Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UZ 49/10
POSTANOWIENIE
Dnia 3 lutego 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Zbigniew Hajn
SSN Zbigniew Korzeniowski
w sprawie z wniosku TWF Metale M. Ł. Usługi Różne
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o wydanie interpretacji w sprawie kontroli płatnika składek,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 3 lutego 2011 r.,
zażalenia organu rentowego na postanowienie Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 4 listopada 2010 r.,
oddala zażalenie.
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 4 listopada 2010 r. Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych odrzucił zażalenie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
od postanowienia tego Sądu z dnia 30 czerwca 2010 r., którym Sąd ten uchylił
wyrok Sądu Okręgowego i stwierdzając swoją niewłaściwość, przekazał sprawę do
rozpoznania Prezesowi Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
W uzasadnieniu powyższego postanowienia Sąd Apelacyjny stwierdził, że
zgodnie z art. 3941
§ 1 k.p.c. zażalenie do Sądu Najwyższego przysługuje tylko na
postanowienia sądu drugiej instancji odrzucające skargę kasacyjną i skargę o
stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia oraz co do
kosztów procesu, które nie były przedmiotem rozstrzygnięcia sądu pierwszej
2
instancji. Nadto możliwość wniesienia zażalenia kierowanego do Sądu
Najwyższego jest ograniczona treścią art. 3941
§ 2 k.p.c., w myśl którego
wniesienie zażalenia jest dopuszczalne tylko na postanowienie sądu drugiej
instancji kończące postępowanie w sprawie i tylko w sprawach, w których
przysługuje skarga kasacyjna. Wyjątkiem od tej zasady wykluczającym
dopuszczalność złożenia zażalenia jest wydanie postanowienia przez sąd drugiej
instancji w wyniku rozpoznania zażalenia na postanowienie sądu pierwszej instancji
oraz w przedmiocie uregulowanym w art. 3981
§1 k.p.c. Sąd Apelacyjny zauważył,
że zaskarżone postanowienie jest postanowieniem kończącym postępowanie w
sprawie i wydanym w sprawie, w której przysługuje prawo wniesienia skargi
kasacyjnej, ale nie dotyczy żadnej z powyższych kwestii oraz objęte jest
wyłączeniem z możliwości złożenia zażalenia.
Sąd Apelacyjny podkreślił następnie, że zgodnie z art. 3981
§ 1 k.p.c. skarga
kasacyjna do Sądu Najwyższego przysługuje od wydanego przez sąd drugiej
instancji prawomocnego wyroku lub postanowienia w przedmiocie odrzucenia
pozwu albo umorzenia postępowania kończących postępowanie w sprawie.
Niewątpliwie zaskarżone postanowienie Sądu Apelacyjnego jest postanowieniem
kończącym postępowanie w sprawie i rodzaj zapadłego rozstrzygnięcia wyczerpuje
dyspozycję przytoczonej normy prawnej. Sąd Apelacyjny uchylając zaskarżony
wyrok nie odrzucił odwołania, ale uznając swoją niewłaściwość przekazał sprawę
do rozpoznania właściwemu organowi, stosując przepis szczególny art. 464 § 1
k.p.c. znajdujący zastosowanie w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń
społecznych.
Sąd Apelacyjny podkreślił, że w sprawach z zakresu ubezpieczeń
społecznych orzeczenie o odrzuceniu odwołania należy traktować jako
postanowienie w przedmiocie odrzucenia pozwu w rozumieniu art. 3981
§ 1 k.p.c.
(por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 października 2009 r., II UK 81/09,
niepublikowane). W sytuacji kiedy sąd stosując przepis szczególny art. 464 § 1
k.p.c., przekazuje sprawę do rozpoznania właściwemu organowi, stwierdzając
swoją niewłaściwość, to wydane postanowienie nadal należy traktować jako
wydane w kwestii odrzucenia pozwu z powodu niedopuszczalności drogi sądowej.
W uchwale z dnia 9 czerwca 2005 r. (II PZP 4/05, OSNP z 2005 r. nr 23, poz. 367)
3
Sąd Najwyższy przyjął bowiem, że na postanowienie sądu drugiej instancji
oddalające zażalenie na postanowienie sądu pierwszej instancji o przekazaniu
sprawy do rozpoznania wojewódzkiemu sądowi administracyjnemu przysługuje
kasacja. W świetle powyższego w niniejszej sprawie również postanowienie Sądu
Apelacyjnego winno być zaskarżone skargą kasacyjną.
Zażalenie na powyższe postanowienie złożył Zakład Ubezpieczeń
Społecznych, zaskarżając je w całości, wnosząc o jego zmianę poprzez
uwzględnienie zażalenia, uchylenie zaskarżonego postanowienia i zobowiązanie
Sądu Apelacyjnego do merytorycznego rozpoznania apelacji.
W uzasadnieniu zażalenia skarżący podniósł, że z treści zaskarżonego
postanowienia wynika, iż podstawą uchylenia zaskarżonego wyroku Sądu
Okręgowego było to, iż odwołanie od decyzji wydanej na podstawie art. 10 ustawy z
dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (jednolity tekst: Dz.U. z
2010 r. nr 220, poz. 1447 ze zm.) winno być rozpatrzone w trybie przepisów k.p.a.
przez Prezesa ZUS. W ocenie skarżącego ze stanowiskiem tym nie można się
zgodzić, gdyż odwołania od decyzji ZUS w sprawie interpretacji winny być
rozpatrywane przez sąd powszechny. Takie stanowisko wynika bezpośrednio z
treści art. 83 ust 1 i 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie
ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze
zm.). Z przepisu tego jednoznacznie wynika, że odwołania od decyzji ZUS
rozpatrywane są w trybie i według zasad kodeksu postępowania cywilnego.
Sąd Najwyższy zważył co następuje:
Zgodnie z art. 3941
k.p.c. zażalenie do Sądu Najwyższego przysługuje: 1) na
postanowienie sądu drugiej instancji odrzucające skargę kasacyjną oraz skargę o
stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia (art. 3941
§ 1
k.p.c.), oraz 2) na postanowienie sądu drugiej instancji kończące postępowanie w
sprawie, w której przysługuje skarga kasacyjna, z wyjątkiem: a) postanowień, o
których mowa w art. 3981
k.p.c. (czyli postanowień w przedmiocie odrzucenia
pozwu albo umorzenia postępowania kończących postępowanie w sprawie, od
których przysługuje skarga kasacyjna), a także b) postanowień wydanych w wyniku
4
rozpoznania zażalenia na postanowienie sądu pierwszej instancji (art. 3941
§ 2
k.p.c.).
Mając powyższe na uwadze należy stwierdzić, że w rozpoznawanej sprawie
należało wyjść od oceny charakteru prawnego postanowienia uchylającego wyrok
Sądu Okręgowego ze względu na stwierdzenie niewłaściwości sądu i
przekazującego sprawę do rozpoznania Prezesowi ZUS.
Nie budzi żadnych wątpliwości w orzecznictwie stanowisko, że od decyzji
organu rentowego przysługuje odwołanie do sądu ubezpieczeń społecznych, a jego
wniesienie rozpoczyna fazę postępowania sądowego, czyli otwiera się wówczas
droga sądowa w rozumieniu art. 2 i 199 § 1 pkt 1 k.p.c. Odwołanie od decyzji
organu rentowego spełnia więc rolę pozwu (por. postanowienie Sądu Najwyższego
z dnia 19 czerwca 1998 r., II UKN 105/98, OSNAPiUS 1999 nr 16, poz. 529).
Dlatego też przyjmuje się, że postanowienie sądu drugiej instancji oddalające
zażalenie na postanowienie sądu pierwszej instancji o odrzuceniu odwołania od
decyzji organu rentowego należy traktować jako postanowienie „w przedmiocie
odrzucenia pozwu" w rozumieniu art. 3981
§ 1 k.p.c. (por. postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 29 maja 2006 r. I UK 314/05, OSNP 2007, nr 11-12, poz. 173,
z dnia 17 stycznia 2001 r., II UZ 141/00, OSNAPiUS 2002 nr 19, poz. 472, oraz z
dnia 30 września 2008 r., II UZ 41/08, niepublikowane, a także uzasadnienie
uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 9 czerwca 2005 r., II
PZP 4/05, OSNP 2005 nr 23, poz. 367). Biorąc pod uwagę specyfikę postępowania
odrębnego w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych należy, odnosząc się
do uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 9 czerwca 2005 r., II
PZP 4/05, stwierdzić, że na postanowienie sądu drugiej instancji oddalające
zażalenie na postanowienie sądu pierwszej instancji o przekazaniu sprawy do
rozpoznania wojewódzkiemu sądowi administracyjnemu przysługuje kasacja
(obecnie skarga kasacyjna). W uzasadnieniu powyższej uchwały Sąd Najwyższy
podkreślił, że w sprawach z zakresu prawa pracy odrzucenie pozwu z powodu
niedopuszczalności drogi sądowej jest niemożliwe, jeżeli do rozpoznania sprawy
właściwy jest inny organ - w takim wypadku sąd pracy powinien przekazać sprawę
temu organowi. Regulację taką zawiera art. 464 § 1 k.p.c., który ma zastosowania
również w postępowaniu odrębnym z zakresu ubezpieczeń społecznych.
5
Przekazanie sprawy do rozpoznania właściwemu organowi nie zmienia jednak
przyczyny wydania takiego postanowienia, gdyż jest nią niedopuszczalność drogi
sądowej, czyli bezwzględna przesłanka procesowa, która we wszystkich innych
kategoriach spraw rozpoznawanych w postępowaniu cywilnym prowadzi do
odrzucenia pozwu (art. 199 § 1 pkt 1 k.p.c.). Zatem postanowienia sądów pracy i
ubezpieczeń społecznych w przedmiocie przekazania sprawy innemu organowi do
rozpoznania ze względu na stwierdzenie niedopuszczalności drogi sądowej należy
uznać za równoznaczne z postanowieniami o odrzuceniu pozwu z powodu
niedopuszczalności drogi sądowej, na które przysługuje skarga kasacyjna (por.
postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 5 grudnia 1996 r., I PKN 34/96,
OSNAPiUS 1997, nr 13, poz. 237 oraz z dnia 28 września 2001 r., I PZ 58/01,
OSNP 2003, nr 19, poz. 466).
Mając powyższe na uwadze należało stwierdzić, że wbrew twierdzeniom
organu rentowego zaskarżone postanowienie Sądu Apelacyjnego nie jest
wymienione w art. 3941
k.p.c. jako rodzaj orzeczenia, od którego przysługuje
stronom prawo złożenia zażalenia do Sądu Najwyższego, gdyż stanowi ono
wyjątek, o którym mowa w art. 3941
§ 2 k.p.c. i zgodnie z art. 3981
k.p.c. jest
postanowieniem, na które przysługuje skarga kasacyjna.
Wobec prawidłowości zaskarżonego postanowienia Sąd Najwyższy z mocy
art. 398¹4
w związku z art. 394¹ § 3 k.p.c. orzekł o oddaleniu zażalenia.