Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 5 lipca 2011 r.
I PK 28/11
W razie wystąpienia zmian planu nauczania uniemożliwiających dalsze
zatrudnianie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć (art. 20 ust. 1 pkt 2 ustawy z
dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela, jednolity tekst: Dz.U. z 2006 r. Nr
97, poz. 674 ze zm.) dyrektor szkoły ma obowiązek pouczyć nauczyciela o moż-
liwości złożenia wniosku o przeniesienie w stan nieczynny w oświadczeniu
wiedzy zawierającym taką informację, co może nastąpić także przed dokona-
niem wypowiedzenia stosunku pracy.
Przewodniczący SSN Józef Iwulski (sprawozdawca), Sędziowie SN: Bogusław
Cudowski, Małgorzata Gersdorf.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 5 lipca
2011 r. sprawy z powództwa Julity J. przeciwko Zespołowi Szkół Ponadgimnazjal-
nych […] w K. o odprawę i sprostowanie świadectwa pracy, na skutek skargi kasa-
cyjnej powódki od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecz-
nych w Kielcach z dnia 26 października 2010 r. […]
o d d a l i ł skargę kasacyjną.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 26 kwietnia 2010 r. […] Sąd Rejonowy-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Kielcach: 1) zasądził od pozwanego Zespołu Szkół Ponadgim-
nazjalnych […] w K. na rzecz powódki Julity J. kwotę 14.280 zł z ustawowymi odset-
kami od dnia 3 listopada 2008 r. do dnia zapłaty tytułem odprawy, 2) nakazał pozwa-
nemu sprostować świadectwo pracy wydane powódce w dniu 5 września 2008 r. po-
przez wskazanie w punkcie 3a, że stosunek pracy ustał w wyniku rozwiązania na
podstawie art. 20 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela
(jednolity tekst: Dz.U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 ze zm.), 3) zasądził od pozwanego na
rzecz powódki kwotę 2.790 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego oraz
2
4) nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa-Sądu Rejonowego w
Kielcach kwotę 744 zł tytułem nieuiszczonej opłaty od pozwu.
Sąd Rejonowy ustalił, że powódka w 1986 r. ukończyła studia na Politechnice
Ś. w K. na Wydziale Budownictwa Lądowego, zaś z dniem 1 kwietnia 1992 r. została
mianowana nauczycielem Zespołu Szkół Budowlanych […] w K. W dniu 27 września
2000 r. powódka uzyskała stopień nauczyciela mianowanego a wskutek rozwiązania
Zespołu Szkół Budowlanych […] w K. z dniem 1 września 2002 r. stała się pracowni-
kiem Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych […] w K. jako nauczyciel przedmiotów za-
wodowych budowlanych oraz informatyki. W pozwanym Zespole Szkół powódka pra-
cowała do 31 sierpnia 2008 r. W dniu 17 marca 2003 r. powódce nadano stopień
nauczyciela dyplomowanego. Pod koniec kwietnia 2008 r. sporządzono dwie wersje
arkuszy organizacyjnych Zespołu Szkół na rok szkolny 2008/09. Pierwszy z nich
przewidywał zatrudnienie przy pełnym naborze uczniów (z uwzględnieniem czterech
klas liceum, trzech klas zawodówki, jednej klasy technikum wieczorowego), nato-
miast drugi zakładał niepełny nabór uczniów (trzy klasy liceum, dwie klasy zawodów-
ki). Drugi wariant zakładał, że powódka nie będzie mogła być zatrudniona w pełnym
wymiarze zajęć dydaktycznych. Dyrektor Zespołu analizował obie wersje arkusza
organizacyjnego, lecz do organu prowadzącego szkołę przekazał arkusz, który zakła-
dał pełny nabór uczniów. W dniu 6 maja 2008 r. powódka otrzymała od pozwanego
pracodawcy pismo sporządzone 5 maja 2008 r. informujące, że w związku ze zmia-
nami organizacyjnymi powodującymi zmniejszenie liczby oddziałów w szkole, od dnia
1 września 2008 r. nie ma możliwości zatrudnienia jej w pełnym wymiarze i w
związku z tym pracodawca poprosił powódkę, aby w terminie do dnia 16 maja 2008 r.
wyraziła zgodę na ograniczenie jej zatrudnienia (obniżenie wymiaru godzin) i propor-
cjonalne zmniejszenie wynagrodzenia. Gdyby powódka nie wyraziła na to zgody, to w
piśmie zastrzeżono, że stosunek pracy stosownie do treści art. 20 ust. 1 pkt 2 Karty
Nauczyciela zostanie z nią rozwiązany z dniem 31 sierpnia 2008 r. za uprzednim
trzymiesięcznym wypowiedzeniem lub na wniosek powódki złożony w terminie do
dnia 16 maja 2008 r. zostanie przeniesiona w stan nieczynny. W dniu 15 maja 2008 r.
powódka złożyła pracodawcy pisemne oświadczenie, w którym stwierdziła, że nie
wyraża zgody na zatrudnienie jej w roku szkolnym 2008/09 w obniżonym wymiarze
godzin i w związku z tym wniosła o rozwiązanie z nią stosunku pracy z dniem 31
sierpnia 2008 r. zgodnie z art. 20 ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela oraz o wypłacenie
należnej z tego tytułu odprawy przewidzianej w art. 20 ust. 2 tej ustawy. Pismem z
3
dnia 20 maja 2008 r. pozwany pracodawca poinformował powódkę, że w przypadku
zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie liczby oddziałów w roku szkol-
nym 2008/09 i ewentualnym brakiem możliwości zapewnienia jej zatrudnienia w
pełnym wymiarze godzin dyrektor Zespołu Szkół rozwiąże z nią stosunek pracy z
dniem 31 sierpnia 2008 r. na mocy art. 20 ust. 2 pkt 1 Karty Nauczyciela, przy czym
pracodawca uprzedził powódkę, że w razie dokonania pełnego zaplanowanego na-
boru na nowy rok szkolny, zgodnie z arkuszem organizacyjnym przedstawionym or-
ganowi prowadzącemu, pracodawca zapewni powódce pracę w pełnym wymiarze
godzin na obecnych zasadach płacowych, zaś ostateczna decyzja w tej kwestii za-
padnie w trzeciej dekadzie sierpnia 2008 r. Pismem z dnia 26 sierpnia 2008 r. (dorę-
czonym powódce w dniu 27 sierpnia 2008 r.) pozwany Zespół powiadomił ją, że w
arkuszu organizacyjnym na rok szkolny 2008/09 zapewniono jej pracę w pełnym wy-
miarze godzin w charakterze nauczyciela przedmiotów zawodowych budowlanych,
informatyki i technologii informacyjnej, wobec czego art. 20 ust. 1 pkt 1 Karty Nauczy-
ciela nie zostanie zastosowany. Powódka w dniu 28 sierpnia 2008 r. na piśmie „od-
mówiła wyrażenia zgody na cofnięcie wypowiedzenia zawartego w piśmie z dnia 5
maja 2008 r.”. Z chwilą rozpoczęcia nowego roku szkolnego 2008/09 powódka nie
podjęła żadnych czynności pedagogicznych. Pracodawca w treści świadectwa pracy
wystawionego w dniu 5 września 2008 r. stwierdził, że powódka była u niego zatrud-
niona w okresie od dnia 1 września 1988 r. do dnia 31 sierpnia 2008 r. na stanowisku
nauczyciela, zaś stosunek pracy ustał w wyniku rozwiązania umowy o pracę bez wy-
powiedzenia z winy pracownika na mocy art. 30 § 1 pkt 3 k.p. w związku z art. 52 § 1
pkt 1 k.p. Pracodawca pismem z dnia 9 września 2008 r. rozwiązał z powódką stosu-
nek pracy na podstawie art. 52 § 1 k.p., wskazując, że nie podjęła ona pracy z dniem
25 sierpnia 2008 r., bowiem nie uczestniczyła w obowiązkowych zebraniach rady
pedagogicznej, nie przystąpiła do obowiązków dydaktycznych w dniu 1 września
2008 r., nie dostarczyła stosownego zwolnienia lekarskiego oraz w żaden inny spo-
sób nie usprawiedliwiła nieobecności w pracy. Pracodawca odmówił przy tym spro-
stowania świadectwa pracy przez stwierdzenie, że rozwiązanie stosunku pracy
nastąpiło w trybie art. 20 ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela.
Przy takich ustaleniach faktycznych Sąd pierwszej instancji uznał powództwo
za uzasadnione, bowiem oświadczenie pozwanego Zespołu z dnia 5 maja 2008 r.
należy traktować jako wypowiedzenie zmieniające warunki pracy i płacy powódki. W
ten sposób oświadczenie to wywołało skutek prawny w postaci rozwiązania stosunku
4
pracy z upływem terminu w nim oznaczonego (z dniem 31 sierpnia 2008 r.). Zdaniem
Sądu Rejonowego, powódka - odmawiając zgody na ograniczenie jej wymiaru za-
trudnienia i wnosząc o rozwiązanie z nią stosunku pracy z końcem roku szkolnego -
zasadnie przyjęła, że stosunek pracy zostanie z nią rozwiązany w oparciu o pod-
stawę prawną wskazaną w piśmie pracodawcy z dnia 5 maja 2008 r. Skoro rozwiąza-
nie stosunku pracy powódki nastąpiło na mocy art. 20 ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela,
to zgodnie z art. 20 ust. 2 zdanie pierwsze tej ustawy przysługiwała jej odprawa pie-
niężna w wysokości sześciomiesięcznego wynagrodzenia zasadniczego, zaś świa-
dectwo pracy w części dotyczącej określenia trybu rozwiązania stosunku pracy pod-
legało odpowiedniemu sprostowaniu.
Od wyroku Sądu Rejonowego strona pozwana wniosła apelację i w jej
uwzględnieniu Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kielcach
wyrokiem z dnia 26 października 2010 r. […] zmienił wyrok Sądu pierwszej instancji
w punktach pierwszym i drugim w ten sposób, że oddalił powództwo oraz uchylił
punkty trzeci i czwarty tego wyroku. Zdaniem Sądu odwoławczego, pisma pozwane-
go pracodawcy z dnia 5 maja 2008 r., nie można zakwalifikować jako wypowiedzenia
zmieniającego warunki pracy i płacy powódki, bowiem zawiera ono jedynie propozy-
cję ewentualnego ograniczenia wymiaru czasu pracy i obniżenia wynagrodzenia.
Pismo to w żadnym wypadku nie wyraża kategorycznej decyzji pracodawcy w zakre-
sie zmiany warunków zatrudnienia powódki, a jedynie informuje ją o zamierzonych
działaniach pracodawcy w sytuacji, gdyby powódka nie zgodziła się na propozycję
pracodawcy. Pismo to stanowiło jedynie ofertę modyfikacji warunków pracy i płacy
powódki w rozumieniu art. 66 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p. Skoro ta oferta zo-
stała odrzucona przez powódkę, to nie wywołała żadnych skutków prawnych. Taki
charakter tego pisma pracodawcy potwierdza treść pisma powódki z dnia 15 maja
2008 r., w którym w szczególności zwróciła się do pracodawcy o rozwiązanie z nią
stosunku pracy z dniem 31 sierpnia 2008 r. Wniosek ten byłby zbędny gdyby uznać,
że pismo pracodawcy z dnia 5 maja 2008 r. miało wymowę kategoryczną. Zaprezen-
towaną wykładnię pisma pracodawcy z dnia 5 maja 2008 r. potwierdza jego dalsze
działanie, skoro pismem z dnia 20 maja 2008 r. poinformował powódkę, że dopiero
rozwiąże z nią stosunek pracy z końcem roku szkolnego w przypadku wystąpienia
zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie liczby oddziałów w roku szkol-
nym 2008/09 i braku możliwości zapewnienia powódce zatrudnienia w pełnym wy-
miarze godzin. Taka sytuacja jednak nie nastąpiła, o czym pracodawca wyraźnie po-
5
wiadomił powódkę w piśmie z dnia 26 sierpnia 2008 r. W konsekwencji należało
przyjąć, że stosunek pracy łączący powódkę z pozwanym Zespołem Szkół nie został
rozwiązany za wypowiedzeniem dokonanym przez pracodawcę z dniem 31 sierpnia
2008 r. w trybie art. 20 ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela, stąd powódka nie nabyła
prawa do odprawy przewidzianej w art. 20 ust. 2 tej ustawy.
W skardze kasacyjnej od wyroku Sądu Okręgowego powódka zarzuciła naru-
szenie: 1) art. 66 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p., wskutek przyjęcia, że pismo z
dnia 5 maja 2008 r. stanowiło modyfikację warunków pracy i płacy powódki; 2) art. 65
§ 1 k.c. w związku z art. 91c ust. 1 Karty Nauczyciela i art. 300 k.p., wskutek przyję-
cia, że pisemne oświadczenie woli pracodawcy z dnia 5 maja 2008 r. nie stanowiło
wypowiedzenia stosunku pracy na podstawie art. 20 ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela;
3) art. 89 k.c., wskutek uznania, że skuteczność jednostronnego oświadczenia woli
wypowiadającego stosunek pracy może być uzależniona od warunku; 4) art. 20 ust. 3
i 4 Karty Nauczyciela, przez ich niezastosowanie i w rezultacie dowolne przyjęcie, że
pozwany pracodawca do końca sierpnia 2008 r. mógł skutecznie zastrzec sobie
prawo podjęcia ostatecznej decyzji co do skutków wręczonego powódce wypowie-
dzenia stosunku pracy; 5) art. 20 ust. 2 Karty Nauczyciela, przez jego niezastosowa-
nie i w rezultacie oddalenie powództwa o odprawę, 6) art. 382 i art. 328 § 1 k.p.c. w
związku z art. 391 k.p.c., polegające na „niedostatecznym uzasadnieniu orzeczenia i
oparciu rozstrzygnięcia na części zgromadzonego przez sąd pierwszej instancji ma-
teriału dowodowego, z pominięciem wyników postępowania przeprowadzonego
przez ten sąd”.
W uzasadnieniu skargi podniesiono w szczególności, że Sąd Okręgowy powi-
nien wyjaśnić dlaczego przy rozstrzyganiu pominął inne dowody zebrane i poddane
ocenie Sądu pierwszej instancji. Tymczasem poza jego rozważaniami pozostały ze-
znania stron - mające istotne znaczenie przy dokonywaniu wykładni oświadczeń woli
- oraz zeznania świadka Janiny P. Dla powódki było oczywiste, że wypowiedziana jej
przez pozwanego pracodawcę umowa o pracę - wobec nieprzyjęcia propozycji ogra-
niczenia etatu - rozwiąże się w dniu 31 sierpnia 2008 r. Tak też rozumiał swoje pismo
pozwany, bowiem inaczej nie wydałby powódce świadectwa pracy zawierającego
informację, że stosunek pracy rozwiązał się w dniu 31 sierpnia 2008 r. Trafność doko-
nanej przez Sąd Okręgowy interpretacji treści spornego pisma z dnia 5 maja 2008 r.
podważają również zeznania świadka Janiny P., do których Sąd Okręgowy się nie
odniósł, a z których wynika, że świadek przygotowała pisma rozwiązujące umowy o
6
pracę w trybie art. 20 ust. 1 pkt 1 Karty Nauczyciela i były one tej samej treści, co
pismo z dnia 5 maja 2008 r. Określenie przez pracodawcę w tym piśmie terminu oraz
podstawy prawnej rozwiązania stosunku pracy z powódką dowodzi, że jest ono jed-
nostronnym oświadczeniem woli pracodawcy rozwiązującym stosunek pracy z za-
chowaniem okresu wypowiedzenia, a nie ofertą zmiany warunków pracy. Skarżąca
podniosła również, że pracodawca w piśmie z dnia 20 maja 2008 r. zastosował nie-
znaną w Karcie Nauczyciela konstrukcję rozwiązania stosunku pracy pod warunkiem.
Skoro zaś przy ocenie oświadczenia woli miarodajną jest chwila jego złożenia przez
stronę, a nie wyrażone w późniejszym czasie jej intencje, to bez znaczenia dla oceny
charakteru i skutków oświadczenia z dnia 5 maja 2008 r. są kolejne pisma pozwane-
go pracodawcy z dnia 26 sierpnia i 8 września 2008 r., z których treści Sąd Okręgowy
wyciągnął wniosek, że pozwany pismem z dnia 5 maja 2008 r. nie wyraził katego-
rycznej woli rozwiązania z powódką umowy o pracę. Powódka zaznaczyła ponadto,
że sam pozwany oświadczył wprost, iż jego pismo z dnia 26 sierpnia 2008 r. należy
traktować jako uchylenie się od skutków oświadczenia woli z dnia 5 maja 2008 r.
Gdyby faktycznie pismo z dnia 5 maja 2008 r. miało charakter informacyjny - jak
uważa Sąd Okręgowy - to logiczne jest, że nie wywoływałoby skutków prawnych, od
których, według stanowiska pozwanego przedstawionego w piśmie z dnia 8 września
2008 r., uchylił się pismem z dnia 26 sierpnia 2008 r. Analiza treści pisma z dnia 5
maja 2008 r. (prawidłowo przeprowadzona przez Sąd Rejonowy) wskazuje, że jest to
oświadczenie woli pracodawcy o jednostronnym rozwiązaniu stosunku pracy za wy-
powiedzeniem. Wyrażono w nim bowiem wolę rozwiązania stosunku pracy, a przy
tym wskazano wszystkie niezbędne elementy określające sposób i termin rozwiąza-
nia stosunku pracy. Pismo to wywołało zatem skutek prawny w postaci rozwiązania
stosunku pracy za wypowiedzeniem dokonanym przez pozwanego, który nastąpił
niezależnie od sposobu zachowania się powódki (w tym niezależnie od złożenia
przez nią wniosku o rozwiązanie przez pracodawcę stosunku pracy i wypłatę od-
prawy).
Powódka wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku w części „oddalającej po-
wództwo w punkcie pierwszym” i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do po-
nownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy wziął pod uwagę, co następuje:
7
Zasadniczy problem występujący w sprawie dotyczy kwalifikacji pisma pozwa-
nego pracodawcy z dnia 5 maja 2008 r. Kluczowa jest ocena, czy pismo to miało cha-
rakter jednostronnego oświadczenia woli o wypowiedzeniu stosunku pracy (jak
uważa powódka), czy też było jedynie pismem informującym powódkę o możliwych
decyzjach kadrowych, jakie pracodawca podejmie w stosunku do niej w ciągu kilku-
nastu tygodni od daty zapoznania się przez nią z treścią pisma oraz o możliwościach
podjęcia przez nią określonych czynności (jak uznał Sąd Okręgowy w zaskarżonym
wyroku). Wyjaśnienie tej kwestii otwiera drogę do ustalenia, czy stosunek pracy po-
między stronami został rozwiązany za wypowiedzeniem dokonanym przez pracodaw-
cę z przyczyn określonych w art. 20 ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela ze skutkiem na
dzień 31 sierpnia 2008 r. i czy powódka w ten sposób uzyskała prawo do odprawy
pieniężnej, o której mowa w art. 20 ust. 2 Karty Nauczyciela, dochodzonej w rozpo-
znawanej sprawie. Oceny tej należy dokonać w aspekcie możliwości, jakie w tym
zakresie stwarzają odpowiednie przepisy.
Zgodnie z art. 20 ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela, dyrektor szkoły w razie czę-
ściowej likwidacji szkoły albo w razie zmian organizacyjnych powodujących zmniej-
szenie liczby oddziałów w szkole lub zmian planu nauczania uniemożliwiających dal-
sze zatrudnianie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć rozwiązuje z nim stosunek
pracy lub, na wniosek nauczyciela, przenosi go w stan nieczynny. Nauczyciel zatrud-
niony na podstawie mianowania może wyrazić zgodę na ograniczenie zatrudnienia w
trybie określonym w art. 22 ust. 2 Karty Nauczyciela (ograniczenie to jest dopuszczal-
ne do wymiaru nie niższego niż 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć i wiąże się z pro-
porcjonalnym zmniejszeniem wynagrodzenia; może nastąpić gdy nie istnieje możli-
wość zatrudnienia nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć oraz nie istnieją warunki do
uzupełnienia tygodniowego obowiązkowego wymiaru zajęć dydaktycznych, wycho-
wawczych lub opiekuńczych w innej szkole). Rozwiązanie stosunku pracy z powyż-
szych przyczyn, co do zasady, następuje z końcem roku szkolnego po uprzednim
trzymiesięcznym wypowiedzeniu (art. 20 ust. 3 Karty Nauczyciela). Wypowiedzenie
stosunku pracy dokonane przez dyrektora szkoły z przyczyn wskazanych w art. 20
ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela jest bezskuteczne (traci moc ex lege) w przypadku
złożenia przez nauczyciela, w terminie do 30 dni od dnia doręczenia mu wypowie-
dzenia stosunku pracy, pisemnego wniosku o przeniesienie w stan nieczynny (art. 20
ust. 5c zdanie pierwsze Karty Nauczyciela).
8
Redakcja art. 20 Karty Nauczyciela rodzi trudności przy ustalaniu kolejności
poszczególnych czynności prowadzących do rozwiązania stosunku pracy z nauczy-
cielem. W szczególności treść przepisów nie daje jednoznacznej odpowiedzi na pyta-
nie, czy oświadczenie pracodawcy o wypowiedzeniu nauczycielowi stosunku pracy z
przyczyn wskazanych w art. 20 ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela powinno być poprze-
dzone przekazaniem nauczycielowi informacji o możliwościach przeniesienia go w
stan nieczynny lub ograniczenia wymiaru zatrudnienia. W wyroku z dnia 15 maja
1997 r., I PKN 150/97 (OSNAPiUS 1998 nr 7, poz. 211) Sąd Najwyższy przyjął, że
pracodawca przed podjęciem decyzji o rozwiązaniu stosunku pracy powinien poinfor-
mować nauczyciela o zaistnieniu przesłanek tego rozwiązania i w ten sposób umożli-
wić nauczycielowi złożenie wniosku o przeniesienie w stan nieczynny. W uzasadnie-
niu tego wyroku zwrócono uwagę, że art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela gwarantuje
nauczycielowi prawo złożenia wniosku o przeniesienie w stan nieczynny, a tym sa-
mym prawo wpływu na wybór jednego ze wskazanych tym przepisem rozwiązań
prawnych. Oznacza to, że w celu umożliwienia realnego skorzystania przez nauczy-
ciela z uprawnienia przyznanego mu w art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela, dyrektor
szkoły powinien naprzód poinformować zainteresowanego o zaistniałej sytuacji (unie-
możliwiającej dalsze zatrudnienie w pełnym wymiarze zajęć) oraz o przysługującym
mu prawie złożenia wniosku o przeniesienie w stan nieczynny, a dopiero w wypadku
braku stosownego wniosku, powinien podjąć decyzję o rozwiązaniu stosunku pracy.
Stanowisko to zostało co do zasady podtrzymane w wyroku Sądu Najwyższego z
dnia 18 grudnia 2002 r., I PK 15/02 (OSNP 2004 nr 12, poz. 207), w którym przyjęto,
że dyrektor szkoły jest zobowiązany do poinformowania nauczyciela o możliwości
przejścia - na jego wniosek - w stan nieczynny, ale taka informacja może być przeka-
zana także w piśmie zawierającym oświadczenie woli o wypowiedzeniu nauczycie-
lowi stosunku pracy. Nauczyciel nie ma obowiązku złożenia wniosku o przeniesienie
w stan nieczynny przed wypowiedzeniem mu przez dyrektora szkoły stosunku pracy
oraz nie jest związany wyznaczonym mu przez dyrektora szkoły terminem do złoże-
nia tego wniosku. Zdaniem Sądu Najwyższego wyrażonym w tym wyroku, chociaż z
art. 20 ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela nie wynika bezpośrednio obowiązek dyrektora
szkoły informowania lub pouczenia nauczyciela o przysługującym mu prawie do prze-
niesienia w stan nieczynny, a tym bardziej zwracania się do nauczyciela z zapyta-
niem, czy wobec wytypowania go do zwolnienia z przyczyn organizacyjnych złoży on
- lub nie - wniosek o przeniesienie w stan nieczynny, to ze względów funkcjonalnych,
9
organizacyjnych, a także aksjologicznych, trzeba przyjąć, że nauczycielowi należy
stworzyć realną możliwość dokonania wyboru między rozwiązaniem stosunku pracy
a kontynuowaniem zatrudnienia na zmienionych warunkach po przeniesieniu w stan
nieczynny. Biorąc więc pod uwagę prawo pracownika do informacji o jego sytuacji,
trzeba uznać, że dyrektor szkoły ma obowiązek poinformować nauczyciela o zamia-
rze rozwiązania z nim stosunku pracy i o tym, że alternatywą czynności rozwiązującej
(wypowiedzenia) jest przeniesienie nauczyciela w stan nieczynny, pod warunkiem, że
złoży on stosowny wniosek. Sąd Najwyższy uznał jednak, że zbyt daleko idąca była-
by konkluzja jakoby z art. 20 ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela wynikał dla dyrektora
szkoły obowiązek skierowania do nauczyciela zapytania o jego zamiary i aby nega-
tywna odpowiedź nauczyciela warunkowała dopuszczalność wypowiedzenia stosun-
ku pracy. Ani sposób ani forma, ani termin powiadomienia nauczyciela o przysługują-
cym mu uprawnieniu do przejścia w stan nieczynny nie zostały w przepisach określo-
ne. To zaś oznacza, że informacja (oświadczenie wiedzy) może być nauczycielowi
przekazana przez dyrektora szkoły w jakikolwiek (mniej lub bardziej sformalizowany)
sposób, który uzna on za właściwy. Informacja może być mu podana w osobnym pi-
śmie poprzedzającym wypowiedzenie stosunku pracy lub zbiegającym się w czasie z
tą czynnością, ale także w piśmie zawierającym oświadczenie woli o wypowiedzeniu.
Za wątpliwą natomiast Sąd Najwyższy uznał skuteczność powiadomienia nauczycie-
la o możliwości przeniesienia w stan nieczynny na jego wniosek już po dokonaniu
wypowiedzenia stosunku pracy, bowiem udzielenie informacji w terminie przypadają-
cym na bieg okresu wypowiedzenia pozostawałoby - co do zasady - w sprzeczności
z jej celem.
W wyrokach z dnia 8 grudnia 2005 r., I PK 94/05 (OSNP 2006 nr 21-22, poz.
320; OSP 2007 nr 11, poz. 131, z glosą W. Jędrychowskiej-Jaros) i z dnia 14 stycznia
2009 r., III PK 52/08 (OSNP 2010 nr 13-14, poz. 164) przyjęto natomiast, że do trybu
rozwiązania stosunku pracy na podstawie art. 20 ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela nie
należy ani zasięgnięcie przez dyrektora szkoły informacji co do możliwości uzupełnia-
jącego zatrudnienia nauczyciela mianowanego, ani złożenie mu propozycji ograni-
czenia zatrudnienia. Zatem przed rozwiązaniem stosunku pracy z nauczycielem mia-
nowanym na podstawie art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela dyrektor szkoły nie ma obo-
wiązku ustalania możliwości uzupełniającego zatrudnienia nauczyciela w innej szkole
(innych szkołach) ani obowiązku składania mu propozycji ograniczenia zatrudnienia.
Takiego obowiązku nie da się wywieść z formułowanego niekiedy generalnego obo-
10
wiązku pracodawcy informowania pracownika o okolicznościach dotyczących zatrud-
nienia. Przepis art. 22 Karty Nauczyciela nie jest bowiem adresowany do dyrektora
szkoły, lecz do organu prowadzącego szkołę, a co istotniejsze, nie nakłada on na
organ prowadzący szkołę żadnego obowiązku, bowiem posługuje się terminem
„może”. To zaś oznacza, że zarówno nałożenie obowiązku zatrudnienia uzupełniają-
cego, jak i ograniczenie zatrudnienia, są działaniami fakultatywnymi. Poza tym, mię-
dzy czynnościami przewidzianymi w zdaniach pierwszym i drugim art. 20 ust. 1 pkt 2
Karty Nauczyciela występuje jeszcze różnica polegająca na tym, że przeniesienie
nauczyciela w stan nieczynny następuje na jego wniosek, zaś zatrudnienie uzupeł-
niające na innym stanowisku i ograniczenie zatrudnienia wymaga zgody nauczyciela.
Wprawdzie zarówno wniosek, jak i zgoda nauczyciela są warunkami skuteczności
czynności zmieniających jego status pracowniczy, ale pierwsza z nich musi poprze-
dzać dokonanie przez dyrektora szkoły takiej zmiany; druga, co do zasady, jest reak-
cją na podjętą już przez organ prowadzący szkołę decyzję dokonania zmiany (nało-
żenie obowiązku zatrudnienia uzupełniającego lub ograniczenie zatrudnienia).
Z powyższego wynika, że w razie wystąpienia zmian planu nauczania unie-
możliwiających dalsze zatrudnianie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć (art. 20
ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela), dyrektor szkoły nie ma obowiązku zasięgnięcia infor-
macji co do możliwości uzupełniającego zatrudnienia nauczyciela mianowanego,
złożenia mu propozycji ograniczenia zatrudnienia ani nawet udzielania nauczycielowi
informacji o możliwości ograniczenia zatrudnienia. Dyrektor szkoły powinien (ma obo-
wiązek) natomiast poinformować (pouczyć) nauczyciela o możliwości złożenia wnio-
sku o przeniesienie w stan nieczynny. Może to nastąpić zasadniczo na dwa sposoby.
Pierwszy polega na tym, że dyrektor szkoły udzieli tej informacji (pouczenia) w pierw-
szej kolejności, przed dokonaniem wypowiedzenia stosunku pracy. W takiej sytuacji
w ogóle nie mamy do czynienia z oświadczeniem woli (wypowiedzeniem stosunku
pracy, wypowiedzeniem zmieniającym - które w ogóle wobec nauczyciela mianowa-
nego jest niedopuszczalne, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 lutego 1999 r., I PKN
595/98, OSNAPiUS 2000 nr 8, poz. 300 - ani nawet ofertą zawarcia porozumienia),
lecz z oświadczeniem wiedzy. Drugi sposób wykonania obowiązku informacyjnego
dyrektora szkoły polega na udzieleniu stosownego pouczenia (o możliwości złożenia
wniosku o przeniesienie w stan nieczynny) równocześnie ze złożeniem oświadczenia
woli o wypowiedzeniu stosunku pracy. Także w tym przypadku udzielenie tej informa-
cji nie jest elementem oświadczenia woli i może nastąpić w piśmie wypowiadającym
11
stosunek pracy lub odrębnym pismem (a nawet w innej formie). W obecnym stanie
prawnym, w którym nauczyciel w terminie 30 dni od dnia doręczenia wypowiedzenia
może złożyć wniosek o przeniesienie w stan nieczynny, co powoduje bezskuteczność
wypowiedzenia (nie ma więc potrzeby jego cofania - art. 20 ust. 5c Karty Nauczycie-
la), pouczenie może być udzielone nawet po wypowiedzeniu, byle w czasie umożli-
wiającym nauczycielowi podjęcie decyzji.
Z powyższego wynika, że rozstrzygnięcie sprawy zależało od oceny, który ze
wskazanych sposobów udzielenia powódce informacji wystąpił w stanie faktycznym
sprawy. Decydujące znaczenie w tym zakresie ma oczywiście treść adresowanego
do powódki pisma z dnia 5 maja 2008 r. Dyrektor pozwanego Zespołu „poinformował”
w nim powódkę, że w związku ze zmianami organizacyjnymi powodującymi zmniej-
szenie liczby oddziałów w szkole od dnia 1 września 2008 r. nie ma możliwości za-
trudnienia jej w pełnym wymiarze i dlatego „poprosił” ją „o wyrażenie zgody na ogra-
niczenie zatrudnienia w obniżonym wymiarze godzin i proporcjonalne zmniejszenie
wynagrodzenia” w terminie do 16 maja 2008 r. (ta informacja nie była niezbędna).
Ponadto pracodawca zaznaczył, że w razie braku zgody powódki na ograniczenie
wymiaru zatrudnienia stosunek pracy z nią „zostanie rozwiązany za uprzednim trzy-
miesięcznym wypowiedzeniem” z dniem 31 sierpnia 2008 r. Pismo to zawierało też
pouczenie o możliwości złożenia wniosku o przeniesienie w stan nieczynny, a przede
wszystkim zawierało wyłącznie zapowiedź dokonania w przyszłości wypowiedzenia
stosunku pracy. Pismo to nie było więc w ogóle oświadczeniem woli (samodzielnie
nie wywoływało ani nie zmierzało do wywołania skutku prawnego). Było to wyłącznie
oświadczenie wiedzy, a ściślej udzielenie informacji o pewnych możliwościach praw-
nych. Tak też pismo to zostało wówczas zrozumiane przez powódkę, która w odpo-
wiedzi (pismo z 15 maja 2008 r.) oświadczyła, że nie wyraża zgody na zatrudnienie w
roku szkolnym 2008/09 w obniżonym wymiarze godzin i dlatego „prosi o rozwiązanie
stosunku pracy z dniem 31 sierpnia 2008 r.”. Oceny tej (że pismo pracodawcy z 5
maja 2008 r. było wyłącznie udzieleniem informacji) nie zmienia późniejsze zachowa-
nie powódki, a także (niekonsekwentne) czynności pracodawcy. Ostatecznie ani to
pismo, ani żadna inna (późniejsza) czynność pracodawcy nie może być zakwalifiko-
wana jako złożenie oświadczenia o wypowiedzeniu powódce stosunku pracy. Trafnie
w szczególności w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku podkreślono, że w spornym
piśmie pracodawca nie wyraził kategorycznej woli rozwiązania z powódką stosunku
pracy w razie braku przyjęcia przez nią propozycji zatrudnienia w ograniczonym wy-
12
miarze. Pracodawca nie zastrzegł zwłaszcza w treści tego pisma, iż - w razie niewy-
rażenia zgody na obniżenie wymiaru pracy - należy je traktować jako wypowiedzenie
stosunku pracy ze skutkiem na dzień 31 sierpnia 2008 r. Informacja o możliwości
wystąpienia z wnioskiem o przeniesienie w stan nieczynny lub wyrażenia zgody na
ograniczenie wymiaru zatrudnienia, nie stanowi bowiem składnika oświadczenia woli
w przedmiocie rozwiązania stosunku pracy, zaś istotą wypowiedzenia jest wyrażenie
woli rozwiązania stosunku pracy po upływie okresu wypowiedzenia (por. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 18 czerwca 2002 r., I PKN 164/01, OSNP 2004 nr 7, poz. 120, a
także uzasadnienie wyroku z dnia 12 listopada 2008 r., I PK 79/08, OSNP 2010 nr 9-
10, poz. 111). Oznacza to niezasadność wszystkich zarzutów skargi kasacyjnej doty-
czących naruszenia przepisów prawa materialnego.
Co się tyczy zarzutu naruszenia przepisów procesowych (art. 382 i 328 § 1
k.p.c. w związku z art. 391 k.p.c.), mającego polegać na „niedostatecznym” uzasad-
nieniu orzeczenia i oparciu rozstrzygnięcia na części materiału dowodowego zgroma-
dzonego przez Sąd pierwszej instancji (z pominięciem zeznań stron i świadka Janiny
P.), to jest on bezzasadny przede wszystkim dlatego, że Sąd odwoławczy nie korygo-
wał w żadnym zakresie ustaleń faktycznych poczynionych przez Sąd Rejonowy. W
szczególności z zeznań wskazanego świadka wynika wyłącznie to, że w przypadku
rozwiązywania stosunków pracy z innymi nauczycielami pracodawca wystosowywał
do nich pisma tej samej (podobnej) treści, jak do powódki. Sąd drugiej instancji doko-
nał więc jedynie odmiennej oceny prawnej tych ustaleń, przy czym wyraźnie przed-
stawił uzasadniającą to argumentację, co w pełni umożliwia przeprowadzenie kontroli
kasacyjnej (por. przykładowo wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 24 listopada 2010 r., I
PK 107/10, LEX nr 737366; z dnia 15 grudnia 2010 r., II PK 138/10, LEX nr 738557 i
z dnia 11 stycznia 2011 r., I PK 153/10, LEX nr 738396).
Z powołanych względów Sąd Najwyższy oddalił skargę kasacyjną na podsta-
wie art. 39814
k.p.c.
========================================