Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UK 15/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 22 sierpnia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Beata Gudowska (przewodniczący)
SSN Halina Kiryło
SSN Krzysztof Staryk (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku J. Z.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o jednorazowe odszkodowanie z tytułu choroby zawodowej po zmarłym,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 22 sierpnia 2013 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawczyni od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Ś.
z dnia 1 października 2012 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi
Okręgowemu w Ś. do ponownego rozpoznania i orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 1 października 2012 r. Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych oddalił apelację J. Z. od wyroku Sądu Rejonowego –
2
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 11 maja 2012 r., oddalającego
odwołanie J. Z. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 15 listopada
2011 r., którą organ rentowy odmówił odwołującej się prawa do jednorazowego
odszkodowania z tytułu choroby zawodowej po zmarłym mężu W. Z.
Sąd drugiej instancji podzielił i przyjął za własną podstawę faktyczną
zaskarżonego wyroku Sądu pierwszej instancji, która przedstawia się następująco:
decyzją z dnia 20 kwietnia 1993 r. Państwowy Terenowy Inspektor Sanitarny w W.
stwierdził u W. Z. chorobę zawodową pylicę płuc. Komisja ds. Inwalidztwa i
Zatrudnienia ustaliła 60 % uszczerbku na jego zdrowiu, a w dniu 3 grudnia 1996 r.
podwyższono uszczerbek na zdrowiu do 85%. W. Z. zmarł 5 września 2011 r.
Przyczyną wyjściową jego zgonu była przewlekła niewydolność oddechowa,
przyczyną wtórną – uszkodzenie mózgu z niedowładem, przyczyną bezpośrednią –
zatrzymanie krążenia. Lekarz orzecznik ZUS nie ustalił związku pomiędzy śmiercią
W. Z. a występującą u niego chorobą zawodową. Komisja lekarska ZUS
orzeczeniem z dnia 7 listopada 2001 r. również związku takiego nie stwierdziła.
Sąd pierwszej instancji dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu
pulmonologii. Biegły ten – w oparciu o dokumentację zmarłego – rozpoznał
przewlekłą niewydolność oddechową, stan po nagłym zatrzymaniu krążenia ze
skuteczną resuscytacją, uszkodzenie centralnego układu nerwowego z
niedotlenienia, uogólnioną miażdżycę, chorobę niedokrwienną serca, utrwalone
migotanie przedsionków, nadciśnienie tętnicze, stan po udrożnieniu tętnic szyjnych
w 2011 r., stan po udarze niedokrwiennym mózgu w 2006 r., przewlekłą
niewydolność krążenia, przewlekłą obturacyjną chorobę płuc, pylicę punkcikowatą
1p oraz cukrzycę typu 2. W ocenie biegłego pylica płuc nie ulegała progresji
radiologicznej, nie powodowała istotnych zaburzeń wydolności układu
oddechowego, nie wpływała w sposób istotny na przebieg schorzeń podstawowych,
tj. na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc, nasilony proces miażdżycowy i
wynikające z niego schorzenia układu krążenia; to one stanowiły zasadniczy
problem zdrowotny W. Z. Biegły sądowy w swojej opinii przyjął, że choroba
zawodowa – pylica płuc nie pozostaje w związku przyczynowym ze zgonem W. Z.
Choroba zawodowa nie była przyczyną ani współprzyczyną jego zgonu. Przyczyną
zgonu była niewydolność krążeniowa i oddechowa. Pylica płuc nie pozostawała w
3
związku przyczynowym z nasilonym procesem miażdżycowym, schorzeniami
układu krążenia i przewlekłą obturacyjną chorobą płuc.
Sąd drugiej instancji podzielił podstawę prawną zaskarżonego wyroku Sądu
pierwszej instancji, i uznał że nie zachodzą okoliczności uzasadniające przyznanie
wnioskodawczyni prawa do jednorazowego odszkodowania z tytułu choroby
zawodowej po zmarłym mężu na podstawie przepisu art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 30
października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i
chorób zawodowych (Dz. U. z 2009 r. Nr 167, poz. 1322 ze zm.). Sąd drugiej
instancji podzielił wnioski opinii biegłego sądowego, że choroba zawodowa pylica
płuc nie była przyczyną bądź współprzyczyną śmierci W. Z. Podkreślił przy tym, że
opinia biegłego pulmonologa zawierała szczegółową i wyczerpującą analizę
dokumentacji zmarłego, w swojej opinii biegły odniósł się do wszystkich schorzeń
zmarłego i przyczyny jego zgonu. Wnioski opinii są rzeczowe, wyjaśniają w sposób
szczegółowy istotę sporu, a obszerne i logiczne uzasadnienie jest podstawą do
uznania tej opinii jako wiarygodnego i obiektywnego dowodu w myśl art. 233 § 1
k.p.c.
Sąd drugiej instancji odnosząc się do podnoszonej w apelacji kwestii
złożenia zastrzeżeń do opinii i wniosków dowodowych przez wnioskodawczynię,
uznał, że nie złożyła ona skutecznie takich wniosków po wydaniu opinii przez
biegłego sądowego. W dniu 9 marca 2012 r. wnioskodawczyni otrzymała odpis
przedmiotowej opinii wraz z pouczeniem, że może złożyć zastrzeżenia w terminie
14 dni; jednak we wskazanym terminie nie złożyła ona ani zastrzeżeń, ani
wniosków dowodowych, nie zakwestionowała ustaleń i wniosków tej opinii, nie
podważyła jej wiarygodności, nie zakwestionowała także bezstronności ani
fachowości samego biegłego. Jeżeli chodzi o pismo z dnia 10 maja 2012 r. złożone
przez fachowego pełnomocnika wnioskodawczyni oraz wnioski w nim zawarte, Sąd
drugiej instancji w pierwszej kolejności zwrócił uwagę na to, że pismo to zostało
złożone z naruszeniem przepisu art. 132 § 1 k.p.c., zgodnie z którym w toku sprawy
adwokat, radca prawny, rzecznik patentowy oraz radca Prokuratorii Generalnej
Skarbu Państwa doręczają sobie nawzajem bezpośrednio odpisy pism
procesowych z załącznikami. Do pisma procesowego wniesionego do sądu dołącza
się dowód doręczenia drugiej stronie odpisu albo dowód jego wysłania przesyłką
4
poleconą. Pisma, do których nie dołączono dowodu doręczenia albo dowodu
wysłania przesyłką poleconą, podlegają zwrotowi bez wzywania do usunięcia tego
braku. Zarządzenie dotyczące zwrotu nie podlega zaskarżeniu jako niewymienione
w przepisie art. 394 § 1 k.p.c. Oznacza to, że z chwilą wydania, zarządzenie to
staje się prawomocne (art. 363 § 1 k.p.c. w związku z art. 361 k.p.c.). W ocenie
Sądu drugiej instancji brak było podstaw do uwzględnienia wniosków zawartych w
piśmie z dnia 10 maja 2012 r., skoro pismo to zostało zwrócone. Według Sądu
drugiej instancji nawet gdyby przyjąć, że pełnomocnik wnioskodawczyni skutecznie
złożył pismo z dnia 10 maja 2012 r., to w jego treści brak jest jakiejkolwiek polemiki
z wnioskami wydanej opinii; samo stwierdzenie, że „skarżąca kwestionuje opinię”,
nie oznacza, że wnioskodawczyni skutecznie podważyła jej wiarygodność,
zwłaszcza w sytuacji, gdy brak jest w tym piśmie jakichkolwiek twierdzeń
przeciwnych, zastrzeżeń, uzasadnienia dla podważenia wniosków wydanej opinii.
Pismo to nie zawiera także wniosków dowodowych, a jedynie sugestię, że powódka
miała zamiar ich złożenia, co nie jest równoznaczne ze złożeniem takich wniosków.
W piśmie ponadto brak jest wskazania, na jaką okoliczność mają być
przeprowadzone dowody i jakie fakty podlegają stwierdzeniu (art. 226 k.p.c.) oraz
uzasadnienia dla ich przeprowadzenia. Także wniosek o odroczenie rozprawy
zawarty w tym piśmie – zdaniem Sądu drugiej instancji – należy uznać za
niezasadny i nieznajdujący uzasadnienia w treści uregulowań art. 214-215 k.p.c.
Sąd drugiej instancji podkreślił, że nieważność postępowania sądowego na
podstawie art. 379 pkt 5 k.p.c. występuje wówczas, gdy strona została pozbawiona
możności obrony swych praw. Natomiast w sytuacji, gdy wnioskodawczyni o
rozprawie była zawiadomiona na ponad miesiąc przed jej terminem, nie można
uznać zasadności zarzutu o pozbawieniu odwołującej się możności obrony jej praw
i uczestnictwa w posiedzeniu. Przez cały okres od wniesienia odwołania
wnioskodawczyni miała możliwość wyboru pełnomocnika, w szczególności od
momentu otrzymania odpisu wydanej w sprawie opinii; natomiast ustanowienie
pełnomocnika na dzień przed rozprawą był jej świadomym wyborem. W takiej
sytuacji przyjęcie pełnomocnictwa przez adwokata, który nie ma możliwości
reprezentowania strony w procesie jest wyborem tak strony jak i adwokata, i nie
może mieć żadnego wpływu na odroczenie terminu rozprawy, a tym samym na
5
zaistnienie nieważności postępowania określonej w przepisie art. 379 pkt 5 k.p.c.
Sąd drugiej instancji podkreślił ponadto, że pełnomocnik powódki nie
udokumentował uczestnictwa w szkoleniu w dniu 11 maja 2012 r., a w tym dniu tuż
przed rozprawą był obecny w sekretariacie Sądu Rejonowego – Sądu Pracy w Ś.
Sąd drugiej instancji – odnosząc się do wniosku dowodowego
wnioskodawczyni zawartego w apelacji dotyczącego dopuszczenia dowodu z opinii
instytutu – stwierdził, że wniosek ten podlega oddaleniu na podstawie art. 381 k.p.c.,
ponieważ strona mogła go złożyć w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji,
a ponadto nie wskazała dla jego przeprowadzenia uzasadnienia oraz okoliczności,
jakie ma potwierdzić.
Powyższy wyrok Sądu Okręgowego (w całości) wnioskodawczyni zaskarżyła
skargą kasacyjną. Skargę oparto na obydwu podstawach kasacyjnych określonych
w art. 3983
§ 1 pkt 1 i 2 k.p.c.
W ramach podstawy naruszenia przepisów prawa materialnego (art. 3983
§ 1
pkt 1 k.p.c.) zarzucono niewłaściwe zastosowanie art. 13 ust. 1 ustawy o
ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych
przez przyjęcie, że choroba zawodowa nie była współprzyczyną zgonu W. Z., w
sytuacji gdy orzeczeniem I./…/ Centrum Pulmonologii i Chemioterapii NZOZ z 7
września 2011 r. stwierdzono, że „przyczyną wstępną do rozpoznania ostatecznego
była choroba płuc (pylica, krzemica), co doprowadziło do niewydolności krążenia i
w efekcie zgonu”.
W ramach podstawy procesowej skargi (art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c.) zarzucono
naruszenie:
- art. 233 § 1 k.p.c. przez rażące naruszenie zasad oceny wiarygodności
mocy dowodów w postaci opinii biegłej pulmonolog, której wnioski nie korespondują
z pozostałymi dowodami;
- art. 217 § 1 k.p.c., art. 227 k.p.c. w związku z art. 232 k.p.c., art. 236 k.p.c.,
art. 241 k.p.c. oraz art. 286 k.p.c. w związku z art. 391 k.p.c. przez oddalenie przez
Sąd zgłoszonych przez pełnomocnika skarżącej wniosków dowodowych takich jak
przeprowadzenie dowodu z opinii innego biegłego sądowego pulmonologa w celu
stwierdzenia, czy pylica płuc lub inna choroba zawodowa pozostaje w związku
6
przyczynowym ze zgonem męża skarżącej, to znaczy, czy mogła być nie tylko
przyczyną ale również współprzyczyną zgonu W. Z.
W skardze zarzucono także:
- że Sąd wydał wyrok w sprawie przed uprawomocnieniem się zarządzenia o
zwrocie pełnomocnikowi pisma złożonego przed rozprawą,
- pozbawienie strony możności działania w sprawie poprzez bezzasadną
odmowę odroczenia rozprawy pomimo wniosku złożonego przez pełnomocnika
powódki, który to wniosek jako złożony w dniu rozprawy nie musiał być doręczony
wcześniej pełnomocnikowi strony przeciwnej, gdyż i tak by do niego nie dotarł, a nie
było przeszkód, by złożony w Sądzie wniosek doręczyć pełnomocnikowi na
rozprawie.
Skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego w
całości i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania z
uwzględnieniem zgłoszonych wniosków dowodowych oraz rozstrzygnięcie o
kosztach postępowania instancyjnego, w tym kosztach postępowania przed Sądem
Najwyższym.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarżąca w skardze zarzuca nieważność postępowania określoną w
przepisie art. 379 pkt 5 k.p.c., którą wiąże z pozbawieniem jej „możności działania
w sprawie poprzez bezzasadną odmowę odroczenia rozprawy pomimo wniosku
złożonego przez pełnomocnika powódki, który to wniosek jako złożony w dniu
rozprawy nie musiał być doręczony wcześniej pełnomocnikowi strony przeciwnej,
gdyż i tak by do niego nie dotarł, a nie było przeszkód by złożony w Sądzie wniosek
doręczyć pełnomocnikowi na rozprawie”. Skarga zarzucaną nieważność
postępowania odnosi do postępowania przed Sądem pierwszej instancji. Oceniając
tak sformułowany zarzut należy stwierdzić, że nieważność postępowania jako
podstawa kasacyjna powinien dotyczyć postępowania przed sądem drugiej instancji
(por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 lutego 2005 r., III CK 323/04, LEX nr
150574 oraz postanowienie z dnia 13 sierpnia 2003 r., V CK 218/03, LEX nr
365067). Sąd Najwyższy – rozpatrując skargę kasacyjną – nie jest władny w
7
ramach bezpośredniej kontroli badać nieważności postępowania przed sądem
pierwszej instancji. Takie badanie – mające charakter pośredni – jest możliwe tylko,
gdy skarżący zarzuca sądowi drugiej instancji naruszenie art. 386 § 2 k.p.c. przez
nieuwzględnienie nieważności postępowania przed sądem pierwszej instancji (por.
wyroki Sądu Najwyższego z dnia 11 stycznia 2006 r., III CK 328/05, Monitor
Prawniczy 2006r., nr 3, s. 115 oraz z dnia 22 lipca 2009 r., I UK 63/09, LEX nr
529764, a także postanowienia z dnia 16 listopada 2006 r., II CSK 177/06, LEX nr
445245 i z dnia 24 maja 2007 r., V CSK 62/07, LEX nr 442605). Ponadto
uchybienie sądu drugiej instancji, polegające na niewzięciu pod rozwagę (z urzędu
lub w ramach zarzutu apelacyjnego) nieważności postępowania przed sądem
pierwszej instancji – jak każde inne naruszenie przepisów procesowych – stanowi
usprawiedliwioną podstawę kasacyjną tylko wtedy, gdy mogło mieć istotny wpływ
na wynik sprawy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 lutego 1998 r., II CKN
600/97, OSP 1999 Nr 3, poz. 58, z glosą W. Broniewicza oraz postanowienie z dnia
17 lutego 2004 r., III CK 38/04, LEX nr 172804). Z tej przyczyny – bez podjęcia
merytorycznej oceny – nie zasługuje na uwzględnienie podnoszony w
rozpatrywanej skardze zarzut „pozbawienia strony możności działania”. Skarżąca
nie dość, że nie powołała się na naruszenie art. 386 § 2 k.p.c., to – dla
uzasadnienia tego zarzutu – w żaden sposób nie wykazała, aby opisane przez nią
rzekome uchybienie Sądu Rejonowego mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy
(art. 3983
§ 1 pkt 2 in fine k.p.c.).
Zgodnie z art. 156 k.p.c. sąd, nawet na zgodny wniosek stron, może
odroczyć posiedzenie tylko z ważnej przyczyny. Z przepisu tego wynika, że sąd,
podejmując decyzję w przedmiocie odroczenia posiedzenia, zawsze musi ocenić
czy istnieją ku temu ważne przyczyny, a więc takie, których nieuwzględnienie
prowadziłoby do uchybień procesowych mogących stanowić – jako naruszających
zasady postępowania – podstawę zaskarżenia wyroku. Niewątpliwie ważną
przyczyną odroczenia posiedzenia jest konieczność przeprowadzenia dowodu
mającego istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 227 k.p.c.). Pozostaje
to w ścisłym związku z art. 224 § 1 k.p.c., w myśl którego przewodniczący zamyka
rozprawę po przeprowadzeniu dowodów i udzieleniu głosów stronom. W
judykaturze Sądu Najwyższego przyjmuje się zgodnie, że do naruszenia tego
8
przepisu dochodzi wtedy, gdy sąd nie przeprowadził dowodów mających istotne
znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy i przedwcześnie postanowił o zamknięciu
rozprawy (por. np. wyroki z dnia 7 lutego 2000 r., I CKN 321/98, OSNC 2000r., nr
10, poz. 178, w którym stwierdzono, że kontradyktoryjność procesu oraz obowiązek
zapewnienia stronom możliwości obrony swoich praw pozwala przewodniczącemu
na zamknięcie rozprawy, gdy wskazane istotne dla sprawy dowody zostały
przeprowadzone, a strony miały sposobność wyrażenia swojego stanowiska; z dnia
24 maja 2001 r., I PKN 409/00, OSNAPiUS 2003r., nr 6, poz. 148 i z dnia 4
listopada 2010 r., III UK 25/10, LEX nr 794799). Stosownie do art. 286 k.p.c. sąd
może zażądać ustnego wyjaśnienia opinii złożonej na piśmie, może też w razie
potrzeby zażądać dodatkowej opinii od tych samych lub innych biegłych. W
orzecznictwie Sądu Najwyższego przeważa pogląd, że ocena potrzeby dokonania
czynności określonych w tym przepisie pozostawiona jest sądowi orzekającemu.
Oznacza to, że sąd rozpoznający sprawę powinien w każdej sytuacji rozważyć i
racjonalnie ocenić potrzebę, a nawet konieczność wezwania biegłego na rozprawę
w celu wyjaśnienia pojawiających się wątpliwości (por. wyroki z dnia 24 czerwca
2008 r., I UK 373/07, LEX nr 496398 i z dnia 28 października 2008 r., I UK 84/08,
OSNP 2010r., nr 9-10, poz. 120). Żądanie ustnego wyjaśnienia opinii staje się
obowiązkiem sądu między innymi wówczas, gdy strona zgłasza zastrzeżenia do
opinii pisemnej lub wyraża zamiar zadawania biegłemu pytań celem uzyskania
dodatkowych wyjaśnień (por. wyroki z dnia 13 kwietnia 1965 r., II CR 8/65, LEX nr
5778; z dnia 13 marca 1969 r., II CR 65/69, LEX nr 6474; z dnia 16 września 1998
r., II UKN 220/98, OSNP 1999r., nr 18, poz. 597; z dnia 17 czerwca 2010 r., III CSK
297/09, LEX nr 852669). Jeżeli strona zgłasza zastrzeżenia do pisemnej opinii
biegłego i w związku z tym wnosi o jego wezwanie na rozprawę celem uzyskania
ustnych wyjaśnień w zakresie zgłoszonych zastrzeżeń, nieuwzględnienie tego
wniosku stanowi uchybienie procesowe uzasadniające zaskarżenie wyroku, gdyż
może ono prowadzić do sprzeczności pomiędzy zebranym w sprawie materiałem a
stanem rzeczywistym, a w konsekwencji wpłynąć na wynik sprawy. Nie można
przecież wykluczyć, że dopiero ustne wyjaśnienie biegłego pozwoli na pełne
wyjaśnienie sprawy (por. wyroki z dnia 14 marca 1975 r., II CR 34/75, LEX nr 7673;
9
z dnia 20 stycznia 1989 r., II CR 310/88, LEX nr 8940; z dnia 28 października 2008
r., I UK 84/08, LEX nr 558574).
Sąd drugiej instancji oparł swoje rozstrzygnięcie – podzielając w tym
zakresie stanowisko Sądu pierwszej instancji – na wnioskach wypływających z
opinii biegłego sądowego z zakresu pulmonologii.
Tymczasem wnioskodawczyni pismem z dnia 10 maja 2012 r. domagała się
wezwania biegłego na rozprawę w związku z zamiarem zadania mu pytań. Sąd
drugiej instancji nie uwzględnił wniosku pełnomocnika wnioskodawcy o odroczenie
terminu posiedzenia celem wezwania biegłego i przedwcześnie zamknął rozprawę,
bezpodstawnie odstępując od uzupełnienia wyników postępowania dowodowego.
Rozpatrywana skarga kasacyjna trafnie zarzuca naruszenie art. 286 oraz
art. 232 k.p.c. Zgodnie z tym pierwszym przepisem (stosowanym odpowiednio w
postępowaniu apelacyjnym na mocy art. 391 § 1 k.p.c.), sąd może w razie potrzeby
zażądać dodatkowej opinii tych samych lub innych biegłych. Zgodnie z art. 232
k.p.c. strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których
wywodzą skutki prawne. Sąd może dopuścić dowód niewskazany przez stronę. W
szczególności – w ocenie Sądu Najwyższego – doszło do naruszenia normy
zawartej w zdaniu drugim przepisu art. 232 k.p.c. Zgodnie z zasadą
kontradyktoryjności, wyrażoną w pierwszym zdaniu tego artykułu, ciężar dowodu
spoczywa na stronach postępowania cywilnego. To one, a nie sąd są wyłącznym
dysponentem toczącego się postępowania i one ponoszą odpowiedzialność za jego
wynik. Skorzystanie przez sąd z przyznanego mu w art. 232 zdanie 2 k.p.c.
uprawnienia do dopuszczenia dowodu niewskazanego przez stronę, co do zasady
należy do jego dyskrecjonalnej władzy. Nie pozbawia jednak strony możliwości
powołania się na to, że zaistniały w sprawie podstawy do podjęcia takiego działania.
W sytuacjach szczególnych sąd posiada uprawnienie w zakresie dopuszczenia
dowodu niewskazanego przez strony (wyłącznie na zgłoszone przez strony istotne i
sporne okoliczności faktyczne), gdyby według jego obiektywnej i weryfikowalnej w
toku instancji oceny, zebrany w toku sprawy materiał dowodowy nie wystarczał do
jej rozstrzygnięcia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 2011 r., II UK
160/10 – LEX nr 786386). Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 lipca 2010 r. w
sprawie II CSK 119/10 (LEX nr 603161) wyraził pogląd, że dowód z opinii instytutu
10
ma szczególny charakter, gdyż korzysta się z niego w wypadkach wymagających
wiadomości specjalnych. Z tego względu nie stosuje się do niego wszystkich zasad
dotyczących postępowania dowodowego, a w szczególności art. 217 § 1 k.p.c. Sąd
ma obowiązek dopuszczenia dowodu z dalszych biegłych lub opinii instytutu, gdy
zachodzi taka potrzeba, a więc wtedy gdy przeprowadzona już opinia zawiera
istotne luki, jest niekompletna, bo nie odpowiada na postawione tezy dowodowe,
niejasna, czyli nienależycie uzasadniona lub nieweryfikowalna, tj. gdy
przedstawiona ekspertyza nie pozwala organowi orzekającemu zweryfikować
zawartego w niej rozumowania co do trafności wniosków końcowych.
Zgodnie z art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o
ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych
(jednolity tekst: Dz. U. z 2009 r. Nr 167, poz. 1322 ze zm.) członkom rodziny
ubezpieczonego, który zmarł wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej,
przysługuje jednorazowe odszkodowanie. Odszkodowanie to przysługuje również w
razie śmierci wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej rencisty, który
był uprawniony do renty z ubezpieczenia wypadkowego.
Z uwagi na to, że jako bezpośrednią przyczynę zgonu W. Z. wskazano
zatrzymanie krążenia, z którym jednak współistniały schorzenia pulmonologiczne
(zaświadczenie z k. 5 akt sprawy wskazuje, że przyczyną wstępną do rozpoznania
ostatecznego była choroba płuc – pylica, krzemica, co doprowadziło do
niewydolności krążenia i w efekcie – zgonu), dopuszczenie przez Sąd dowodu
wyłącznie z opinii biegłego lekarza pulmonologa, nie było adekwatne do ustalenia
przyczyn śmierci. W szczególności brakowało opinii lekarza kardiologa. Sąd w
uzasadnieniu wyroku nie odniósł się do wyżej wskazanego zaświadczenia,
sporządzonego bezpośrednio po śmierci W. Z. Ponieważ nie sporządzono sekcji
zwłok, opisana w zaświadczeniu przez lekarza prowadzącego leczenie - sekwencja
przyczyn śmierci, powinna być punktem odniesienia do opinii biegłych sądowych.
Opinia biegłego lekarza pulmonologa kontrastuje z tym zaświadczeniem; nie
poddając go jednak analizie i weryfikacji. W tym kontekście, nieuwzględnienie przez
Sąd drugiej instancji zarzutu nieważności postępowania przed Sądem Rejonowym,
a zwłaszcza oddalenie wniosku o dopuszczenie dowodu z opinii zespołu biegłych,
stanowiło naruszenie zasad prawidłowego procedowania, określonych w art. 286
11
oraz art. 232 zdanie drugie k.p.c. w związku z art. 391 k.p.c., co mogło mieć wpływ
na wynik sprawy. Konsekwencją tego stała się konieczność uchylenia
zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania, w trakcie
którego celowe będzie powołanie nowego zespołu biegłych lekarzy adekwatnych
specjalności medycznych (biegłego pulmonologa oraz biegłego kardiologa), którzy
w łącznej opinii stwierdzą, czy śmierć W. Z. nastąpiła wskutek choroby zawodowej.
Powinni oni również odnieść się do zaświadczenia I./…/ Centrum Pulmonologii i
Chemioterapii NZOZ z dnia 7 września 2011 r., w którym stwierdzono, że
„przyczyną wstępną do rozpoznania ostatecznego była choroba płuc (pylica,
krzemica) co doprowadziło do niewydolności krążenia i w efekcie zgonu”.
Zaświadczenie to zostało wystawione dwa dni po śmierci męża skarżącej (5
września 2011 r.).
Zasadność zarzutów dotyczących naruszenia przepisów postępowania czyni
przedwczesnym odnoszenie się do zawartego w rozpatrywanej skardze kasacyjnej
zarzutu obrazy prawa materialnego. Nie jest bowiem możliwe prawidłowe
zastosowanie prawa materialnego bez zgodnego z prawem procesowym ustalenia
podstawy faktycznej rozstrzygnięcia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11
kwietnia 2006 r., I PK 164/05, Monitor Prawa Pracy nr 10, s. 541).
Z powyższych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na podstawie
art. 39815
§ 1 zdanie pierwsze i odpowiednio stosowanego art. 108 § 2 k.p.c.