Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CSK 123/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 6 lutego 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Anna Owczarek (przewodniczący)
SSN Bogumiła Ustjanicz (sprawozdawca)
SSN Dariusz Zawistowski
w sprawie z powództwa Z.W.
przeciwko Gminie M.
o ochronę dóbr osobistych,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 6 lutego 2013 r.,
skargi kasacyjnej Rzecznika Praw Obywatelskich od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 29 lipca 2011 r.,
uchyla zaskarżony wyrok w części oddalającej apelację
powódki od wyroku Sądu Okręgowego z dnia 28 marca 2011 r.
oddalającego jej powództwo dotyczące niemajątkowej ochrony
dóbr osobistych i w tym zakresie przekazuje sprawę Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Zaskarżonym wyrokiem Sąd Apelacyjny oddalił apelację powódki od wyroku
Sądu Okręgowego z dnia 28 marca 2011 r., którym zostało oddalone jej powództwo
o ochronę dóbr osobistych, ostatecznie sprecyzowane jako zobowiązanie Gminy M.
do usunięcia z treści uchwał Rady Gminy M. nr XXXII z dnia 24 lutego 2009 r. i nr
XXXIV z dnia 23 kwietnia 2009 r. krytyki pod jej adresem i powiadomienia
Wojewody X. oraz nakazanie Wójtowi Gminy M. odczytania na sesji Rady Gminy
M. oświadczenia następującej treści i formie: Przepraszam Panią Z. W. za
niewłaściwe zachowanie wobec Pani osoby i naruszenie jej godności osobistej i
oświadczam publicznie, że nie będę tego stosował w dalszej mojej pracy”, a także
zasądzenia kwoty 10000 zł tytułem zadośćuczynienia.
Rozstrzygnięcie to oparte zostało na następujących podstawach:
Powódka zamieszkuje w C.[…]. Od 2003 r. dochodziło pomiędzy nią i sąsiadami do
konfliktów, których następstwem było złożenie przez sąsiadów w dniu 26 kwietnia
2010 r. do Sądu Rejonowego pisma informującego, że są szkalowani i
terroryzowani przez powódkę. Z kolei powódka zainicjowała 13 postępowań
karnych; w stosunku do czterech doniesień doszło do wniesienia aktów oskarżenia.
Ponadto kilkakrotne zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa
spotkały się z odmową organów ścigania. W grudniu 2008 r. w budynku, w
którym mieści się także mieszkanie powódki, wybuchł pożar. Gmina M. udzielała
mieszkańcom pomocy finansowej, w ramach której przyznała powódce kwotę 3000
zł. Działania Gminy w tym zakresie były przedmiotem licznych pism i skarg
kierowanych przez powódkę do organów administracji publicznej i sądów, w
których zarzucała, że pozwana nie udzieliła pogorzelcom dostatecznej pomocy,
niesprawiedliwie rozdzieliła środki finansowe oraz dopuściła się oszustwa przy
dysponowaniu pieniędzmi pochodzącymi od Caritas. Podczas posiedzenia Rady
Gminy M. w dniu 24 lutego 2009 r. Wójt S. Z. wskazał, że powódka za „znikome
zniszczenia”, wywołane pożarem otrzymała pomoc finansową w kwocie 3000 zł
oraz oświadczył, że chociaż prawidłowo wykonał swoje obowiązki, to powódka
„szkaluje wszystkich przekazując nieprawdę w tej sprawie”. W tym dniu Rada
Gminy podjęła uchwałę nr XXXII 189/09, w której uzasadnieniu podano, że „Pani
3
Z. W. jest osobą chorą, znerwicowaną, która nie zauważa wokół swojej osoby
pozytywnych zachowań innych ludzi, a wręcz odwrotnie, w każdym widzi
nieprzyjaciela i wroga. Nie utrzymuje właściwych kontaktów i relacji z sąsiadami
(często wzywa na pomoc funkcjonariuszy policji, a sprawiedliwości doszukuje się w
sądach)”. Również w uzasadnieniu uchwały nr XXXIV/204/09 z dnia 23 kwietnia
2009 r. Rada Gminy M. wskazała, że „Z. W. od wielu lat nie potrafi zgodnie,
z poszanowaniem zasad współżycia społecznego utrzymywać poprawnych relacji
z sąsiadami, dlatego też postawa skarżącej jest determinantem w załatwianiu wielu
jej spraw, uniemożliwiającym znalezienie wspólnego zdania i rozwiązania
problemu. Nie zauważa wokół swojej osoby pozytywnych zachowań innych ludzi,
a wręcz odwrotnie, w każdym widzi nieprzyjaciela i wroga knującego przeciwko
niej”. W toku sesji Rady Gminy w dniu 29 października 2009 r. powódka stwierdziła,
że została bezprawnie skrytykowana w podanych uchwałach. Wójt Gminy
oświadczył, że zarzuty powódki były bezzasadne oraz zapytał, czy miała prawo
oczerniać go.
Sąd Apelacyjny stwierdził, że podzielone i przyjęte za własne ustalenia
faktyczne Sądu Okręgowego pozwalały na uznanie, iż powódka jest osobą
konfliktową, skłóconą z sąsiadami. Nie wykazała ona, że inne były przyczyny
nieporozumień sąsiedzkich, jak też, że funkcjonariusze policji, prowadząc
postępowania z jej inicjatywy dopuścili się naruszenia prawa. Kontrola zgodności
działań organów administracji publicznej z prawem należy do kompetencji sądów
administracyjnych, a zatem nie mógł odnieść rezultatu zarzut naruszenia art. 221
k.p.a. Wójt Gminy M. nie naruszył dóbr osobistych powódki; miał prawo do
podania, że powódka kierowała pod jego adresem wiele bezpodstawnych zarzutów,
co mieściło się w dozwolonej ocenie jej zachowania. Wypowiedź dotycząca
uzyskania przez powódkę pomocy za znikome zniszczenia nie przypisywała jej
negatywnych cech, ani nie dyskredytowała jej, skoro nie było podstaw do
odczytania użytych zwrotów jako sugestii zawyżenia wartości szkód. Treść uchwał
Rady Gminy naruszała dobre imię powódki, ale nie była bezprawna, ponieważ
zawarte w nich twierdzenia były prawdziwe. Stwierdzenie, że powódka jest osobą
chorą i znerwicowaną wynika z przedłożonego przez nią zaświadczenia
lekarskiego, chociaż można było zaniechać ujawnienia tej informacji.
4
Oświadczenie Wójta pozwanej odnoszące się do rozpowszechniania przez
powódkę nieprawdziwych informacji, związanych z pomocą finansową ofiarom
pożaru, była również prawdziwa. Za bezzasadne uznał Sąd Apelacyjny zarzuty
uchybienia art. 77, 30, 47 Konstytucji Rzeczpospolitej oraz art. 212 § 1 k.k.
Rzecznik Praw Obywatelskich wniósł skargę kasacyjną od tego wyroku,
w zakresie oddalającym apelację powódki od wyroku Sądu pierwszej instancji
oddalającego powództwo Z. W. w części dotyczącej zobowiązania Gminy M. do
usunięcia skutków naruszenia dóbr osobistych przez wyeliminowanie z treści
uchwał Rady Gminy M. nr XXXII z dnia 24 lutego 2009 r. i nr XXXIV z dnia 23
kwietnia 2009 r. krytyki pod adresem powódki, powiadomienia o tym Wojewody,
nakazania Wójtowi Gminy M. odczytania na sesji Rady Gminy M. oświadczenia
o następującej treści i formie: „Przepraszam panią Z. W. za niewłaściwe
zachowanie wobec Pani osoby i naruszenie jej godności osobistej
i oświadczam publicznie, że nie będę tego stosował w dalszej mojej pracy”.
Skarga oparta została na podstawie naruszenia prawa materialnego, przewidzianej
w art. 3983
§ 1 pkt 1 k.p.c. Niewłaściwe zastosowanie art. 24 § 1 k.c.
Rzecznik połączył z uznaniem, że naruszenie dóbr osobistych powódki nie było
bezprawne oraz z nieuwzględnieniem, mających wpływ na dokonywaną ocenę
przepisów art. 8, 221, 225, 227, 238, 239 k.p.a. Natomiast przyjęcie, że nie spełnia
przesłanek bezprawności działanie organów władzy publicznej, polegające
na zamieszczeniu w treści uzasadnienia uchwał ocen dotyczących osoby powódki,
niestanowiących argumentów dla oddalenia skargi na czynności organu,
narusza art. 47 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, a ocena stanowiska Gminy
M. jako legalnego, podważa zaufanie obywatela do Państwa, naruszając art. 2
Konstytucji. Skarżący wniósł o uchylenie wyroku w zaskarżonej części
i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna jest uzasadniona.
Ochrona prawna, zgodnie z art. 24 § 1 k.c., przysługuje w razie naruszenia dobra
osobistego, jakim jest godność osobista, dobre imię, dobra sława. Pojęcia te są
5
związane z wszystkimi dziedzinami życia osobistego, zawodowego i społecznego.
Godność osobista, będąca przejawem czci wewnętrznej, to wyobrażenie człowieka
o własnej wartości oraz oczekiwanie szacunku ze strony innych ludzi. Dobre imię,
dobra sława, to cześć zewnętrzna, obejmująca opinię, jaką o człowieku mają inne
osoby. Ocena, czy w konkretnej sytuacji naruszenie określonych dóbr osobistych
rzeczywiście nastąpiło nie może być dokonywana według miary indywidualnej
wrażliwości zainteresowanego. Obiektywne kryteria, to oceny społeczne,
wynikające z istniejącej świadomości prawnej, zasad współżycia społecznego,
norm moralnych, uwzględniające typowe, najczęściej spotykane reakcje.
Miarodajne są przeciętne opinie ludzi rozsądnie myślących w danym środowisku,
do którego należy osoba domagająca się ochrony (por. wyroki Sądu Najwyższego
z dnia 29 października 1971 r., II CR 455/71, OSNC 1972 nr 4, poz. 77; z dnia 11
marca 1997r., III CKN 33/97, OSNC 1997 nr 6-7, poz. 93; z dnia 29 września
2010 r., V CSK 19/10, OSNC 2011 nr 2, poz. 37). Żądanie ochrony przewidzianej
art. 24 § 1 k.c. wymaga wskazania przez zainteresowanego jakie konkretne dobro
osobiste zostało naruszone, przez jakie, sprecyzowane działania naruszyciela oraz
określenie sposobu usunięcia skutków tego naruszenia. Objęte art. 24 § 1 k.c.
domniemanie bezprawności działania naruszyciela oznacza, że dochodzący
ochrony nie ma obowiązku wykazywania, że działania naruszyciela były
bezprawne, natomiast naruszyciel w celu zwolnienia się z odpowiedzialności
za naruszenie dóbr osobistych powinien udowodnić, że jego działanie nie było
bezprawne. Pojęcie bezprawności nie zostało zdefiniowane w kodeksie cywilnym.
Przyjęte zostało w doktrynie i orzecznictwie obiektywne i szerokie rozumienie
znaczenia bezprawności na gruncie prawa cywilnego, jako zachowania
sprzecznego z normami lub zasadami współżycia społecznego, bez względu na
winę sprawcy. Wyłączenie bezprawności w działaniu pozwanego wymaga
wykazania, że działał on w ramach porządku prawnego lub wykonywał prawo
podmiotowe albo działał w obronie interesu zasługującego na obronę, albo powód
wyraził zgodę na takie jego działanie, czy też, że nie było interesu zasługującego
na ochronę. Kontrowersje powstały w odniesieniu do możliwości odmowy
udzielenia ochrony w razie powołania się przez pozwanego na działanie podjęte
w obronie zasługującego na nią interesu prywatnego lub społecznego, ponieważ
6
mogłoby to prowadzić do nieuzasadnionego, prawnie nieprzewidzianego
ograniczenia prawa podmiotowego. W każdym zatem wypadku zajdzie konieczność
właściwego wyważenia interesu jednostki i ogółu, a ochrona tego drugiego powinna
mieć miejsce w razie powołania się na uprawnienie przyznane przepisem
szczególnym. Obrona pozwanego, kwestionująca żądanie ochrony, odnosząca się
do nadużycia prawa przez powoda, może odnieść skutek, jeśli wykazane zostanie,
że przyznanie jej byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.
Uwzględnić przy tym należy, że zasady te nakazują zachowanie szacunku dla
każdego i liczenie się z jego poczuciem godności osobistej, wartości
i pożyteczności społecznej. Przy dokonywaniu oceny bezprawności należy
uwzględniać oprócz sformułowań naruszających dobro osobiste także miejsce,
formę, czas, cel, kontekst i rodzaj badanych wypowiedzi. Z oceną bezprawności
wiąże się problem dozwolonej krytyki. Jest ona działaniem społecznie pożytecznym
i pożądanym, jeżeli podjęta zostanie w interesie społecznym, nie zaś dla
dokuczenia innej osobie, a nadto ma cechy rzetelności i rzeczowości. Nie powinna
zatem przekraczać granic potrzebnych do osiągnięcia pożądanego celu
oraz przybierać formy nieakceptowanej w danym środowisku.
Żądanie powódki skierowane przeciwko pozwanej dotyczy działań
jej organów (art. 11 a ust. 1 i 2 ustawy z dnia 8 marca 1990 r.
o samorządzie gminnym - j.t. Dz. U. 2001 Nr 142, poz. 1591 ze zm.)
w związku z wykonywanymi obowiązkami, obejmującymi rozpatrywanie skarg
powódki na działanie Wójta. Pretensje w odniesieniu do Rady Gminy połączyła ona
z treścią wskazanych fragmentów uzasadnień uchwał, zawierających ocenę jej
osoby, a w stosunku do Wójta, za zniesławiające ją uznała treści jego wystąpień
podczas sesji Rady Gminy. Przyjmowane jest w orzecznictwie zapatrywanie,
podzielane w rozpoznawanej sprawie, że podstawą roszczenia objętego art. 24 § 1
k.c. mogą być również bezprawne działania przedstawicieli osoby prawnej, jeżeli
związane są z wypełnianiem ich ustawowych lub statutowych kompetencji
(por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 23 lipca 1997 r., II CKN 285/97, niepubl.;
z dnia 29 września 2005 r., III CK 76/05, niepubl.; z dnia 12 października 2007 r.,
V CSK 249/07, niepubl.; z dnia 4 listopada 2011 r., I CSK 34/11, niepubl.).
Pokrzywdzony dokonuje wyboru osoby, która powinna usunąć skutki naruszenia
7
jego dóbr osobistych - osoby prawnej lub osoby fizycznej działającej w imieniu
osoby prawnej.
Stanowisko Sądu Apelacyjnego, stwierdzające że pozwana nie ponosi
odpowiedzialności za naruszenie dóbr osobistych powódki, ponieważ wykazała, że
działania jej organów nie były bezprawne, a treść kwestionowanych wypowiedzi jest
prawdziwa, stanowi wynik błędnej wykładni art. 24 § 1 k.c., sprzecznej z
przedstawionymi i powszechnie przyjmowanymi w literaturze oraz orzecznictwie
podstawami wyłączenia bezprawności. Rozpoznając roszczenia powódki Sąd
Apelacyjny nie wziął pod uwagę, w miarodajnym zakresie, całokształtu okoliczności
sprawy, miejsca, formy, czasu, celu i kontekstu działań organów pozwanej.
Pominięta została najistotniejsza okoliczność dotycząca tego, że do
nieakceptowanych przez powódkę wystąpień doszło w ramach procedury
rozpoznawania złożonych przez nią skarg. Sąd Apelacyjny nie rozważył
konstytucyjnie (art.63) i ustawowo (art. 221 k.p.a.) zagwarantowanego każdemu
prawa do składania skarg, także do organów samorządowych, w związku
z wykonywanymi przez nie zadaniami oraz określonych ustawowo (rozdział VIII
k.p.a.) zasad rozpatrywania skarg. Zaistniała pomiędzy stronami relacja -
skarżącego mieszkańca, uprawnionego do podnoszenia wszelkich okoliczności,
z których wynika niezadowolenie z działania lub zaniechania organu (art. 227
k.p.a.) i rozpatrującego zasadność zgłaszanych pretensji organu jednostki
samorządu terytorialnego – wymagała uwzględnienia zapewnienia przewidzianego
art. 225 § 1 k.p.a., że skarżący nie może być narażony na jakikolwiek uszczerbek
lub zarzut z powodu złożenia skargi, jeśli działa zgodnie z prawem oraz wymaganej
treści zawiadomienia o sposobie załatwienia skargi (art. 238 k.p.a.). Postępowanie
organu samorządu terytorialnego powinno być prowadzone w sposób budzący
zaufanie jego uczestników do władzy publicznej (art. 2 k.p.a.) i zmierzający
do merytorycznej oceny stanowisk uczestników. Nie można odmówić słuszności
zarzutowi skarżącego, że Sąd Apelacyjny nie rozważył tego, czy działanie
pozwanej, dopełniające przepisanych zasad powinno obejmować również ocenę
osoby powódki (jej cech, sytuacji zdrowotnej i środowiskowej) oraz wskazywać
przyczynę i cel takiego wartościowania, jak też przekazywania jej do publicznej
wiadomości zwłaszcza, że nie wynika to z uzasadnienia uchwał. Nie doszło do
8
określenia granic usprawiedliwionej reakcji organu na przedstawiane w skardze
zarzuty oraz ich ewentualnego przekroczenia. Nietrafnie uznał Sąd Apelacyjny,
że badanie prawidłowości zastosowania art. 221 k.p.a., w kontekście naruszenia
dobra osobistego skarżącej, należy do kompetencji sądu administracyjnego.
Zawiadomienie o sposobie załatwienia skargi, stosownie do art. 238 k.p.a., nie jest
decyzją administracyjną, lecz czynnością materialno-techniczną i nie podlega
zaskarżeniu do sądu administracyjnego. Przekroczenie zaś zakresu uprawnień
przez organ, które narusza dobra osobiste skarżącego, podlega ocenie przez sąd
powszechny, rozpoznający roszczenie o ochronę tych dóbr. Posiedzenie Rady
Gminy było otwarte, każdy miał możliwość zapoznania się z treścią podjętych
uchwał, nakazywało to Radzie formułowanie treści uzgodnionych decyzji w sposób
szanujący godność i dobre imię każdego, którego spraw mogłyby one dotyczyć.
Nie ma podstaw do uznania, że naruszenie dóbr osobistych powódki nie było
bezprawne, ponieważ Rada Gminy działała w ramach porządku prawnego i dla
ochrony jej interesu prywatnego, również czynności Wójta podejmowane były dla
ochrony interesu prywatnego. Tego stanowiska Sądu pierwszej instancji nie
zakwestionował wprost Sąd Apelacyjny, co mogłoby wskazywać, że je akceptuje.
Nie zostały przedstawione argumenty, które mogłyby przemawiać za odmową
przyznania powódce ochrony, ponieważ na obronę zasługuje bliżej
niesprecyzowany interes prywatny organów gminy, które dopuściły się naruszenia
dóbr osobistych. Pozycja mieszkańca gminy jest słabsza od pozycji organu
samorządu gminnego i nie ma żadnych racji dla przyznawania ochrony organowi,
oznaczającej aprobatę dla naruszania dóbr osobistych mieszkańca. Odmowa
przyznania powódce ochrony narusza również konstytucyjnie zagwarantowane
prawo do jej uzyskania (art. 47 Konstytucji). Za nietrafny uznać należało pogląd
Sądu Apelacyjnego, że prawdziwość ocen powódki i przekazanych informacji
wyłącza bezprawność wypowiedzi Wójta i Rady Gminy, ponieważ nie ma
uzasadnionych przesłanek do uznania takiego działania za zgodne z prawem
i zasadami współżycia społecznego, a nadto abstrahuje od rzeczywistej potrzeby
przekazywania ich, obejmowania treścią uchwał, a tym bardziej podawania ich do
publicznej wiadomości. Ingerencja organu gminy w sferę spraw osobistych
mieszkańca wnoszącego skargę nie znajduje usprawiedliwienia prawnego ani
9
słusznościowego. Ocena oświadczeń Wójta Gminy dotyczącego znikomości szkody
poniesionej przez powódkę i wysokości przyznanej jej pomocy, a także o oczernianiu
go przez powódkę dokonana została bez należytego rozważenia wszystkich
okoliczności, w tym uwzględnienia jej odwołania przez Samorządowe Kolegium
Odwoławcze oraz przyczyn poruszania tych kwestii w ramach rozpoznawania skargi.
W orzecznictwie zaprezentowane zostało stanowisko, że podawanie do publicznej
wiadomości faktów prawdziwych, co do zasady nie może być zakazane zwłaszcza,
gdy leży w interesie społecznym (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia
2009 r., IV CSK 290/09, niepubl.; z dnia 29 października 1971 r., II CR 455/71,
OSNC 1972, nr 4, poz. 77). Jego trafność nie może być odrywana od charakteru
roszczenia i wagi problemu poddanego pod osąd.
Zgodnie z art. 24 § 1 k.c. rzeczą powoda jest właściwe określenie dobra
osobistego, które stanowi przedmiot ochrony oraz czynności, jakie powinny być
dopełnione dla usunięcia skutków jego naruszenia, w tym również postulowanej
formy i treści oświadczenia. Tak sformułowane roszczenie umożliwia sądowi
dokonanie oceny, czy określone działanie pozwanego naruszyło konkretne
dobro osobiste, czy było bezprawne oraz czy adekwatna do tego naruszenia
jest forma i treść żądanego oświadczenia, jak również, czy może ono
doprowadzić do wyeliminowania skutków bezprawnego działania, przy przyjęciu
racjonalnie pojmowanego kryterium celowości. Jednolicie w orzecznictwie
przyjmowane jest, że żądanie dopełnienia potrzebnych czynności podlega ocenie
sądu, który nie może zastępować powoda w jego określeniu, ale może kształtować
jego treść przez ograniczenie zakresu, uściślenie lub wyeliminowanie niektórych
sformułowań, nadanie mu przejrzystości i poprawności pod względem językowym
(por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia11 stycznia 2007 r., II CSK 392/06,
niepubl.; z dnia 13 kwietnia 2007 r., I CSK 28/07, niepubl., z dnia 19 października
2007 r., II PK 76/07, niepubl.; z dnia 11 lutego 2010 r., I CSK 286/09, niepubl.;
z dnia 19 maja 2011 r., niepubl.). Złożenie odpowiedniego oświadczenia przez
pozwanego może spełnić funkcję adekwatności, jeśli uwzględnione zostaną miejsce
i czas dokonanego naruszenia oraz dotarcie do wiadomości osób, które miały
możliwość zapoznania się z treścią naruszającą dobra osobiste. Może polegać
na odwołaniu, sprostowaniu lub przeproszeniu. Nie ma potrzeby podawania
10
do wiadomości szerokiego kręgu osób oświadczenia związanego
z naruszeniem godności osobistej. Jeśli natomiast naruszono tylko albo również
dobre imię, dobrą sławę powoda wskazane jest upublicznienie treści oświadczenia
(por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 18 listopada 2005 r., IV CSK 213/05,
niepubl.; z dnia 20 stycznia 2011 r., I CSK 409/10, niepubl.; z dnia 19 maja 2011 r.,
I CSK 497/10; z dnia 24 sierpnia 2011 r., IV CSK 587/10, niepubl.). W sprawie
objętej skargą kasacyjną przedwczesne jest wypowiadanie się przez Sąd
Najwyższy w kwestii sposobu usunięcia skutków naruszenia dóbr osobistych
powódki. Wskazać jedynie należy, że podlega on ocenie Sądu, który będzie badać
zarówno zasadność roszczenia, jak i adekwatność określonych przez powódkę
działań potrzebnych do wyeliminowania skutków ingerencji w jej dobra osobiste.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c.
uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu do
ponownego rozpoznania oraz rozstrzygnięcia o kosztach postępowania
kasacyjnego (art. 108 § 2 w związku z art. 39821
k.p.c.).