Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZP 38/09
POSTANOWIENIE
Dnia 9 lipca 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Gerard Bieniek (przewodniczący)
SSN Wojciech Jan Katner
SSN Krzysztof Strzelczyk (sprawozdawca)
Protokolant Iwona Budzik
w sprawie z powództwa Wojskowej Agencji Mieszkaniowej Oddział Regionalny
w O.
przeciwko B. S. i Gminie O.
o eksmisję i ustalenie,
na posiedzeniu jawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 9 lipca 2009 r.,
na skutek zagadnienia prawnego przedstawionego
przez Sąd Okręgowy w O.
postanowieniem z dnia 25 lutego 2009 r.,:
„Czy wezwanie do udziału w procesie gminy stosownie do treści
art. 45 ust. 3 ustawy z dnia 22 czerwca 1995 r. o zakwaterowaniu Sił
Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2005 r. Nr 41, poz. 398
z późn. zm.) oznacza, że po stronie osoby zajmującej lokal
mieszkalny bez tytułu prawnego i gminy istnieje współuczestnictwo
konieczne w zakresie żądania eksmisji i w zakresie określenia
odszkodowania?”
Odmawia podjęcia uchwały.
2
Uzasadnienie
Sąd Rejonowy w O. wyrokiem z dnia 12 grudnia 2008 r., nakazał pozwanej
B. S., aby opróżniła lokal mieszkalny nr 4 położony w O. przy ul. G. 6, ustalił
uprawnienie pozwanej do lokalu socjalnego i wstrzymał opróżnienie lokalu do czasu
złożenia jej przez Gminę O. oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego, ustalił
obowiązek pozwanej do zapłaty na rzecz powódki Wojskowej Agencji
Mieszkaniowej odszkodowania w wysokości 200% wartości należnych opłat za
używanie lokalu za każdy rozpoczęty miesiąc jego zajmowania bez tytułu prawnego
oraz oddalił w całości powództwo wobec pozwanej Gminy O. Rozpoznając apelację
powódki od wyroku Sąd Okręgowy w części powziął istotne wątpliwości i w trybie
art. 390 § 1 k.p.c. przedstawił Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie
prawne sformułowane w sentencji swojego postanowienia z dnia 25 lutego 2009 r.
Zagadnienie to powstało na tle następującego stanu faktycznego:
Powódka Wojskowa Agencja Mieszkaniowa, w pozwie skierowanym do
Sądu Rejonowego, wniosła o: nakazanie pozwanej B. S. opróżnienia lokalu
mieszkalnego nr 4 położonego w O. przy ul. G. 6, ustalenie uprawnienia pozwanej
do lokalu socjalnego, ustalenie od tej samej pozwanej odszkodowania za
bezumowne korzystanie z przedmiotowego lokalu w wysokości 200% wartości
należnych opłat za używanie lokalu oraz ustalenie odszkodowania od Gminy O.
za nieprzyznanie B. S. lokalu socjalnego w wysokości opłat za używanie tego
lokalu. Jako podstawę prawną żądania wobec pozwanej B. S. powódka wskazała
przepis art. 45 ust. 3 i art. 37a ust. 1 ustawy z dnia 22 czerwca 1995 r. o
zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej (t.j. Dz. U. z 2005 r. Nr 41,
poz. 398 ze zm. nazywanej dalej u.z.S.Z.), natomiast w stosunku do pozwanej
Gminy O. – przepis art. 45 ust. 3 w/w ustawy.
Pozwana Gmina wniosła o oddalenie w stosunku do niej powództwa w
całości podnosząc, że przepisy ustawy o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych
Rzeczypospolitej Polskiej nie stanowią materialno prawnej podstawy obowiązku
gminy do zapłaty odszkodowania za bezumowne korzystanie z lokalu przez inną
osobę.
3
W toku postępowania przed sądem pierwszej instancji powódka podniosła,
że do udziału Gminy w procesie o nakazanie opróżnienia lokalu należącego do
zasobów Wojskowej Agencji Mieszkaniowej należy stosować przepisy o interwencji
ubocznej.
Sąd Rejonowy uznał, że Gmina O. uczestniczy w procesie eksmisyjnym w
charakterze strony pozwanej (a nie interwenienta ubocznego), wskazując
jednocześnie, że przepis art. 45 ust. 3 u.z.S.Z. nie reguluje pozostałych kwestii
dotyczących skutków przyznania lokali socjalnych i dlatego powinien mieć
zastosowanie przepis art. 14 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie
praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego
(t.j. Dz. U. z 2005 r. Nr 31, poz. 266 ze zm.). Poza tym, według sądu art. 45 ust. 3
u.z.S.Z. nie stanowi samodzielnej materialno prawnej podstawy odpowiedzialności
odszkodowawczej gminy za niedostarczenie lokalu socjalnego.
Powódka zaskarżyła wyrok Sądu Rejonowego w zakresie oddalającym
powództwo wobec Gminy o ustalenie odszkodowania za nieprzyznanie
współpozwanej lokalu socjalnego. Wskazała, że żądanie określenia odszkodowania
oznacza w swej istocie ustalenie przyszłego obowiązku oraz ustalenie sposobu
określenia wysokości odszkodowania należnego powódce od gminy, na wypadek
niewywiązania się przez ten podmiot z obowiązku dostarczenia uprawnionej
pozwanej lokalu socjalnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przepis art. 390 § 1 k.p.c. przyznaje sądowi rozpoznającemu sprawę
w drugiej instancji, w wypadku powstania zagadnienia prawnego budzącego
poważne wątpliwości, możliwość przedstawienia tego zagadnienia do
rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu. Z kolei Sąd Najwyższy władny jest przejąć
sprawę do rozpoznania albo przekazać zagadnienie do rozstrzygnięcia
powiększonemu składowi tego Sądu.
W judykaturze trafnie podnosi się, że postanowienie wydane na podstawie
art. 390 § 1 k.p.c. powinno odpowiadać trzem wymogom: po pierwsze, odpowiedź
na przedstawione pytanie musi być niezbędna dla rozstrzygnięcia sprawy; po
drugie, pytanie musi dotyczyć zagadnienia prawnego postawionego ogólnie, a nie
4
sprowadzać się do kwestii, jak należy ocenić konkretny stan faktyczny
i w rezultacie, jak rozstrzygnąć daną sprawę; po trzecie, pytanie musi dotyczyć
zagadnienia, budzącego rzeczywiście poważne wątpliwości (zob. orzeczenie Sądu
Najwyższego z dnia 26 kwietnia 1956 r., 4 CO 8/56, OSPiKA 1957, z. 3, poz. 60).
Poza tym przedmiotowe postanowienie nie może naruszać przepisów regulujących
właściwość i skład sądu oraz sposób jego wydania. Istotne jest zwłaszcza, aby
postanowienie o przedstawieniu zagadnienia prawnego zostało wydane na
rozprawie (art. 375 k.p.c.), tak aby strony nie zostały pozbawione możliwości
przedstawienia swojego stanowiska w tej kwestii. Ewentualne nieprawidłowości
proceduralne związane z wydaniem przedmiotowego postanowienia stanowią
podstawę do odmowy podjęcia uchwały (zob. postanowienia Sądu Najwyższego
z dnia 11 października 1978 r., III CZP 64/78, OSP 1979, nr 5, poz. 84; z dnia
18 marca 2005 r., III CZP 93/04, niepubl.; z dnia 22 listopada 2007 r., III CZP 99/07,
niepubl.; z dnia 25 czerwca 2008 r., III CZP 49/08, niepubl.; z dnia 19 marca 2009
r., III CZP 11/09, niepubl.).
W niniejszej sprawie postanowienie Sądu Okręgowego w O. z dnia 25 lutego
2009 r., w przedmiocie przedstawienia do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu
zagadnienia prawnego budzącego poważne wątpliwości, zostało wydane na
posiedzeniu niejawnym, a zatem z naruszeniem art. 375 k.p.c., co już stanowi
wystarczającą podstawę do odmowy podjęcia uchwały.
Niezależnie jednak od tej przyczyny, odwołując się do wcześniejszych
rozważań, należy uwzględnić, że przedmiotem przedstawienia do Sądu
Najwyższego może być jedynie taka poważna wątpliwość prawna, której
wyjaśnienie w formie uchwały jest niezbędne do rozstrzygnięcia sprawy. Inaczej
mówiąc konieczne jest istnienie związku przyczynowego między przedstawionym
zagadnieniem prawnym, a podjęciem decyzji w sprawie, w której powstały poważne
wątpliwości. Brak takiego związku przyczynowego stanowi kolejną samodzielną
podstawę odmowy podjęcia uchwały (zob. np. uzasadnienie postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 27 sierpnia 1996 r., III CZP 91/96, OSNC 1997, nr 1, poz. 9;
postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 13 kwietnia 2000 r., III CZP 39/99,
niepubl.; z dnia 23 listopada 2000 r., III CZP 38/00, niepubl.; z dnia 9 czerwca
2005 r., III CZP 31/05, niepubl.; uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia
5
23 września 2004 r., III CZP 48/04, OSNC 2005, nr 9, poz. 153; postanowienia
Sądu Najwyższego z dnia 12 października 2005 r., III CZP 68/05, niepubl.; z dnia
28 lutego 2006 r., III CZP 3/06, niepubl.; 12 kwietnia 2006 r., III SZP 2/06, niepubl.;
z dnia 14 listopada 2006 r., III CZP 84/06, niepubl.).
Według tych kryteriów niewątpliwie nie zachodzi potrzeba rozstrzygnięcia
przedstawionego zagadnienia, w zakresie, w jakim dotyczy ono żądania eksmisji.
Skarżąca nie kwestionowała w apelacji korzystnego dla niej, w tym też zakresie,
rozstrzygnięcia, a zatem wyrok sądu pierwszej instancji, w tym zakresie
uprawomocnił się. Sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji,
przy czym nie może wyjść poza granice zaskarżenia. Prawomocne orzeczenie
o eksmisji nie podlega kontroli na etapie postępowania apelacyjnego i nie można
w oparciu o takie rozstrzygnięcie konstruować zagadnienia prawnego.
Również rozstrzygnięcie szerszego przedmiotowo zagadnienia prawnego,
dotyczącego współuczestnictwo w zakresie żądania określenia odszkodowania, nie
ma znaczenia dla rozpoznania apelacji w postępowaniu odwoławczym, w którym po
obu stronach występują pojedyncze podmioty a Gmina O. niewątpliwie brała udział
w niniejszym postępowaniu w pierwszej instancji. Trzeba jednocześnie wskazać, że
art. 45 ust. 3 ustawy z dnia 22 czerwca 1995 r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych
Rzeczypospolitej Polskiej, w procesie o eksmisję, nie stanowi materialnoprawnej
podstawy odpowiedzialności odszkodowawczej gminy. Jest to norma wyłącznie o
charakterze procesowym, która decyduje o udziale gminy w tym postępowaniu.
Zagadnienie charakteru współuczestnictwa po stronie pozwanej w postępowaniu
apelacyjnym, ze względu na treść art. 378 § 2 k.p.c., mogłoby mieć znaczenie dla
rozpoznania apelacji wniesionej przez jednego ze współpozwanych od orzeczenia
uwzględniającego wobec niego powództwo.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy na podstawie art. 390 k.p.c.
oraz art. 61 § 1 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U.
Nr 240, poz. 2052 ze zm.) orzekł jak w sentencji.
6
md
Kontakt: saos_malpka_saos_kropka_org_kropka_pl | Wersja SAOS: 0.9.13