Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZP 13/12
POSTANOWIENIE
Dnia 20 kwietnia 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Krzysztof Pietrzykowski (przewodniczący)
SSN Barbara Myszka (sprawozdawca)
SSN Maria Szulc
Protokolant Katarzyna Bartczak
w sprawie z powództwa Skarbu Państwa - Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych
i Autostrad w Warszawie
przeciwko Gminie Słupsk
o zapłatę,
na posiedzeniu jawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 20 kwietnia 2012 r.,
na skutek zagadnienia prawnego przedstawionego
przez Sąd Okręgowy w Słupsku
postanowieniem z dnia 13 stycznia 2012 r., […],
"Czy pod pojęciem "dróg ekspresowych" użytym w art. 18 ust. 3
ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (tekst
jednolity: Dz. U. 2006 r. Nr 89 poz. 625 ze zm.) należy rozumieć
każdy rodzaj drogi ekspresowej, określonej w art. 4 pkt. 10 i art. 3
pkt. 2 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (tekst
jednolity: Dz.U. 2007 r. Nr 19 poz. 115), zaliczonej do sieci autostrad
i dróg ekspresowych, niezależnie od nadania im statusu drogi płatnej
2
poprzez Rozporządzenie Rady Ministrów wydane na podstawie
delegacji zawartej w treści art. 1 ust. 4 ustawy z dnia 27 października
1994 r. o autostradach płatnych oraz o Krajowym Funduszu
Drogowym (tekst jednolity: Dz.U. 2004 r. Nr 256 poz. 2571)?"
odmawia podjęcia uchwały.
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 7 października 2011 r. Sąd Rejonowy w Słupsku oddalił
powództwo Skarbu Państwa – Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad
skierowane przeciwko Gminie Słupsk o zapłatę kwoty 24 396,48 zł z odsetkami
z tytułu kosztów oświetlenia drogi ekspresowej S6, stanowiącej obwodnicę Słupska.
Sąd ustalił, że w 2010 roku wybudowano i oddano do użytku drogę
ekspresową S6, obwodnicę Słupska, przebiegającą między innymi przez
nieruchomości należące do pozwanej Gminy. Droga ta jest oznaczona znakiem
drogowym D7 i posiada limitowaną ilość zjazdów oraz ograniczenia w dostępności
ruchu pieszych, rowerów, motorowerów, traktorów i pojazdów zaprzęgowych.
Pismem z dnia 16 sierpnia 2010 r. Główna Dyrekcja Dróg Krajowych
i Autostrad poinformowała pozwaną o konieczności ponoszenia kosztów
oświetlenia drogi ekspresowej S6, a następnie obciążyła pozwaną kwotą 24 396,48
zł z tytułu kosztów oświetlenia w okresie od dnia 21 października 2010 r. do dnia 21
lutego 2011 r. Pozwana odmówiła dobrowolnego uiszczenia żądanej kwoty, wobec
czego powód wystąpił z pozwem o zapłatę.
Sąd Rejonowy uznał, że obwodnica Słupska, jako droga odpowiadająca
przesłankom określonym w art. 4 pkt 10 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach
publicznych (jedn. tekst: Dz.U. z 2007 r. Nr 19, poz. 115 ze zm.), jest w istocie
drogą ekspresową w rozumieniu przepisów o autostradach płatnych. Zgodnie
natomiast z art. 18 ust. 3 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne
(jedn. tekst: Dz.U. z 2006 r. Nr 89, poz. 625 ze zm. – dalej: „Pr. energ.”), przepisy
3
ust. 1 pkt 2 i 3 tego artykułu, zaliczające do zadań własnych gminy planowanie
oświetlenia miejsc publicznych i dróg znajdujących się na terenie gminy oraz
finansowanie oświetlenia ulic, placów i dróg publicznych znajdujących się
na terenie gminy, nie mają zastosowania do autostrad i dróg ekspresowych
w rozumieniu przepisów o autostradach płatnych. Po licznych nowelizacjach art. 18
Pr. energ. – stwierdził Sąd Rejonowy – wyłaniają się wątpliwości, czy i w jakim
zakresie zadania własne gmin obejmują organizację oświetlenia miejsc publicznych
i dróg znajdujących się na obszarze gminy. W pierwotnym tekście tego przepisu
rozróżniano bowiem planowanie, finansowanie i organizację oświetlenia, natomiast
w aktualnym tekście pojęcie organizacji zostało pominięte. Pomimo braku wyraźnej
regulacji trzeba jednak przyjąć, że obowiązek organizacji oświetlenia spoczywa na
gminie w odniesieniu do tych miejsc publicznych i dróg, które znajdują się na
obszarze danej gminy i które stanowią jej mienie komunalne, względnie znajdują
się w jej zarządzie. W odniesieniu do innych dróg zadaniem własnym gminy jest
jedynie planowanie ich oświetlenia, gdyż finansowanie oświetlenia tych dróg
obciąża budżet państwa, a organizacja oświetlenia – zarządców. Fragment drogi
ekspresowej S6 stanowiący obwodnicę Słupska nie jest mieniem komunalnym
pozwanej Gminy ani nie pozostaje w jej zarządzie. Pozwana nie miała też żadnego
wpływu na zaplanowanie, przebieg i wykonanie obwodnicy, która w niewielkim
stopniu służy jej mieszkańcom. W tym stanie rzeczy – stwierdził Sąd Rejonowy –
finansowanie oświetlenia obwodnicy powinno być wyłączone z zakresu
obowiązków pozwanej.
Przy rozpoznawaniu apelacji powoda Sąd Okręgowy w Słupsku powziął
poważne wątpliwości, którym dał wyraz w przytoczonym na wstępie zagadnieniu
prawnym, przedstawionym do rozstrzygnięcia na podstawie art. 390 § 1 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przed przystąpieniem do rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego
przedstawionego w trybie art. 390 § 1 k.p.c. Sąd Najwyższy powinien zbadać, czy
spełnione zostały wszystkie określone w tym przepisie przesłanki, warunkujące
podjęcie uchwały. Kontroli podlega również prawidłowość wydania przez sąd
drugiej instancji postanowienia o przedstawieniu zagadnienia prawnego
4
(zob. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 2005 r., III CZP 93/04, nie
publ. i z dnia 19 listopada 2008 r., III CZP 21/08, nie publ. oraz dalsze orzeczenia
powołane w uzasadnieniach obu postanowień).
Wypełniając ten obowiązek trzeba stwierdzić, że postanowienie Sądu
Okręgowego z dnia 13 stycznia 2012 r. o przedstawieniu zagadnienia prawnego
Sądowi Najwyższemu zostało wydane w postępowaniu dotkniętym nieważnością
z powodu braku należytego umocowania pełnomocników strony powodowej
(art. 379 pkt 2 k.p.c.). W toku postępowania przed Sądem pierwszej instancji strona
ta ustanowiła dwóch pełnomocników w osobach radców prawnych R. T. i E. J. (k. 6
– 7 i k. 85 – 86), które na przemian występowały w tym postępowaniu, natomiast
apelację podpisała radca R. T. „w oparciu o znajdujące się w aktach sprawy
pełnomocnictwo”. W celu wykazania swojego umocowania radca R. T. przedłożyła
uwierzytelnioną przez siebie kserokopię dokumentu pełnomocnictwa. Dokonane
poświadczenie nie czyni jednak zadość wymaganiom określonym w art. 6 ust. 3
ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (jedn. tekst: Dz.U. z 2010 r. Nr
10, poz. 65 ze zm. – dalej: „u.r.p.”). Odnosi się to także do poświadczeń obu
kserokopii dokumentów wykazujących umocowanie organu udzielającego
pełnomocnictwa (k. 7 i 86).
Artykuł 89 § 1 k.p.c., obowiązujący w czasie składania pełnomocnictw
w niniejszej sprawie w brzmieniu ustalonym przez ustawę nowelizującą z dnia
9 stycznia 2009 r. (Dz. U. Nr 26, poz. 156), stanowił m.in., że pełnomocnik jest
obowiązany przy pierwszej czynności procesowej dołączyć do akt sprawy
pełnomocnictwo z podpisem mocodawcy lub wierzytelny odpis pełnomocnictwa
oraz że adwokat, radca prawny, rzecznik patentowy, a także radca Prokuratorii
Generalnej Skarbu Państwa mogą sami uwierzytelnić odpis udzielonego im
pełnomocnictwa oraz odpisy innych dokumentów wykazujących ich umocowanie.
Sposób sporządzania przez radcę prawnego poświadczeń odpisów
dokumentów za zgodność z okazanym oryginałem został określony w art. 6 ust. 3
u.r.p., zgodnie z którym poświadczenie - obok wskazanej w tym przepisie
koniecznej treści – powinno zawierać podpis radcy prawnego, datę i oznaczenie
miejsca jego sporządzenia, na żądanie – również godzinę dokonania czynności;
5
jeżeli dokument zawiera cechy szczególne (dopiski, poprawki lub uszkodzenia) –
powinno to zostać stwierdzone w poświadczeniu. Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy
w uchwale z dnia 30 listopada 2011 r., III CZP 70/11 (dotąd nie publ.), sposób
sporządzania przez radcę prawnego poświadczeń odpisów dokumentów
za zgodność z okazanym oryginałem, określony w art. 6 ust. 3 u.r.p.,
ma zastosowanie również do uwierzytelniania odpisu pełnomocnictwa.
Niespełnienie któregokolwiek z określonych w tym przepisie wymagań sprawia,
że poświadczenie nie ma ustawowo wymaganych cech, wobec czego nie jest
wierzytelne.
Dołączona do akt sprawy przez radcę prawnego R. T. uwierzytelniona przez
nią kserokopia pełnomocnictwa nie zawiera oznaczenia miejsca sporządzenia
odpisu, nie spełnia więc wszystkich wymagań określonych w art. 6 ust. 3 u.r.p. Brak
ten uniemożliwia ustalenie gdzie stwierdzono istnienie dokumentu o treści tożsamej
z odpisem. Wymagań określonych w art. 6 ust. 3 u.r.p. nie spełniają również
dołączone do obu pełnomocnictw uwierzytelnione kserokopie dokumentów
wykazujących umocowanie organów Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i
Autostrad, które udzielały pełnomocnictwa procesowego radcom prawnym R. T. i E.
J. Poświadczenie dokonane przez radcę R. T. nie zawiera wskazania miejsca
sporządzenia odpisu (k. 7), natomiast poświadczenie dokonane przez radcę E. J. –
daty i miejsca sporządzenia odpisu (k. 86).
W sytuacji, w której mocodawcą jest osoba prawna działająca przez swoje
organy (art. 39 k.c.), pełnomocnik procesowy dla wykazania swojego umocowania
powinien – obok dokumentu pełnomocnictwa lub jego wierzytelnego odpisu –
przedstawić również dokument (wierzytelny odpis dokumentu) potwierdzający,
że osoba udzielająca pełnomocnictwa jest uprawniona do działania za mocodawcę.
Postępowanie toczące się z udziałem w charakterze pełnomocnika
procesowego osoby, która wprawdzie może być pełnomocnikiem, ale
nie przedłożyła dokumentu pełnomocnictwa wykazującego umocowanie do
występowania w imieniu strony i nie została wezwana w trybie art. 130 § 1 k.p.c. do
jego przedłożenia, a brak w postaci nienależytego umocowania pełnomocnika nie
został usunięty, jest dotknięte nieważnością z przyczyny wskazanej w art. 379 pkt 2
6
in fine k.p.c. (zob. uchwalę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 23
stycznia 2009 r., III CZP 118/08, OSNC 2009, nr 6, poz. 76, uchwałę Sądu
Najwyższego z dnia 30 marca 2006 r., III CZP 14/06, OSNC 2006, nr 10, poz. 165
oraz postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 27 października 2004 r., IV CZ
135/04, nie publ. i z dnia 28 sierpnia 2008 r., III CZP 22/08, nie publ.).
Skoro postanowienie o przedstawieniu zagadnienia prawnego zapadło
w warunkach nieważności postępowania, nie zostały spełnione warunki do podjęcia
uchwały.
Niezależnie od wskazanej przyczyny niemożności podjęcia uchwały trzeba
również zauważyć, że dla rozstrzygnięcia przedstawionego zagadnienia prawnego
konieczne jest jednoznaczne ustalenie, czy sporny odcinek drogi S6 został
wybudowany jako płatna droga ekspresowa na podstawie ustawy z dnia
27 października 1994 r. o autostradach płatnych oraz o Krajowym Funduszu
Drogowym (jedn. tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2571 ze zm.).
W dotychczasowym postępowaniu Sąd orzekający nie poczynił takich ustaleń ani
nie podjął tym kierunku żadnych starań.
Z przytoczonych wyżej powodów Sąd Najwyższy na podstawie art. 61 § 1
ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym (Dz.U. Nr 240, poz. 2052
ze zm.) odmówił podjęcia uchwały.
/km/