Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CSK 110/10
POSTANOWIENIE
Dnia 4 lutego 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Hubert Wrzeszcz (przewodniczący)
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz
SSA Maria Szulc (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku R. P.
przy uczestnictwie Skarbu Państwa – Prezydenta Miasta K. i in. ,
o ustanowienie służebności drogi koniecznej,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 4 lutego 2011 r.,
skargi kasacyjnej uczestnika Wspólnoty Mieszkaniowej Budynku […]
od postanowienia Sądu Okręgowego w […]
z dnia 27 października 2009 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i sprawę przekazuje Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
Wnioskodawca R. P. wniósł o ustanowienie służebności drogi koniecznej na
rzecz nieruchomości władnącej oznaczonej nr 57/1, obciążającej nieruchomość
położoną przy ul. S. , składającą się z działek numer 68/1, stanowiącą własność
Gminy Miejskiej, oraz numer 68/2, będącą własnością Skarbu Państwa.
Wnioskodawca wniósł również o odroczenie wykonywania służebności do czasu
wykonania na jego koszt barierek zabezpieczających dla pieszych usytuowanych
2
przed wejściem do klatek schodowych budynków znajdujących się na działce nr
68/1 oraz o rozłożenie wynagrodzenia z tytułu ustanowienia służebności na raty na
okres 5 lat w stosunku do Wspólnoty Mieszkaniowej oraz na okres 10 lat wobec
Gminy Miejskiej. Uczestnik – Wspólnota Mieszkaniowa budynku przy ul S. wniosła
o ustanowienie służebności na działce nr 56/2.
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Okręgowy zmienił postanowienie Sądu
Rejonowego z dnia 15 grudnia 2009 r., zasądzając od wnioskodawcy na rzecz
Gminy Miejskiej kwotę 16.288,32 zł oraz na rzecz Wspólnoty Mieszkaniowej kwotę
55.911,68 zł wobec uznania, że brak jest podstaw do zasądzenia solidarnie
wynagrodzenia na rzecz właścicieli nieruchomości obciążonych, a w pozostałym
zakresie apelację oddalił. Orzeczenie to wydane zostało na skutek apelacji
uczestnika postępowania – Wspólnoty Mieszkaniowej od postanowienia Sądu
pierwszej instancji, ustanawiającego służebność przejazdu i przechodu przez
nieruchomość składającą się z działek 68/1 i 68/2 na rzecz każdoczesnego
właściciela nieruchomości obejmującej działkę nr 57/1. Wykonywanie służebności
zostało odroczone do czasu sporządzenia przez wnioskodawcę barierek
zabezpieczających na działce nr 68/1 oraz ustawienia znaku ograniczającego
dopuszczalną prędkość poruszania się pojazdów w tym miejscu. Tytułem
wynagrodzenia za ustanowienie służebności Sąd Rejonowy zasądził od
wnioskodawcy na rzecz Skarbu Państwa kwotę 83.246 zł oraz solidarnie na rzecz
Wspólnoty Mieszkaniowej budynku przy ul. S. i Gminy Miejskiej K. kwotę 72.200 zł.
W uzasadnieniu zaskarżonego rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy uznał za
prawidłowo ustalony stan faktyczny i wskazał, że Sąd Rejonowy zasadnie obciążył
służebnością drogi koniecznej nieruchomość składającą się z działek nr 68/1 i 68/2,
zważywszy na funkcjonalność tego rozwiązania oraz najmniejszy stopień jego
uciążliwości spośród możliwych wariantów przebiegu drogi koniecznej. Trafnie
również orzekł Sąd pierwszej instancji o oddaleniu wniosku skarżącej
o przeprowadzenie dowodu z uzupełniającej opinii biegłego. Właściciel
nieruchomości obejmującej działkę nr 68/2, której miałaby dotyczyć ta opinia nie
zgłaszał bowiem, żadnych zastrzeżeń co do przebiegu szlaku na tym odcinku,
a ponadto dodatkowe wyjaśnienia biegłego nie wniosłyby nic do zgromadzonego
materiału sprawy. Sąd Okręgowy nie stwierdził także, by wobec treści art. 6 ustawy
3
z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali (Dz. U. Nr 80 z 2000 r., poz. 903
z późn. zm.), którykolwiek ze współwłaścicieli lokali nie był reprezentowany
należycie w toku postępowania, bowiem interesy ogółu właścicieli wyodrębnionych
lokali reprezentowała Wspólnota Mieszkaniowa. Stąd, skoro niektórzy z właścicieli
nie zgłosili udziału w postępowaniu, oraz jeden z nich nie miał zdolności sądowej,
brak jest podstaw do przyjęcia, że doszło do naruszenia art. 510 § 2 k.p.c. Powołał
nadto pogląd wyrażony w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 13 kwietnia
2000 r., III CKN 33/97 (OSNC 1997/12/97), iż nie wezwanie do udziału w sprawie
zainteresowanego, który nie jest uczestnikiem postępowania, stanowi uchybienie
procesowe nie powodujące nieważności postępowania. Sąd II instancji za
niezasadne uznał natomiast solidarne zasądzenie wynagrodzenia z tytułu
ustanowienia służebności na rzecz skarżącej i Gminy Miejskiej, motywując to
brakiem przewidzianych w art. 369 k.c. przesłanek solidarności biernej. Gmina
Miejska pozostaje właścicielem nieruchomości, zaś właścicielom poszczególnych
wyodrębnionych lokali przysługuje związany z nimi udział w prawie wieczystego
użytkowania. Wskazał, że z uwagi na treść art. 233 k.p.c. posiadają oni
uprawnienie do pobierania pożytków i innych korzyści, a ponieważ ponosić będą
uciążliwości związane z ustanowieniem służebności gruntowej, właściwym jest
zasądzenie na rzecz Wspólnoty wynagrodzenia w wysokości odpowiadającej
łącznemu udziałowi we współużytkowaniu wieczystym wszystkich współwłaścicieli
tj. 77,44%.
Skargę kasacyjną od powyższego postanowienia uczestnik postępowania
Wspólnota Mieszkaniowa oparła na obu podstawach art. 398 § 1 k.p.c. W zakresie
podstawy naruszenia prawa materialnego skarżąca zarzuciła naruszenie art. 145
§ 1 k.c. i art. 145 § 2 k.c. w zw. z art. 6 k.c. przez błędną wykładnię i niewłaściwe
zastosowanie i art. 145 § 3 k.p.c. z uwagi na brak możliwości dokonania oceny
prawnej zastosowania przepisu wobec nie dokonania ustaleń w przedmiocie
zagrożenia bezpieczeństwu ruchu wobec zapadnięcia się szlaku.
W zakresie podstawy naruszenia przepisów postępowania, skarżąca
zarzuciła obrazę art. 278 § 1 k.p.c., art. 286 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. i w zw.
z art. 385 k.p.c. polegającą na oddaleniu apelacji pomimo oddalenia przez Sąd
I instancji wniosku o przeprowadzenie dowodu z uzupełniającej opinii biegłego, art.
4
510 § 1 i 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. i art. 385 k.p.c. przez oddalenie apelacji,
mimo nie wezwania przez Sąd I instancji do udziału w sprawie wszystkich
zainteresowanych właścicieli lokali, art. 510 § 1 i 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.
i art. 391 § 1 k.p.c. przez nie wezwanie do udziału w sprawie wszystkich
zainteresowanych właścicieli lokali w postępowaniu apelacyjnym, art. 378 § 1 k.p.c.
w zw. z art. 379 pkt 2 k.p.c., art. 385 k.p.c., i art. 386 § 2 k.p.c. przez nie
uwzględnienie z urzędu nieważności postępowania spowodowanej nienależytym
umocowaniem w postępowaniu pierwszoinstancyjnym pełnomocnika Wspólnoty
i art. 386 § 2 k.p.c. w zw. z art. 379 pkt 5 k.p.c. i art. 385 k.p.c. przez oddalenie
apelacji mimo, że nie wszyscy właściciele lokali zostali wezwani do udziału
w sprawie.
Skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości
i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu;
ewentualnie – o uchylenie także postanowienia Sądu Rejonowego z dnia
15 grudnia 2008 r. w całości, zniesienie postępowania przez Sądami pierwszej
i drugiej instancji oraz przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi
pierwszej instancji; ewentualnie – o uchylenie zaskarżonego postanowienia
i oddalenie wniosku o ustanowienie drogi koniecznej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W pierwszej kolejności należy się odnieść do zarzutów nieważności
postępowania, ponieważ stwierdzenie nieważności postępowania powoduje
najdalej idące konsekwencje procesowe.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że dokonywana przez
Sąd Najwyższy kontrola kasacyjna obejmuje stosowanie prawa, zarówno
procesowego, jak i materialnego, przez Sąd drugiej instancji. Sąd Najwyższy nie
jest zatem uprawniony, do badania w ramach bezpośredniej kontroli, nieważności
postępowania przed Sądem pierwszej instancji. Możliwe jest natomiast, w ramach
kontroli pośredniej, takie badanie w wypadku podniesienia przez skarżącego
zarzutu naruszenia art. 386 § 2 k.p.c. (vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia
24 maja 2007 r. V CSK 62/07 LEX 44 2605, z dnia 16 listopada 2006 r. II CSK
177/06 LEX 445245).
5
Skarżąca wywodzi zarzut naruszenia art. 378 § 1 w zw. z art. 379 pkt 2,
art. 385 i 386 § 2 k.p.c. oraz zarzut naruszenia art. 386 § 2 w zw. z art. 379 pkt 5
i art. 385 k.p.c. z faktu nie uwzględnienia przez Sąd Okręgowy nieważności
postępowania przed Sądem pierwszej instancji wynikającej z dwóch podstaw – po
pierwsze wadliwego umocowania pełnomocnika Wspólnoty Mieszkaniowej oraz
prowadzenie postępowania z udziałem jako uczestnika zmarłego E. S. , i po drugie
niepowiadomienia wszystkich właścicieli wyodrębnionych lokali związanych z
prawem wieczystego użytkowania o toczącym się postępowaniu.
Oba zarzuty związane są z zagadnieniem statusu prawnego wspólnoty
mieszkaniowej. Wspólnota mieszkaniowa nie jest osobą prawną, jest jednostką
organizacyjną, której powstanie jest uzależnione od woli właścicieli wyodrębnionych
lokali oraz od liczby lokali – art. 18 ust. 1 i 2a ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r.
o własności lokali (tekst jedn. Dz. U. Nr 80, poz. 903 z późn. zm., dalej u.w.l.). Jest
ona oznaczona indywidualnie i ma swój zarząd. Sąd Najwyższy w uchwale składu
siedmiu sędziów z dnia 21 grudnia 2007 r., III CZP 65/07 (OSNC 2006. nr 7 -8
poz. 69), mającej moc zasady prawnej, wyjaśnił, że jest ona jednostką
organizacyjną (art. 331
), do której należy stosować odpowiednio przepisy dotyczące
osób prawnych, oraz, że w związku z tym może nabywać prawa i zaciągać
zobowiązania do własnego majątku. Przyjął również, że zakres przysługującej
wspólnocie mieszkaniowej zdolności do czynności prawnych jest ograniczony do
praw i obowiązków związanych z zarządzaniem nieruchomością wspólną. Zakres
zdolności procesowej wspólnoty mieszkaniowej jest zatem wyznaczony przez
zakres przysługującej jej zdolności do czynności prawnych przyznanej w u.w.l.,
a przede wszystkim w art. 1 ust. 1 i art. 22. Zgodnie z art. 22 ust. 1 i 2 u.w.l. zarząd
wspólnoty samodzielnie podejmuje czynności zwykłego zarządu, natomiast do
czynności przekraczających ten zakres potrzebna jest uchwała współwłaścicieli
wyrażająca zgodę na ich dokonanie oraz udzielająca zarządowi pełnomocnictwa do
zawierania umów stanowiących czynności przekraczające zakres zwykłego
zarządu w formie prawem przewidzianej. Ponadto w ustępie 3 i 4 tego przepisu
przykładowo zostały wymienione czynności przekraczające zakres zwykłego
zarządu oraz zawarto wymóg podjęcia uchwały właścicieli w wypadku połączenia
dwóch lokali w jedną nieruchomość oraz podziału lokalu. Sąd Najwyższy w wyżej
cytowanej uchwale z dnia 21 grudnia 2007 r. dokonał interpretacji art. 22 u.w.l.
6
wskazując, że wspólnota mieszkaniowa jest osobą ustawową, do której należy
stosować przepisy o osobach prawnych i zarząd wspólnoty powinien być
postrzegany jako odpowiednik organu osoby prawnej z mocy ustawy upoważniony do
samodzielnego dokonywania czynności zwykłego zarządu, natomiast czynności
przekraczające ten zakres mogą być przez zarząd podejmowane jedynie na podstawie
uchwały właścicieli, o której mowa w tym przepisie.
Wspólnota może nabywać prawa i zaciągać zobowiązania do własnego
majątku, w skład którego mogą wejść jedynie prawa i obowiązki związane
z gospodarowaniem nieruchomością wspólną, bowiem takie ograniczenie wynika
z ustawy o własności lokali. Sprawa o ustanowienie służebności przejazdu na
nieruchomości, na której zostały wyodrębnione lokale oraz ustanowione prawo
wieczystego użytkowania w udziałach odpowiadających powierzchni lokali,
niewątpliwie jest sprawą, której przedmiot dotyczy nieruchomości wspólnej, o której
mowa w art. 3 ust. 2 u.w.l. Rozważając kwestię, czy sprawa ta jest związana
z zarządzaniem nieruchomością wspólną, odwołać się należy do art. 22 ust. 3 i 4
u.w.l. zgodnie z którym czynnościami przekraczającymi zwykły zarząd jest m. in.
zmiana przeznaczenia części nieruchomości wspólnej, udzielenie zgody na
nadbudowę lub przebudowę nieruchomości wspólnej, na ustanowienie odrębnej
własności lokalu powstałego w następstwie nadbudowy lub przebudowy
i rozporządzenie tym lokalem oraz na zmianę wysokości udziałów w następstwie
powstania odrębnej własności lokalu nadbudowanego lub przebudowanego.
Przepis ten nie wymienia expressis verbis czynności polegającej na obciążeniu
nieruchomości wspólnej służebnością drogową, niemniej jednak takie obciążenie
nieruchomości należy traktować równoznacznie z czynnościami wymienionymi
w art. 22 u.w.l., bowiem powstaje również ograniczone prawo rzeczowe. Będzie to
zatem czynność mieszcząca się w granicach zarządu nieruchomością wspólną,
z tym, że jest to czynność przekraczająca zakres zwykłego zarządu. Czynnościami
przekraczającymi zakres zwykłego zarządu jest bowiem np. rozporządzenie
nieruchomością wspólną, obciążenie jej, modernizacja, czy połączenie lokali.
Wspólnota Mieszkaniowa ma zatem legitymację bierną w sprawie o ustanowienie
służebności przejazdu na nieruchomości objętej udziałami właścicieli
wyodrębnionych lokali w użytkowaniu wieczystym ustanowionym na tej
nieruchomości oraz stanowiącej nieruchomość wspólną, i jest zainteresowanym
7
w rozumieniu art. 510 k.p.c., z tym zastrzeżeniem, że zarząd może podejmować
czynności w tej sprawie wyłącznie na podstawie uchwały właścicieli, o której mowa
w art. 22 ust. 2 u.w.l.
Dodać należy, że zważywszy na treść art. 233 k.c., nie można odmówić
właścicielowi lokalu wyodrębnionego, posiadającemu udział w prawie wieczystego
użytkowania, statusu zainteresowanego w rozumieniu art. 510 k.p.c., bowiem może
on korzystać z gruntu i nim rozporządzać w granicach określonych w tym przepisie.
Nie jest to jednak udział konieczny, bowiem zgodnie z art. 626 § 1 k.p.c. w sprawie
o ustanowienie drogi koniecznej jest obowiązkowe powiadomienie właścicieli
wszystkich nieruchomości, przez które mogłaby prowadzić droga. W sprawie
niniejszej wszyscy właściciele byli powiadomieni. Ponadto niewzięcie przez
zainteresowanego udziału w sprawie rozpoznawanej w postępowaniu
nieprocesowym nie powoduje nieważności postępowania (patrz uchwała składu
siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20 kwietnia 2010 r., III CZP 112/09,
OSNC 2010/ 7- 8/98).
W konsekwencji nie jest zasadny zarzut nieważności postępowania przed
Sądem pierwszej instancji wynikającej z braku wezwania wszystkich właścicieli
lokali budynku przy ul. S. do udziału w sprawie (art. 379 pkt 5 k.p.c.), zaś zarzut
naruszenia art. 510 § 1 i 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. i art. 385 k.p.c. i zarzut
naruszenia art. 510 § 1 i 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 3 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c.
nie może skutecznie uzasadniać wniosków kasacyjnych w świetle art. 398 3
pkt 2
k.p.c., który wymaga wykazania, że uchybienie przepisom prawa procesowego
mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.
Zaistniały natomiast przesłanki nieważności postępowania przed Sądem
pierwszej instancji określone w art. 379 pkt 2 k.p.c., bowiem pełnomocnik uczestnika
Wspólnoty Mieszkaniowej, adw. E. B. nie była należycie umocowana.
Jak wskazano wyżej, wspólnota mieszkaniowa jest osobą ustawową, do
której należy stosować przepisy o osobach prawnych i zarząd wspólnoty powinien
być postrzegany jako odpowiednik organu osoby prawnej z mocy ustawy
upoważniony do samodzielnego dokonywania czynności zwykłego zarządu,
natomiast czynności przekraczające ten zakres mogą być podejmowane jedynie na
podstawie uchwały właścicieli, o której mowa w art. 22 ust. 2 u.w.l. Udział
8
w charakterze uczestnika w sprawie o ustanowienie służebności przejazdu na
nieruchomości wspólnej jest czynnością przekraczającą zakres zwykłego zarządu,
bowiem chodzi o jej obciążenie, a zarząd reprezentując Wspólnotę może
dokonywać czynności procesowych zarówno o charakterze obronnym, jak również
prowadzącym do obciążenia nieruchomości wspólnej np. uznanie wniosku.
Bezsporne jest, że nie zapadła uchwała właścicieli, o której mowa w art. 22 ust. 2
u.w.l. oraz nie zostało udzielone właściwe pełnomocnictwo. Zarząd nie był zatem
upoważniony do podejmowania czynności w procesie i udzielił pełnomocnictwa
adw. E. B. z przekroczeniem kompetencji określonej w ustawie. W toku całego
postępowania przed Sądem pierwszej instancji Wspólnota Mieszkaniowa była
reprezentowana przez niewłaściwie umocowanego pełnomocnika. Sąd Okręgowy
dostrzegł tę nieprawidłowość i w toku postępowania międzyinstancyjnego podjął
próbę usunięcia braku pełnomocnictwa, jednakże brak ten nie został uzupełniony,
zaś z uzasadnienia nie wynika, by była ona przedmiotem jego rozważań. Stąd
uzasadniony jest zarzut naruszenia art. 378 § 1 w zw. z art. 379 pkt 2, art. 385 i 386 §
2 k.p.c., czego konsekwencją jest uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi drugiej instancji. Nieważność
postępowania przed Sądem pierwszej instancji zachodzi również z tej przyczyny,
że w postępowaniu jako jego uczestnik występował nieżyjący E. S. Wbrew
wywodom Sądu Okręgowego, pozostaje bez znaczenia, czy Sąd Rejonowy był
powiadomiony o fakcie śmierci uczestnika, w jaki sposób były doręczane
zawiadomienia i czy uczestnik postępowania Wspólnota Mieszkaniowa zachowała
się lojalnie w stosunku do Sądu nie informując o śmierci jednego z właścicieli lokali.
W wypadku śmierci strony następuje ex lege utrata zdolności sądowej, a więc nie
może być ona uczestnikiem postępowania. Wystąpiła zatem przesłanka
nieważności postępowania określona w art. 379 pkt 2 k.p.c., zaś pogląd Sądu
drugiej instancji, iż pozostawało to bez wpływu na bieg postępowania, jest błędny.
Natomiast wbrew twierdzeniom skarżącego, w postępowaniu przed Sądem
Okręgowym udział brali następcy prawni E. S. wskazani przez pełnomocnika
wnioskodawcy w piśmie z dnia 23 lutego 2009 r. i na tym etapie postępowania nie
ma podstaw do stwierdzenia jego nieważności. Uzasadniony jest również zarzut
naruszenia art. 278 § 1, art. 286 w zw. z art. 13 § 2 i w zw. z art. 385 k.p.c.
Oddalając apelację uczestnika Sąd Okręgowy błędnie zaakceptował oddalenie
9
przez Sąd pierwszej instancji wniosku o dopuszczenie dowodu z uzupełniającej
opinii biegłego wobec uznania, że ustalenia są oparte na opinii biegłego,
i oddalenie wniosku nie mogło mieć wpływu na bieg postępowania. Przede
wszystkim, z opinii biegłego wynika, że nie oglądał on tego pomieszczenia, a
przypuszczenie, że jest to schron, wyprowadził z faktu, że na trasie planowanej
drogi koniecznej znajduje się inne pomieszczenie o takim charakterze. Stwierdził,
że jeżeli jest to schron, to ma takie same parametry, jak druga piwnica, którą
oglądał. Błędnie zatem uznał Sąd drugiej instancji, że ustalenia co do konstrukcji
tego pomieszczenia i jego wytrzymałości zostały dokonane na podstawie opinii
biegłego. Fakt, że piwnica ta znajduje się na gruncie stanowiącym własność
Skarbu Państwa pozostaje bez znaczenia, skoro posadowiona jest na planowanej
trasie drogi koniecznej fakt ten może mieć znaczenie dla ustalenia przesłanek
określonych w art. 145 § 2 k.c. Zważywszy na uwzględnienie zarzutów
naruszenia prawa procesowego, zbędne staje się odniesienie do zarzutów
podniesionych w ramach pierwszej podstawy kasacyjnej. Wskazać jedynie należy
na brak odniesienia się uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia, mimo zarzutów
uczestnika, do okoliczności faktycznych odnoszących się do nieruchomości
oznaczonej numerem 56/2 i nieruchomości władnącej w kontekście unormowania
art. 145 § 3 zd. 2 k.c.
Odnosząc się do zagadnienia dopuszczalności odroczenia wykonywania
służebności drogowej do czasu wykonania przez właściciela nieruchomości
władnącej nakazanych przez sąd zabezpieczeń, Sąd Najwyższy wyraża pogląd, że
wprawdzie przepis art. 145 k.c. nie zawiera upoważnienia do takiego
rozstrzygnięcia, jak również takiej podstawy nie stanowi art. 320 k.p.c. w zw. z art.
13 § 2 k.p.c., niemniej jednak mieć należy na uwadze, że zagadnienie to jest
związane zarówno z treścią, jak i sposobem wykonywania służebności. Przede
wszystkim konstytutywne orzeczenie sądowe zastępuje umowę stron. Strony
w umowie określają treść ustanawianego prawa i mogą ponadto uzgodnić inne
postanowienia dotyczące praw i obowiązków zarówno właściciela nieruchomości
władnącej, jak i obciążonej, w tym również wykonania urządzeń potrzebnych do
prawidłowego wykonywania służebności. Służebność gruntową można również
ustanowić pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu (art. 245 § 2 zd. 1 k.c.).
Należy mieć również na uwadze treść art. 287 k.c., zgodnie z którym zakres
10
służebności gruntowej i sposób jej wykonywania oznacza się, w braku innych
danych, według zasad współżycia społecznego przy uwzględnieniu zwyczajów
miejscowych. Sąd zobowiązany jest do ustalenia sposobu wykonywania
służebności i w wypadku konieczności wykonania urządzeń służących do
zapewnienia prawidłowego jej wykonywania może ustalić zarówno ciężary, które
będą ciążyć na właścicielu nieruchomości władnącej, jak również termin
początkowy wykonywania służebności drogowej. Reasumując, dopuszczalne jest
zatem ustalenie w orzeczeniu sądowym terminu, od którego służebność drogowa
będzie wykonywana.
Z powyższych względów, oraz wobec skutecznego podważenia podstawy
faktycznej w zakresie prawidłowości przebiegu drogi koniecznej, niemożliwa jest
kontrola kasacyjna zaskarżonego orzeczenia, wobec czego podlega ono, stosownie
do treści art. 39815
§ 1 k.p.c. oraz art. 108 § 2 w zw. z art. 39821
k.p.c., uchyleniu,
zaś sprawa zostaje przekazana do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu.
md