Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III UZ 12/10
POSTANOWIENIE
Dnia 5 stycznia 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Kazimierz Jaśkowski (przewodniczący)
SSN Halina Kiryło (sprawozdawca)
SSN Andrzej Wróbel
w sprawie z wniosku J. S.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych o przywrócenie terminu do
złożenia skargi o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym
wyrokiem Sądu Apelacyjnego w […] III Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
z dnia 30 października 2007 roku w sprawie III AUa …/07,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 5 stycznia 2011 r.,
zażalenia wnioskodawcy na postanowienie Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 24 czerwca 2010 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuje sprawę w
zakresie dopuszczalności skargi do rozpoznania Sądowi
Apelacyjnemu - Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w […]
pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach
postępowania zażaleniowego.
UZASADNIENIE
2
Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych postanowieniem z
dnia 24 czerwca 2010 r. oddalił wniosek ubezpieczonego J. S. o przywrócenie
terminu do złożenia skargi o wznowienie postępowania zakończonego
prawomocnym wyrokiem tegoż Sądu z dnia 30 października 2007 r. i odrzucił
skargę.
W uzasadnieniu postanowienia wskazano, że Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 30 października 2007 r. oddalił
apelację J. S. od wyroku Sądu Okręgowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w G. Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem został doręczony
ubezpieczonemu 3 grudnia 2007 r. W dniu 24 lutego 2010 r. J. S. wniósł skargę o
wznowienie postępowania zakończonego tymże orzeczeniem. Jako postawę
wznowienia powołał wykrycie okoliczności faktycznej istniejącej w dacie wydania
przedmiotowego wyroku i mogącej mieć wpływ na wynik sprawy, a jaką było
ustalenie w toku postępowania toczącego się przez Sądem Apelacyjnym, że
częściowa niezdolność do pracy ubezpieczonego powstała przed dniem 17
października 2007 r. i jest następstwem zespołu psychoorganicznego z ubytkami w
sferze intelektu, na które nałożyły się zmiany afektywne. Tymczasem Sąd
Apelacyjny orzekając w sprawie objętej skargą o wznowienie postępowania przyjął
– w oparciu o opinie biegłych lekarzy – iż J. S. w okresie od maja 2006 r. do
października 2007 r. był zdolny do pracy. Skarżący podniósł, że termin do
wniesienia skargi powinien być liczony od dnia, w którym zapadł wyrok Sądu
Apelacyjnego. Z ostrożności jednak, gdyby Sąd przyjął jako początkową datę biegu
terminu do dokonania tejże czynności procesowej dzień doręczenia
ubezpieczonemu opinii biegłych lekarzy, wniósł o przywrócenie terminu,
usprawiedliwiając jego uchybienie nieznajomością przepisów (wynikającą z
upośledzenia umysłowego i brakiem środków finansowych na zasięgnięcie opinii
prawnika) oraz powołując się na zasady współżycia społecznego.
Organ rentowy w odpowiedzi na skargę domagał się jej odrzucenia w uwagi
na nieoparcie jej na ustawowej podstawie oraz przekroczenie terminu do wniesienia
skargi.
W ocenie Sądu Apelacyjnego wynikający z art. 407 § 1 k.p.c. trzymiesięczny
termin do wniesienia skargi o wznowienie postępowania rozpoczął bieg w dacie
3
dowiedzenia się skarżącego o podstawie wznowienia, jaką był dzień doręczenia
ubezpieczonemu opinii sądowo – lekarskiej sporządzonej w sprawie sygn. akt III
AUa …/08, tj. 9 lipca 2009 r., a najpóźniej dzień doręczenia mu opinii
uzupełniającej, czyli 21 września 2009 r. Skarga złożona w dniu 24 lutego 2010 r.
jest zatem spóźniona. Analizując wniosek ubezpieczonego o przywrócenie
uchybionego terminy do złożenia skargi w kontekście art. 168 § 1 k.p.c. Sąd drugiej
instancji uznał, iż nie została spełniona ta przesłanka przywrócenia terminu, jaką
jest brak winy strony w opóźnieniu w dokonaniu czynności procesowej. Niewiedza
skarżącego na temat terminu do wniesienia skargi o wznowienie postępowania jest
bowiem rezultatem zaniedbań samego ubezpieczonego. Toczące się uprzednio
postępowania sądowe z jego udziałem wskazują, iż skarżący jest zorientowany w
obowiązujących procedurach i posiada znajomość niezbędnych regulacji prawnych
w zakresie obrony własnych interesów. Wnioskodawca nie uprawdopodobnił, aby
stan zdrowia uniemożliwił mu powzięcie wiedzy o terminie i sposobie złożenia
przedmiotowej skargi. Usprawiedliwieniem dla zaistniałego uchybienia terminu nie
jest też zła sytuacja finansowa ubezpieczonego, gdyż mógł on zwrócić się do sądu
o ustanowienia pełnomocnika z urzędu.
Konsekwencją przekroczenia terminu do złożenia skargi o wznowienie
postępowania i oddalenia wniosku o jego przywrócenie jest zaś odrzucenie skargi z
mocy art. 410 § 1 k.p.c.
W zażaleniu na powyższe postanowienie ubezpieczony zarzucił naruszenie:
1/ przepisów postępowania przez błędna wykładnię i niewłaściwe zastosowanie:
- art. 407 § 1 w związku z art. 233 § 1 oraz art. 365 § 1 k.p.c. polegające na
przyjęciu, że termin do wniesienia skargi o wznowienie postępowania powinien być
liczony od doręczenia stronie uzupełniającej opinii sądowo – lekarskiej, a nie od
dnia wydania wyroku Sądu Apelacyjnego w sprawie sygn. akt III AUa …/08, tj. 26
listopada 2009 r.;
- art. 168 § 1 w związku z art. 410 § 1 k.p.c. polegające na uznaniu, iż
ubezpieczony nie uprawdopodobnił braku winy w zaistniałym opóźnieniu, mimo
złożonych zeznań i opinii biegłych lekarzy;
2/ prawa materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie:
4
- art. 6 Konwencji o Ochronie Praw człowieka i Podstawowych Wolności (Dz.U. z
1993 r. Nr 61, poz. 284) oraz art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483
)polegające na niezróżnicowaniu sytuacji ubezpieczonego mającego ubytki w
sferze intelektu (rozpoznanie zespołu psychoorganicznego) i w związku z tym
niedoprowadzeniu do faktycznej równości (dyskryminacja pozytywna,
uprzywilejowanie wyrównawcze) oraz niewzięciu pod uwagę zasad współżycia
społecznego, które w stanie faktycznym dotyczącym ubezpieczonego przemawiają
za przywróceniem uchybionego terminu.
Żalący się wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie
sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania oraz zasądzenie
kosztów postępowania według norm przepisanych.
W uzasadnieniu środka odwoławczego ubezpieczony wskazał, że uzyskał
pewność o istnieniu ubytków w sferze intelektualnej, obniżających jego wydolność,
dopiero w dniu ogłoszenia wyroku sądowego. Od tej daty należy więc liczyć bieg
terminu do złożenia skargi o wznowienie postępowania. Gdyby jednak Sąd przyjął
inny moment początkowy biegu tegoż terminu, to opóźnienie w jego uchybieniu
nastąpiło bez winy strony. To, że skarżący radził sobie w innych postępowaniach,
nie może być obecnie argumentem za oddaleniem wniosku o przywrócenie
ustawowego terminu do złożenia skargi. Zaradność ubezpieczonego sprowadzała
się bowiem do tego, że przy pomocy osoby trzeciej, niebędącej prawnikiem,
skarżący stosował się do pouczeń sądowych odnośnie do trybu wniesienia środków
odwoławczych od wyroków. Nie były to więc skomplikowane czynności. Natomiast
wiedzy na temat trybu i terminu złożenia skargi o wznowienie postępowania nie
posiada nawet wykształcony człowiek. Zwykle takiej informacji może udzielić
jedynie profesjonalny pełnomocnik. Nie pobierając renty, skarżący nie posiadał
środków na ustanowienie pełnomocnika. Ubezpieczony jest zaś w wyjątkowej
sytuacji, gdyż cierpi na rozpoznany przez biegłych lekarzy zespół
psychoorganiczny, a schorzenie to występowało w trakcie biegu terminu do
złożenia przedmiotowej skargi. Nieprzywrócenie uchybionego terminu oznacza
dyskryminowanie osoby niepełnosprawnej. Rozważając wniosek skarżącego o
przywrócenie uchybionego terminu Sąd Apelacyjny powinien wziąć pod uwagę
5
wszystkie okoliczności sprawy, by nie przywracać terminu pochopnie, ale też nie
pozbawiać strony możliwości obrony swych praw. Za przywróceniem terminu w
niniejszej sprawie przemawiają zaś dodatkowo zasady współżycie społecznego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Analizę prawidłowości zaskarżonego orzeczenia rozpocząć wypada od
przypomnienia, iż postanowienie sądu drugiej instancji odrzucające skargę o
wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem sądowym jest
postanowieniem kończącym postępowanie w sprawie w rozumieniu art.3941
§ 2
k.p.c. Jeżeli zapadło ono w sprawie, w której przysługuje skarga kasacyjna, może
być przedmiotem zażalenia do Sądu Najwyższego. Cechy zaskarżalności środkiem
odwoławczym nie ma natomiast postanowienie oddalające wniosek o przywrócenie
terminu do wniesienia tegoż nadzwyczajnego środka zaskarżenia. Postanowienie
takie nie kończy postępowania w sprawie. Sytuuje się ono w kategorii postanowień,
o których mowa w art. 380 k.p.c. Sąd Najwyższy może więc na podstawie tego
przepisu, poprzez odesłanie zawarte w art. 3941
§ 3 k.p.c. w związku z art. 39821
k.p.c., na wniosek strony, rozpatrując zażalenie na postanowienie odrzucające
skargę o wznowienie postępowania, rozpoznać także, mające wpływ na jego
wydanie, postanowienie oddalające wniosek o przywróceniu terminu do wniesienia
skargi (por. uzasadnienia uchwał składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia
31 maja 2000 r., III ZP 1/00, OSNC 2001 nr 1, poz. 1 i z dnia 6 października 2000
r., III CZP 31/00, OSNC 2001 nr 2, poz. 22 oraz uzasadnienia postanowień Sądu
Najwyższego z dnia 11 sierpnia 1999 r., I CKN 367/99, OSNC 2000 nr 3, poz. 48, z
dnia 15 grudnia 2005 r., I UZ 32/05, niepublikowanego i z dnia 19 lipca 2007 r., I UZ
15/07, niepublikowanego).
Godzi się podkreślić, że w postępowaniu cywilnym obowiązuje wyrażona w
art. 365 § 1 k.p.c. zasada niewzruszalności prawomocnych wyroków sądowych.
Przepisy określające warunki, na jakich może nastąpić uchylenie lub zmiana
prawomocnego wyroku muszą być zatem, jako wyjątek od wspomnianej reguły,
interpretowane ściśle. Skarga o wznowienie postępowania podlega badaniu przez
sąd pod kątem dopuszczalności o dwojakim charakterze, to jest dopuszczalności
6
samej skargi oraz dopuszczalności wznowienia postępowania. O dopuszczalności
skargi decyduje zaś zachowanie ustawowego terminu do jej wniesienia (art. 407 i
art. 408 k.p.c.) oraz oparcie skargi na ustawowych podstawach wymienionych w
art. 401, art. 401¹ i art. 403 k.p.c.
Wniesienie skargi o wznowienie postępowania ograniczone jest dwoma
terminami przewidzianymi w art. 407 i art. 408 k.p.c. Trzymiesięczny termin do
wniesienia skargi wynikający z art. 407 k.p.c. określa czasową dopuszczalność
żądania wznowienia postępowania, opierającą się na powiązaniu przyczyny
wznowienia ze świadomością jej istnienia. Natomiast pięcioletni termin wynikający z
art. 408 k.p.c. wskazuje okres, w którym – przy jednoczesnym zachowaniu terminu
z art. 407 k.p.c. - w ogóle dopuszczalne jest domaganie się wznowienia
postępowania. Przy ocenie dopuszczalności skargi o wznowienie postępowania
zasadnicze znaczenie ma krótszy, trzymiesięczny termin biegnący od chwili
powzięcia przez stronę wiedzy o podstawie wznowienia, natomiast dłuższy,
pięcioletni termin ma charakter zaporowy, poza który nie może wykroczyć
wspomniany termin trzymiesięczny (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17
października 2008 r., II UZ 31/08, OSNP 2010, nr 11 – 12, poz. 139). Początek
trzymiesięcznego terminu do wniesienia skargi o wznowienie postępowania zależy
od ustawowej podstawy wznowienia. W niniejszym przypadku podstawą
wznowienia jest - zgodnie z art. 403§2 k.p.c. - późniejsze wykrycie okoliczności
faktycznej, która mogła mieć wpływ na wynik sprawy, a z której strona nie mogła
skorzystać w poprzednim postępowaniu, to jest ustalenie w procesie toczącym się
przed Sądem Apelacyjnym pod sygn. akt III AUa …/08, że w następstwie zespołu
psychoorganicznego z ubytkami w sferze intelektualnej ubezpieczony J. S. był
osobą częściowo niezdolną do pracy przed dniem 17 października 2007 r. Skoro
zatem skarżący uzyskał wiedzę na ten temat ze sporządzonej w tejże sprawie opinii
sądowo – lekarskiej, słusznie Sąd Apelacyjny przyjął jako początkowy moment
biegu trzymiesięcznego terminu do wniesienia skargi o wznowienie postępowania
chwilę doręczenia stronie odpisu opinii uzupełniającej, zawierającej ostateczne
stanowisko biegłych w spornej kwestii, czyli dzień 21 września 2009 r. Skarga
wniesiona w dniu 24 lutego 2010 r. jest zatem spóźniona.
7
Oceniając zasadność wniosku ubezpieczonego o przywrócenie terminu do
złożenia skargi o wznowienie postępowania warto zauważyć, że w świetle art.168 §
1 i 2 k.p.c. żądanie tej treści może zostać uwzględnione tylko wtedy, gdy uchybienie
terminu do dokonania czynności procesowej pociąga za sobą ujemne dla strony
skutki, a opóźnienie nastąpiło bez winy wnioskodawcy.
Co do pierwszej z wymienionych przesłanek przywrócenia uchybionego
terminu trzeba stwierdzić, iż przekroczenie przez ubezpieczonego terminu do
wniesienia skargi o wznowienie postępowania ma dla niego negatywne
konsekwencje procesowe, gdyż implikuje odrzucenie skargi z mocy art. 410 § 1
k.p.c.
Pozostaje rozważyć, czy w rozpoznawanej sprawie spełnione zostało drugie
z ustawowych kryteriów przywrócenia uchybionego terminu do dokonania
czynności procesowej, a mianowicie brak winy ubezpieczonego w zaistnieniu
opóźnienia we wniesieniu skargi. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje
się, że uwzględnienie wniosku o przywrócenie uchybionego terminu może nastąpić
tylko w sytuacji, gdy zachowaniu się strony nie można przypisać znamion winy w
jakiejkolwiek jej postaci, również winy polegającej na zwykłym niedbalstwie. Przy
ocenie braku winy w niedochowaniu terminu procesowego bierze się zaś pod
uwagę miernik należytej staranności, jakiej można wymagać od człowieka
przejawiającego dbałość o swe własne, życiowo ważne sprawy. Analizy tej
dokonuje się przy tym w kontekście całokształtu okoliczności konkretnej sprawy
(por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 6 października 1998 r., II CKN 8/98,
LEX nr 50679, z dnia 27 października 1998 r., II PKN 385/98, OSNP 1999 nr 23,
poz. 753, z dnia 12 marca 1999 r., I PKN 76/99, OSNP 2001 nr 11, poz.431, z dnia
14 kwietnia 1999 r., II UKN 555/98, OSNP 2000 nr 14, poz. 561, z dnia 22 lipca
1999 r., I PKN 273/98, OSNP 2000 nr 20, poz. 757, z dnia 29 października 1999 r.,
I CKN 556/98, LEX nr 50702, z dnia 10 stycznia 2007 r., I CZ 108/06, Lex nr
258547, z dnia 26 kwietnia 2007 r., III CZ 22/07, LEX nr 319631 i z dnia 30 maja
2007 r., II CSK 167/07, LEX nr 346193). Trudności (przeszkody) uniemożliwiające
stronie zachowanie terminu do dokonania czynności procesowej nie muszą mieć
też charakteru zdarzeń nadzwyczajnych (por. postanowienia Sądu Najwyższego z
dnia 2 sierpnia 2006 r., I UZ 13/06, OSNP 2007 nr 15-16, poz.238).
8
W judykaturze wyrażony jest pogląd, iż brak winy występuje między innymi
w razie choroby strony lub jej pełnomocnika, która uniemożliwia podjęcie działania
nie tylko osobiście, ale i skorzystania z pomocy innych osób. Innymi słowy, choroba
strony (pełnomocnika), która nie wyklucza podjęcia działania choćby przy pomocy
osób trzecich, nie uzasadnia przywrócenia terminu do dokonania czynności
procesowej (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 października 2005 r.,
III CZ 79/05, niepublikowane i z dnia 11 stycznia 2007 r., II CZ 116/06, LEX nr
258551). Dla prawidłowego zrozumienia tej linii orzecznictwa niezbędne jest jednak
podkreślenie różnicy pomiędzy stanem zdrowia fizycznego i psychicznego strony
mającej dokonać danej czynności procesowej. W przypadku, gdy w grę wchodzi
złożenie środka zaskarżenia, trzeba pamiętać, iż to strona (a nie pełnomocnik czy
osoba trzecia) decyduje o jego wniesieniu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z
dnia 15 listopada 2001 r., III CZ 99/01, LEX nr 52765). Zatem o ile w sytuacji, gdy
strona nie doznaje żadnych zakłóceń w sferze psychicznej i podejmuje decyzję
o skorzystaniu z konkretnego środka zaskarżenia, a obłożna choroba utrudnia jej
dokonanie wymaganych w tym zakresie czynności, należy rozważać, czy możliwe
było skorzystanie przez nią z pomocy osoby trzeciej w roli swego rodzaju posłańca.
Jeśli jednak schorzenie ma charakter psychiczny i uniemożliwia stronie prawidłową
ocenę sytuacji oraz zadecydowanie o złożeniu środka zaskarżenia, nikt inny nie
może wyręczyć jej w tym zakresie. Brak winy w niedokonaniu w terminie czynności
procesowej przyjmuje się także wtedy, gdy strona z powodu choroby błędnie
zrozumiała pouczenie o sposobie i terminie dokonania tejże czynności, a tym
bardziej gdy wskutek nieobecności na rozprawie poprzedzającej wydanie wyroku
nie otrzymała tego rodzaju pouczenia (por. postanowienie Sądu Najwyższego z
dnia 5 stycznia 2006 r., I UZ 38/05, OSNP 2007 nr 1-2, poz. 32).
Trzeba jednak pamiętać, że występując o przywrócenie terminu do
dokonania czynności procesowej strona zobowiązana jest do uprawdopodobnienia
okoliczności uzasadniających tego rodzaju żądanie. Uprawdopodobnienie oznacza
zaś przytoczenie twierdzeń i wskazanie okoliczności, z których wynika przekonanie
o prawdziwości tych twierdzeń. Ustawowy warunek uprawdopodobnienia
okoliczności usprawiedliwiających niedokonanie czynności procesowej w terminie
powoduje zatem złagodzenie rygorów dowodowych w tym zakresie (por.
9
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 maja 2006 r., V CZ 29/06, LEX nr
200921). Na takie zaś okoliczności wskazał skarżący we wniosku o przywrócenie
uchybionego terminu do wniesienia skargi o wznowienie postępowania.
Prawdą jest, że J. S. prawidłowo i bez opóźnień dokonywał czynności
procesowych we wcześniejszych postępowaniach przed sądami. Nie jest to jednak
argument przemawiający za przyjęciem winy strony w uchybieniu terminowi do
wystąpienia ze skargą o wznowienie postępowania. Godzi się zauważyć, że
ubezpieczony uprzednio otrzymywał pouczenia o terminie i sposobie wniesienia
zwykłych środków odwoławczych. Tryb zaskarżania orzeczeń na różnych etapach
postępowania sądowego nie jest zaś taki sam. Stąd wiedza na ten temat uzyskana
we wcześniejszych fazach procesu nie wystarcza dla prawidłowego złożenia
nadzwyczajnego środka zaskarżenia, jakim jest skarga o wznowieni postępowania
zakończonego prawomocnym wyrokiem sądowym. Tym bardziej, że strony nie są
pouczane o sposobie i terminie do dokonania tejże czynności procesowej.
Oczywiście fakt ten nie przesądza o zasadności wniosku o przywrócenie
uchybionego terminu, ale należy analizować go w powiązaniu z pozostałymi
okolicznościami sprawy. W rozpoznawanym przypadku na brak stosownej wiedzy
prawnej w kwestii możliwości skorzystania przez stronę z przedmiotowego środka
zaskarżenia nałożyły się zaś kłopoty zdrowotne samego ubezpieczonego związane
ze stanem jego psychiki, a potwierdzone opinią sądowo – lekarską sporządzoną w
sprawie toczącej się przed Sądem Apelacyjnym pod sygn. akt. III AUa …/08.
Okoliczności te nie mogą pozostać bez wpływu na ocenę istnienia zawinienia
żalącego się w opóźnieniu w złożeniu skargi. Rozważając w kontekście
unormowania art. 168 § 1 k.p.c. wniosek o przywrócenie terminu do dokonania
czynności procesowej należy zatem brać pod uwagę łącznie wszystkie okoliczności
sprawy, gdyż tworzą one zespół uwarunkowań, w jakich doszło do przekroczenia
terminu i przesądzają o istnieniu lub braku winy strony w powstałym opóźnieniu.
Prawdą jest, że ocena braku winy w niedochowaniu terminu do dokonania
czynności procesowej pozostawiona została uznaniu sądu. Orzekając w
przedmiocie przywrócenia uchybionego terminu sąd powinien jednak rozważyć
wszystkie aspekty danego przypadku tak, aby nie uwzględniać tego rodzaju
wniosku zbyt pochopnie, ale też nie zamykać stronie drogi do obrony swoich praw.
10
Nierozważne oddalenie wniosku o przywrócenie uchybionego terminu ma wszakże
dla strony poważne, negatywne konsekwencje w postaci niemożności skutecznego
złożenia środka zaskarżenia.
Poza sferą zainteresowań Sądu Najwyższego pozostaje kwestia spełnienia
w niniejszej sprawie drugiej przesłanki dopuszczalności skargi o wznowienie
postępowania, jaką jest jej oparcie na ustawowej podstawie, gdyż zagadnienie to
nie było dotychczas przedmiotem analizy Sądu drugiej instancji.
Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy na mocy art. 3941
§ 2 k.p.c. i
art.39815
§ 1 k.p.c. w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c. orzekł jak w sentencji
postanowienia. O kosztach postępowania zażaleniowego rozstrzygnięto stosownie
do art. 108 § 2 w związku z art. 398²¹ i art. 394¹ § 3 k.p.c.