Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I PK 121/11
POSTANOWIENIE
Dnia 19 stycznia 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Maciej Pacuda
w sprawie z powództwa M.R.
przeciwko T. Śląskim Spółce Akcyjnej
o odszkodowanie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 19 stycznia 2012 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych
z dnia 14 kwietnia 2011 r.,
odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.
UZASADNIENIE
Sąd Okręgowy – Sąd Pracy wyrokiem z dnia 14 kwietnia 2011 r. oddalił
apelację wniesioną przez pozwaną T. Śląskie Spółkę Akcyjną od wyroku Sądu
Rejonowego z dnia 16 grudnia 2010 r., mocą którego zasądzono od pozwanej na
rzecz powoda kwotę 13.206,60 zł tytułem odszkodowania, nadając wyrokowi w tym
zakresie rygor natychmiastowej wykonalności do kwoty 1.000 zł, a także zasądzono
od pozwanej na rzecz powoda koszty sądowe oraz oddalono powództwo w
pozostałej części.
Pozwana Spółka wywiodła skargę kasacyjną od wymienionego wyroku i
opierając ją na obu podstawach kasacyjnych (naruszenia prawa materialnego przez
niewłaściwe zastosowanie art. 45 k.p., a także naruszenia prawa procesowego,
2
które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, tj. art. 233 k.p.c. w związku z art. 391 § 1
k.p.c.) wniosła o uchylenie tego wyroku i przekazanie sprawy sądowi drugiej
instancji do ponownego rozpoznania, a gdyby podana podstawa naruszenia
przepisów postępowania okazała się nieuzasadniona o „uchylenie i zmianę
zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa”. Pozwana domagała się
ponadto zasądzenia na swoją rzecz od powoda kosztów zastępstwa procesowego
przed Sądem Najwyższym.
W skardze kasacyjnej został zawarty wniosek o przyjęcie jej do rozpoznania
„z uwagi na fakt, iż skarga jest oczywiście uzasadniona”. Skarżąca
zakwestionowała przy tym dokonaną przez sąd wykładnię art. 45 § 1 k.p., a ściślej
wykładnię występującej w tym przepisie klauzuli generalnej (zwrotu
niedookreślonego) „wypowiedzenia nieuzasadnionego” oraz podniosła, że jej
zdaniem wykładnia wymienionego przepisu powinna być dokonana z
uwzględnieniem gwarantowanej konstytucyjnej wolności działalności gospodarczej.
Skarżąca powołała się równocześnie na pogląd prawny zawarty w wyroku Sądu
Najwyższego z dnia 31 marca 2009 r., II PK 251/08 oraz stwierdziła, że w jej ocenie
utrata zaufania do pracownika jest kwestią subiektywną, a sąd ma badać nie tyle
fakt utraty zaufania przez pracodawcę, ile istnienie przyczyn go powodujących. Nie
tyle istotna jest sama utrata zaufania pracodawcy do pracownika, co przyczyny,
które ją spowodowały. Jeżeli zaś przyczyny utraty zaufania do pracownika są
prawdziwe, obiektywne i racjonalne, to mogą uzasadniać wypowiedzenie. Zdaniem
skarżącej przez nieuzasadnione wypowiedzenie uznaje się takie, które nastąpiło z
innych przyczyn niż wskazane, bądź w ogóle nieistniejących. Tymczasem w
rozpoznawanej sprawie nie zostało stwierdzone, iż przyczyna wskazana w
oświadczeniu o wypowiedzeniu była pozorna, ani by w ogóle nie istniała. Sąd
zakwestionował jedynie to, czy ustalone w procesie fakty uzasadniały podaną
przyczynę wypowiedzenia.
Sąd Najwyższy zważył co następuje.
Stosownie do art. 3989
§ 1 k.p.c. Sąd Najwyższy przyjmuje skargę kasacyjną
do rozpoznania, jeżeli w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne (pkt 1),
3
istnieje potrzeba wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub
wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów (pkt 2), zachodzi nieważność
postępowania (pkt 3) lub skarga jest oczywiście uzasadniona (pkt 4). Wypada
również dodać, iż zgodnie z art. 3984
§ 2 k.p.c., określającym wymogi formalne
skargi kasacyjnej, skarga kasacyjna powinna zawierać wniosek o przyjęcie do
rozpoznania i jego uzasadnienie. Należy zatem stwierdzić, że wniosek o przyjęcie
skargi kasacyjnej do rozpoznania powinien wskazywać, że zachodzi przynajmniej
jedna z okoliczności wymienionych w powołanym wcześniej art. 3989
§ 1 k.p.c., a
jego uzasadnienie winno zawierać argumenty świadczące o tym, że rzeczywiście,
biorąc pod uwagę sformułowane w ustawie kryteria, istnieje potrzeba rozpoznania
skargi przez Sąd Najwyższy. Skarga kasacyjna nie jest bowiem (kolejnym)
środkiem zaskarżenia przysługującym od każdego rozstrzygnięcia sądu drugiej
instancji kończącego postępowanie w sprawie, z uwagi na przeważający w jej
charakterze element interesu publicznego. Służy ona kontroli prawidłowości
stosowania prawa, nie będąc instrumentem weryfikacji trafności ustaleń
faktycznych stanowiących podstawę zaskarżonego orzeczenia.
Jeśli więc wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania, poprzez
odwołanie się do art. 3989
§ 1 pkt 4 k.p.c., jak w rozpoznawanej sprawie, wskazuje
na oczywistą zasadność skargi, to w jego uzasadnieniu powinny znaleźć
odpowiednie wywody potwierdzające tę okoliczność. Skarga jest bowiem
oczywiście uzasadniona wówczas, jeżeli zaskarżone tą skargą orzeczenie zapadło
wskutek oczywistego naruszenia prawa, zaś oczywiste naruszenie prawa powinno
być rozumiane jako widoczna, bez potrzeby dokonywania pogłębionej analizy
jurydycznej, sprzeczność wykładni lub stosowania prawa z jego brzmieniem albo
powszechnie przyjętymi regułami interpretacji (por. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 26 lutego 2001 r., I PKN 15/01, OSNAPiUS 2002, nr 20, poz.
494 oraz z dnia 17 października 2001 r., I PKN 157/01, OSNAPiUS 2003, nr 18,
poz. 437), jest możliwe do przyjęcia tylko wówczas, gdy jest ono z góry widoczne
dla każdego prawnika, bez potrzeby głębszej analizy prawniczej, gdy jest zupełnie
pewne i nie może ulegać żadnej wątpliwości, gdy podniesione zarzuty naruszenia
wskazanych przepisów są zasadne prima facie, bez dokonywania głębszej analizy
tekstu tych przepisów i bez doszukiwania się ich znaczenia (por. postanowienie
4
Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2008 r., I UK 11/08, LEX nr 491 538), gdy
orzeczenie jest niewątpliwie sprzeczne z zasadniczymi i niepodlegającymi różnej
wykładni przepisami prawa (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia
1963 r., II CZ 3/63, OSPiKA 1963, nr 11, poz. 286). Powołanie się przez autora
skargi kasacyjnej na przesłankę zawartą w art. 3989
§ 1 pkt 4 k.p.c. zobowiązuje go
zatem do przedstawienia wywodu prawnego zmierzającego do wykazania
kwalifikowanej postaci naruszenia przepisów prawa materialnego lub procesowego
polegającej na jego oczywistości, widocznej prima facie, przy wykorzystaniu
podstawowej wiedzy prawniczej, co daje podstawy do uznania skargi za oczywiście
uzasadnioną, tj. podlegającą uwzględnieniu (por. postanowienia Sądu
Najwyższego: z dnia 11 grudnia 2009 r., II PK 223/09, LEX nr 585777 oraz z dnia
3 lutego 2010 r., II PK 304/09, LEX nr 602695). Innymi słowy, jeżeli skarżący
powołuje się na oczywistą zasadność skargi, to powinien zawrzeć w niej wywód
prawny, z którego ta oczywista zasadność będzie wynikała. Ma to być przy tym
zasadność łatwo dostrzegalna już nawet przy pobieżnej lekturze skargi (por.
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2010 r., V CSK 459/09, LEX nr
602638).
Zdaniem Sądu Najwyższego wniosek pozwanej o przyjęcie jej skargi
kasacyjnej do rozpoznania nie spełniał tak rozumianych kryteriów. Nawet pobieżna
lektura pisemnych motywów zaskarżonego wyroku musiała bowiem prowadzić do
wniosku, że sąd drugiej instancji oparł swoje rozważania prawne na ugruntowanej
wykładni art. 45 § 1 k.p., o czym świadczyło odwołanie się przez ten sąd do
poglądów zawartych między innymi w wymienionym przez ten sąd orzeczeniu Sądu
Najwyższego z dnia 25 listopada 1997 r., I PKN 385/97 (OSNAPiUS 1998, nr 18,
poz. 538), zgodnie z którym utrata zaufania do pracownika może stanowić
przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie umowy o pracę, jeżeli znajduje oparcie w
przesłankach natury obiektywnej oraz racjonalnej i nie jest wynikiem arbitralnych
lub subiektywnych uprzedzeń. Analogiczne stanowisko zajął zresztą Sąd
Najwyższy w powołanym w skardze kasacyjnej wyroku z dnia 31 marca 2009 r.,
II PK 251/08 (LEX nr 707875), stwierdzając tam, że utrata zaufania do pracownika
może stanowić przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie umowy o pracę, jeżeli
znajduje oparcie w przesłankach natury obiektywnej i racjonalnej oraz nie jest
5
wynikiem arbitralnych ocen lub subiektywnych uprzedzeń. Nie tyle istotna jest
(więc) sama utrata zaufania pracodawcy do pracownika, co przyczyny, które ją
spowodowały. Inaczej mówiąc, jeżeli przyczyny utraty zaufania do pracownika są
prawdziwe, obiektywne i racjonalne, to mogą uzasadniać wypowiedzenie. Dodać
wypada, iż w tym samym wyroku Sąd Najwyższy podkreślił również, że utrata
zaufania pracodawcy do pracownika zajmującego kierownicze stanowisko
uzasadnia wypowiedzenie umowy o pracę nawet wtedy, gdy nie można
pracownikowi przypisać winy w określonym zachowaniu, jednakże obiektywnie nosi
ono cechy naruszenia obowiązków pracowniczych w zakresie dbałości o dobro lub
mienie pracodawcy - art. 100 § 2 pkt 4 k.p. W wyroku z dnia 24 lipca 2006 r., I PK
299/05 (OSNP 2007, nr 15-16, poz. 214) Sąd Najwyższy wyjaśnił z kolei, że nie tyle
istotna jest sama utrata zaufania pracodawcy do pracownika, co przyczyny, które ją
spowodowały. Co już zostało natomiast wcześniej podniesione, uzasadniające
przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania z powodu jej oczywistej zasadności
naruszenia przepisów prawa poprzez jego błędną wykładnię lub niewłaściwe
zastosowanie muszą mieć tę cechę, że są widoczne, bez potrzeby dokonywania
pogłębionej analizy jurydycznej, a nadto charakteryzują się sprzecznością wykładni
lub stosowania prawa z jego brzmieniem albo powszechnie przyjętymi regułami
interpretacji. Jest to istotne zwłaszcza z tej przyczyny, że o ile dla uwzględnienia
skargi kasacyjnej wystarczy, iż jej podstawa jest usprawiedliwiona, to dla przyjęcia
tej skargi do rozpoznania konieczne jest wykazanie kwalifikowanej postaci
naruszenia przepisów prawa materialnego lub procesowego polegającej na jej
oczywistości (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 16 września 2003 r., IV
CZ 100/03, LEX nr 82274). Skarżąca nie wykazała zaś takiej postaci naruszeń
przepisów prawa nawet w uzasadnieniu podstaw kasacyjnych. Dokonana przez
Sąd Okręgowy wykładnia przepisu prawa materialnego zastosowanego jako
podstawa prawna przyjętego przez ten sąd rozstrzygnięcia w żadnym razie nie
mogła więc zostać uznana za sprzeczną z powszechnie przyjętymi regułami
interpretacji, skoro odwoływała się do utrwalonych poglądów judykatury.
Podnoszone przez skarżącą naruszenie przepisu prawa materialnego nie
mogło być ocenione jako prowadzące do uznania, że jej skarga kasacyjna jest
oczywiście uzasadniona, także z tej przyczyny, że zastosowanie przepisów prawa
6
materialnego zależy od konkretnych okoliczności faktycznych danej sprawy.
Prawidłowość zastosowania przepisów prawa materialnego jest zatem ściśle
uzależniona od poczynionych w sprawie ustaleń faktycznych (por. postanowienia
Sądu Najwyższego: z dnia 17 października 2001 r., I PKN 157/01, OSNAPiUS
2003, nr 18, poz. 437 oraz z dnia 11 kwietnia 2003 r., I PK 558/02, OSNP 2004, nr
16, poz. 283). Sąd Najwyższy nie dokonuje jednak samodzielnie oceny dowodów i
jest związany ustaleniami faktycznymi stanowiącymi podstawę zaskarżonego
orzeczenia (art. 39813
§ 2 k.p.c.). Tymczasem w skardze kasacyjnej pozwana w
istocie kwestionuje dokonane przez sąd drugiej instancji ustalenia faktów i ocenę
dowodów (o czym świadczy zresztą powołanie w podstawie naruszenia przepisów
postępowania art. 233 § 1 k.p.c.). Podstawą skargi kasacyjnej nie mogą być jednak
zarzuty dotyczące ustalenia faktów lub oceny dowodów (art. 3983
§ 3 k.p.c.). Treść
i kompozycja tego przepisu sugeruje bowiem, że chociaż generalnie dopuszczalne
jest oparcie skargi kasacyjnej na podstawie naruszenia przepisów postępowania, to
jednak z wyłączeniem zarzutów dotyczących ustalania faktów i oceny dowodów,
nawet jeżeli naruszenia te mogły mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Inaczej
mówiąc, niedopuszczalne jest oparcie skargi kasacyjnej na podstawie, którą
wypełniają takie właśnie zarzuty (por. m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z
dnia 23 września 2005 r., III CSK 13/05, OSNC 2006, nr 4, poz. 76). Oznacza to, że
przy merytorycznym rozpoznaniu wniesionej skargi kasacyjnej Sąd Najwyższy nie
mógłby uwzględnić zarzutów dotyczących błędnych ustaleń faktycznych i
nieprawidłowej oceny materiału dowodowego, a tym samym przy rozstrzyganiu
zarzutów dotyczących naruszenia prawa materialnego byłby związany dokonanymi
przez drugiej instancji ustaleniami faktycznymi (powoływany już art. 39813
§ 2
k.p.c.).
Kierując się przedstawionymi motywami, Sąd Najwyższy uznał, iż skarżąca
nie wykazała potrzeby rozpoznania jej skargi kasacyjnej. Dlatego, na podstawie
art. 3989
k.p.c., Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji.