Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZP 52/07
POSTANOWIENIE
Dnia 18 października 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Zbigniew Strus (przewodniczący)
SSN Zbigniew Kwaśniewski (sprawozdawca)
SSN Krzysztof Strzelczyk
Protokolant Bożena Nowicka
w sprawie z wniosku U. L. sp. z o.o. w S.
przy uczestnictwie K. B. i małoletniej H. N. - spadkobierczyni uczestnika L. B.
reprezentowanej przez matkę B. B.
o wpis hipoteki przymusowej,
na posiedzeniu jawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 18 października 2007 r.,
na skutek zagadnienia prawnego przedstawionego
przez Sąd Okręgowy w S.
postanowieniem z dnia 26 stycznia 2007 r.,
"Czy przepis art. 174 § 2 k.p.c. ma zastosowanie w postępowaniu
wieczystoksięgowym w związku z art. 13 § 2 k.p.c.?"
odmawia podjęcia uchwały.
Uzasadnienie
2
Sąd pierwszej instancji postanowieniem z dnia 7 grudnia 2004 r. oddalił
wniosek o wpis hipoteki przymusowej. Uwzględniając apelację wnioskodawcy Sąd
drugiej instancji reformatoryjnym postanowienie z dnia 4 czerwca 2005 r. zmienił
zaskarżone postanowienie w ten sposób, że nakazał wpisać hipotekę przymusową
kaucyjną na udziale do ½ nieruchomości należącym do K. B. i L. B. na prawach
wspólności ustawowej. Przesyłka zawierająca odpis tego postanowienia Sądu
drugiej instancji i adresowana do uczestnika L. B. zwrócona została z adnotacją
poczty: „adresat zmarł”. Z nadesłanego Sądowi aktu zgonu wynikało, że śmierć
uczestnika nastąpiła 1 maja 2005 r. Wobec powyższego Sąd Okręgowy
postanowieniem z dnia 9 maja 2006 r. zawiesił postępowanie w sprawie na
podstawie art. 174 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. Po przedstawieniu przez
wnioskodawcę postanowienia Sądu Rejonowego z dnia 5 września 2006 r. (sygn.
…1847/05), stwierdzającego nabycie spadku po L. B., Sąd Okręgowy
postanowieniem z dnia 27 grudnia 2006 r. podjął postępowanie apelacyjne
z udziałem spadkobierczyni zmarłego uczestnika, tj. małoletniej H. N.
reprezentowanej przez matkę B. B. i dopiero wówczas powziął poważne
wątpliwości. Sprowadzają się one do zagadnienia prawnego, czy przepisy art. 6261
§ 2 k.p.c. i art. 62612
§ 2 i 3 k.p.c. nakazuję poprzestać jedynie na doręczeniu
spadkobierczyni zmarłego uczestnika postępowania odpisu postanowienia Sądu
Okręgowego z dnia 30 czerwca 2005 r. wraz z pouczeniem o możliwości
zaskarżenia go skargą kasacyjną, czy też należałoby zastosować przepis art. 174 §
2 k.p.c. wobec zgłoszenia się w toku postępowania apelacyjnego następcy
prawnego zmarłego uczestnika postępowania. Sąd drugiej instancji uzasadnia
swoje wątpliwości tym, że przyjęcie, iż art. 6261
§ 3 stanowi lex specialis
w stosunku do art. 174 § 2 k.p.c. uniemożliwia zastosowanie tego ostatniego
przepisu i tym samym uchylenie z urzędu postanowienia Sądu Okręgowego z dnia
30 czerwca 2005 r., pomimo, że uczestnik postępowania zmarł przed datą wydania
tego orzeczenia. Przeciwny pogląd oznacza, że wymienione postanowienie
należałoby uchylić z urzędu, ponieważ w sprawie zaistniały zdarzenia wymienione
w art. 174 § 2 k.p.c., wywodzi Sąd Okręgowy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
3
Przystępując do rozpoznania przedstawionego zagadnienia prawnego Sąd
Najwyższy w pierwszej kolejności zobowiązany jest zbadać, czy spełnione
zostały formalnoprawne wymogi do przedstawienia zagadnienia prawnego, a w
konsekwencji czy zaistniały przesłanki do podjęcia uchwały. W niniejszej sprawie
nie wystąpiły przesłanki zastosowania art. 390 § 1 k.p.c.
Przedmiotem zagadnienia prawnego przedstawionego Sądowi
Najwyższemu do rozpoznania może być jedynie taka poważna wątpliwość prawna
i to powstała przy rozpoznawaniu apelacji lub zażalenia (art. 397 § 2 k.p.c.), której
wyjaśnienie w formie uchwały jest niezbędne do rozstrzygnięcia sprawy.
W orzecznictwie wskazuje się wręcz na konieczność istnienia związku
przyczynowego między przedstawionym zagadnieniem prawnym a podjęciem
decyzji co do istoty sprawy oraz na to, że Sąd drugiej instancji jest zobowiązany
wskazać, dlaczego rozstrzygnięcie tego zagadnienia jest niezbędne dla
rozpoznania środka odwoławczego (v. postanowienie SN z dnia 14 listopada
2006 r., III CZP 84/06, LEX nr 23235).
W niniejszej sprawie sytuacja taka nie występuje. Sąd drugiej instancji
rozpoznał już bowiem apelację wnioskodawcy i uwzględnił ją wydając
reformatoryjne postanowienie z dnia 30 czerwca 2005 r. (k. 141 akt), które
uprawomocniło się. W dalszej kolejności Sąd ten, wskutek powzięcia wiadomości
o śmierci uczestnika postępowania L. B., zawiesił postępowanie w sprawie
postanowieniem z dnia 9 maja 2006 r., wydanym na podstawie art. 174 § 1 k.p.c. w
zw. z art. 13 § 2 k.p.c. (k. 162 akt). Dopiero po podjęciu zawieszonego
postępowania postanowieniem z dnia 27 grudnia 2006 r. (k. 172 akt). Sąd drugiej
instancji powziął poważną wątpliwość co do prawidłowości wydanego wcześniej
postanowienia z dnia 9 maja 2006 r. zawieszającego postępowanie w sprawie oraz
co do podstawy prawnej jego wydania. Innymi słowy, podjęte przez Sąd Okręgowy
działanie, z powołaniem się na oparcie go na przepisie art. 390 § 1 k.p.c., jest więc
w istocie próbą doprowadzenia do zweryfikowania przez Sąd Najwyższy
prawidłowości wydanego już z urzędu postanowienia o zawieszeniu postępowania
w sprawie na podstawie art. 174 § 1 k.p.c. Takie zamierzenie w żadnym razie nie
może być utożsamiane z potrzebą zaistniałą na etapie rozpoznania środka
odwoławczego w postaci apelacji, która już wcześniej została przecież
4
merytorycznie rozpoznana i uwzględniona prawomocnym postanowieniem. Funkcją
instytucji przewidzianej w art. 390 § 1 k.p.c. nie jest bynajmniej następcze
weryfikowanie czy kontrolowanie przez Sąd Najwyższy trafności czy poprawności
orzeczenia wydanego już z urzędu przez Sąd drugiej instancji, lecz służenie temu
Sądowi merytoryczną pomocą na etapie rozpoznania środka odwoławczego, a więc
na etapie poprzedzającym wydanie orzeczenia rozstrzygającego o zasadności tego
środka. W orzecznictwie jednoznacznie przyjmuje się, że podjęcie przez Sąd
Najwyższy na podstawie art. 390 § 2 k.p.c. wiążącej w danej sprawie uchwały
stanowi wyjątek od zasady samodzielnego rozstrzygania całej sprawy przez
sąd właściwy, a zatem przesłanka stosowania art. 390 § 1 k.p.c. musi być ściśle
wykładana. Oznacza to, że wymieniony przepis przewiduje wyraźne ograniczenie
jego stosowania, wyrażające się wymogiem zaistnienia związku
między przedstawionym zagadnieniem prawnym a potrzebą rozstrzygnięcia
środka odwoławczego. Nie wszystkie bowiem wątpliwości prawne
wyłaniające się w rozpoznawanej sprawie usprawiedliwiają podejmowanie
uchwały na podstawie art. 390 k.p.c., lecz tylko takie, które kształtowałyby
podstawę prawną rozstrzygnięcia (v. postanowienie SN z dnia 22 lutego 2007,
III CZP 163/06, LEX nr 260397). Jest oczywistym, że w niniejszej sprawie nie może
być mowy o istnieniu takiego związku między przedstawionym zagadnieniem
prawnym a rozstrzygnięciem środka odwoławczego, ponieważ środek odwoławczy
w postaci apelacji został już wcześniej rozstrzygnięty, a więc wątpliwości Sądu
Okręgowego nie wiążą się z jego merytorycznym rozstrzygnięciem, a z oceną
poprawności później wydanego z urzędu postanowienia o zawieszeniu
postępowania w sprawie na podstawie art. 174 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.
Tymczasem przepis art. 390 § 1 k.p.c. dopuszcza przedstawianie zagadnień
prawnych wyłącznie do merytorycznego rozstrzygnięcia, a nie do „uzupełnienia”
(v. postanowienie SN z dnia 13 kwietnia 2000 r., III CZP 2/00, OSNC 2000 r.,
nr 11, poz. 200; postanowienie SN z dnia 19 września 2001 r., III CZP 28/00,
niepubl.; postanowienie z dnia 25 października 2006 r., III CZP 73/06, LEX nr
209211). Innymi słowy, przedstawione Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia
zagadnienie prawne powinno być niezbędne dla mającego dopiero zapaść
merytorycznego rozstrzygnięcia w indywidualnej sprawie (v. postanowienie SN
5
z dnia 19 stycznia 2007 r., III CZP 144/06, LEX nr 260985), a zatem nie może ono
służyć Sądowi drugiej instancji jako środek zmierzający do dokonania przez Sąd
Najwyższy kontroli poprawności orzeczenia wydanego już z urzędu przez Sąd
odwoławczy. Zgodnie bowiem z art. 390 § 1 k.p.c. tylko takie zagadnienie prawne
może być przedmiotem zapytania, którego wyjaśnienie jest niezbędne i ma wpływ
na rozpoznanie środka odwoławczego i merytoryczne rozstrzygnięcie sprawy
(postanowienie SN z dnia 13 grudnia 2005 r., III UZP 14/05, OSNP 2006, nr 17-18,
poz. 283; postanowienie SN z dnia 28 lutego 2006 r., III CZP 3/06, LEX nr 180673;
postanowienie SN z dnia 9 czerwca 2005 r., III CZP 31/05, LEX nr 180857;
postanowienie SN z dnia 12 grudnia 2005 r., III CZP 68/05, LEX nr 175457). Sąd
drugiej instancji powinien przy tym wskazać, dlaczego rozstrzygnięcie takie jest
niezbędne dla rozpoznania środka odwoławczego (postanowienie SN z dnia
30 maja 2003 r., III CZP 30/03, LEX nr 109444).
Wskazane powyżej okoliczności sprawy, związane z chronologią
i przedmiotem wydanych orzeczeń oraz jednoznaczną wykładnią art. 390 § 1 k.p.c.
zaprezentowaną w dotychczasowej judykaturze, uzasadniają odmowę podjęcia
uchwały na podstawie art. 61 § 1 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r., o Sądzie
Najwyższym (Dz.U. Nr 240, poz. 2052 ze zm.).
Kontakt: saos_malpka_saos_kropka_org_kropka_pl | Wersja SAOS: 0.9.13