Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CZ 149/12
POSTANOWIENIE
Dnia 16 stycznia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jan Górowski (przewodniczący)
SSN Grzegorz Misiurek
SSN Anna Owczarek (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku M. C.
przy uczestnictwie T. Z.
o podział majątku wspólnego,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 16 stycznia 2013 r.,
zażalenia uczestniczki postępowania
na postanowienie Sądu Okręgowego
z dnia 2 maja 2012 r.,
oddala zażalenie.
Uzasadnienie
2
Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 24 maja 2011 r. oddalił apelację
uczestniczki postępowania T. Z. oraz zasądził od niej na rzecz wnioskodawcy M. C.
kwotę 1.800 zł tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej
wnioskodawcy z urzędu. Sąd Najwyższy po rozpoznaniu zażalenia uczestniczki
postanowieniem z dnia 10 lutego 2012 r. uchylił powyższe postanowienie w części
dotyczącej kosztów i w tym zakresie przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu do
ponownego rozpoznania. Sąd Najwyższy wskazał, że jeżeli w sprawie
rozpoznawanej w trybie nieprocesowym sąd zamierza odstąpić od zasady
ponoszenia przez każdego uczestnika kosztów związanych z własnym udziałem w
sprawie (art. 520 § 1 k.p.c.), powinien uzasadnić takie rozstrzygnięcie szerzej
aniżeli odwołaniem się do wyniku sprawy. Stwierdził ponadto, że nie znajduje
uzasadnienia obciążenie uczestniczki postępowania wynagrodzeniem
powiększonym o podatek VAT, gdyż dolicza się go do wynagrodzenia jedynie w
wypadku, gdy koszty pomocy prawnej są zasądzane od Skarbu Państwa.
Sąd Okręgowy kolejnym postanowieniem z dnia 2 maja 2012 r. zasądził od
uczestniczki postępowania na rzecz wnioskodawcy kwotę 1800 zł tytułem zwrotu
kosztów postępowania apelacyjnego. Jako podstawę rozstrzygnięcia wskazał art.
520 § 2 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. podnosząc, że
skoro apelację złożyła uczestniczka, a wnioskodawca wnosił o jej oddalenie należy
uznać, że w postępowaniu odwoławczym interesy stron były sprzeczne. Uzasadnia
to zasądzenie od skarżącej kosztów zastępstwa procesowego wnioskodawcy.
Przyznanie należności od Skarbu Państwa mogłoby nastąpić tylko wówczas, gdyby
środek odwoławczy został uwzględniony. Sąd stwierdził ponadto, że brak podstaw
do odstąpienia od obciążenia uczestniczki kosztami postępowania na podstawie
art. 102 k.p.c., gdyż jej rodzina osiąga przychód rzędu 5.000 zł miesięcznie,
ponadto w następstwie podziału uzyskała ona prawo do lokalu wartości 170.000 zł.
Co do podatku VAT wskazał, że związany jest stanowiskiem Sądu Najwyższego.
Uczestniczka postępowania złożyła zażalenie na powyższe postanowienie,
wnosząc o jego uchylenie, ewentualnie zmianę poprzez zasądzenie kosztów
nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej wnioskodawcy z urzędu w postępowaniu
apelacyjnym od Skarbu Państwa i wskazując, że orzeczenie narusza art. 520 § 1 –
3
3 k.p.c. w zw. z art. 102 k.p.c. Odwołując się do złej sytuacji majątkowej podniosła,
że Sąd powinien odstąpić od obciążenia jej obowiązkiem zwrotu kosztów
zastępstwa procesowego przeciwnika.
Sąd Najwyższy zważył:
Zasadą jest, że w postępowaniu nieprocesowym każdy uczestnik ponosi
koszty związane ze swoim udziałem w sprawie (art. 520 § 1 k.p.c.). Wyjątki od niej
przewidziane są w art. 520 § 2 k.p.c. - zgodnie z którym, jeżeli uczestnicy są
w różnym stopniu zainteresowani w wyniku postępowania lub interesy ich są
sprzeczne, sąd może stosunkowo rozdzielić obowiązek zwrotu kosztów lub włożyć
go na jednego z uczestników w całości oraz w art. 520 § 3 k.p.c. - w myśl którego
jeżeli interesy uczestników są sprzeczne, sąd może włożyć na uczestnika którego
wnioski zostały oddalone lub odrzucone, obowiązek zwrotu kosztów postępowania
poniesionych przez innego uczestnika, przy czym przepis powyższy stosuje się
odpowiednio, jeżeli uczestnik postępował niesumiennie lub oczywiście
niewłaściwie. W tzw. sprawach działowych, do jakich należą sprawy o podział
majątku wspólnego, nie zachodzi sprzeczność interesów, niezależnie od tego jaki
dana strona zgłasza wniosek co do sposobu podziału i jakie stanowisko zajmuje
w sprawie. W takich postępowaniach strony są również w równym stopniu
zainteresowane wynikiem postępowania, a ich interesy w zasadzie są wspólne,
gdyż polegają na wyjściu ze stanu wspólności (por. postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 19 listopada 2011 r., III CZ 46/10, OSNC 2011, nr 7-8,
poz. 88, z dnia 19 listopada 2011 r., III CZ 47/11, nie publ., z dnia 16 września
2011 r., IV CZ 40/11, nie publ. i in.). Jeżeli zatem Sąd odstępuje od zasady z art.
520 § 1 k.p.c. powinien przedstawić okoliczności umożliwiające dokonanie takiej
oceny. Zgodzić się należy z Sądem odwoławczym, że w okolicznościach sprawy
zachodzą podstawy do przyjęcia, że w postępowaniu odwoławczym interesy
apelującej uczestniczki T. Z. były na tyle sprzeczne z interesami wnioskodawcy M.
C., żaden z podniesionych przez nią zarzutów nie okazał się uzasadniony,
poniesione przez uczestnika koszty były relatywnie wysokie iż istniały dostatecznie
usprawiedliwione przyczyny dla oparcia rozstrzygnięcia na wyjątku przewidzianym w
art. 520 § 2 k.p.c.
4
Do orzeczeń wydanych w trybie nieprocesowym znajduje odpowiednie
zastosowanie również art. 102 k.p.c. (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
19 lutego 1973 r., II CZ 29/73, OSNCP 1973, Nr 12, poz. 223, postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 2 marca 2012 r., II CZ 170/11, nie publ.). Zgodnie z tym
przepisem, w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony
przegrywającej tylko część kosztów procesu albo nie obciążać jej w ogóle kosztami.
Orzecznictwo Sądu Najwyższego jednolicie przyjmuje, że odstąpienie od obciążania
kosztami postępowania powinno mieć miejsce wyjątkowo, gdy w okolicznościach
danej sprawy obciążenie strony przegrywającej kosztami procesu byłoby rażąco
niezgodne z zasadami słuszności (por. m.in. postanowienia z dnia 13 października
1976 r., IV PZ 61/76, z dnia 26 stycznia 2007 r., V CSK 292/06, z dnia 12 stycznia
2012 r., IV CZ 117/11, z dnia 22 marca 2012 r., sygn. akt V CZ 155/11- niepubl.).
Ocena sądu, czy zachodzi wypadek szczególnie uzasadniony ma charakter
dyskrecjonalny, w związku z czym w zasadzie nie podlega kontroli instancyjnej
i może być podważona przez sąd wyższej instancji tylko wówczas, gdy jest rażąco
nietrafna (por. m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 2006 r., V CSK
292/06, nie publ., postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 2007 r., I CZ
110/07, nie publ., z dnia 11 lutego 2010 r., I CZ 112/09, nie publ., z dnia 13 lipca
2011 r., III CZ 32/11, nie publ., z dnia 23 maja 2012 r., sygn. akt III CZ 25/12, nie
publ.). Nie zasługuje na uwzględnienie zarzut naruszenia przez Sąd Odwoławczy art.
102 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. Uczestniczka w oświadczeniu o swoim stanie
majątkowym wskazała, że miesięczny dochód jej i małżonka wynosi 4948 zł, ponadto
jest współwłaścicielką dwóch lokali mieszkalnych. W tym stanie rzeczy nie można
przyjąć, że w sprawie występuje szczególnie uzasadniony wypadek uzasadniający
nieobciążenie uczestniczki kosztami postępowania apelacyjnego, a rozstrzygnięcie
Sądu Okręgowego było rażąco nieprawidłowe.
W tym stanie rzeczy zażalenie jako bezzasadne podlega oddaleniu (art. 3941
§ 3
k.p.c. w zw. z art. 39814
k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.).
Kontakt: saos_malpka_saos_kropka_org_kropka_pl | Wersja SAOS: 0.9.13