I CZ 155/12
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:08-03-2013
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt I CZ 155/12
POSTANOWIENIE
Dnia 5 grudnia 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Tadeusz Wiśniewski (przewodniczący)
SSN Jan Górowski
SSN Krzysztof Pietrzykowski (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa H. J.
przeciwko M. Ł. i J. S.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 5 grudnia 2012 r.,
zażalenia pozwanych na postanowienie o kosztach zawarte
w punkcie III wyroku Sądu Okręgowego w R.
z dnia 20 marca 2012 r.,
oddala zażalenie.
2
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w R. w punkcie I wyroku z dnia 20 marca 2012 r. oddalił
apelację powódki od wyroku Sądu Rejonowego w L. z dnia 25 października 2011
r., w punkcie II oddalił zażalenie pozwanych na orzeczenie o kosztach zawarte w
punkcie VI wyroku Sądu Rejonowego w L., a w punkcie III odstąpił od obciążenia
powódki kosztami postępowania apelacyjnego. Uzasadniając rozstrzygnięcie
zamieszczone w punkcie III wyroku, Sąd Okręgowy podkreślił, że charakter sprawy
oraz subiektywne przekonanie powódki o zasadności dochodzonego roszczenia
przemawiają za odstąpieniem od obciążenia powódki kosztami postępowania
apelacyjnego. Sąd Okręgowy miał na względzie okoliczność, że pozwana,
składając apelację, działała w silnym poczuciu krzywdy, czując się oszukaną treścią
wydanego orzeczenia wobec sprawowania wieloletniej opieki.
Pozwani M. Ł. i J. S. wnieśli zażalenie na wymienione rozstrzygnięcie o
kosztach, zarzucając naruszenie art. 102 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Niniejsza sprawa dotyczy roszczenia o zapłatę za opiekę sprawowaną przez
powódkę nad głuchoniemym J. M. Sąd Rejonowy częściowo uwzględnił powództwo
w stosunku do pozwanego M. M., a oddalił powództwo wobec pozostałych
pozwanych z tej przyczyny, że powódki nie łączyła z nimi żadna umowa.
Według art. 98 § 1 k.p.c., strona przegrywająca sprawę obowiązana jest
zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie niezbędne koszty procesu, do których
zalicza się – w wypadku strony reprezentowanej przez adwokata – wynagrodzenie,
jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki
jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego
stawiennictwa strony (art. 98 § 3 k.p.c.). Wyjątek od tej reguły przewiduje m.in.
art. 102 k.p.c., realizujący zasadę słuszności, stosownie do którego w wypadkach
szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko
część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Przepis ten pozostawia
sądowi orzekającemu swobodę oceny, czy fakty związane z przebiegiem procesu,
jak i dotyczące sytuacji życiowej strony, stanowią podstawę do nieobciążania jej
3
kosztami procesu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia
2007 r., I CZ 110/07, niepubl.). Do kręgu „wypadków szczególnie uzasadnionych”
należą zarówno okoliczności związane z samym przebiegiem procesu, jak i leżące
na zewnątrz. Do pierwszych zaliczane są sytuacje wynikające z charakteru żądania
poddanego rozstrzygnięciu, jego znaczenia dla strony, subiektywne przekonanie
strony o zasadności roszczeń, przedawnienie, prekluzja. Drugie natomiast
wyznacza sytuacja majątkowa i życiowa strony, z tym zastrzeżeniem,
że niewystarczające jest powoływanie się jedynie na trudną sytuację majątkową,
nawet jeśli była podstawą zwolnienia od kosztów sądowych i ustanowienia
pełnomocnika z urzędu. Całokształt okoliczności, które mogłyby uzasadniać
zastosowanie tego wyjątku, powinien być oceniony z uwzględnieniem zasad
współżycia społecznego (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 1 grudnia
2011 r., I CZ 26/11, niepubl. oraz z dnia 25 sierpnia 2011 r., II CZ 51/11, niepubl.).
W niniejszej sprawie Sąd Apelacyjny, uzasadniając celowość zastosowania art. 102
k.p.c., wskazał na okoliczności związane z przebiegiem sporu między stronami
i procesu. Sąd Najwyższy nie znalazł natomiast podstaw uzasadniających
zakwestionowanie tej oceny, która w istocie ma charakter dyskrecjonalny.
Wprawdzie kwestia trafności jego zastosowania co do zasady może być objęta
kontrolą Sądu wyższego rzędu, niemniej jednak ewentualna zmiana zaskarżonego
orzeczenia o kosztach powinna następować wyjątkowo (por. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 15 lutego 2012 r., I CZ 165/11, niepubl.).
Z przedstawionych powodów orzeczono, jak w sentencji (art. 39814
w
związku z art. 3941
§ 3 k.p.c.).
es
POSTANOWIENIE
Dnia 5 grudnia 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Tadeusz Wiśniewski (przewodniczący)
SSN Jan Górowski
SSN Krzysztof Pietrzykowski (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa H. J.
przeciwko M. Ł. i J. S.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 5 grudnia 2012 r.,
zażalenia pozwanych na postanowienie o kosztach zawarte
w punkcie III wyroku Sądu Okręgowego w R.
z dnia 20 marca 2012 r.,
oddala zażalenie.
2
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w R. w punkcie I wyroku z dnia 20 marca 2012 r. oddalił
apelację powódki od wyroku Sądu Rejonowego w L. z dnia 25 października 2011
r., w punkcie II oddalił zażalenie pozwanych na orzeczenie o kosztach zawarte w
punkcie VI wyroku Sądu Rejonowego w L., a w punkcie III odstąpił od obciążenia
powódki kosztami postępowania apelacyjnego. Uzasadniając rozstrzygnięcie
zamieszczone w punkcie III wyroku, Sąd Okręgowy podkreślił, że charakter sprawy
oraz subiektywne przekonanie powódki o zasadności dochodzonego roszczenia
przemawiają za odstąpieniem od obciążenia powódki kosztami postępowania
apelacyjnego. Sąd Okręgowy miał na względzie okoliczność, że pozwana,
składając apelację, działała w silnym poczuciu krzywdy, czując się oszukaną treścią
wydanego orzeczenia wobec sprawowania wieloletniej opieki.
Pozwani M. Ł. i J. S. wnieśli zażalenie na wymienione rozstrzygnięcie o
kosztach, zarzucając naruszenie art. 102 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Niniejsza sprawa dotyczy roszczenia o zapłatę za opiekę sprawowaną przez
powódkę nad głuchoniemym J. M. Sąd Rejonowy częściowo uwzględnił powództwo
w stosunku do pozwanego M. M., a oddalił powództwo wobec pozostałych
pozwanych z tej przyczyny, że powódki nie łączyła z nimi żadna umowa.
Według art. 98 § 1 k.p.c., strona przegrywająca sprawę obowiązana jest
zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie niezbędne koszty procesu, do których
zalicza się – w wypadku strony reprezentowanej przez adwokata – wynagrodzenie,
jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki
jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego
stawiennictwa strony (art. 98 § 3 k.p.c.). Wyjątek od tej reguły przewiduje m.in.
art. 102 k.p.c., realizujący zasadę słuszności, stosownie do którego w wypadkach
szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko
część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Przepis ten pozostawia
sądowi orzekającemu swobodę oceny, czy fakty związane z przebiegiem procesu,
jak i dotyczące sytuacji życiowej strony, stanowią podstawę do nieobciążania jej
3
kosztami procesu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia
2007 r., I CZ 110/07, niepubl.). Do kręgu „wypadków szczególnie uzasadnionych”
należą zarówno okoliczności związane z samym przebiegiem procesu, jak i leżące
na zewnątrz. Do pierwszych zaliczane są sytuacje wynikające z charakteru żądania
poddanego rozstrzygnięciu, jego znaczenia dla strony, subiektywne przekonanie
strony o zasadności roszczeń, przedawnienie, prekluzja. Drugie natomiast
wyznacza sytuacja majątkowa i życiowa strony, z tym zastrzeżeniem,
że niewystarczające jest powoływanie się jedynie na trudną sytuację majątkową,
nawet jeśli była podstawą zwolnienia od kosztów sądowych i ustanowienia
pełnomocnika z urzędu. Całokształt okoliczności, które mogłyby uzasadniać
zastosowanie tego wyjątku, powinien być oceniony z uwzględnieniem zasad
współżycia społecznego (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 1 grudnia
2011 r., I CZ 26/11, niepubl. oraz z dnia 25 sierpnia 2011 r., II CZ 51/11, niepubl.).
W niniejszej sprawie Sąd Apelacyjny, uzasadniając celowość zastosowania art. 102
k.p.c., wskazał na okoliczności związane z przebiegiem sporu między stronami
i procesu. Sąd Najwyższy nie znalazł natomiast podstaw uzasadniających
zakwestionowanie tej oceny, która w istocie ma charakter dyskrecjonalny.
Wprawdzie kwestia trafności jego zastosowania co do zasady może być objęta
kontrolą Sądu wyższego rzędu, niemniej jednak ewentualna zmiana zaskarżonego
orzeczenia o kosztach powinna następować wyjątkowo (por. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 15 lutego 2012 r., I CZ 165/11, niepubl.).
Z przedstawionych powodów orzeczono, jak w sentencji (art. 39814
w
związku z art. 3941
§ 3 k.p.c.).
es