Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UZ 37/11
POSTANOWIENIE
Dnia 21 listopada 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Romualda Spyt (przewodniczący)
SSN Zbigniew Korzeniowski
SSA Jolanta Frańczak (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku K. J.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddziałowi w W.
o wysokość emerytury,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 21 listopada 2011 r.,
zażalenia wnioskodawcy na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 27 kwietnia 2011 r.,
oddala zażalenie.
UZASADNIENIE
Sąd Apelacyjny - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 5
maja 2010 r. oddalił apelację ubezpieczonego K. J. od wyroku Sądu Okręgowego -
Sądu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 14 maja 2009 r., którym oddalono odwołanie
ubezpieczonego od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w W. z
dnia 19 sierpnia 2008 r., odmawiającej przeliczenia podstawy wymiaru emerytury.
Powyższy wyrok zaskarżył skargą kasacyjną pełnomocnik ubezpieczonego
wskazując na wezwanie Sądu Apelacyjnego, że wartość przedmiotu zaskarżenia
stanowi kwotę 10.368 zł. Natomiast organ rentowy w piśmie z dnia 14 grudnia 2010
r. podał, że wyrównanie emerytury ubezpieczonego od dnia 1 kwietnia 2008 r. do
dnia 30 listopada 2010 r. wynosiłoby kwotę 12.563,33 zł.
2
Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 10 marca 2011 r. (II UK 15/11) na
podstawie art. 3986
§ 3 k.p.c. zwrócił Sądowi Apelacyjnemu skargę kasacyjną
w celu sprawdzenia wartości przedmiotu zaskarżenia.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W., wykonując zarządzenie
Sądu Apelacyjnego z dnia 29 marca 2011 r., przedstawił wyliczenie wartości
przedmiotu sporu jako dwunastokrotność różnicy między emeryturą wypłacaną a
żądaną przez ubezpieczonego. Hipotetyczna wysokość emerytury ubezpieczonego
od dnia 1 kwietnia 2008 r. wynosiłaby kwotę 2.554,38 zł brutto, a wysokość
wypłacanej emerytury stanowi kwota 2.196,86 zł brutto, a zatem różnica stanowi
kwotę 357,52 zł brutto. W tej sytuacji wartość przedmiotu sporu, stanowiąca
dwunastokrotność różnicy w wysokości emerytury ubezpieczonego, wynosi kwotę
4.290, 24 zł.
Pełnomocnik ubezpieczonego w piśmie procesowym z dnia 20 kwietnia 2011
r. podał, że uwzględniając postanowienie Sądu Najwyższego oraz stanowisko
organu rentowego przedstawione w piśmie z dnia 14 grudnia 2010 r., wartość
przedmiotu zaskarżenia obliczona zgodnie z treścią art. 22 k.p.c. stanowi kwotę
18.846 zł.
Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych postanowieniem z
dnia 27 kwietnia 2011 r. odrzucił skargę kasacyjną ubezpieczonego od wyroku tego
Sądu z dnia 5 maja 2010 r.
Sąd Apelacyjny w pierwszej kolejności wskazał, że skarga kasacyjna jako
wyjątkowy środek prawny może być wniesiona do Sądu Najwyższego
z zachowaniem reguł wymienionych w art. 3981
- 39821
k.p.c. W myśl art. 3982
§ 1
k.p.c. skarga kasacyjna nie przysługuje w sprawach o prawa majątkowe, w których
wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż dziesięć tysięcy złotych. Jednakże
w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych skarga kasacyjna przysługuje
niezależnie od wartości przedmiotu zaskarżenia w sprawach o przyznanie i o
wstrzymanie emerytury lub renty oraz o objęcie obowiązkiem ubezpieczenia
społecznego. Sąd drugiej instancji podniósł, że w sprawach z zakresu ubezpieczeń
społecznych wartość sporu określa przedmiot decyzji organu rentowego
zaskarżonej do sądu ubezpieczeń społecznych. W tej sprawie ubezpieczony
odwołał się od decyzji odmawiającej ustalenia wysokości emerytury, a więc wartość
3
przedmiotu zaskarżenia wyraża kwota obliczona według reguł określonych w art. 22
k.p.c. jako suma różnicy świadczeń za okres jednego roku. Nie może stanowić
wartości przedmiotu zaskarżenia kwota 18.846 zł wskazana przez pełnomocnika
ubezpieczonego w piśmie procesowym z dnia 20 kwietnia 2011 r., ponieważ została
podana w celu obejścia wymogu z art. 3982
§ 1 k.p.c. oraz z pominięciem metody
wyliczenia.
W ocenie Sądu drugiej instancji ubezpieczony powinien uzasadnić
szczegółowo, wraz z działaniami matematycznymi, jak obliczył wartość przedmiotu
zaskarżenia, a w szczególności, jaki wskaźnik waloryzacji zastosował i za jaki
okres, jakich konkretnie miesięcy dotyczy, czy jest on stały, czy zróżnicowany
w zależności od przyjętego okresu. Okres, w jakim powinien poruszać się
ubezpieczony, zgodnie z brzmieniem art. 22 k.p.c., powinien dotyczyć jednego roku.
Takich wyliczeń pełnomocnik skarżącego nie przedstawił, a skarga kasacyjna
podlega odrzuceniu, jeżeli mimo wezwania Sądu, strona zobowiązania tego nie
wykonuje w ogóle bądź wykonuje je niewłaściwie (pozornie), w oderwaniu od
obiektywnego kryterium i podstaw, na których winno być oparte obliczenie oraz
nieadekwatnie do przedmiotu zaskarżenia skargą kasacyjną, co jednoznacznie
wynika z orzecznictwa Sądu Najwyższego (postanowienie z dnia 13 października
2009 r., II UK 234/08, LEX nr 553692 oraz z dnia 13 maja 2005 r., II UZ 25/05,
OSNP 2005 nr 23, poz. 383).
Powyższe okoliczności zadecydowały o odrzuceniu skargi kasacyjnej jako
niedopuszczalnej.
Pełnomocnik ubezpieczonego w zażaleniu na powyższe postanowienie
domagał się uchylenia w całości zaskarżonego postanowienia i przekazania sprawy
do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu w zakresie wynikającym z
postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 2011 r. (II UK 15/11), w
szczególności co do ustalenia wartości przedmiotu zaskarżenia oraz zasądzenia
kosztów postępowania zażaleniowego wraz z kosztami zastępstwa procesowego
według norm przepisanych. Zaskarżonemu postanowieniu zarzucił naruszenie art.
22 k.p.c., poprzez błędną jego wykładnię oraz niewłaściwe zastosowanie w wyniku
przyjęcia, że przepis ten umożliwia ustalenie wartości przedmiotu sporu jako różnicy
pomiędzy wartością świadczenia dochodzonego w sprawie i wartością świadczenia
4
otrzymywanego przez ubezpieczonego od organu rentowego. W uzasadnieniu
zażalenia skarżący zarzucił, że stanowisko takie nie znajduje żadnego uzasadnienia
prawnego, ponieważ przepis art. 22 k.p.c. określając zasady ustalania wartości
przedmiotu sporu w sprawach świadczeń powtarzających się jednoznacznie
odwołuje się do wysokości świadczeń za rok a nie do różnicy świadczeń. Oznacza
to, że w rozpoznawanej sprawie trafnie wskazano jako wartość przedmiotu sporu
roczną wartość świadczenia emerytalnego a nie różnicę pomiędzy wartościami
świadczeń. Istotne znaczenie ma ponadto fakt, że roszczenie nie obejmuje
wyłącznie świadczeń przyszłych, ale dotyczy również świadczeń jakie należne
byłyby na rzecz ubezpieczonego począwszy od daty złożenia wniosku załatwionego
negatywnie zaskarżoną w tym postępowaniu decyzją organu rentowego. W tym
zakresie, nawet przy przyjęciu interpretacji powołanej w zaskarżonym
postanowieniu Sądu drugiej instancji co do ustalenia wartości przedmiotu
zaskarżenia jako różnicy hipotetycznego i faktycznego świadczenia za okres
jednego roku, ustalenie wartości przedmiotu zaskarżenia obejmować musiałoby
sumę należności składających się z:
a) kwoty należności obliczonych za okres od daty złożenia wniosku do daty
złożenia skargi kasacyjnej w trybie art. 21 k.p.c.,
b) kwoty należności przyszłych obliczonych z zastosowaniem art. 22 k.p.c., przy
czym suma obydwu tych kwot w każdym przypadku stanowiłaby wartość
wyższą od 10.000 zł.
Ponadto pełnomocnik ubezpieczonego zarzucił, iż z treści postanowienia
Sądu Najwyższego wydanego w niniejszej sprawie wynika jednoznacznie, że
w każdym przypadku zakwestionowania przez Sąd drugiej instancji kwoty
wskazanej jako wartość przedmiotu zaskarżenia, powinna być ona ustalana
wyłącznie przez ten Sąd. Takich ustaleń nie dokonał samodzielnie Sąd Apelacyjny,
a tym samym brak jest jakichkolwiek podstaw do wydania postanowienia
dotyczącego odrzucenia skargi kasacyjnej. Zaskarżone postanowienie
uniemożliwienia także stronie obronę jej praw, a tym samym postępowanie w tym
w procesie dotknięte jest sankcją nieważności.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
5
Zażalenie jest bezzasadne. Zgodnie z treścią art. 3982
§ 1 k.p.c. skarga
kasacyjna jest niedopuszczalna w sprawach o prawa majątkowe, w których
wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż pięćdziesiąt tysięcy złotych,
w sprawach gospodarczych – niższa niż siedemdziesiąt pięć tysięcy złotych, a w
sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych – niższa niż dziesięć
tysięcy złotych. Jednakże w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych skarga
kasacyjna przysługuje niezależnie od wartości przedmiotu zaskarżenia w sprawach
o przyznanie i wstrzymanie emerytury lub renty oraz o objęcie obowiązkiem
ubezpieczenia społecznego. Sprawa, której przedmiotem sporu jest wysokość
emerytury, jest sprawą o prawo majątkowe, a dopuszczalność skargi kasacyjnej
uzależniona jest od wartości przedmiotu zaskarżenia (por. postanowienia Sądu
Najwyższego: z dnia 20 stycznia 2011 r., II UZ 39/10, LEX nr 786804; z dnia
11 grudnia 2009 r., II UZ 44/09, LEX nr 583826; z dnia 24 czerwca 2009 r., II UZ
17/09, LEX nr 519962).
Stosownie do treści art. 22 k.p.c. w sprawach o prawo do świadczeń
powtarzających się wartość przedmiotu sporu stanowi suma świadczeń za jeden
rok, a jeżeli świadczenia trwają krócej niż rok - za cały czas ich trwania.
Utrwalonym poglądem w orzecznictwie Sądu Najwyższego jest, że jeżeli
przedmiotem sporu sądowego nie jest prawo do emerytury lecz tylko jej wysokość,
to o zaskarżeniu skargą kasacyjną decyduje wartość przedmiotu zaskarżenia
obliczona na podstawie art. 22 k.p.c. Stanowi ona różnicę między wysokością
świadczenia wypłacanego przez organ rentowy i wysokością świadczenia
żądanego przez ubezpieczonego w skali jednego roku (por. postanowienia Sądu
Najwyższego: z dnia 10 listopada 2010 r., II UZ 30/10, LEX nr 707896; z dnia
3 lutego 2010 r., II UK 314/09, LEX nr 604214; z dnia 6 stycznia 2010 r., I UK
289/09, LEX nr 577827; z dnia 27 października 2009 r., II UZ 36/09, LEX nr
564802; z dnia 13 października 2009 r., II UK 234/08, LEX nr 553692; z dnia
6 listopada 2008 r., II UZ 48/06; z dnia 13 stycznia 2006 r., I UZ 47/05, OSNP 2007
nr 3-4, poz. 56; z dnia 10 kwietnia 2002 r., II UZ 31/02, LEX nr 54791; z dnia
28 listopada 2001 r., II UZ 80/01, OSNP 2003 nr 18, poz. 449; z dnia 13 marca
6
2001 r., II UZ 15/01, OSNP 2003 nr 2, poz. 49; z dnia 13 marca 2001 r., II UZ
13/01, OSNP 2003 nr 2, poz. 47).
Prawidłowa wykładnia przepisu art. 22 k.p.c. w sprawach o wysokość
emerytury nie daje podstaw, aby wartość przedmiotu zaskarżenia odnosić do kwoty
emerytury, która ustalona byłaby według zasad, które podaje skarżący
w odwołaniu, ale do różnicy pomiędzy hipotetyczną wartością emerytury, jaką
skarżący otrzymywałby, gdyby jego żądanie ustalenia wysokości świadczenia
emerytalnego zostało uwzględnione, a wartością emerytury pobieranej (tak również
w postanowieniach Sądu Najwyższego: z dnia 8 stycznia 1997 r., II UKN 40/96,
OSNAPiUS 1997 nr 16, poz. 301; z dnia 18 października 2000 r., II UZ 123/00,
OSNAPiUS 2002 nr 15, poz. 370; z dnia 23 listopada 2007 r., II UZ 30/07, OSNP
2009 nr 3-4, poz. 54).
Powyższe okoliczności wskazują, że wartość przedmiotu zaskarżenia
w rozpoznawanej sprawie nie może wynosić kwoty należności obliczonych za okres
od daty złożenia prze skarżącego w organie rentowym wniosku o przeliczenie
podstawy wymiaru emerytury do daty złożenia skargi kasacyjnej, ani kwoty
emerytury, która ustalona byłaby według zasad podanych przez skarżącego,
a wyłącznie kwotę 4.290,34 zł, będącą dwunastokrotnością kwoty stanowiącej
różnicę pomiędzy hipotetyczną wartością emerytury, jaką skarżący otrzymywałby,
gdyby jej żądanie ustalenia wysokości podstawy wymiaru emerytury zostało
uwzględnione, a wartością emerytury pobieranej. W sprawach o przeliczenie
podstawy wymiaru emerytury wartość przedmiotu zaskarżenia ustala się na
podstawie art. 22 k.p.c. i nie ma zastosowania art. 21 k.p.c. (postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 2 marca 2011 r., II UZ 3/11, LEX nr 844749). Należy mieć na
względzie, że skarżący nie domagał się wyrównania emerytury za okres
wcześniejszy, podkreślając w zażaleniu, że decydujące znaczenie ma data złożenia
wniosku w organie rentowym.
Błędnie zarzuca skarżący, że Sąd drugiej instancji wartość przedmiotu
zaskarżenia ustalił z naruszeniem wytycznych zawartych w postanowieniu Sądu
Najwyższego z dnia 10 marca 2011 r. (II UK 15/11). Z treści postanowienia wynika,
że w przypadku, gdy Sąd drugiej instancji kwestionuje podaną przez stronę wartość
przedmiotu zaskarżenia, ma obowiązek samodzielnego ustalenia tej wartości na
7
podstawie art. 25 § 1 k.p.c. i czynność ta nie może być dokonana przez przeciwnika
procesowego strony skarżącej. Powyższe stwierdzenie dotyczyło przedstawienia
skargi kasacyjnej w oparciu o wskazaną przez obie strony wartość przedmiotu
zaskarżenia, której nie weryfikował Sąd drugiej instancji, mimo iż przepis art. 3986
§
2 i 3 k.p.c. nakłada na sąd drugiej instancji oraz Sąd Najwyższy obowiązek kontroli
dopuszczalności skargi kasacyjnej, jako nadzwyczajnego środka zaskarżenia
przysługującego poza tokiem instancji i weryfikacji wskazanej przez stronę wartości
przedmiotu zaskarżenia w celu wyeliminowania przypadków nieprawidłowego
oznaczenia tej wartości w zamiarze zapewnienia sobie dostępu do postępowania
kasacyjnego (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2010 r. II UK
314/09, LEX nr 604214).
Obecnie wartość ta została ustalona zgodnie z regułą wynikającą z art. 22
k.p.c. a jedynie Sąd drugiej instancji posiłkował się wyliczeniami, które zgodnie
z wezwaniem przedstawił organ rentowy dokonując wyliczenia hipotetycznej
wysokości emerytury, która przysługiwałaby skarżącemu przy uwzględnieniu
odwołania.
W tym stanie rzeczy, uznając stanowisko Sądu Apelacyjnego zawarte
w zaskarżonym postanowieniu za prawidłowe, Sąd Najwyższy na podstawie art.
39814
w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c. orzekł jak w sentencji.