 21 sierpnia 2003 r., III CKN 392/01, OSNC 2004 nr
10, poz. 161 oraz z dnia 4 października 2002 r., III CZP 62/02, OSNC 2004 nr 1, poz.
7). W związku z tym należy stwierdzić, że wbrew kategorycznemu stwierdzeniu za-
wartemu w uzasadnieniu skargi kasacyjnej Sąd drugiej instancji odniósł się w uza-
sadnieniu zaskarżonego wyroku do zarzutu naruszenia art. 32 Konstytucji. Odnośnie
zaś do zarzutu zaniechania rozważenia zarzutu apelacji naruszenia art. 12 ust. 1
ustawy o związkach zawodowych, to należy wskazać, że Sąd drugiej instancji po-
średnio odniósł się do tego zarzutu przyjmując, że ochrona trwałości stosunku pracy
przewidziana w przepisie art. 32 ust. 7 ustawy o związkach zawodowych przysługuje
trzem pracownikom pozwanej jako członkom tymczasowego komitetu założycielskie-
go, tym bardziej, że Sąd pierwszej instancji przyjął, iż art. 12 ust. 1 nie ma zastoso-
wania do jednostek organizacyjnych związku zawodowego. Sąd nie odniósł się
wprawdzie do zarzutu naruszenia art. 61 k.c., jednakże jest to usprawiedliwione ze
względu na to, że zarzut ten, a zwłaszcza jego uzasadnienie, są zupełnie niezrozu-
15
miałe, w szczególności nie wiadomo, o czyje oświadczenie woli chodzi i dlaczego
oświadczenie to nie zostało złożone zgodnie z tym przepisem. Rozważania doty-
czące ochrony trwałości stosunku pracy w okresie wypowiedzenia nie są istotne w
kontekście tego zarzutu.
Istota zarzutów skargi kasacyjnej sprowadza się do kwestionowania zasadno-
ści stanowiska Sądu Okręgowego, zgodnie z którym członkowie komitetu założyciel-
skiego zakładowej organizacji związkowej będącej jednostką organizacyjną zareje-
strowanego związku zawodowego, podlegają ochronie wynikającej z przepisów
ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (jednolity tekst: Dz.U. z
2001 r. Nr 79, poz.854 ze zm.) przewidzianej dla działaczy związkowych. Zgodnie z
zasadą wolności związkowej, statuty oraz uchwały związkowe określają swobodnie
struktury organizacyjne związków zawodowych (art. 9 ustawy o związkach zawodo-
wych). Statut związku obligatoryjnie zawiera postanowienia dotyczące struktury or-
ganizacyjnej związku (art. 13 pkt 7 ustawy), „ze wskazaniem, które z jednostek orga-
nizacyjnych związku mają osobowość prawną”. Zasady tworzenia związków zawo-
dowych zostały unormowane w rozdziale 2 ustawy o związkach zawodowych zaty-
tułowanym „Tworzenie związków zawodowych”. Z art. 14 ust. 1 ustawy wynika, iż
obowiązkowi rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym, podlega jedynie związek
zawodowy a nie jego jednostki organizacyjne. Stosownie do art. 15 ust. 1 ustawy
związek zawodowy oraz jego jednostki organizacyjne wskazane w statucie nabywają
osobowość prawną z dniem zarejestrowania. Redakcja art. 15 ust. 1 ustawy („zwią-
zek zawodowy oraz jego jednostki organizacyjne wskazane w statucie nabywają
osobowość prawną z dniem zarejestrowania”) może budzić pewne wątpliwości, ale
jedynie wówczas, gdy przepis ten interpretuje się samodzielnie, w oderwaniu od po-
zostałych unormowań ustawy oraz całego systemu prawnego. Literalna wykładnia
art. 15 ust. 1 ustawy może prowadzić do wniosku, że rejestracji podlega nie tylko
związek zawodowy ale także jego jednostki organizacyjne. Taki wniosek jest jednak
nie do przyjęcia w świetle całokształtu uregulowań ustawy o związkach zawodowych.
Dlatego przyjmuje się, iż przepis ten rozstrzyga jedynie o tym, od jakiego momentu
nabywają osobowość prawną jednostki organizacyjne wskazane w statucie, a nie o
tym, iż podlegają one rejestracji przez sąd (uchwała SN z 25 marca 1993 r., I PZP
73/93, OSNCP 1993 nr 10, poz. 169).
Związek zawodowy powstaje z mocy uchwały o jego utworzeniu (art. 12), przy
czym osoby, które podjęły uchwałę o utworzeniu związku zawodowego uchwalają
16
statut i wybierają komitet założycielski. Komitet ten (art. 14) składa wniosek o reje-
strację związku zawodowego w sądzie, który odmówi rejestracji związku zawodowe-
go, jeżeli nie zostały spełnione wymagania określone w art. 12 i 13 lub jeżeli statut
związku jest niezgodny z przepisami ustawy. Z powyższego wynika, iż w świetle
przepisów ustawy o związkach zawodowych rejestracji podlega związek zawodowy a
nie jego wewnętrzne struktury organizacyjne. Przepisy ustawy odnoszą się bowiem
do komitetu założycielskiego związku zawodowego, a nie założycieli jego wewnętrz-
nych jednostek organizacyjnych; przedmiotem oceny sądu rejestracyjnego jest statut
związku zawodowego a nie statut jego wewnętrznej jednostki (uchwała SN z 25
marca 1993 r., I PZP 73/93, OSNCP 1993 nr 10, poz. 169). Przepis art. 14 nie może
być rozumiany w ten sposób, że obowiązkowi rejestracji w Krajowym Rejestrze Są-
dowym podlegają także jednostki organizacyjne związku zawodowego. Obowiązek
taki nie wynika z żadnego przepisu rangi ustawowej, w tym ustawy z 20 sierpnia
1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 17, poz.
209 ze zm.). Podstawą konstruowania takiego obowiązku nie może być w żadnym
razie załącznik nr 12 do rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 21 grudnia
2000 r. w sprawie określenia wzorów urzędowych formularzy wniosków o wpis do
Krajowego Rejestru Sądowego oraz sposobu i miejsca ich udostępniania (Dz.U. Nr
118, poz. 1247 ze zm.), który zawiera przepisy techniczne określające wzór formula-
rza wniosku o rejestrację w Krajowym Rejestrze Sądowym. Przepisy tego rodzaju nie
mogą stanowić podstawy obowiązku rejestracji jednostki organizacyjnej związku za-
wodowego w Krajowym Rejestrze Sądowym.
W analizie omawianego problemu szczególnie istotne znaczenie ma brzmienie
art. 13 pkt 7 ustawy o związkach zawodowych, w myśl którego statut związku zawo-
dowego ma określać strukturę organizacyjną związku zawodowego ze wskazaniem,
które z jednostek organizacyjnych związku mają osobowość prawną. Zwrot „wskaza-
nie, które jednostki organizacyjne związku zawodowego mają osobowość prawną”
świadczy o tym, że wolą ustawodawcy było to, by sam statut związku zawodowego
przesądzał o tym, które jego jednostki mają osobowość prawną (uchwała SN z 25
marca 1993 r., I PZP 73/93, OSNCP 1993 nr 10, poz. 169). Dla podkreślenia tej
swojej intencji ustawodawca nie użył przy tym zwrotu „mogą mieć osobowość
prawną”, lecz posłużył się kategorycznym stwierdzeniem „mają osobowość prawną”.
Zatem sprawa posiadania lub braku osobowości prawnej jednostek organizacyjnych
pozostawiona została w gestii danego związku zawodowego. Od postanowień sta-
17
tutu związku zależy, czy dana jego jednostka jest równocześnie osobą prawną.
Wskazanie w statucie jednostek organizacyjnych mających osobowość prawną ma
charakter ogólny, ponieważ odnosi się jedynie do określonych typów jednostek orga-
nizacyjnych, którym przysługuje osobowość prawna. Nie wymaga natomiast wymie-
nienia z nazwy konkretnej jednostki organizacyjnej, i nie wymienia z nazwy konkret-
nie istniejących w danym momencie jednostek organizacyjnych. Przeciwne ujęcie
oznaczałoby, że statut musiałby wymieniać tysiące organizacji zakładowych, z jedno-
czesną powinnością ciągłego, bieżącego aktualizowania ich listy (uchwała Sądu
Najwyższego z 25 marca 1993 r., I PZP 73/93). Przepis art. 15 ust 1 ustawy o związ-
kach zawodowych („związek zawodowy oraz jego jednostki organizacyjne wskazane
w statucie, nabywają osobowość prawną z dniem zarejestrowania”) należy interpre-
tować w taki sposób, że postanowienia statutu mają decydujące znaczenie dla usta-
lenia osobowości prawnej jednostek organizacyjnych. Przepis ten rozstrzyga jedynie
o tym, od jakiego momentu nabywają osobowość prawną jednostki organizacyjne
wskazane w statucie jako posiadające odrębną od samego związku osobowość
prawną, a nie o tym, że wszystkie jednostki organizacyjne związku podlegają reje-
stracji przez sąd. Kwestia, od kiedy jednostka uzyskuje osobowość prawną zależy od
treści statutu. Może to być zarówno moment rejestracji jednostki lub akceptacji i reje-
stracji danej, nowo utworzonej jednostki organizacyjnej przez zwierzchnie władze
związku zawodowego (uchwała Sądu Najwyższego z 25 marca 1993 r., I PZP
73/93).
Za taką wykładnią przemawia - jak wspomniano - zwłaszcza kategoryczność
sformułowania art. 13 pkt 7 ustawy o związkach zawodowych, który przewiduje, że
statut związku zawodowego określa, które z jednostek organizacyjnych związku
„mają” osobowość prawną, a nie które „mogą mieć”, czy „mogą uzyskać” tę osobo-
wość (uchwała Sądu Najwyższego z 25 marca 1993 r., I PZP 73/93). Jeżeli więc
dany związek zawodowy decyduje się na przyznanie osobowości swoim jednostkom
organizacyjnym już po uchwaleniu statutu i zarejestrowaniu związku w sądzie, to o
chwili nabycia osobowości przez te jednostki rozstrzyga decyzja związku znajdująca
wyraz w treści statutu i jego zmianach. Na rzecz takiej wykładni przemawiają nie
tylko racje logiczno-językowe i systemowe, lecz także wzgląd na zasadę wolności
związkowej wynikającą - między innym - z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską
Konwencji nr 87 MOP z dnia 9 lipca 1948 r. (Dz.U. z 1958 r. Nr 29, poz. 125) doty-
czącej wolności związkowej i ochrony praw związkowych. Wola związku zawodowe-
18
go znajduje wyraz zwłaszcza w jego statucie, w którym jego członkowie rozstrzygają
swobodnie między innymi o tym, czy i które jego jednostki organizacyjne mają oso-
bowość prawną, zaś wprowadzenie w tym zakresie jakichś dodatkowych rygorów
zewnętrznych i instrumentów kontroli ze strony sądu dokonującego dodatkowych
aktów rejestracji (rejestracji wewnętrznych jednostek związku) niewątpliwie stanowi
istotne ograniczenie swobody działań związkowych. Jednocześnie może prowadzić
ono do osłabienia tego stopnia spoistości organizacyjnej związku zawodowego, który
znalazł wyraz w założeniach i postanowieniach statutowych, co należy ocenić jako
sprzeczne z wolą całego związku zawodowego, skoro statut jest najważniejszym
aktem prawnym spośród wewnętrznych aktów związku zawodowego (uchwała Sądu
Najwyższego z 25 marca 1993 r., I PZP 73/93). Akceptacja odmiennego poglądu,
zgodnie z którym osobowość prawna łączyć może się tylko (bez wyjątku) z aktem
rejestracji, pozostawałaby w sprzeczności z art. 37 k.c., który stanowi wprawdzie, że
jednostka organizacyjna uzyskuje osobowość prawną z chwilą jej wpisania do wła-
ściwego rejestru, ale jednocześnie przewiduje możliwość innego rozstrzygnięcia w
przepisach szczególnych. Właśnie ustawa o związkach zawodowych zawiera w swej
treści przepisy szczególne, które ustanawiają odrębne reguły nabywania osobowości
prawnej przez wewnętrzne jednostki organizacyjne związku zawodowego (uchwała
SN z 25 marca 1993 r., I PZP 73/93).
Należy również podkreślić, iż obowiązku rejestracji w Krajowym Rejestrze Są-
dowym ani dochowywania jakichkolwiek innych procedur - poza wynikającymi z art. 9
wewnętrznymi procedurami związkowymi - nie przewidziano w rozdziale 4 „Zakła-
dowa organizacja związkowa”. Ponadto, ustawa przewiduje skreślenie z rejestru je-
dynie związku zawodowego. Zgodnie z art. 17 ust. 1 sąd skreśla związek zawodowy
z rejestru, gdy: 1) wskazany w statucie organ podjął uchwałę o rozwiązaniu związku;
2) zakład pracy, w którym dotychczas działał związek zawodowy, został wykreślony z
właściwego rejestru z powodu likwidacji lub upadłości tego zakładu albo jego prze-
kształcenia organizacyjno-prawnego, uniemożliwiającego kontynuowanie działalności
tego związku, 3) liczba członków związku utrzymuje się poniżej 10 przez okres dłuż-
szy niż 3 miesiące. Z powyższego a contrario wynika, iż gdyby ustawodawca przewi-
dywał osobną rejestrację jego wewnętrznych struktur organizacyjnych, to musiałby
także wyraźnie ustanowić reguły ich skreślenia z rejestru (uchwała SN z 25 marca
1993 r., I PZP 73/93). Ponadto, w myśl art. 38 ustawy, przepisy dotyczące związków
zawodowych stosuje się do organizacji związkowych, o których mowa w art. 11 ust. 1
19
i 2, z czego wypływa wniosek, że nie ma podstaw do odpowiedniego stosowania
przepisów dotyczących rejestracji związków zawodowych do jednostek organizacyj-
nych związku.
Również przepisy ustawy z 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądo-
wym nie dają podstawy do przyjęcia odmiennego stanowiska. Zgodnie z art. 49 ust. 1
obowiązkowi wpisu do rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i za-
wodowych, fundacji oraz publicznych zakładów opieki zdrowotnej podlegają organi-
zacje społeczne i zawodowe. Bez wątpienia związek zawodowy jest organizacją, o
której mowa w art. 49 ust. 1. Przepis ten dotyczy jednak tylko związków zawodowych
- jako organizacji - a nie jednostek organizacyjnych związków zawodowych. Nie są
one bowiem odrębnymi od związku zawodowego organizacjami zawodowymi, a
jedynie jego jednostkami organizacyjnymi, niezależnie od tego, czy zgodnie ze sta-
tutem mają osobowość prawną. Mając powyższe na względzie za nieuzasadnione
należy uznać zarzuty naruszenia art. 1, 13 pkt. 7 i art. 14 ust. 1 i 2 ustawy o związ-
kach zawodowych w związku z art. 37 k.c. i „przepisami” ustawy o Krajowym Reje-
strze Sądowym.
Sporne zagadnienie dnia nabycia osobowości prawnej przez jednostki organi-
zacyjne związku zawodowego wskazane w statucie związku jest uregulowane w art.
15 ustawy o związkach zawodowych, którego naruszenia wnosząca niniejszą skargę
kasacyjną nie zarzuciła. Sąd Najwyższy nie może w związku z tym ( art. 39813
§ 1
k.p.c.) rozstrzygnąć tej kwestii w okolicznościach niniejszej sprawy, ponieważ sąd
kasacyjny nie bada z urzędu naruszenia przepisu prawa (materialnego), którego
strona wnosząca skargę kasacyjną nie zarzuciła (por. wyrok Sądu Najwyższego z
dnia 7 sierpnia 1997 r., I CKN 249/97, OSNC 1998 nr 1, poz. 13).
Nie jest trafny zarzut naruszenia zaskarżonym wyrokiem przepisu art. 8 k.p.,
który upoważnia sąd do oceny, w jakim zakresie, w konkretnym stanie faktycznym,
działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie jego
prawa i nie korzysta z ochrony prawnej. Skarżąca bezpodstawnie uważa, że powo-
dowie nadużywają prawa określonego w art. 32 ust. 7 w związku z ust. 1 ustawy,
ponieważ w okolicznościach niniejszej sprawy korzystają z tego prawa sprzecznie z
jego społeczno-gospodarczym przeznaczeniem, na co wskazuje nieznajomość prze-
pisów ustawy o związkach zawodowych przez powodów oraz to, że żadnemu z nich
nie wypowiedziano umowy pracę ze względu na przynależność i działalność związ-
kową, a jedynym celem, który im przyświecał przy tworzeniu zakładowej organizacji
20
związkowej i wyborze jej organów było „zwiększenie uprawnień członków oraz ich
ochrony”, przy czym o wyborze powodów do tymczasowej komisji zakładowej praco-
dawca został poinformowany już po wypowiedzeniu im umów o pracę. Zarzut nad-
użycia prawa do ochrony przewidzianego w art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawo-
dowych musi być odnoszony do konkretnego stanu faktycznego rozpatrywanej
sprawy, który jest niesporny. W stanie faktycznym ustalonym przez Sądy zarzut nad-
użycia prawa ( art. 8 k.p.) nie może się ostać. Przede wszystkim nie dopuszcza się
nadużycia prawa do ochrony pracownik, który - jak powodowie w niniejszej sprawie -
na kilka miesięcy przez wypowiedzeniem umowy o pracę i „upublicznieniem” planów
zwolnień grupowych podejmował starania o utworzenie zakładowej organizacji
związkowej, która została następnie zarejestrowana na dzień przed wypowiedzeniem
mu umowy o pracę, nawet wtedy, gdy pracodawca został poinformowany o pracow-
nikach korzystających z tej ochrony po wypowiedzeniu im umowy o pracę. Ta ostat-
nia okoliczność nie ma istotnego znaczenia, bowiem po pierwsze - ochrona przewi-
dziana w art. 32 ust. 1 ustawy przysługuje przez okres sześciu miesięcy od dnia
utworzenia komitetu założycielskiego ( art. 32 ust. 7 ustawy), co oznacza, że powo-
dowie korzystają z tej ochrony od dnia 25 kwietnia 2005 r., tj. od dnia rejestracji tym-
czasowej komisji zakładowej, po drugie - poinformowanie pracodawcy o pracowni-
kach korzystających z ochrony nie ma charakteru konstytutywnego, a jedynie de-
klaratoryjny, w związku z czym ochrona ta przysługuje od dnia utworzenia komitetu
założycielskiego, a nie od dnia poinformowania pracodawcy o pracownikach korzy-
stających z ochrony (odmiennie Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 23 lutego 2005 r., III
PK 77/04, OSNP 2005 nr 21, poz. 331, w którym przyjęto, że ochrona trwałości sto-
sunku pracy przewidziana w art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach
zawodowych przysługuje od chwili zawiadomienia pracodawcy o uchwale zarządu
zakładowej organizacji związkowej wskazującej osoby podlegające ochronie), po
trzecie - wybór pracownika do władz związkowych, nawet po podjęciu przez praco-
dawcę działań zmierzających do rozwiązania stosunku pracy, sam przez się nie pro-
wadzi do nadużycia prawa wynikającego z przepisów o szczególnej ochronie trwało-
ści stosunku pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 października 2002 r., I PKN
549/01, OSNP 2004 nr 9, poz. 157), po czwarte - wybór pracownika do zarządu za-
kładowej organizacji związkowej w okresie wypowiedzenia umowy o pracę nie prze-
sądza o sprzeczności z zasadami współżycia społecznego lub społeczno-gospodar-
21
czym przeznaczeniem prawa jego żądania przywrócenia do pracy ( wyrok Sądu Naj-
wyższego z dnia 25 listopada 2004 r., I PK 11/04, Prawo Pracy 2005 nr 7-8, poz. 42).
Nie jest trafny zarzut naruszenia zaskarżonym wyrokiem przepisu art. 10 ust.
2 ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy
z przyczyn niedotyczących pracowników, zgodnie z którym pracodawca może
rozwiązać stosunki pracy, w drodze wypowiedzenia, z pracownikami, których stosu-
nek pracy podlega z mocy odrębnych przepisów szczególnej ochronie przed wypo-
wiedzeniem lub rozwiązaniem i wobec których jest dopuszczalne wypowiedzenie sto-
sunku pracy w ramach grupowego zwolnienia, pod warunkiem niezgłoszenia sprze-
ciwu przez zakładową organizację związkową w terminie 14 dni od dnia otrzymania
zawiadomienia o zamierzonym wypowiedzeniu. Skarżący podnosi, iż wypowiedzenie
zostało dokonane przed ukonstytuowaniem się tymczasowego komitetu założyciel-
skiego zakładowej organizacji związkowej, a zatem w dacie wypowiedzenia członko-
wie komitetu nie korzystali z ochrony wynikającej z faktu zakładania organizacji
związkowej. Natomiast Sądy obu instancji uznały, że art. 10 ust. 2 ma zastosowanie
nie tylko do pracowników będących działaczami związkowymi w dacie wypowiedze-
nia, ale także do pracowników, którzy zostali takimi działaczami w okresie wypowie-
dzenia. Taka wykładnia nie wydaje się prawidłowa zarówno w świetle brzmienia art.
10 ust. 2 ustawy, jak i celów tego przepisu.
Jednakże, mimo błędnego uzasadnienia wyrok Sądu Okręgowego w tej części
odpowiada prawu, ponieważ z ustaleń dokonanych przez Sądy wynika, iż uchwała o
utworzeniu zakładowej organizacji związkowej zapadła w dniu 22 kwietnia 2005 r., a
organizacja ta uzyskała status wewnętrznej jednostki organizacyjnej związku zawo-
dowego NSZZ „Solidarność” w dniu 25 kwietnia 2005r. Wypowiedzenie zostało doko-
nane w dniu 26 kwietnia 2005 r. Z art. 32 ust. 7 ustawy o związkach zawodowych
wynika zaś - jak wskazano wyżej - iż w przypadku członków komitetu założycielskie-
go zakładowej organizacji związkowej, ochrona przewidziana w art. 32 ust. 1 przy-
sługuje przez okres 6 miesięcy od dnia utworzenia komitetu założycielskiego zakła-
dowej organizacji związkowej.
Nie jest trafny zarzut naruszenia zaskarżonym wyrokiem przepisu art. 12 ust.
1 ustawy o związkach zawodowych, który stanowi, że związek zawodowy powstaje z
mocy uchwały o jego utworzeniu, podjętej przez co najmniej 10 osób uprawnionych
do tworzenia związków zawodowych. Skarżący podnosił, iż w spotkaniu założyciel-
skim w dniu 22 kwietnia 2005 r. uczestniczyło tylko trzech pracowników - powodów w
22
niniejszej sprawie. Niezależnie od tego, że temu twierdzeniu skarżącego przeczą
ustalenia faktyczne, z których wynika, iż deklaracje członkowskie złożyło 41 osób,
jest ono oparte na jednostronnym odczytaniu treści uzasadnieniu wyroku Sądu Naj-
wyższego z dnia 13 kwietnia 2000 r., I PKN 597/99 (OSNAPiUS 2001 nr 21, poz.
639), w którym Sąd Najwyższy wyraził wprawdzie pogląd, że wobec tymczasowej
komisji zakładowej „należy zatem z zastrzeżeniem odmiennych postanowień ustawy
lub nie sprzecznych z nimi norm wewnątrzzwiązkowych stosować per analogiam
przepisy dotyczące tworzenia związków zawodowych”, to jednak reguła odpowied-
niego stosowania dotyczy w istocie liczby osób korzystających z ochrony przed zwol-
nieniem z pracy w okresie poprzedzającym wybór statutowych władz zakładowej or-
ganizacji, a nie określenia liczby osób („minimum osób”), które mają „uprawnienie do
utworzenia tymczasowej komisji zakładowej”. Sąd Najwyższy zagadnienie to wyraź-
nie kwalifikuje jako budzące wątpliwości i nie wymagające rozstrzygnięcia dla po-
trzeb rozpatrywanej sprawy. Nawet jednak gdyby uznać, że Sąd Najwyższy w oma-
wianym wyroku zajmuje jasne stanowisko w tej kwestii, do czego może skłaniać
stwierdzenie, że „ z ochrony może korzystać jedynie od 3 do 7 osób stanowiących
przedstawicielstwo inicjatorów powołania zakładowej organizacji, a więc inicjatorów
tych musi być odpowiednio większa liczba”, to pogląd ten nie może być zaakcepto-
wany. Sprzeczne bowiem z istotą wolności zrzeszania się w związki zawodowe i za-
sadą proporcjonalności byłoby zrównywanie wymagań co do liczby osób uprawnio-
nych do założenia związku zawodowego i założenia jednostki organizacyjnej tego
związku. W związku z tym należy przyjąć, że tymczasową komisję zakładową Nie-
zależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” mogą założyć trzy
uprawnione osoby.
Nie jest trafny zarzut naruszenia zaskarżonym wyrokiem przepisu art. 38 Kon-
stytucji statuującego zasadę równości (ust. 1) i zasadę niedyskryminacji (ust. 2).
Skarżąca uzasadnia naruszenie konstytucyjnej zasady równości tym, że zakładowa
organizacja związkowa nabywa osobowość prawną z dniem zarejestrowania w in-
nym rejestrze niż Krajowy Rejestr Sądowy, co powoduje niekorzystne dla pracodaw-
cy konsekwencje w postaci braku wglądu do rejestru i niemożności uzyskania infor-
macji między innymi o osobie (osobach) uprawnionych do reprezentowania tej orga-
nizacji związkowej. Powyższy zarzut, jako oparty na opacznym rozumieniu zasady
równości, jest oczywiście bezpodstawny. Trybunał Konstytucyjny podkreślał w swym
orzecznictwie, że z zasady równości, wyrażonej w art. 32 ust. 1 Konstytucji, wynika
23
nakaz jednakowego traktowania podmiotów prawa w obrębie określonej klasy (kate-
gorii). Wszystkie podmioty prawa, charakteryzujące się w równym stopniu daną ce-
chą istotną (relewantną), powinny być traktowane równo, a więc według jednakowej
miary, bez różnicowań, zarówno dyskryminujących, jak i faworyzujących. Podmioty
różniące się mogą być natomiast traktowane odmiennie. Ocena każdej regulacji
prawnej z punktu widzenia zasady równości musi być zatem poprzedzona dokład-
nym zbadaniem sytuacji prawnej podmiotów i przeprowadzeniem analizy, zarówno
gdy chodzi o ich cechy wspólne, jak też cechy różniące (por. uzasadnienie wyroku z
28 maja 2002 r., P 10/01, OTK – A 2002 nr 3 poz. 35). Takiej analizy skarżąca nie
przedstawiła.
Nie jest trafny zarzut naruszenia zaskarżonym wyrokiem przepisu art. 178 ust.
1 Konstytucji RP statuującego zasadę niezawisłości sędziowskiej. Przedstawiona w
uzasadnieniu zaskarżonego wyroku wykładnia przepisów ustawy o związkach zawo-
dowych i Statutu NSZZ „Solidarność” dotyczących nabywania osobowości prawnej
przez jednostki organizacyjne związku zawodowego nie tylko w niczym nie narusza
tej zasady, lecz przeciwnie - stanowi jej najistotniejszy przejaw. Pogląd skarżącej, że
sąd narusza zasadę niezawisłości sędziowskiej, gdy przyjmuje, iż „kwestia nabycia
przez jednostki organizacyjne związku zawodowego osobowości prawnej określa
swobodnie i samodzielnie regulacja zawarta w statucie związku”, jest wyrazem cał-
kowitego niezrozumienia tej zasady i istoty sprawowania urzędu sędziego. Należy
tylko wskazać, że w wyroku z 24 czerwca 1998 r., K. 3/98, Trybunał Konstytucyjny
powołując się na poglądy doktryny przypomniał, że niezawisłość sędziowska obej-
muje szereg elementów: 1) bezstronność w stosunku do uczestników postępowania,
2) niezależność wobec organów (instytucji) pozasądowych, 3) samodzielność sę-
dziego wobec władz i innych organów sądowych, 4) niezależność od wpływu czynni-
ków politycznych, zwłaszcza partii politycznych, 5) wewnętrzną niezależność sędzie-
go (OTK ZU 1998 nr 4, s. 334). Zasadnicze znaczenie dla niezależności sądów ma
bowiem osobista niezależność sędziego, polegająca na tym, iż działa on wyłącznie w
oparciu o prawo, zgodnie ze swoim sumieniem i wewnętrznym przekonaniem. Skar-
żąca nie odniosła się w ogóle do tych elementów, co czyni ten zarzut całkowicie i
oczywiście nieusprawiedliwionym.
Biorąc powyższe pod rozwagę Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.
========================================