Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I PK 123/10
POSTANOWIENIE
Dnia 18 października 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska
w sprawie z powództwa B. S.
przeciwko Centrum Kongresowo-Wypoczynkowemu "Z.-R." Spółce z ograniczoną
odpowiedzialnością w R.
o wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 18 października 2010 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w O.
z dnia 9 marca 2010 r.,
odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w O. wyrokiem z dnia
9 marca 2010 r. zmienił zaskarżony przez stronę pozwaną wyrok Sądu
Rejonowego – Sądu Pracy w G. z dnia 24 września 2009 r. zasądzający od
Centrum Kongresowo – Wypoczynkowego „Z. – R.” spółki z o.o. w R. na rzecz
powódki B. S. kwotę 74.783 zł z ustawowymi odsetkami tytułem wynagrodzenia za
pracę w godzinach nadliczbowych w ten sposób, że zasądził od strony pozwanej na
rzecz powódki kwotę 69.219, 47 zł z ustawowymi odsetkami, oddalając w
pozostałym zakresie powództwo i apelację.
Strona pozwana wywiodła skargę kasacyjną od tego wyroku i opierając ją na
podstawie naruszenia prawa materialnego, tj. art. 151 k.p., art. 1514
k.p. i art. 6 k.c.
2
w związku z art. 300 k.p., a także na podstawie naruszenia przepisów
postępowania w postaci art. 6 k.c. oraz 3 w związku z art. 232 k.p.c., art. 231 k.p.c.,
art. 322 k.p.c., art. 378 § 1 zdanie pierwsze k.p.c. i art. 233 § 1 w związku z art. 391
§ 1 k.p.c., wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania.
W skardze kasacyjnej zawarty jest wniosek o przyjęcie jej do rozpoznania z
uwagi na potrzebę wykładni przepisów prawa budzących poważne wątpliwości, a
mianowicie art. 151 i art. 1544
§ 1 Kodeksu pracy przez rozstrzygnięcie kwestii
prawnej dotyczącej prawa do wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych
osób pełniących funkcje kierowników wyodrębnionych komórek organizacyjnych. W
ocenie skarżącego wykładnia gramatyczna art. 1514
§ 1 k.p. rodzi wątpliwości co
do zakresu znaczeniowego używanego przez przepis pojęcia „w razie
konieczności”, w szczególności w zakresie relacji tego pojęcia do określenia
„szczególnych potrzeb pracodawcy” z art. 151 § 1 pkt 2 k.p. Subiektywne
przekonanie pracownika o faktycznej konieczności pracy w godzinach
nadliczbowych nie uzasadnia, według skarżącego, prawa do wynagrodzenia za tę
pracę, wobec czego na pracowniku spoczywa, stosownie do treści art. 6 k.c. w
związku z art. 300 k.p., ciężar udowodnienia nie tylko tego, że wykonywał pracę w
godzinach nadliczbowych, ale także okoliczności uzasadniających stwierdzenie, że
świadczona praca nie następowała w warunkach określonych przepisami art. 1514
k.p., tj. nie istniała przesłanka „wykonywania pracy w razie konieczności” w
obiektywnym znaczeniu tego słowa. Skutkiem nieprzeprowadzenia takiego dowodu
winno być zaś oddalenie powództwa o wynagrodzenie za pracę w godzinach
nadliczbowych.
We wniosku o przyjęcie skargi do rozpoznania pozwana wskazała również, iż
„skarga kasacyjna wobec wskazanych naruszeń przepisów postępowania, które
miały istotny wpływ na treść skarżonego orzeczenia, jest oczywiście uzasadniona”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 3989
§ 1 k.p.c., Sąd Najwyższy przyjmuje skargę kasacyjną do
rozpoznania, jeżeli w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne, istnieje
potrzeba wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub
wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów, zachodzi nieważność
3
postępowania lub skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona. W związku z tym
wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania powinien wskazywać, że
zachodzi przynajmniej jedna z okoliczności wymienionych w powołanym przepisie,
a jego uzasadnienie zawierać argumenty świadczące o tym, że rzeczywiście, biorąc
pod uwagę sformułowane w ustawie kryteria, istnieje potrzeba rozpoznania skargi
przez Sąd Najwyższy.
W rozpoznawanej sprawie wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej do
rozpoznania został oparty, między innymi, na przesłance wymienionej w art. 3989
§
1 pkt 2 k.p.c., gdyż skarżący wskazał na potrzebę wykładni przepisów prawa.
Zgodnie z dotychczasowym orzecznictwem Sądu Najwyższego, przyjęcie skargi
kasacyjnej do rozpoznania z uwagi na taką okoliczność wymaga od skarżącego
określenia, które przepisy wymagają wykładni Sądu Najwyższego, ze wskazaniem,
na czym polegają związane z tym poważne wątpliwości, lub z przedstawieniem
rozbieżności występujących w orzecznictwie sądów (por. np. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 11 stycznia 2002 r., III CKN 570/01, Biuletyn SN 2002 nr 7, s.
10).
Skarżący potrzeby wykładni art. 1514
§ 1 k.p. upatruje w niejednoznaczności
terminologicznej zwrotu „w razie konieczności” w relacji do określenia „szczególne
potrzeby pracodawcy” z art. 151 § 1 pkt 2 k.p. i w związanej z tym potrzebie
rozstrzygnięcia, czy na pracowniku spoczywa ciężar dowodu na okoliczność, że nie
istniała przesłanka wynikająca z art. 1514
§ 1 k.p. „wykonywania pracy w razie
konieczności” w obiektywnym znaczeniu tego słowa.
W orzecznictwie przyjmuje się tymczasem jak dotychczas jednolicie, że
pracownicy sprawujący funkcje kierownicze mogą być zatrudniani poza normalnymi
godzinami pracy bez prawa do oddzielnego wynagrodzenia jedynie w razie
konieczności (art. 135 § 1 k.p. obowiązujący do 31 grudnia 2003 r. i art. 1514
§ 1
k.p. w aktualnym brzmieniu), a zatem reguła ta nie ma zastosowania do przypadku
stałego zatrudniania pracownika ponad ustawowy czas pracy. W takiej sytuacji
również pracownikowi zajmującemu stanowisko kierownicze przysługuje
wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych. Zwrócić uwagę należy, iż
tego rodzaju pogląd prawny jest wyrażany na tle określonych okoliczności
faktycznych, chodzi bowiem o konieczność wykonywania pracy w
4
ponadnormatywnym czasie z uwagi na wadliwą organizację pracy u konkretnego
pracodawcy. Nie występuje tu zatem problem kwalifikowania jako pracy w
godzinach nadliczbowych samego pozostawania w dyspozycji pracodawcy poza
godzinami pracy, nie ma też mowy o braku opłacalności dla pracodawcy pracy
wykonywanej w ten sposób przez pracownika, skoro realizuje on w
ponadnormatywnym czasie pracy przypisane mu obowiązki, trudno stwierdzić także
brak świadomości podmiotu zatrudniającego, że taka praca jest wykonywana, jeżeli
jej konieczność wynika z wadliwości organizacyjnych obciążających pracodawcę.
Zasady ewentualnego przysługiwania wynagrodzenia za pracę w godzinach
nadliczbowych kierownikom wyodrębnionych komórek organizacyjnych (art. 1514
§
1 k.p.) są praktycznie takie same, jak w odniesieniu do pracownika objętego
zadaniowym systemem czasu pracy. W utrwalonym orzecznictwie Sądu
Najwyższego przyjmuje się bowiem, że określenie w takim systemie przez
pracodawcę zakresu obowiązków w sposób uniemożliwiający ich wykonanie w
obowiązującym pracownika wymiarze czasu pracy uzasadnia roszczenie o
dodatkowe wynagrodzenie z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych (por.
postanowienie z dnia 7 grudnia 1999 r., I PKN 427/99, OSNAPiUS 2001 Nr 8, poz.
274 oraz wyrok z dnia 24 marca 2000 r., I PKN 553/99, OSNAPiUS 2001 Nr 15,
poz. 484; OSP 2002 Nr 2, poz. 27 z glosą S. Driczinskiego). Na tle zadaniowego
czasu pracy judykatura wypracowała zaś jednolity pogląd, że w razie sporu o
wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych pracownik musi wykazać, że
pracował w godzinach nadliczbowych, a na pracodawcy ciąży obowiązek
udowodnienia, że powierzał pracownikowi zadania możliwe do wykonania w czasie
pracy wynikającym z ogólnie przyjętych norm czasu pracy (por. wyroki Sądu
Najwyższego z dnia: 15 marca 2006 r., II PK 165/05, OSNP 2007 nr 5 – 6, poz. 69;
5 lutego 2008 r., II PK 148/07, OSNP 2009 nr 7 – 8, poz. 93; 21 maja 2008 r., I PK
262/07, LEX nr 491433; 18 sierpnia 2009 r., I PK 51/09, LEX nr 529755 i 16
października 2009 r., I PK 89/09, LEX nr 558563). Inaczej rzecz ujmując,
wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych nie przysługuje pracownikom,
zarówno zatrudnionym w zadaniowym systemie czasu pracy, jak i należącym do
kręgu osób objętych art. 1514
§ 1 k.p., jeżeli przydzielone im zadania obiektywnie
5
mogą wykonać w normatywnym czasie pracy, co musi udowodnić pracodawca, gdy
pracownik wykaże, że stale przekraczał ustawowy czas pracy.
Wbrew poglądom skarżącego, kwestia przedstawiona przez niego jako
budząca poważne wątpliwości została zatem jednolicie i jednoznacznie wyjaśniona
w orzecznictwie, wobec czego nie można uznać, iż powołując się na potrzebę
dokonania w tym kierunku wykładni wskazywanych przepisów, przekonał o
konieczności zaangażowania Sądu Najwyższego w rozstrzygnięcie tej sprawy z
uwagi na występowanie tej przesłanki „przedsądu”.
Jeżeli natomiast przesłanką wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do
rozpoznania jest twierdzenie skarżącego, iż skarga jest oczywiście uzasadniona,
powinien on w uzasadnieniu wniosku zawrzeć wywód prawny wskazujący, w czym
wyraża się ta „oczywistość" i przedstawić argumenty na poparcie tego twierdzenia.
Uzasadnienie wniosku o przyjęcie skargi w niniejszej sprawie do rozpoznania
nie zawiera zaś żadnych argumentów na poparcie twierdzenia o jej oczywistej
zasadności, zwłaszcza biorąc pod uwagę, że rozpoznanie skargi kasacyjnej
następuje tylko z przyczyn kwalifikowanych, gdyż tylko one decydują o wyniku
„przedsądu”. Powołanie się na przesłankę zawartą w art. 3989
§ 1 pkt 4 k.p.c.
zobowiązuje zatem skarżącego do przedstawienia wywodu prawnego,
uzasadniającego jego pogląd, że skarga jest oczywiście uzasadniona, przy czym, o
ile dla uwzględnienia skargi kasacyjnej wystarczy, że jej podstawa jest
usprawiedliwiona, to dla jej przyjęcia do rozpoznania konieczne jest wykazanie
kwalifikowanej postaci naruszenia przepisów prawa materialnego lub procesowego
polegającej na jego oczywistości, widocznej prima facie, przy wykorzystaniu
podstawowej wiedzy prawniczej (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16
września 2003 r., IV CZ 100/03, LEX nr 82274). Nie spełnia tego wymagania
stwierdzenie, że „skarga kasacyjna wobec wskazanych naruszeń przepisów
postępowania, które miały istotny wpływ na treść skarżonego orzeczenia, jest
oczywiście uzasadniona”. Z powyższego nie wynika bowiem ani jakie przepisy, ani
w jaki sposób doznały naruszenia, zaś podstawy skargi kasacyjnej nie podlegają
badaniu na tym etapie postępowania przed Sądem Najwyższym, w związku z czym
o tym, że skarga jest oczywiście uzasadniona nie może decydować argumentacja
zawarta w uzasadnieniu jej podstaw, co w konsekwencji oznacza, iż skarżący nie
6
zdołał przekonać o potrzebie rozpoznania jego skargi również z uwagi na
występowanie tej przesłanki „przedsądu”.
Z tych względów Sąd Najwyższy, z mocy art. 3989
k.p.c., postanowił jak w
sentencji.