Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 lutego 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SA – Barbara Trębska

Sędzia SA – Edyta Jefimko /spr./

Sędzia SO del. – Maria Zgiet - Zawadzka

Protokolant – st. sekr. sąd. Katarzyna Foltak

po rozpoznaniu w dniu 11 lutego 2013 r. w Warszawie na rozprawie

sprawy z powództwa M. N.

przeciwko (...) 1 Fundusz Inwestycyjny Zamknięty Niestandaryzowany Fundusz Sekurytyzacyjny w W.

z udziałem interwenienta ubocznego M. K.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda i interwenienta ubocznego

od wyroku Sadu Okręgowego w Warszawie

z dnia 9 maja 2012 r. sygn. akt XXIV C 1101/11

1. zmienia zaskarżony wyrok w punkcie drugim (II) w ten sposób, że odstępuje od obciążenia powoda kosztami postępowania,

2. oddala apelację w pozostałej części,

3. odstępuje od obciążenia powoda kosztami postępowania apelacyjnego.

UZASADNIENIE

Pozwem z 8 lipca 2011 r. M. N. wniósł o zasądzenie na jego rzecz od (...) 1 Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego Niestandaryzowanego Funduszu Sekurytyzacyjnego w W. kwoty 216.694,24 zł tytułem odszkodowania za torturowanie psychiczne, finansowe i fizyczne powoda przez pozwanego. W uzasadnieniu wskazał, że pozwany uzyskał przeciwko powodowi nakaz zapłaty wydany w dniu 16 października 2009 r. przez Sąd Rejonowy dla Warszawy Mokotowa w Warszawie , sygn. akt II Nc 17519/09 , co uczynił niezgodnie z prawem .Następnie powód zmienił pozew wyjaśniając, że na żądane odszkodowanie składają się kwoty po 3.869,54 zł miesięcznie za okres od dnia 8 listopada 2006 r. do dnia wyrokowania, którą to należność należy skapitalizować. Podał, że pozwany działa w zorganizowanej grupie przestępczej, w celu uzyskania korzyści materialnych poprzez produkowanie dokumentów urzędowych , które poświadczają nieprawdę .Dokumentem takim jest nakaz zapłaty wydany przeciwko powodowi, na podstawie którego prowadzona jest egzekucja.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu.

Wyrokiem z dnia Sąd Okręgowy oddalił powództwo M. N. w całości i zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 7 200 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Powyższy wyrok Sąd Okręgowy wydał na podstawie następujących ustaleń faktycznych i rozważań prawnych:

W dniu 8 listopada 2006 r. powód zgłosił w V Komisariacie Policji w G. kradzież plecaka z zawartością, w szczególności telefonu komórkowego, prawa jazdy i dowodu osobistego .Nakazem zapłaty z dnia 19 listopada 2009 r., sygn. akt II Nc 17519/09, wydanym w postępowaniu upominawczym, Sąd Rejonowy dla Warszawy Mokotowa w Warszawie zasądził od M. N. na rzecz (...) 1 Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego Niestandaryzowanego Funduszu Sekurytyzacyjnego w W. kwotę 2.622,54 zł z ustawowymi odsetkami i kosztami procesu .Orzeczeniu temu jako prawomocnemu na wniosek wierzyciela została nadania klauzula wykonalności .

Na podstawie uzyskanego tytułu wykonawczego Komornik Sądowy M. P. prowadzi wobec powoda , na wniosek pozwanego postępowanie egzekucyjne . Ustalenia faktyczne okoliczności sprawy zostały poczynione na podstawie dowodów z dokumentów, których autentyczności ani wiarygodności strony nie kwestionowały.

Sąd Okręgowy oddalił powództwo w całości, uznając je za bezzasadne. W jego ocenie zawarte w pozwie żądanie zapłaty należało potraktować jako roszczenie z tytułu czynu niedozwolonego, oparte na art. 415 k.c. Nie była sporna pomiędzy stronami okoliczność, iż w sprawie wszczętej przez pozwanego przeciwko powodowi doszło do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym i nakaz ten uprawomocnił się. Zgodnie z art. 365 § 1 k.p.c. orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby. Nakaz zapłaty przeciwko powodowi został skutecznie wydany, a zatem objęte nim zobowiązanie istniało i przysługiwało pozwanemu w wysokości , podanej w sentencji tego orzeczenia. Z zebranego w sprawie materiału dowodowego nie wynika, aby uzyskanie przez (...) 1 Fundusz Inwestycyjny Zamknięty Niestandaryzowany Fundusz Sekurytyzacyjny w W. korzystnego rozstrzygnięcia w sprawie cywilnej nastąpiło w wyniku czyny przestępnego , w szczególności polegającego na fałszowaniu dokumentów. Sąd Okręgowy przyjął, że za zdarzenie, z którym ustawa wiąże obowiązek odszkodowawczy, nie mogło być też uznane prowadzenie przez pozwanego przeciwko powodowi postępowania egzekucyjnego . Pozwany jako podmiot dysponujący tytułem wykonawczym, mógł wystąpić z wnioskiem o wszczęcie na jego podstawie takiego postępowania.

Odnosząc się do twierdzeń powoda, opisujących postępowanie pozwanego jako „torturowanie”, które naruszyło jego godność, Sąd Okręgowy odwołał się do treści art. 23 k.c.. Osoba, która twierdzi, że naruszono jej dobra osobiste, zgodnie z ogólną regułą z art. 6 k.c., powinna udowodnić, że do takiego naruszenia doszło. Dopiero z chwilą wykazania przez poszkodowanego, że fakt taki miał miejsce , znajduje zastosowanie domniemanie z art. 24 k.c. - bezprawności naruszenia dóbr osobistych, którego obalenie wymaga podjęcia inicjatywy dowodowej przez stronę pozwaną. M. N. w żaden sposób nie wykazał, aby pozwany dopuścił się naruszenia jego dóbr osobistych, w tym w szczególności godności. Nie można traktować w kategoriach naruszenia dóbr osobistych wykonywania przez wierzyciela uprawnień do dochodzenia należności i ich egzekwowania.

Wobec braku podstaw do uznania, iż działania pozwanego stanowią delikt w rozumieniu art.415 k.c. i art. 24 k.c. , Sąd Okręgowy oddalił powództwo w całości

O kosztach procesu rozstrzygnięto na podstawie art. 98 k.p.c. , obciążając powoda obowiązkiem zwrotu na rzecz pozwanego kwoty 7.200 zł stanowiącej koszt zastępstwa procesowego .

Apelację od wyroku wnieśli powód i interwenient uboczny, zaskarżając orzeczenie Sądu Okręgowego w całości na podstawie następujących zarzutów:

- dokonania ustaleń faktycznych sprzecznych ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym,

- naruszenia prawa procesowego tj. art. 3 k.p.c. poprzez odmowę uwzględnienia zgłoszonych przez stronę powodową wniosków dowodowych oraz procesowych, a w szczególności pozbawienie M. N. prawa do wypowiadania się w sprawie ,

- naruszenia prawa materialnego na skutek nieuwzględnienia roszczeń powoda, w sytuacji gdy pozwany popełnił na jego szkodę przestępstwo.

Opierając się na wyżej wskazanych zarzutach powód i interwenient uboczny wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości, ewentualnie uchylenie orzeczenia i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania .

Sąd Apelacyjny zważył , co następuje:

Apelacja powoda oraz interwenienta ubocznego jest uzasadniona jedynie częściowo, tj. w zakresie rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów procesu zawartego w pkt. 2 zaskarżonego wyroku.

Ustalenia faktyczny poczynione przez Sąd Okręgowy , na podstawie oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, nie naruszającej kryteriów ustawowych z art. 233 § k.p.c., są prawidłowe. Zgodnie z art. 316 § 1 k.p.c. po zamknięciu rozprawy sąd wydaje wyrok, biorąc za podstawę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy. Przepis ten wyraża zasadę aktualności orzeczenia , która w obowiązującym systemie apelacyjnym ma zastosowanie do sądów obu instancji, gdyż instancja odwoławcza jest tu przede wszystkim sądem merytorycznym, a nie tylko kontrolnym ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 lutego 2006 r., II CSK 153/05, LEX nr 192012).Po wydaniu zaskarżonego wyroku ujawniły się nowe okoliczności faktyczne , istotne w rozumieniu art. 227 k.p.c., dla rozstrzygnięcia sprawy . Sąd Rejonowy w Gdańsku wyrokiem z dnia 29 października 2012 r., sygn. akt. I C 341/12, wydanym w wyniku złożenia przez powoda sprzeciwu od nakazu zapłaty Sądu Rejonowego dla Warszawy Mokotowa w Warszawie z dnia 16 października 2009 r., sygn. akt II Nc 17519/09 , oddalił powództwo o zapłatę kwoty 2.622,54 zł z ustawowymi odsetkami i kosztami procesu, uznając że podpisy powoda na umowie stanowiącej źródło nabytej przez pozwanego wierzytelności zostały sfałszowane . Na wniosek powoda Sąd Apelacyjny przeprowadził dowód z niepoświadczonych kserokopii dokumentów w postaci :wyroku Sąd Rejonowego w Gdańsku z dnia 29 października 2012 r., sygn. akt. I C 341/12 oraz opinii grafologicznej ( art. 308 k.p.c.) . Oznacza to, iż aktualnie nie istnieje tytuł wykonawczy , na podstawie którego (...) 1 Fundusz Inwestycyjny Zamknięty Niestandaryzowany Fundusz Sekurytyzacyjny w W. prowadził egzekucję przeciwko powodowi.

Wbrew zarzutom skarżących Sąd Okręgowy nie naruszył przepisów postępowania cywilnego poprzez ograniczenie uprawnień procesowych M. N. jako strony. Zgodnie z treści art. 224 § 1 k.p.c. przewodniczący zamyka rozprawę po przeprowadzeniu dowodów i udzieleniu głosu stronom. Powyższy przepis dotyczy kompetencji przewodniczącego, określonych w art. 210 k.p.c., i powinien być wykładany w powiązaniu z innymi przepisami, zwłaszcza art. 3 k.p.c. zakładającym aktywność stron i art. 6 k.p.c., postulującymi sprawność postępowania. Kontradyktoryjność procesu wymaga zapewnienia, aby strony mogły przedstawić swoje racje i dowody istotne dla rozstrzygnięcia sprawy na rozprawie, z możliwością ustosunkowania się do nich ( por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 25 listopada 1998 r., II UKN 332/98, OSNP 2000/2/ 67 i z dnia 13 września 2012 r., V CSK 381/11, Lex nr 1223735) . Powód wypowiedział się w sprawie , składając obszerne pisma procesowe , załączając do nich kserokopie dokumentów, które stanowiły podstawę poczynionych przez Sąd pierwszej instancji ustaleń faktycznych. Natomiast pomimo zawiadomienia go ( potwierdzenie odbioru zawiadomienia k- 87) o terminie rozprawy w dniu 9 maja 20212 r. nie stawił się w Sądzie Okręgowym, jak również nie złożył wniosku o jej odroczenie. W tej sytuacji nie istnieją podstawy do uznania, iż jego uprawnienia procesowe zostały naruszone.

Nie doszło także przy wydaniu zaskarżonego wyroku do naruszenia przepisów prawa materialnego. Do przesłanek odpowiedzialności deliktowej opartej na art. 415 k.c . należą: zdarzenie, z którym system prawny wiąże odpowiedzialność na określonej zasadzie, oraz szkoda i związek przyczynowy między owym zdarzeniem a szkodą. Przy ustalaniu odpowiedzialności z tytułu czynów niedozwolonych znajdują zastosowanie przepisy ogólne dotyczące związku przyczynowego, szkody i sposobów jej naprawienia (art. 361-363 k.c.). Orzeczenie sądu podlegające wykonaniu z jest reguły orzeczeniem zgodnym z prawem, może jednak być inaczej, co ustawodawca przewidział w art. 417 ¹ § 2 k.c. Wykonywania orzeczenia - bezprawnego prawomocnego, a nawet nieprawomocnego, ale natychmiast wykonalnego - nie można kwalifikować jako działania bezprawnego; wierzyciel, korzystając z przyznanej przepisami prawa możliwości wszczęcia egzekucji świadczenia zasądzonego na postawie wspomnianych orzeczeń, działa w granicach prawa. Wszczęcie i popieranie przez wierzyciela egzekucji przeciwko dłużnikowi na podstawie tytułu wykonawczego w postaci zarówno prawomocnego, jak i nieprawomocnego, lecz natychmiast wykonalnego orzeczenia nie może więc być uznane za czyn niedozwolony uzasadniający odpowiedzialność odszkodowawczą na podstawie art. 415 k.c. , chyba że złożenie wniosku o wszczęcie egzekucji i jego popieranie było zachowaniem zawinionym ( por..uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2009 r., III CZP 68/09, OSNC 2010/4/52). Sytuacja taka może mieć miejsce , jeżeli wierzyciel uzyskał tytuł wykonawczy w sposób sprzeczny z prawem, np. na podstawie sfałszowanych dowodów lub podania nieprawdziwych informacji, dotyczących pozwanego, np. jego nieprawidłowego adresu, w celu uniemożliwienia mu wzięcia udziału w postępowaniu. Apelujący nie wykazali, aby taka sytuacja miała miejsce w rozpoznawanej sprawie , tj. że strona pozwana wiedziała, iż nabyła nieistniejąca wierzytelność, gdyż umowa z której miała ona wynikać nie została zawarta, a podpis powoda na dokumencie stwierdzającym dokonanie tej czynności prawnej został podrobiony lub świadomie podała nieprawdziwe dane M. N. w pozwie i wniosku o wszczęcie egzekucji. Samo twierdzenie strony nie jest dowodem, a twierdzenie dotyczące istotnej dla sprawy okoliczności (art. 227 k.p.c.) powinno być udowodnione przez stronę to twierdzenie zgłaszającą (art. 232 k.p.c. i art. 6 k.c.) )( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 2001 r., I PKN 660/00, Lex nr 54095). Powód i interwenient uboczny nie udowodnili także , aby pozwany po wydaniu przez. Sąd Rejonowy w Gdańsku wyroku z dnia 29 października 2012 r., sygn. akt. I C 341/12, czyli uzyskaniu wiedzy, iż nabył od osoby trzeciej wierzytelność nieistniejącą - nadal ją egzekwował, wykorzystując środki prawne w celu szykanowania M. N..

Stwierdzenie braku cechy bezprawności działania pozwanego eliminuje możliwość przypisania mu odpowiedzialności za naruszenie dóbr osobistych powoda. Ochrona dóbr osobistych przysługuje bowiem jedynie przed działaniem bezprawnym, jednakże istnieją okoliczności wyłączające bezprawność , takie jak działanie w ramach porządku prawnego, zgoda pokrzywdzonego, obrona konieczna, stan wyższej konieczności, czy też działania podjęte w obronie uzasadnionego interesu społecznego lub prywatnego ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 4 kwietnia 2012 r., I ACa 248/12, Lex nr 1162844). Art. 24 § 1 k.c. wyraźnie rozdziela kwestię naruszenia dobra osobistego od bezprawności tego naruszenia. W konsekwencji w świetle tego przepisu naruszenie dobra osobistego może nastąpić także poprzez działanie zgodne z prawem, jednakże w takim wypadku prawo nie przyznaje ochrony osobie, której dobro zostało naruszone ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 21 maja 2010 r., I ACa 430/10, Lex nr 677943). Co do zasady wszczęcie postępowania wykonawczego w celu wyegzekwowania nieistniejącego roszczenia, narusza dobra osobiste dłużnika, w szczególności zaś jego dobre imię i poczucie godności. W przedmiotowej sprawie należało więc przyjąć, wobec ostatecznego upadku tytułu wykonawczego na podstawie którego wszczęto egzekucję, że powód wykazał naruszenie jego dóbr osobistych. Obowiązywało więc domniemanie bezprawności naruszenia. Niemniej jednak, z uwagi na okoliczności szczegółowo opisane powyżej, w części odnoszącej się do przesłanek odpowiedzialności deliktowej, należy przyjąć , że pozwany skutecznie domniemanie to obalił. Przy czym w niniejszym postępowania obalenie domniemania wynikającego z art. 24 k.c., wymagało co do zasady jedynie zakwestionowania twierdzeń powoda i powołania się na dokumentację wskazującą na tryb i podstawy wszczęcia postępowań cywilnych przeciwko M. N. .

Ujawnienie okoliczności , że nakazu zapłaty z dnia 19 listopada 2009 r. wydany w postępowaniu upominawczym przez Sąd Rejonowy dla Warszawy Mokotowa w Warszawie , sygn. akt II Nc 17519 utracił moc i ostatecznie doszło do oddalenia powództwa wytoczonego przez pozwanego przeciwko powodowi, w ocenie Sądu Apelacyjnego wskazuje, że obciążenie M. N. kosztami postępowania za pierwszą instancję naruszałoby zasady słuszności . Zgodnie z art. 102 k.p.c. w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Zastosowanie przez sąd art. 102 k.p.c. powinno być oceniane w całokształcie okoliczności, które by uzasadniały odstępstwo od podstawowych zasad decydujących o rozstrzygnięciu w przedmiocie kosztów procesu. Do kręgu tych okoliczności należy zaliczyć zarówno fakty związane z samym przebiegiem procesu, jak i fakty leżące na zewnątrz procesu, zwłaszcza dotyczące stanu majątkowego i charakteru podmiotu przegrywającej proces ( por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14.01.1974 r., II CZ 223/73, LEX nr 7379). Należy w tym zakresie podzielić stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w postanowieniu z dnia 16 lutego 2011 r. II CZ 203/10 , niepubl.(teza 2), iż przepis art. 102 k.p.c. powinien być zastosowany wówczas, gdy w okolicznościach danej sprawy obciążenie strony przegrywającej kosztami procesu przeciwnika byłoby rażąco niezgodne z zasadami słuszności. Wobec prawomocnego stwierdzenia, że roszczenie strony pozwanej objęte tytułem wykonawczym, na podstawie którego wszczęto egzekucję przeciwko powodowi było bezzasadne, należy uznać, że u powoda mogło wykształcić się poczucie krzywdy i usprawiedliwione, subiektywne przekonanie o zasadności żądania objętego pozwem wniesionym w rozpoznawanej sprawie. Okoliczności te stanowią podstawę do zastosowania art.102 k.p.c.

Uznając apelację za częściowo uzasadnioną Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił pkt. 2 zaskarżonego wyroku poprzez odstąpienie od obciążania powoda kosztami postępowania . W pozostałej części apelacja jako bezzasadna została w oparciu o art. 385 k.p.c. oddalona . O kosztach postępowania za II instancję rozstrzygnięto z przyczyn wskazanych powyżej rozstrzygnięto na podstawie 102 k.p.c. w zw. z art. 108§ 1 k.p.c. i art.391§ 1 k.p.c.