Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE Z DNIA 24 LUTEGO 2010 R.
I KZP 33/09
Zachowanie polegające na niestosowaniu się do środka karnego za-
kazu wstępu na imprezę masową, określonego w art. 39 pkt 2c k.k., nie
wyczerpuje znamion przestępstwa określonego w art. 244 k.k.
Przewodniczący: sędzia SN J. Szewczyk.
Sędziowie SN: K. Cesarz (sprawozdawca), J. Sobczak.
Prokurator Prokuratury Krajowej: B. Mik.
Sąd Najwyższy w sprawie Arnolda G., po rozpoznaniu na posiedze-
niu w dniu 24 lutego 2010 r., przekazanego na podstawie art. 441 § 1 k.p.k.
przez Sąd Okręgowy w S., postanowieniem z dnia 3 listopada 2009 r., za-
gadnienia prawnego wymagającego zasadniczej wykładni ustawy:
„Czy zasadnym jest przyjęcie, że w obowiązującym stanie prawnym,
wobec utraty mocy obowiązującej przez ustawę z dnia 22 sierpnia 1997
roku o bezpieczeństwie imprez masowych (Dz. U. z 2005 r. Nr 108, poz.
909 z późn. zm.) nastąpiła depenalizacja czynu stypizowanego w art. 22a
tejże ustawy, polegającego na niestosowaniu się do zakazu wstępu na im-
prezę masową orzeczonego na podstawie art. 22 ust. 1 w/w ustawy, czy
też niezastosowanie się do tego zakazu wyczerpuje znamiona przestęp-
stwa z art. art. 244 Kodeksu karnego”?
p o s t a n o w i ł odmówić podjęcia uchwały.
2
U Z A S A D N I E N I E
Przedstawione zagadnienie prawne wyłoniło się w następującej sytu-
acji procesowej.
Sąd Rejonowy w S. wyrokiem z dnia 22 maja 2008 r. uznał Arnolda
G. za winnego tego, że w dniu 21 maja 2008 r. na stadionie miejskim w S.,
działając z innymi osobami, podczas trwania imprezy masowej – meczu
piłkarskiego, dopuścił się zakłócenia porządku publicznego, przez rzucanie
kamieniami i awanturowanie się z pracownikami ochrony, i za to na pod-
stawie art. 51 § 2 k.w. ukarał obwinionego karą 2000 zł grzywy, zaś na
podstawie art. 22 ust. 2 i 4 ustawy z dnia 22 sierpnia 1997 r. o bezpieczeń-
stwie imprez masowych (Dz. U. z 2005 r. Nr 108, poz. 909 ze zm., zwaną
dalej u.b.i.m. z 1997 r.) orzekł zakaz wstępu na sportowe imprezy masowe
– mecze piłkarskie z udziałem drużyny seniorskiej Pogoni, rozgrywane na
terenie województwa zachodniopomorskiego, na okres 2 lat i zobowiązał
go do osobistego stawiennictwa w okresie trwania zakazu we właściwej dla
miejsca zamieszkania jednostce organizacyjnej Policji w czasie trwania
meczu.
W dniu 10 czerwca 2009 r. Arnold G. został oskarżony o dokonanie
czynu zakwalifikowanego z art. 244 k.k., polegającego na tym, że w dniu
22 kwietnia 2009 r. w S. nie zastosował się do orzeczonego zakazu.
Wyrokiem nakazowym z dnia 19 czerwca 2009 r. Sąd Rejonowy w S.
uznał oskarżonego za winnego tego, że w dniu 22 kwietnia 2009 r. w S. nie
stosował się do orzeczonego przez Sąd Rejonowy w S. zakazu wstępu na
sportowe imprezy masowe – mecze piłkarskie z udziałem drużyny senior-
skiej Pogoni, rozgrywane na terenie województwa zachodniopomorskiego,
w ten sposób, że w czasie trwania imprezy masowej wszedł na teren sta-
dionu, na którym był rozgrywany mecz piłkarski z udziałem tej drużyny, to
jest czynu z art. 22a u.b.i.m. z 1997 r. i na podstawie tego przepisu w zw. z
3
art. 58 § 3 k.k. wymierzył mu karę 50 stawek dziennych grzywny po 15 zł
za stawkę.
Z dniem 1 sierpnia 2009 r. weszła w życie ustawa z dnia 20 marca
2009 r. o bezpieczeństwie imprez masowych (Dz. U. Nr 62, poz. 504 – da-
lej u.b.i.m. z 2009 r.) i w tym dniu utraciła moc u.b.i.m. z 1997 r.
Postanowieniem z dnia 24 września 2009 r. Sąd Rejonowy w S. na
podstawie art. 15 § 1 k.k.w. i 4 § 4 k.k. stwierdził, że skazanie Arnolda G.
wyrokiem tego Sądu z dnia 19 czerwca 2009 r. za czyn z art. 22a u.b.i.m. z
1997 r. uległo zatarciu z mocy prawa i umorzył postępowanie wykonawcze.
W zażaleniu na to postanowienie prokurator zarzucił obrazę art. 4 § 4
k.k., przez błędne przyjęcie, że skazanie Arnolda G. tym wyrokiem uległo
zatarciu z mocy prawa z dniem 1 sierpnia 2009 r. na skutek depenalizacji
czynu opisanego w art. 22a u.b.i.m. z 1997 r. w sytuacji, gdy wejście w ży-
cie nowej ustawy „spowodowało wyłącznie modyfikację jego penalizacji”,
co wyklucza zastosowanie art. 4 § 4 k.k. Zakaz wstępu na imprezy masowe
„zawiera się w zakresie pojęcia zakazu przebywania w określonych miej-
scach”, wymienionego w art. 244 k.k. Zatem ten przepis będzie obecnie
podstawą odpowiedzialności karnej za niestosowanie się do zakazu wstę-
pu na imprezę masową.
Rozpoznając zażalenie Sąd Okręgowy w S. „powziął wątpliwości”
powstałe na tle następujących zaszłości:
- art. 22a został dodany do u.b.i.m. z 1997 r. nowelą z dnia 9 maja 2007
r. do tej ustawy (Dz. U. Nr 99, poz. 663), aby wypełnić „brak przepisów
pozwalających na wyciągnięcie konsekwencji karnych wobec osób
nieprzestrzegających orzeczonego wobec nich zakazu lub obowiązku
stawiennictwa” (uzasadnienie projektu zmian u.b.i.m. z 1997 r. – druk
nr 638 Sejmu RP V kadencji),
- w uwagach Biura Studiów i Analiz Sądu Najwyższego do rządowego
projektu ustawy o zmianie u.b.i.m. z 1997 r. podniesiono m.in.: „Nie
4
jest zrozumiała propozycja odrębnego uregulowania w ustawie odpo-
wiedzialności karnej za niestosowanie się do orzeczonego zakazu
wstępu na imprezy masowe (art. 22a) w sytuacji, gdy Kodeks karny
przewiduje analogiczny przepis dotyczący innych środków karnych, w
tym orzekanych za wykroczenia (art. 244 k.k.). Wydaje się więc, że
bardziej racjonalnym rozwiązaniem byłaby stosowna zmiana w treści
regulacji kodeksowej” (załącznik do pisma z dnia 23 czerwca 2006 r. –
BSA II – 021 – 39/06 i BSA II – 021 – 48/06),
- w piśmiennictwie wyrażony został pogląd, że „pomiędzy zakresami
znamion czynów ujętych w art. 22a ustawy (b.i.m. z 1997 r. przyp. SN)
i art. 244 k.k. zachodzi stosunek wykluczenia na zasadzie lex specialis
derogat legi generali” (G. Gozdór: Bezpieczeństwo imprez masowych.
Komentarz, Warszawa 2008, s. 262),
- w ustawie o b.i.m. z 2009 r. nie zawarto odpowiednika art. 22a u.b.i.m.
z 1997 r.,
- mimo wprowadzenia do katalogu środków karnych Kodeksu karnego
zakazu wstępu na imprezę masową (art. 39 pkt 2c) i dodania do tego
Kodeksu art. 41b oraz pkt 2c do art. 43 § 1 (art. 72 u.b.i.m. z 2009 r.),
nie doszło do zmiany treści art. 244 k.k.,
- po uchwaleniu środka karnego określonego w art. 39 pkt 2b k.k., po-
szerzono zakres znamion art. 244 k.k. o zachowanie polegające na
niestosowaniu się do tego środka (art. 1 pkt 23 ustawy z dnia 27 lipca
2005 r. o zmianie m.in. ustawy – Kodeks karny – Dz. U. Nr 163, poz.
1363). Nie było potrzeby uzupełniania zespołu znamion art. 244 k.k. o
niestosowanie się do wprowadzonego również tą ustawą zakazu z art.
39 pkt 2a k.k., ponieważ nierespektowanie tego zakazu objęte już było
dyspozycją art. 244 k.k. w postaci „zakazu prowadzenia działalności
...”, dotyczącego każdego jej rodzaju,
5
- występuje rozbieżność w poglądach doktryny „co do zakresu stosowa-
nia art. 244 k.k.” Według jednych komentatorów, podmiotem tego
przestępstwa może być tylko osoba, wobec której orzeczono środki
karne w przepisie tym wymienione (M. Szewczyk [w]: A. Zoll (red.):
Kodeks karny. Część szczególna, t. II s. 1098, Warszawa 2008), zda-
niem innych, art. 244 k.k. penalizuje zakazy orzekane przez sąd także
na innej podstawie prawnej (M. Mozgawa [w]: M. Mozgawa (red.): Ko-
deks karny. Praktyczny komentarz, s. 479, Warszawa 2007, A. Marek:
Kodeks karny. Komentarz, s. 457 – 458, Warszawa 2007). W razie
przyjęcia tego drugiego poglądu, nieprzestrzeganie zakazu orzeczo-
nego na podstawie art. 22 u.b.i.m. z 1997 r., mimo utraty mocy art. 22a
tej ustawy, „podlegałoby penalizacji na podstawie art. 244 k.k.”,
- przeciwstawne poglądy co do zakresu znaczeniowego znamion „zaka-
zu przebywania w określonych miejscach” z art. 244 k.k. wyrażone zo-
stały w zaskarżonym postanowieniu i zażaleniu prokuratora.
Prokurator Prokuratury Krajowej wniósł o wydanie postanowienia
odmawiającego podjęcia uchwały, wobec niespełnienia wymogów określo-
nych w art. 441 § 1 k.p.k. W szczególności Sąd Okręgowy nie wskazał
przepisu sformułowanego wadliwie lub niejasno i dlatego wymagającego
zasadniczej wykładni ustawy. Z uzasadnienia pytania prawnego wynika w
rzeczywistości oczekiwanie, że Sąd Najwyższy rozstrzygnie, jak postąpić w
zaistniałym układzie procesowym.
Przedstawione we wniosku argumenty świadczą „jednoznacznie, że
ustawodawca nie uznał za konieczne objęcie dyspozycją art. 244 k.k. także
niestosowania się do zakazu wstępu na imprezę masową”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Analiza zagadnienia prawnego i motywów jego przedstawienia pro-
wadzi do wniosku, że Sądowi Okręgowemu chodzi w istocie o udzielenie
odpowiedzi na dwa pytania: po pierwsze, czy nastąpiła depenalizacja czy-
6
nu określonego w art. 22a u.b.i.m. z 1997 r., polegającego na niestosowa-
niu się do zakazu wstępu na imprezę masową, orzeczonego na podstawie
art. 22 ust. 1 tej ustawy i po drugie, czy zakresem znaczeniowym znamion
z art. 244 k.k. niestosowania się do obowiązku powstrzymania się do prze-
bywania w określonych środowiskach lub miejscach objęte jest nierespek-
towanie zakazu wstępu na imprezę masową, orzekanego na podstawie art.
65 ust. 1 albo ust. 2, art. 66 u.b.i.m. z 2009 r., albo na podstawie art. 39 pkt
2c k.k. w zw. z art. 41b § 1 k.k.
Jednak Sąd odpowiedział już (sobie) na pierwsze pytanie, stwierdza-
jąc, że ustawodawca postanowił spenalizować czyn polegający na niesto-
sowaniu się do orzeczonego zakazu wstępu na imprezę masową i dlatego
dodał do u.b.i.m. z 1997 r. przepis art. 22a, nie wprowadził odpowiednika
tego przypisu do u.b.i.m. z 2009 r., a zarazem nie zmienił art. 244 k.k., zaś
cała u.b.i.m. z 1997 r., w tym art. 22a, utraciła moc z dniem 1 sierpnia 2009
r., czyli w dniu wejścia w życie nowej ustawy. Niezależnie od powyższego
zauważyć należy, że dodanie do u.b.i.m. z 1997 r. przepisu art. 22a nastą-
piło z uwagi na „brak przepisów pozwalających na wyciągnięcie konse-
kwencji karnych wobec osób nieprzestrzegających orzeczonego wobec
nich zakazu...” (uzasadnienie rządowego projektu zmiany tej ustawy – druk
nr 638 Sejmu RP V kadencji).
Opiniujący projekty zmian w u.b.i.m. z 1997 r. (był również – poselski)
też uważali, że proponowana jest kryminalizacja niestosowania się do za-
kazu wstępu na imprezę masową (zob. cytowane uwagi BSiA SN autor-
stwa W. Wróbla, opinie: A. J. Szwarca z dnia 16 października 2006 r., J.
Langa i T. Grzegorczyka z dnia 20 września 2006 r.). W trzech pierwszych
opiniach wskazywano jednak, że dla osiągnięcia tego samego celu, za-
miast wprowadzenia nowego typu czynu z art. 22a, powinno dojść do od-
powiedniej zmiany art. 244 k.k.
7
Przy rozpoznaniu środka odwoławczego nie wyłoniło się więc zagad-
nienie prawne, ujęte w pierwszym pytaniu, które wymagałoby zasadniczej
wykładni ustawy. Skoro art. 22a u.b.i.m. z 1997 r., wprowadzający karal-
ność opisanego w nim zachowania, utracił moc, a w u.b.i.m. z 2009 r. za-
brakło jego odpowiednika i nie doszło do poszerzenia zespołu znamion z
art. 244 k.k., to nastąpiła depenalizacja takiego zachowania. Dla porządku
należy też wspomnieć, że pytanie dotyczyło zakazu orzekanego na pod-
stawie art. 22 ust. 1 u.b.i.m. z 1997 r., natomiast wobec Arnolda G. orze-
czono ten zakaz na mocy art. 22 ust. 2 i 4 tejże ustawy. Więc już z tego
względu nie zostały spełnione przesłanki do podjęcia uchwały w trybie art.
441 § 1 k.p.k.
Rzecz jasna, przy rozpatrywaniu zażalenia nie pojawiło się też za-
gadnienie ujęte w drugim pytaniu. Wszak w niniejszej sprawie nie orzeczo-
no zakazu stadionowego na podstawie wskazanych tam – aktualnych
przepisów i nie doszło do jego przełamania. Ponadto, w uzasadnieniu po-
stanowienia Sąd Okręgowy nie podał powodów wystąpienia, wymienionych
w art. 441 § 1 k.p.k., lecz zaznaczył, że „rozpoznając przedmiotowe zaża-
lenie powziął wątpliwości, których rozstrzygnięcie wymaga zasadniczej wy-
kładni ustawy, gdyż może to mieć doniosłe znaczenie dla kształtowania
prawidłowej praktyki orzeczniczej”. Powołał się więc na warunki przedsta-
wienia zagadnienia prawnego, o których mowa w art. 60 ustawy z dnia 23
listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U. Nr 240, poz. 2052 ze zm.).
Uprawnienie do takiego przedstawienia nie przysługuje jednak sądowi po-
wszechnemu.
Pomimo to, potrzebne jest poczynienie poniższych uwag, ponieważ
drugie z postawionych pytań dotyczy m.in. zasad odpowiedzialności karnej.
Wymagają one zatem przypomnienia.
Z naczelnej zasady nullum crimen sine lege, ustanowionej w art. 42
ust. 1 Konstytucji RP i w art. 1 § 1 k.k., wynikają nie tylko reguły stanowie-
8
nia prawa, ale i jego wykładni. W art. 115 § 1 k.k. ustawodawca wskazał,
że czynem zabronionym jest zachowanie o znamionach określonych w
ustawie karnej. Są to cechy konstytutywne karalności zachowania określo-
nego rodzaju (zob. K. Buchała, A. Zoll: Polskie prawo karne, Warszawa
1995, s. 141, J. Majewski [w:] A. Zoll (red.) Kodeks karny. Część ogólna.
Komentarz, Warszawa 2004, t. I, s. 1382). Od dnia 1 sierpnia 2009 r. w
przepisach prawa karnego, a więc w: u.b.i.m. z 2009 r., Kodeksie wykro-
czeń, Kodeksie karnym, w szczególności w art. 244 k.k., brak jest normy
sankcjonowanej zabraniającej nieprzestrzegania zakazu wstępu na impre-
zę masową. Tym samym, nie zawarto w ustawie karnej znamion odpowia-
dających takiemu zachowaniu. Z wymienionej wyżej zasady wynika zakaz
stosowania analogii i wykładni rozszerzającej na niekorzyść skazanego –
lex stricta (R. Dębski: Pozaustawowe znamiona przestępstwa, Łódź 1995,
s. 19, J. Giezek: Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, Warszawa
2007, s. 35, L. Gardocki: Prawo karne. Warszawa 2009, s. 16 – 17; L. Mo-
rawski: Zasady wykładni prawa, Toruń 2010, s. 194, 224 – 233). Obowią-
zek przestrzegania tego zakazu akcentowano w orzecznictwie Sądu Naj-
wyższego (np. w wyroku z dnia 4 kwietnia 2000 r., II KKN 335/99, Prok. i
Pr. 2001, z. 9, poz. 1, w postanowieniu z dnia 29 stycznia 2009 r., I KZP
28/08, OSNKW 2009, z. 2, poz. 14, s. 35). Jak wielokrotnie podkreślał Try-
bunał Konstytucyjny, zakaz ten adresowany jest do „osób stosujących pra-
wo” (postanowienie z dnia 13 czerwca 1994 r., S 1/94-OTK, 1994, nr 1,
poz. 28; wyroki z dnia: 6 lipca 1999 r., P 2/99, OTK 1999, nr 5, poz. 103, 20
lutego 2001 r., P 2/00, OTK 2001, nr 2, poz. 32, 7 lipca 2003 r., SK 38/01,
OTK – A, 2003, nr 6, poz. 61, 25 maja 2004 r., SK 44/03, OTK – A 2004, nr
5, poz. 46). Wnioskowanie per analogiam polega na stosowaniu jakiegoś
przepisu czy normy prawnej do przypadku podobnego, lecz nie unormo-
wanego przez przepisy prawa (zob. J. Nowacki: Analogia legis, Warszawa
1966, s. 9, 90 – 91 i inne; L. Morawski, op. cit. s. 229; uchwała Sądu Naj-
9
wyższego z dnia 27 lutego 2007 r., I KZP 36/06, OSNKW 2007, z. 3, poz.
21, s. 8). Wnioskowanie to służy wypełnianiu luk w prawie (J. Nowacki, op.
cit., s. 9, 90, L. Morawski, op. cit., s. 229).
Wracając na grunt niniejszej sprawy, jednym z kluczowych założeń
nowej ustawy o b.i.m. było wyeliminowanie z uczestnictwa w masowych
imprezach sportowych, w tym meczach piłki nożnej, osób, które swoim za-
chowaniem stworzyły zagrożenie dla bezpieczeństwa i przebiegu takiej im-
prezy. Natomiast powodem dodania art. 39 pkt 2c k.k. był m.in. „fakt, że
katalog środków karnych przewidzianych w Kodeksie karnym ma charakter
zamknięty”, a więc „wprowadzenie zakazu wstępu na imprezę masową
może nastąpić wyłącznie w drodze wprowadzenia tego środka karnego do
katalogu zawartego w kodeksie” (uzasadnienie rządowego projektu ustawy
o b.i.m. z dnia 3 października 2008 r. – druk nr 1074 Sejmu RP VI kaden-
cji). Za oczywiste należy więc uznać, że w zamyśle projektodawcy, a na-
stępnie ustawodawcy było, z jednej strony, skuteczne egzekwowanie zaka-
zu stadionowego, ale z drugiej, respektowanie wymogów prawidłowej legi-
slacji i zasad prawa karnego, w tym – odpowiedzialności karnej. Wprowa-
dzono więc do Kodeksu karnego środek karny, którego tam uprzednio nie
było. Do stwierdzenia tego faktu wystarczy zresztą porównanie art. 39 k.k.,
sprzed – i po nowelizacji. Oczywistością jest również, że konstytutywne ce-
chy tego środka nie zostały wprowadzone do katalogu znamion art. 244
k.k. Jeżeli weźmie się pod uwagę wspomniane wyżej zakazy wynikające z
zasady lex stricta, zakaz wykładni synonimicznej, zabraniający tego, aby
różnym zwrotom nadawać to samo znaczenie (zob. L. Morawski, op. cit., s.
117 – 118; § 10 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca
2002 r. w sprawie „Zasad techniki prawodawczej”, Dz. U. Nr 100, poz. 908)
oraz że ostatecznie „nie jest (...) ważne, co ustawodawca chciał powiedzieć
formułując daną normę, lecz to, co wyraził w owym przepisie” (postanowie-
nie Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 2000 r., I KZP 7/2000, OSNKW
10
2000, z. 5-6, poz. 51, trafnie przypomniane przez Sąd Rejonowy), to uzna-
nie, że zakaz wstępu na imprezę masową „zawiera się w zakresie pojęcia
zakazu przebywania w określonych miejscach, o których mowa wprost w
art. 244 k.k.” (jak stwierdzono w zażaleniu), byłoby przełamaniem norm
gwarancyjnych w celu ukarania za nierespektowanie zakazu, które nie zo-
stało skryminalizowane (spenalizowane). Wskazany wyżej zakaz przeby-
wania w określonych miejscach jest jedynie podobny do zakazu wstępu na
imprezę masową. A przecież, jak już podkreślano, warunkiem odpowie-
dzialności karnej jest zgodność zachowania się z cechami danego typu
czynu zabronionego, czyli nie tylko podobieństwo tego zachowania do za-
chowań wypełniających znamiona określonego typu czynu zabronionego
(A. Zoll (red.), op. cit., s. 56 – 57). Podzielenie zacytowanego wyżej poglą-
du autora zażalenia byłoby przede wszystkim zabronionym stosowaniem
analogii na niekorzyść. Nie zmienia tej oceny fakt, że warunkiem po-
wstrzymania się od przebywania w określonym miejscu jest przybycie
(wstęp) na to miejsce. Wszak chodzi o porównanie zakresów znaczeń ję-
zykowych znamion, a nie ich logicznych relacji.
Nie da się też rozciągnąć (rozszerzyć) zakazu przebywania w okre-
ślonych miejscach wynikającego z art. 244 k.k. na nierespektowanie obo-
wiązku osobistego stawiennictwa w jednostce organizacyjnej Policji w cza-
sie trwania imprezy masowej (art. 65 ust. 3 u.b.i.m. z 2009 r. i art. 41b § 2
k.k.) i tą drogą uznać, że doszło do karalnego naruszenia zakazu wstępu
na imprezę masową. Po pierwsze, nawet uchylenie się od obowiązku sta-
wiennictwa nie musi oznaczać przełamania zakazu wstępu na tę imprezę
(skazany może w tym czasie przebywać np. w domu i oglądać transmisję z
meczu). Po drugie (i ważniejsze), nie istnieje środek karny obowiązku sta-
wiennictwa w jednostce Policji w czasie trwania imprezy masowej. Ten ob-
owiązek łączy się jedynie z zakazem wstępu na imprezę masową. Inaczej
11
mówiąc, orzeka się tylko i wyłącznie ten zakaz, z którym jedynie połączony
jest wskazany obowiązek.
Stosowana przez ustawodawcę technika legislacyjna również nie bu-
dzi wątpliwości co do nieobjęcia penalizacją naruszenia zakazu wstępu na
imprezę masową. Wprowadzaniu do Kodeksu karnego nowego środka
karnego towarzyszyło poszerzanie zbioru znamion czynu określonego w
art. 244 k.k. o niestosowanie się do tego środka. I tak, ustawą z dnia 27
lipca 2005 r. o zmianie m.in. ustawy – Kodeks karny (Dz. U. Nr 163, poz.
1363) dodano art. 39 pkt 2b k.k. (obowiązek powstrzymywania się od prze-
bywania w określonych środowiskach lub miejscach, zakaz kontaktowania
się z określonymi osobami lub zakaz opuszczania określonego miejsca bez
zgody sądu) oraz uzupełniono art. 244 k.k. o znamiona polegające na nie-
stosowaniu się do tego obowiązku. Wprawdzie ta ustawa poszerzyła kata-
log środków karnych również o wymieniony w art. 39 pkt 2a k.k., ale nie
było tu potrzeby nowelizowania art. 244 k.k., ponieważ penalizował on już
niestosowanie się do zakazu prowadzenia działalności, a więc i określonej
w ust. 39 pkt 2a k.k. Dalej, ustawą z dnia 19 listopada 2009 r. o grach ha-
zardowych (Dz. U. Nr 201, poz. 1540) uchwalono środek karny zakazu
wstępu do ośrodków gier i uczestnictwa w grach hazardowych (art. 39 pkt
2d k.k.), zaś znamiona art. 244 k.k. rozbudowano o – naruszające ten za-
kaz.
Z domniemania racjonalności ustawodawcy wywodzić należy, że nie
wyodrębniałby on zakazu wstępu na imprezę masową, gdyby istniejący już
środek karny (tu – zakazu przebywania w określonych miejscach) mógł
realizować ten sam cel. Środki te mają za zadanie chronić zasadniczo róż-
ne dobra (por. art. 41a § 1 k.k. i 41b § 1 k.k.).
Między przepisami art. 22a u.b.i.m. z 1997 r. z art. 244 k.k. nie za-
chodziła konkurencja (ocen), którą można było usunąć przy pomocy dyrek-
tywy lex specialis derogat legi generali (przepis szczególny wyłącza przepis
12
ogólny). Zasada specjalności, rozumiana tradycyjnie, zakłada, że pomiędzy
przepisem szczególnym a przepisem ogólnym zachodzi stosunek podpo-
rządkowania – zawierania. Polega on na tym, że wszystkie elementy prze-
pisu specjalnego mieszczą się w szerszym zbiorze, tworzącym przepis
ogólny. Przyjmuje się więc, że np. art. art. 148 § 4 k.k., 149 k.k. i 150 § 1
k.k. są przepisami specjalnymi wobec art. 148 § 1 k.k. W efekcie, gdyby
uchylić te przepisy szczególne, to sprawca odpowiadałby z art. 148 § 1 k.k.
za zwykłe zabójstwo człowieka. Aby mógł on odpowiadać za zabójstwo ty-
pu uprzywilejowanego, zastosowana musi być wskazana reguła wyłączania
wielości ocen [A. Spotowski: Pomijalny (pozorny) zbieg przepisów ustawy i
przestępstw, Warszawa 1976, s. 66 – 73]. Jednak między art. 22a u.b.i.m.
z 1997 r. a art. 244 k.k. nie było takiego podporządkowania (zawierania).
Wspomniano już, że ustawodawca postanowił skryminalizować zachowa-
nie określone w art. 22a u.b.i.m. z 1997 r., dodając ten przepis. Ponadto,
analiza obu przepisów wykluczyła sytuację, aby wszystkie znamiona czynu
z art. 22a u.b.i.m. z 1997 r. mieściły się w ramach zespołu znamion art. 244
k.k., a ponadto ten pierwszy czyn zawierał jeszcze znamiona specjalizujące
(tak jak to jest w odniesieniu art. 148 § 4 k.k., 149 k.k., czy 150 § 1 k.k. do
art. 148 § 1 k.k.). Między art. 22a u.b.i.m. z 1997 r. a art. 244 k.k. zachodził
zatem stosunek wykluczania, lecz nie przez zastosowanie zasady specjal-
ności, ani ten opisany przez W. Woltera (zob. W. Wolter: Reguły wyłącza-
nia wielości ocen w prawie karnym, Warszawa 1961, s. 32 – 47; Nauka o
przestępstwie, Warszawa 1973, s. 332 – 333; J. Wróblewski: Lex generalis
a lex specialis, ZN UŁ, 1963, z. 28; K. Buchała, A. Zoll, op. cit., s. 333 –
334).
Zachodzące między komentatorami Kodeksu karnego różnice zadań
(przytoczone przez Sąd Okręgowy) dotyczyły – jak słusznie wskazano w
uzasadnieniu wniosku prokuratora Prokuratury Krajowej – nie zakresu zna-
czeniowego znamion z art. 244 k.k., lecz podstawy prawnej zakazów. We-
13
dle jednego stanowiska (M. Szewczyk), za to przestępstwo odpowiada
sprawca, który nie stosował się do środków karnych, wymienionych w tym
przepisie, zaś według innego (M. Mozgawa), art. 244 k.k. penalizuje zakazy
orzekane przez sąd także na innej podstawie prawnej (A. Marek uważa to
stanowisko za dyskusyjne, op. cit.). Ten drugi pogląd nawiązuje do wypo-
wiedzi Sądu Najwyższego z dnia 26 lutego 2004 r., I KZP 47/03, że przed-
miotem ochrony przepisu art. 244 k.k. jest orzeczenie każdego sądu (cy-
wilnego, administracyjnego lub karnego) zawierające zakaz określonej w
nim działalności, także innej niż gospodarcza (OSNKW 2004, z. 3, poz.
35). Sąd Najwyższy nie rozstrzygał więc o desygnatach pojęć objętych art.
244 k.k., lecz jasno wskazał, że przepis ten penalizuje nie tylko niestoso-
wanie się do środków karnych, ale i do innych zakazów, choć oczywiście
odpowiadających wymienionym w tymże przepisie.
W piśmiennictwie przyjmuje się, że niestosowanie się do zakazu
wstępu na imprezę masową nie jest przestępstwem z art. 244 k.k. (B. Ku-
rzępa: Przestępstwa i wykroczenia z ustawy o bezpieczeństwie imprez ma-
sowych, Prok. i Pr. 2009, z. 10, s. 83; W. Zalewski [w:] M. Królikowski, R.
Zawłocki (red.): Kodeks karny. Część ogólna, Warszawa 2010, t. II, s. 132;
R. A. Stefański: Środek karny zakazu wstępu na imprezę masową, Prok. i
Pr. 2010, z. 1-2, s. 287).
Podsumowując, zachowanie polegające na niestosowaniu się do
środka karnego zakazu wstępu na imprezę masową, określonego w art. 39
pkt 2c k.k., nie wyczerpuje znamion przestępstwa określonego w art. 244
k.k. Brak kryminalizacji tego zachowania należy traktować jako rzeczywistą
(niezamierzoną) lukę w prawie. Nie może ona być usunięta w drodze ana-
logii legis bez naruszenia zasady nullum crimen sine lege stricta. Nie ozna-
cza to jednak, że złamanie zakazu wstępu na imprezę masową w obowią-
zującym stanie prawnym nie pociągnie dla sprawcy negatywnych konse-
kwencji. W myśl art. 75 § 2 i 3 k.k., sąd władny jest zarządzić wykonanie
14
warunkowo zawieszonej kary, jeżeli skazany uchyla się od środka karnego
albo gdy inaczej rażąco narusza porządek prawny np. nie wykonuje obo-
wiązku określonego w art. 41b § 2 – 4 k.k., choćby w czasie imprezy ma-
sowej nie próbował wstępu na nią.
Poza zakresem poczynionych uwag musi pozostać kwestia odpowie-
dzialności karnej sprawcy, na którego nałożony jest ten środek karny, za
czyn z art. 60 ust. 1 u.b.i.m. z 2009 r. oraz interpretacja znamienia „wdziera
się”, zawartego w tym przepisie; nie tylko z uwagi na niepojawienie się w
niniejszej sprawie tego zagadnienia, ale również z konieczności zachowa-
nia powściągliwości w dokonywaniu w trybie art. 441 § 1 k.p.k. wykładni
ustawowych znamion przestępstwa, w szczególności stwierdzającej karal-
ność określonego zachowania (zob. trafne uwagi J. Wyrembaka: Zasadni-
cza wykładnia znamion ustawowych przestępstwa [w:] P. Winczorek (red.):
Teoria i praktyka wykładni prawa, Warszawa 2005, s. 309 i inne).
Z przytoczonych względów postanowiono jak na wstępie.