I CZ 29/08
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:11-09-2013
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt I CZ 29/08
POSTANOWIENIE
Dnia 16 kwietnia 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Tadeusz Wiśniewski (przewodniczący)
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz (sprawozdawca)
SSN Hubert Wrzeszcz
w sprawie ze skargi W. Z.
o wznowienie postępowania, zakończonego prawomocnym wyrokiem
Sądu Apelacyjnego w [..] z dnia 17 marca 2004 r.,
sygn. akt [...], w sprawie z powództwa W. Z.
przeciwko Skarbowi Państwa - Ministrowi Finansów i Ministrowi Skarbu Państwa
o wykup obligacji i zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 16 kwietnia 2008 r.,
zażalenia skarżącego na postanowienie Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 8 listopada 2007 r., sygn. akt [...],
oddala zażalenie, nie obciąża powoda kosztami postępowania
zażaleniowego.
2
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 8 listopada 2007 r. Sąd Apelacyjny odrzucił skargę
powoda W. Z. o wznowienie postępowania w sprawie przeciwko Skarbowi
Państwa – Ministrowi Finansów i Ministrowi Skarbu Państwa o wykup obligacji i
zapłatę, zakończonej prawomocnym wyrokiem tego Sądu z dnia 17 marca 2004 r.
Podstawę skargi stanowił wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24
kwietnia 2007 r., SK 49/05, w którym stwierdzona została niezgodność art. 12 ust. 1
ustawy z dna 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 55, poz.
32) z Konstytucją. Oznacza to, że wyrok, który zapadł w sprawie, został wydany
w oparciu o niekonstytucyjną normę prawną.
Sąd drugiej instancji ustalił, że wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia
24 kwietnia 2007 r. orzeczono, że art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r.
o zmianie ustawy - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 55, poz. 321) w zakresie, w jakim
ogranicza dostęp do waloryzacji sądowej, zagwarantowanej w art. 3581
§ 3 k.c.
w odniesieniu do zobowiązań pieniężnych powstałych przed dniem
30 października 1950 r., wynikających z obligacji emitowanych przez Skarb
Państwa, jest niezgodny z art. 64 ust. 1 i 2 w związku z art. 32 ust. 1 Konstytucji.
Jednocześnie Trybunał Konstytucyjny odroczył utratę mocy obowiązującej tego
przepisu na okres dwunastu miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku
Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, co nastąpiło z dniem 10 maja 2007 r. W ocenie
Sądu Apelacyjnego, trzymiesięczny termin do wniesienia skargi o wznowienie
postępowania rozpocznie bieg dopiero z dniem 10 maja 2008 r., zatem skarga,
wniesiona w dniu 24 maja 2007 r., jest przedwczesna, wobec czego na podstawie
art. 410 § 1 k.p.c. odrzucił ją, jako wniesioną z uchybieniem terminu.
W zażaleniu powód zarzucił błędne uznanie, że skarga o wznowienie
nie została wniesiona w terminie przewidzianym w art. 407 § 2 k.p.c., skoro
zachowany został termin trzech miesięcy od dnia wejścia w życie orzeczenia
Trybunału Konstytucyjnego. W konkluzji skarżący wnosił o zmianę bądź uchylenie
zaskarżonego postanowienia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
3
Zgodnie z art. 407 § 2 k.p.c., w sytuacji określonej w art. 4011
, skargę
o wznowienie postępowania wnosi się w terminie trzech miesięcy od dnia wejścia
w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Zdarzenie to, wyznaczające
początek biegu terminu, nie musi być tożsame z chwilą ogłoszenia orzeczenia
w dzienniku urzędowym, bowiem Trybunał Konstytucyjny może określić inny termin
utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego (art. 190 ust. 3 Konstytucji).
W orzecznictwie Sądu Najwyższego podejmowano problem, jakie skutki
prawne wywołuje odroczenie utraty mocy obowiązującej wadliwej normy prawnej.
Jednolicie przyjmuje się, że w takiej sytuacji ustawa zachowuje swą moc przez
wskazany w orzeczeniu okres, wobec czego sądy i inne organy państwowe
powinny tę normę nadal stosować. Prospektywny skutek orzeczeń odroczonych
oznacza także, że do czasu upływu wskazanego w orzeczeniu Trybunału
Konstytucyjnego terminu nie ma możliwości wznowienia postępowania
(por. uchwały SN z dnia 3 lipca 2003 r., III CZP 45/03, z dnia 24 stycznia 2004 r.,
III CZP 112/03, wyrok z dnia 20 kwietnia 2006 r., IV CSK 28/06). Nie dotyczy to
tylko takich spraw, w których orzeczenie o niekonstytucyjności normy prawnej
zapadło na skutek pytania przedstawionego przez sąd, bowiem w przeciwnym razie
podważony zostałby sens pytań prawnych.
Problem dotyczy natomiast kwestii, czy podmiot inicjujący postępowanie
przed Trybunałem Konstytucyjnym może wcześniej, przed upływem terminu
określonego w orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego, wnieść skargę o wznowienie
postępowania w swojej sprawie, skoro to na skutek jego inicjatywy doszło do
wyeliminowania wadliwego przepisu z obrotu prawnego.
Kwestia ta sprowadza się zatem do istnienia tzw. przywileju indywidualnej
korzyści. Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego wskazuje, że stosowane są trzy
sposoby rozstrzygnięcia w tym zakresie. W niektórych sprawach Trybunał
Konstytucyjny w sentencji wyroku orzeka, że odroczenie utraty mocy obowiązującej
niekonstytucyjnego przepisu prawnego w wyroku uwzględniającym skargę
konstytucyjną nie stoi na przeszkodzie wzruszeniu orzeczeń zapadłych w sprawie
skarżącego, w związku z którymi została złożona skarga konstytucyjna (por. np.
wyrok z dnia 18 maja 2004 r., SK 38/03, z dnia 27 października 2004 r., SK 1/04,
4
z dnia 31 marca 2005 r., SK 26/02). W takim wypadku w uzasadnieniu wyroku
wyraźnie wskazuje się, że udana skarga konstytucyjna musi doprowadzić do
restytucji konstytucyjności także w indywidualnym wymiarze i dlatego Trybunał
przyznaje osobie wnoszącej skargę – ale tylko jej - przywilej indywidualnej korzyści.
W niektórych sprawach w sentencji orzeczenia Trybunał z kolei wyraźnie stwierdza,
że brak podstaw do wzruszenia zapadłych orzeczeń sądowych na podstawie art.
190 ust. 4 Konstytucji, a z uzasadnienia wynika, że stwierdzenie to dotyczy także
podmiotów inicjujących udaną skargę konstytucyjną (por. wyrok z dnia 24
października 2007 r., SK 7/06). W innych zaś sprawach w sentencji wyroku
prospektywnego brak rozstrzygnięcia o przywileju indywidualnej korzyści.
Taka właśnie sytuacja zachodzi w niniejszej sprawie. Skarżący W. Z. co prawda
poprzez wniesienie skargi konstytucyjnej zainicjował procedurę prowadzącą do
uznania przepisu, na podstawie którego zapadł wyrok w sprawie cywilnej, za
niezgodny z Konstytucją, jednak w wyroku Trybunału Konstytucyjnego nie ma
orzeczenia w przedmiocie przyznania mu przywileju indywidualnej korzyści. Należy
w takim wypadku uznać, że nie jest on uprawniony do złożenia skargi o wznowienie
postępowania przed wejściem w życie tego wyroku. Przyjęcie innego stanowiska
oznaczałoby, że sąd powszechny może podejmować decyzję w przedmiocie
przyznania inicjującemu skargę konstytucyjną podmiotowi, niejako zastępując
Trybunał Konstytucyjny i stosując własne kryteria oceny w tym zakresie. Podział
kompetencji między sądami wyklucza takie rozwiązanie.
Mając na względzie powyższe, orzeczono jak w sentencji na podstawie art.
39814
k.p.c. w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c.
eb
POSTANOWIENIE
Dnia 16 kwietnia 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Tadeusz Wiśniewski (przewodniczący)
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz (sprawozdawca)
SSN Hubert Wrzeszcz
w sprawie ze skargi W. Z.
o wznowienie postępowania, zakończonego prawomocnym wyrokiem
Sądu Apelacyjnego w [..] z dnia 17 marca 2004 r.,
sygn. akt [...], w sprawie z powództwa W. Z.
przeciwko Skarbowi Państwa - Ministrowi Finansów i Ministrowi Skarbu Państwa
o wykup obligacji i zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 16 kwietnia 2008 r.,
zażalenia skarżącego na postanowienie Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 8 listopada 2007 r., sygn. akt [...],
oddala zażalenie, nie obciąża powoda kosztami postępowania
zażaleniowego.
2
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 8 listopada 2007 r. Sąd Apelacyjny odrzucił skargę
powoda W. Z. o wznowienie postępowania w sprawie przeciwko Skarbowi
Państwa – Ministrowi Finansów i Ministrowi Skarbu Państwa o wykup obligacji i
zapłatę, zakończonej prawomocnym wyrokiem tego Sądu z dnia 17 marca 2004 r.
Podstawę skargi stanowił wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24
kwietnia 2007 r., SK 49/05, w którym stwierdzona została niezgodność art. 12 ust. 1
ustawy z dna 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 55, poz.
32) z Konstytucją. Oznacza to, że wyrok, który zapadł w sprawie, został wydany
w oparciu o niekonstytucyjną normę prawną.
Sąd drugiej instancji ustalił, że wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia
24 kwietnia 2007 r. orzeczono, że art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r.
o zmianie ustawy - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 55, poz. 321) w zakresie, w jakim
ogranicza dostęp do waloryzacji sądowej, zagwarantowanej w art. 3581
§ 3 k.c.
w odniesieniu do zobowiązań pieniężnych powstałych przed dniem
30 października 1950 r., wynikających z obligacji emitowanych przez Skarb
Państwa, jest niezgodny z art. 64 ust. 1 i 2 w związku z art. 32 ust. 1 Konstytucji.
Jednocześnie Trybunał Konstytucyjny odroczył utratę mocy obowiązującej tego
przepisu na okres dwunastu miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku
Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, co nastąpiło z dniem 10 maja 2007 r. W ocenie
Sądu Apelacyjnego, trzymiesięczny termin do wniesienia skargi o wznowienie
postępowania rozpocznie bieg dopiero z dniem 10 maja 2008 r., zatem skarga,
wniesiona w dniu 24 maja 2007 r., jest przedwczesna, wobec czego na podstawie
art. 410 § 1 k.p.c. odrzucił ją, jako wniesioną z uchybieniem terminu.
W zażaleniu powód zarzucił błędne uznanie, że skarga o wznowienie
nie została wniesiona w terminie przewidzianym w art. 407 § 2 k.p.c., skoro
zachowany został termin trzech miesięcy od dnia wejścia w życie orzeczenia
Trybunału Konstytucyjnego. W konkluzji skarżący wnosił o zmianę bądź uchylenie
zaskarżonego postanowienia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
3
Zgodnie z art. 407 § 2 k.p.c., w sytuacji określonej w art. 4011
, skargę
o wznowienie postępowania wnosi się w terminie trzech miesięcy od dnia wejścia
w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Zdarzenie to, wyznaczające
początek biegu terminu, nie musi być tożsame z chwilą ogłoszenia orzeczenia
w dzienniku urzędowym, bowiem Trybunał Konstytucyjny może określić inny termin
utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego (art. 190 ust. 3 Konstytucji).
W orzecznictwie Sądu Najwyższego podejmowano problem, jakie skutki
prawne wywołuje odroczenie utraty mocy obowiązującej wadliwej normy prawnej.
Jednolicie przyjmuje się, że w takiej sytuacji ustawa zachowuje swą moc przez
wskazany w orzeczeniu okres, wobec czego sądy i inne organy państwowe
powinny tę normę nadal stosować. Prospektywny skutek orzeczeń odroczonych
oznacza także, że do czasu upływu wskazanego w orzeczeniu Trybunału
Konstytucyjnego terminu nie ma możliwości wznowienia postępowania
(por. uchwały SN z dnia 3 lipca 2003 r., III CZP 45/03, z dnia 24 stycznia 2004 r.,
III CZP 112/03, wyrok z dnia 20 kwietnia 2006 r., IV CSK 28/06). Nie dotyczy to
tylko takich spraw, w których orzeczenie o niekonstytucyjności normy prawnej
zapadło na skutek pytania przedstawionego przez sąd, bowiem w przeciwnym razie
podważony zostałby sens pytań prawnych.
Problem dotyczy natomiast kwestii, czy podmiot inicjujący postępowanie
przed Trybunałem Konstytucyjnym może wcześniej, przed upływem terminu
określonego w orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego, wnieść skargę o wznowienie
postępowania w swojej sprawie, skoro to na skutek jego inicjatywy doszło do
wyeliminowania wadliwego przepisu z obrotu prawnego.
Kwestia ta sprowadza się zatem do istnienia tzw. przywileju indywidualnej
korzyści. Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego wskazuje, że stosowane są trzy
sposoby rozstrzygnięcia w tym zakresie. W niektórych sprawach Trybunał
Konstytucyjny w sentencji wyroku orzeka, że odroczenie utraty mocy obowiązującej
niekonstytucyjnego przepisu prawnego w wyroku uwzględniającym skargę
konstytucyjną nie stoi na przeszkodzie wzruszeniu orzeczeń zapadłych w sprawie
skarżącego, w związku z którymi została złożona skarga konstytucyjna (por. np.
wyrok z dnia 18 maja 2004 r., SK 38/03, z dnia 27 października 2004 r., SK 1/04,
4
z dnia 31 marca 2005 r., SK 26/02). W takim wypadku w uzasadnieniu wyroku
wyraźnie wskazuje się, że udana skarga konstytucyjna musi doprowadzić do
restytucji konstytucyjności także w indywidualnym wymiarze i dlatego Trybunał
przyznaje osobie wnoszącej skargę – ale tylko jej - przywilej indywidualnej korzyści.
W niektórych sprawach w sentencji orzeczenia Trybunał z kolei wyraźnie stwierdza,
że brak podstaw do wzruszenia zapadłych orzeczeń sądowych na podstawie art.
190 ust. 4 Konstytucji, a z uzasadnienia wynika, że stwierdzenie to dotyczy także
podmiotów inicjujących udaną skargę konstytucyjną (por. wyrok z dnia 24
października 2007 r., SK 7/06). W innych zaś sprawach w sentencji wyroku
prospektywnego brak rozstrzygnięcia o przywileju indywidualnej korzyści.
Taka właśnie sytuacja zachodzi w niniejszej sprawie. Skarżący W. Z. co prawda
poprzez wniesienie skargi konstytucyjnej zainicjował procedurę prowadzącą do
uznania przepisu, na podstawie którego zapadł wyrok w sprawie cywilnej, za
niezgodny z Konstytucją, jednak w wyroku Trybunału Konstytucyjnego nie ma
orzeczenia w przedmiocie przyznania mu przywileju indywidualnej korzyści. Należy
w takim wypadku uznać, że nie jest on uprawniony do złożenia skargi o wznowienie
postępowania przed wejściem w życie tego wyroku. Przyjęcie innego stanowiska
oznaczałoby, że sąd powszechny może podejmować decyzję w przedmiocie
przyznania inicjującemu skargę konstytucyjną podmiotowi, niejako zastępując
Trybunał Konstytucyjny i stosując własne kryteria oceny w tym zakresie. Podział
kompetencji między sądami wyklucza takie rozwiązanie.
Mając na względzie powyższe, orzeczono jak w sentencji na podstawie art.
39814
k.p.c. w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c.
eb