Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CNP 44/10
POSTANOWIENIE
Dnia 19 listopada 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Krzysztof Strzelczyk
w sprawie z urzędu
przy uczestnictwie Fabryki Mydła C. Ś. sp. z o.o.
w K.
o rozwiązanie,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 19 listopada 2010 r.,
na skutek skargi uczestniczki Krystyny S.
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
postanowienia Sądu Okręgowego
z dnia 11 lipca 2008 r.,
odrzuca skargę.
2
Uzasadnienie
Sąd Rejonowy postanowieniem z 29 września 2006 r. rozwiązał spółkę z
ograniczoną odpowiedzialnością –Fabrykę Mydła C. Ś. Krystyna S. wniosła
apelację od powyższego postanowienia wraz z wnioskiem o dopuszczenie jej do
udziału w sprawie w charakterze uczestniczki, argumentując, iż jest wspólniczką
tejże spółki. Sąd Rejonowy postanowieniem z 31 października 2006 r. odmówił
dopuszczenia do udziału w sprawie i w konsekwencji odrzucił apelację Krystyny S.,
z kolei Sąd Okręgowy postanowieniem z 11 lipca 2008 r. oddalił zażalenie Krystyny
S. na postanowienie Sądu Rejonowego z 31 października 2006 r.
Krystyna S. wniosła skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem
postanowienia Sądu Okręgowego. Zaskarżając je w całości wskazała, że jest ono
niezgodne z art. 510 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Według art. 4255
§ 1 k.p.c. skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego wyroku powinna zawierać oznaczenie wyroku, od którego jest
wniesiona, ze wskazaniem, czy jest on zaskarżony w całości lub w części,
przytoczenie jej podstaw oraz ich uzasadnienie, wskazanie przepisu prawa,
z którym zaskarżony wyrok jest niezgodny, uprawdopodobnienie wyrządzenia
szkody, spowodowanej przez wydanie wyroku, którego skarga dotyczy, wykazanie,
że wzruszenie zaskarżonego wyroku w drodze innych środków prawnych nie było
i nie jest możliwe, a ponadto – gdy skargę wniesiono stosując art. 4241
§ 2 k.p.c.-
że występuje wyjątkowy wypadek uzasadniający wniesienie skargi, oraz wniosek
o stwierdzenie niezgodności wyroku z prawem.
Wymienione wymagania skargi mają charakter konstrukcyjny i powinny być
spełnione kumulatywnie. To oznacza, że skarga niespełniająca któregokolwiek
z nich jest dotknięta tzw. brakiem istotnym, nienaprawialnym w trybie właściwym
dla usuwania braków i podlega odrzuceniu, bez wzywania do ich usunięcia
(por. postanowienie SN z 12 czerwca 2006 r., I CNP 21/06, nie publ.,
postanowienie SN z 27 lipca 2006 r., III CNP 34/06, nie publ., postanowienia SN
z 17 stycznia 2007 r. I CNP 76/06, nie publ.).
3
Skarżący czyniąc zadość obowiązkowi wykazania, że wzruszenie
zaskarżonego orzeczenia w drodze innych środków prawnych nie było i nie jest
możliwe powinien odnieść się do konkretnych środków prawnych, nie zaś bliżej
nieokreślonych i przeprowadzić stosowny wywód, z którego wynikało by,
że konkretny środek nie jest dopuszczalny albo, że z innych względów nie mógł by
odnieść skutku. Należy przy tym podkreślić, że artykuł 4245
§ 1 pkt 5 k.p.c.
wyraźnie wskazuje, że okoliczność ta ma zostać przez skarżącego „wykazana”.
Nie wystarczy zatem samo twierdzenie skarżącego nie poparte w tym zakresie
stosowną argumentacją i przytoczeniem właściwych przepisów prawnych
(por. post. SN z 17 sierpnia 2005 r., I CNP 5/05, OSNC 2006, nr 1, poz. 17; post.
SN z 22 listopada 2006 r., V CNP 140/06, nie publ; post. SN z 30 stycznia 2008 r.,
V CNP 199/07, nie publ.).
We wniesionej skardze skarżąca nie wykazała, że wzruszenie
zaskarżonego orzeczenia w drodze innych środków prawnych nie było i nie jest
możliwe. Nie powołała, w tym zakresie, żadnej argumentacji prawnej ograniczając
się do gołosłownego stwierdzenia, że zaskarżone orzeczenie jest orzeczeniem
ostatecznym i nie podlegającym zaskarżeniu w drodze przewidzianych
w procedurze cywilnej środków odwoławczych. Skarżąca nie wyjaśniła, o jakie
środki odwoławcze w tym wypadku chodzi, a nadto pominęła, znane procedurze
cywilnej, inne środki prawne, w tym nadzwyczajne środki zaskarżenia
przysługujące od prawomocnych orzeczeń. Brak wykazania tej przesłanki powoduje
to, że skarga dotknięta jest tzw. brakiem istotnym, nienaprawialnym i podlega
odrzuceniu, bez wzywania do jego usunięcia – art. 4248
§ 1 k.p.c. (por. post. SN
z 12 czerwca 2006 r., I CNP 21/06, nie publ., post. SN z 27 lipca 2006 r., III CNP
34/06, nie publ., post. SN z 17 stycznia 2007 r. I CNP 76/06, nie publ.).
Ustawodawca, o czym już była mowa, na wnoszącego skargę o stwierdzenie
niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia nałożył nadto obowiązek
uprawdopodobnienia, że wydanie zaskarżonego orzeczenia spowodowało
wyrządzenie szkody (art. 4245
§ 1 pkt 4 k.p.c.). Należy jednak zważyć,
że uprawdopodobnienie wyrządzenia szkody poza tym, że stanowi element
konstrukcyjny przedmiotowej skargi, którego brak jest nienaprawialny i skutkuje jej
odrzuceniem ad limine przez Sąd Najwyższy (art. 4248
§ 1 k.p.c.) pełni również
4
funkcję przesłanki jej dopuszczalności. Artykuł 4241
§ 1 i 2 k.p.c. (art. 5192
§ 1 i 2
k.p.c.) stanowi bowiem, że skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia przysługuje od prawomocnego orzeczenia sądu drugiej
instancji, a wyjątkowo od prawomocnego orzeczenia sądu pierwszej instancji, gdy
przez jego wydanie stronie została wyrządzona szkoda. Zatem jeżeli stronie nie
została wyrządzona szkoda przedmiotowa skarga nie przysługuje.
Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z 31 stycznia 2006 r., IV CNP
38/05, (OSNC 2006, Nr 7-8, poz. 141) trafnie wskazał, że uprawdopodobnienie
może być rozpatrywane w dwóch aspektach, tj. w aspekcie celu, którym jest
wyrobienie przekonania organu decyzyjnego o istnieniu takiego stanu, oraz
w aspekcie środków usprawiedliwiających to przekonanie. Sąd Najwyższy
w powołanym orzeczeniu wyjaśnił następnie, że ustawa nie ogranicza skarżącego
w doborze środków, ale ze względu na to, że ich weryfikacja w tej fazie
postępowania nie jest oparta na postępowaniu dowodowym, skarżący może
poprzestać na przytoczeniu twierdzeń odwołujących się do skonkretyzowanych
okoliczności, które wydają się prawdziwe, gdyż znajdują potwierdzenie
w materiałach dołączonych do skargi lub znajdujących się w sprawie zakończonej
i przekonują o istnieniu faktów prowadzących do wniosku o powstaniu wskutek
wydania orzeczenia uszczerbku majątkowego. Istotne znaczenie ma również
konstatacja, że uprawdopodobnienie nie jest poddane ścisłym regułom
dowodzenia, natomiast musi zachować walor wiarygodności w świetle reguł logiki
i doświadczenia życiowego oraz, że konieczne jest wskazanie czasu wyrządzenia
szkody, jej postaci oraz związku przyczynowego między wystąpieniem uszczerbku
a wydaniem orzeczenia. Należy podkreślić, że chodzi w tym wypadku
o normalny, adekwatny związek przyczynowy unormowany w art. 361 § 1 k.c., zaś
brak takiego związku przyczynowego wyklucza stwierdzenie, że szkoda została
stronie wyrządzona przez wydanie orzeczenia, co czyni skargę niedopuszczalną
(zob. postanowienie SN z 27 kwietnia 2007 r., I CNP 20/07, (nie publ.).
We wniesionej skardze o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego postanowienia Sądu Okręgowego z 11 lipca 2008 r., skarżąca nie
uprawdopodobniła faktu wyrządzenia szkody przez wydanie zaskarżonego
orzeczenia. Przede wszystkim należy wskazać, że z uzasadnienia skargi
5
jednoznacznie wynika, że powstanie szkody wiąże ona w istocie z faktem wydania
innego orzeczenia niż to, które zostało zaskarżone niniejszą skargą, tj. z
postanowieniem Sądu Rejonowego z 29 września 2006 r., którym orzeczono
rozwiązanie Fabryki Mydła C. Ś. Sp. z o.o. w K. To ostatnie orzeczenie miało
charakter merytoryczny zatem mogło spowodować określone, negatywne skutki w
sferze praw i obowiązków skarżącej. Skarżąca powstanie szkody wyraźnie upatruje
w utracie, na skutek rozwiązania spółki, przysługującego jej udziału w spółce z
ograniczoną odpowiedzialnością, który w jej ocenie jest majątkowym prawem
wspólnika, z którym wiążą się określone uprawnienia. Zdaniem skarżącej z
przedmiotowym udziałem wiąże się prawo do partycypowania w majątku spółki
realnie posiadanym lub istniejącym w postaci wierzytelności lub roszczenia, przy
czym przedmiotowej spółce, z tytułu bezzasadnej nacjonalizacji majątku
przedsiębiorstwa, przysługują roszczenia reprywatyzacyjne do Skarbu Państwa.
Natomiast zaskarżone postanowienie o oddaleniu zażalenia na
postanowienie Sądu Rejonowego, którym tenże Sąd odmówił dopuszczenia do
udziału w sprawie i w rezultacie odrzucił apelację skarżącej ma charakter wyłącznie
formalny, procesowy i nie pozostaje w związku przyczynowo-skutkowym z tak
rozumianą przez skarżącą szkodą. Z punktu widzenia aktualnej sytuacji prawnej
skarżącej, która została ukształtowana przez niekorzystne dla niej postanowienie
Sądu Rejonowego z 29 września 2006 r., orzeczenie to niczego nie zmieniło.
Zważyć bowiem należy, że w wypadku gdyby skarżąca nie wniosła zażalenia, a
Sąd Okręgowy nie oddalił by tego zażalenia, to w świetle twierdzeń skarżącej
szkoda i tak by powstała. Niewątpliwie przez wydanie zaskarżonego postanowienia
niemożliwym stało się merytoryczne zweryfikowanie postanowienia o rozwiązaniu
spółki. Niemożliwość ta nie może być jednak utożsamiana z faktem powstania
szkody, którą skarżąca wyraźnie wiąże z faktem utraty udziału w spółce (zob. np.
postanowienie SN z 27 stycznia 2006 r., III CNP 18/05, (OSNC 2006, nr 7-8,
poz. 139); postanowienie SN z 27 kwietnia 2007 r., I CNP 20/07, (nie publ.);
postanowienie SN z 27 lipca 2007 r., I BU 6/07, (OSNP 2008, nr 17-18, poz. 271);
postanowienie SN z 27 lutego 2008 r., II BP 57/07, (nie publ.); postanowienie SN
z 6 marca 2008 r., II BU 45/07, (nie publ.).
6
Należy też podnieść, że skarżąca nie uprawdopodobniła faktu powstania
szkody, którą wiąże z utratą przysługującego jej udziału w spółce z ograniczoną
odpowiedzialnością, ograniczając się w tym zakresie do niczym nie popartych
twierdzeń, w szczególności, że spółce służą roszczenia reprywatyzacyjne.
Już na pierwszy ”rzut oka” widać, że tak określona szkoda ma charakter
hipotetyczny, warunkowy, bowiem uzależniona jest od tego, czy w istocie
jakiekolwiek roszczenia przysługują spółce i czy w przyszłości będą mogły zostać
skutecznie zrealizowane, z kolei jeżeli chodzi o te ostatnie okoliczności to skarżąca
nawet nie podjęła próby ich uprawdopodobnienia.
Na marginesie tylko należy podnieść, że wprawdzie skarga uczestniczki
postępowania Krystyny S. w dacie jej wniesienia przysługiwała od zaskarżonego
nią orzeczenia, to jednak w dniu 25 września 2010 r. wskutek wejścia w życie
ustawy z dnia 22 lipca 2010 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego
oraz ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. Nr 155, poz. 1037) zmienił
się stan prawny w zakresie dotyczącym, zwłaszcza kwestii dopuszczalności skargi
na niezgodność z prawem prawomocnego orzeczenia. Według art. 4241
k.p.c. w
nowym brzmieniu można żądać stwierdzenia niezgodności z prawem jedynie
prawomocnego wyroku kończącego postępowanie w sprawie. Jeżeli chodzi o inne
prawomocne orzeczenia – na które skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem
nie przysługuje – odszkodowania z tytułu szkody wyrządzonej przez wydanie
takiego orzeczenia niezgodnie prawem można, w myśl art. 4241b
k.p.c., domagać
się bez uprzedniego stwierdzenia niezgodności orzeczenia z prawem w
postępowaniu ze skargi.
W wymienionej ustawie nowelizującej Kodeks postępowania cywilnego brak
przepisu nakazującego stosowanie dotychczasowych przepisów do skarg
wniesionych przed zmianą stanu prawnego. Zatem, skoro nowelizacja nie zawiera
przepisów przejściowych, to do wprowadzonych przez nią zmian w przepisach
proceduralnych należy stosować ogólną zasadę, wedle której nowe przepisy
stosuje się od chwili ich wejścia w życie także do zaskarżania orzeczeń wydanych
wcześniej oraz do wszczętych już postępowań. W konsekwencji również z tego
względu skarga nie mogła zostać rozpoznana (zob. postanowienia SN z 21
października 2010 r., I CNP 19/10, nie publ; z 27 października 2010 r., IV CNP
7
61/10, nie publ; z 9 listopada 2010 r., IV CNP 59/10, nie publ; z 9 listopada 2010 r.,
IV CNP 60/10, nie publ; postanowienie z 22 listopada 2010 r., IV CNP 73/10,
nie publ;).
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy na podstawie art. 4248
§ 2 k.p.c.
orzekł jak w sentencji.