II CZ 61/13
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:20-01-2014
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt II CZ 61/13
POSTANOWIENIE
Dnia 22 listopada 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Krzysztof Strzelczyk (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
w sprawie z powództwa K. D.
przeciwko A. Z.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 22 listopada 2013 r.,
zażalenia powoda
na wyrok Sądu Okręgowego w P.
z dnia 21 marca 2013 r.
oddala zażalenie.
2
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 21 marca 2013 r. Sąd Okręgowy w P. uchylił wyrok Sądu
Rejonowego w P. z dnia 10 grudnia 2012 r. W uzasadnieniu orzeczenia Sąd
Odwoławczy wskazał, że Sąd I Instancji nie rozpoznał istoty sprawy, bowiem nie
wziął pod rozwagę zgłoszonego w sprzeciwie od nakazu zapłaty zarzutu potrącenia,
tylko oddalił powództwo uznając, iż powód nie wykazał należycie swojego żądania.
Kwestia ta, zdaniem Sądu Okręgowego, pozostawała bez znaczenia, skoro
pozwany nie przeczył temu roszczeniu, jednak w ramach obrony podniósł zarzut
potrącenia, którego Sąd Rejonowy w żaden sposób nie zbadał.
Powód K. D. złożył do Sądu Najwyższego zażalenie na ten wyrok,
domagając się jego uchylenia i przekazania sprawy Sądowi Okręgowemu do
ponownego rozpoznania. W zażaleniu skarżący zarzucił Sądowi Okręgowemu
naruszenie art. 386 § 4 k.p.c. poprzez jego zastosowanie i uchylenie wyroku Sądu
Rejonowego w P., zamiast wydania orzeczenia reformatoryjnego. Uzasadniając tak
postawiony zarzut skarżący wskazał, że Sąd Rejonowy w P., chociaż całkowicie
błędnie, to jednak rozpoznał istotę sprawy, zaś zgłoszony przez pozwanego zarzut
potrącenia nie mógł być w ogóle uwzględniony z uwagi na treść art. 47914
k.p.c.,
zgodnie z którym do potrącenia w sprawach gospodarczych mogą być
przedstawione tylko wierzytelności udowodnione dokumentami. Dodatkowo
skarżący zwrócił uwagę, że zgodnie z brzmieniem art. 386 § 4 k.p.c.
nierozpoznanie istoty sprawy nie powoduje po stronie sądu odwoławczego
obowiązku uchylenia zaskarżonego orzeczenia o czym świadczy użyty w tym
przepisie zwrot „może uchylić”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie jako niezasadne nie mogło odnieść zamierzonego skutku.
W pierwszej kolejności przed merytorycznym odniesieniem się do
podniesionych przez skarżącego zarzutów należy wskazać, że w rozpoznawanej
sprawie złożenie do Sądu Najwyższego zażalenia w trybie art. 3941
§ 11
k.p.c. było
możliwe na zasadzie art. 9 ust. 6 ustawy z dnia 16 września 2011 r. o zmianie
ustawy- Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr
3
233, poz. 1381 - dalej jako ustawa z 16 kwietnia 2011 r.) zgodnie z którym, przepisy
art. 3941
i art. 3942
k.p.c., w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą stosuje się do
zaskarżenia orzeczeń wydanych po dniu wejścia w życie ustawy.
Wprowadzone ustawą z dnia 16 września 2011 r. zażalenie na orzeczenie
uchylające przez sąd drugiej instancji wyrok sądu pierwszej instancji i przekazujące
sprawę do ponownego rozpoznania stanowi dewolutywny i suspensywny środek
odwoławczy (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 2013 r., II CZ
193/12, niepubl.) o wyraźnie określonym spektrum zastosowania.
Przyjmuje się, że w ramach art. 3941
§ 11
k.p.c. kontrola Sądu Najwyższego
określona jest wąsko i umożliwia zbadanie prawidłowości zakwalifikowania przez
sąd drugiej instancji określonej sytuacji procesowej jako odpowiadającej przyjętej
podstawie orzeczenia kasatoryjnego, mając przy tym charakter formalny (por.
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2012 r., IV CZ 147/12,
niepubl., postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 2012 r., II CZ 141/12,
niepubl., postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 lutego 2013 r., IV CZ 5/13,
niepubl., postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 października 2012 r., I CZ
139/12, niepubl., postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 stycznia 2013 r.,
III CZ 1/13, niepubl.).
W rozpoznawanej sprawie Sąd Okręgowy w P. uchylił wyrok Sądu
Rejonowego w P. przyjmując, że doszło do uchybienia w postaci nierozpoznania
istoty sprawy przez Sąd I Instancji
W orzecznictwie Sądu Najwyższego podkreśla się, że do nierozpoznania
istoty sprawy dochodzi wówczas, gdy sąd zaniechał w ogóle zbadania materialnej
podstawy żądania, albo merytorycznych zarzutów strony (por. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 9 listopada 2012 r., IV CZ 156/12, niepubl., wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 17 stycznia 2013 r., III CSK 74/12, niepubl.).
Jeszcze bliżej do tego zagadnienia odniósł się Sąd Najwyższy
w postanowieniu z dnia 26 listopada 2012 r. (III SZ 3/12, niepubl.), w którym
stwierdził, że nierozpoznanie istoty sprawy zachodzi między innymi wówczas, gdy
sąd pierwszej instancji pominął całkowicie merytoryczne zarzuty zgłoszone przez
stronę, bądź nie uwzględnił (nie rozważył) wszystkich zarzutów pozwanego
dotyczących kwestii faktycznych, czy prawnych rzutujących na zasadność
4
roszczenia powoda. Taka właśnie sytuacja wystąpiła w rozpoznawanej sprawie,
skoro Sąd Rejonowy zupełnie nie wziął pod uwagę zarzutu potrącenia
podniesionego przez pozwanego w sprzeciwie od nakazu zapłaty, oddalając
powództwo ze względu na niesprostanie udowodnieniu roszczenia przez powoda,
mimo, że w ocenie Sądu Okręgowego ze stanowiska pozwanego wynikało, iż nie
przeczy on istnieniu wierzytelności powoda, tylko takiej wierzytelności
przeciwstawia swoją wierzytelność wzajemną.
Ze względu na ograniczoną kognicję Sądu Najwyższego w ramach
rozpoznania zażalenia składanego w trybie art. 3941
§ 11
k.p.c. zawarty w zażaleniu
zarzut nieprawidłowości podniesionego zarzutu potrącenia z mocy art. 47914
k.p.c.
uchyla się spod kontroli Sądu Najwyższego, jako dotyczący postępowania przed
sądem I instancji. Jak wskazuje się w orzecznictwie dokonywana w ramach tego
środka zaskarżenia kontrola ma charakter czysto procesowy, co oznacza, że Sąd
Najwyższy nie może wkraczać w merytoryczne kompetencje sądu drugiej instancji
rozpoznającego apelację. Zażalenie przewidziane w art. 3941
§ 11
k.p.c. nie jest
bowiem środkiem prawnym służącym kontroli materialnoprawnej podstawy
orzeczenia (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 maja 2013 r., IV CZ
38/13, niepubl.).
Odnosząc się na końcu do argumentacji skarżącego, że uchylenie
orzeczenia ze względu na nierozpoznanie istoty sprawy jest tylko uprawnieniem
a nie obowiązkiem sądu odwoławczego należy przywołać odmienne w tej kwestii
orzecznictwo. Jak podkreślił Sąd Najwyższy słowo „może” użyte zostało w art. 386
§ 4 k.p.c. w celu stworzenia sądowi drugiej instancji, w drodze wyjątku, możliwości
odstąpienia od merytorycznego rozpoznania sprawy i obligatoryjne wydanie wyroku
kasatoryjnego w razie stwierdzenia, że istota sprawy nie została rozpoznana
(por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 stycznia 2013 r., II CSK 279/12, publ.
w OSNC 2013/7-8/96, Biul. SN 2013/3/13, M. Prawn. 2013/17/929, wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 17 kwietnia 2013 r., I CSK 457/12, niepubl.).
Mając wszystko powyższe na względzie, na podstawie art. 39814
k.p.c. w zw.
z art. 3941
§ 3 k.p.c., Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji postanowienia.
5
POSTANOWIENIE
Dnia 22 listopada 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Krzysztof Strzelczyk (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
w sprawie z powództwa K. D.
przeciwko A. Z.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 22 listopada 2013 r.,
zażalenia powoda
na wyrok Sądu Okręgowego w P.
z dnia 21 marca 2013 r.
oddala zażalenie.
2
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 21 marca 2013 r. Sąd Okręgowy w P. uchylił wyrok Sądu
Rejonowego w P. z dnia 10 grudnia 2012 r. W uzasadnieniu orzeczenia Sąd
Odwoławczy wskazał, że Sąd I Instancji nie rozpoznał istoty sprawy, bowiem nie
wziął pod rozwagę zgłoszonego w sprzeciwie od nakazu zapłaty zarzutu potrącenia,
tylko oddalił powództwo uznając, iż powód nie wykazał należycie swojego żądania.
Kwestia ta, zdaniem Sądu Okręgowego, pozostawała bez znaczenia, skoro
pozwany nie przeczył temu roszczeniu, jednak w ramach obrony podniósł zarzut
potrącenia, którego Sąd Rejonowy w żaden sposób nie zbadał.
Powód K. D. złożył do Sądu Najwyższego zażalenie na ten wyrok,
domagając się jego uchylenia i przekazania sprawy Sądowi Okręgowemu do
ponownego rozpoznania. W zażaleniu skarżący zarzucił Sądowi Okręgowemu
naruszenie art. 386 § 4 k.p.c. poprzez jego zastosowanie i uchylenie wyroku Sądu
Rejonowego w P., zamiast wydania orzeczenia reformatoryjnego. Uzasadniając tak
postawiony zarzut skarżący wskazał, że Sąd Rejonowy w P., chociaż całkowicie
błędnie, to jednak rozpoznał istotę sprawy, zaś zgłoszony przez pozwanego zarzut
potrącenia nie mógł być w ogóle uwzględniony z uwagi na treść art. 47914
k.p.c.,
zgodnie z którym do potrącenia w sprawach gospodarczych mogą być
przedstawione tylko wierzytelności udowodnione dokumentami. Dodatkowo
skarżący zwrócił uwagę, że zgodnie z brzmieniem art. 386 § 4 k.p.c.
nierozpoznanie istoty sprawy nie powoduje po stronie sądu odwoławczego
obowiązku uchylenia zaskarżonego orzeczenia o czym świadczy użyty w tym
przepisie zwrot „może uchylić”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie jako niezasadne nie mogło odnieść zamierzonego skutku.
W pierwszej kolejności przed merytorycznym odniesieniem się do
podniesionych przez skarżącego zarzutów należy wskazać, że w rozpoznawanej
sprawie złożenie do Sądu Najwyższego zażalenia w trybie art. 3941
§ 11
k.p.c. było
możliwe na zasadzie art. 9 ust. 6 ustawy z dnia 16 września 2011 r. o zmianie
ustawy- Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr
3
233, poz. 1381 - dalej jako ustawa z 16 kwietnia 2011 r.) zgodnie z którym, przepisy
art. 3941
i art. 3942
k.p.c., w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą stosuje się do
zaskarżenia orzeczeń wydanych po dniu wejścia w życie ustawy.
Wprowadzone ustawą z dnia 16 września 2011 r. zażalenie na orzeczenie
uchylające przez sąd drugiej instancji wyrok sądu pierwszej instancji i przekazujące
sprawę do ponownego rozpoznania stanowi dewolutywny i suspensywny środek
odwoławczy (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 2013 r., II CZ
193/12, niepubl.) o wyraźnie określonym spektrum zastosowania.
Przyjmuje się, że w ramach art. 3941
§ 11
k.p.c. kontrola Sądu Najwyższego
określona jest wąsko i umożliwia zbadanie prawidłowości zakwalifikowania przez
sąd drugiej instancji określonej sytuacji procesowej jako odpowiadającej przyjętej
podstawie orzeczenia kasatoryjnego, mając przy tym charakter formalny (por.
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2012 r., IV CZ 147/12,
niepubl., postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 2012 r., II CZ 141/12,
niepubl., postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 lutego 2013 r., IV CZ 5/13,
niepubl., postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 października 2012 r., I CZ
139/12, niepubl., postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 stycznia 2013 r.,
III CZ 1/13, niepubl.).
W rozpoznawanej sprawie Sąd Okręgowy w P. uchylił wyrok Sądu
Rejonowego w P. przyjmując, że doszło do uchybienia w postaci nierozpoznania
istoty sprawy przez Sąd I Instancji
W orzecznictwie Sądu Najwyższego podkreśla się, że do nierozpoznania
istoty sprawy dochodzi wówczas, gdy sąd zaniechał w ogóle zbadania materialnej
podstawy żądania, albo merytorycznych zarzutów strony (por. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 9 listopada 2012 r., IV CZ 156/12, niepubl., wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 17 stycznia 2013 r., III CSK 74/12, niepubl.).
Jeszcze bliżej do tego zagadnienia odniósł się Sąd Najwyższy
w postanowieniu z dnia 26 listopada 2012 r. (III SZ 3/12, niepubl.), w którym
stwierdził, że nierozpoznanie istoty sprawy zachodzi między innymi wówczas, gdy
sąd pierwszej instancji pominął całkowicie merytoryczne zarzuty zgłoszone przez
stronę, bądź nie uwzględnił (nie rozważył) wszystkich zarzutów pozwanego
dotyczących kwestii faktycznych, czy prawnych rzutujących na zasadność
4
roszczenia powoda. Taka właśnie sytuacja wystąpiła w rozpoznawanej sprawie,
skoro Sąd Rejonowy zupełnie nie wziął pod uwagę zarzutu potrącenia
podniesionego przez pozwanego w sprzeciwie od nakazu zapłaty, oddalając
powództwo ze względu na niesprostanie udowodnieniu roszczenia przez powoda,
mimo, że w ocenie Sądu Okręgowego ze stanowiska pozwanego wynikało, iż nie
przeczy on istnieniu wierzytelności powoda, tylko takiej wierzytelności
przeciwstawia swoją wierzytelność wzajemną.
Ze względu na ograniczoną kognicję Sądu Najwyższego w ramach
rozpoznania zażalenia składanego w trybie art. 3941
§ 11
k.p.c. zawarty w zażaleniu
zarzut nieprawidłowości podniesionego zarzutu potrącenia z mocy art. 47914
k.p.c.
uchyla się spod kontroli Sądu Najwyższego, jako dotyczący postępowania przed
sądem I instancji. Jak wskazuje się w orzecznictwie dokonywana w ramach tego
środka zaskarżenia kontrola ma charakter czysto procesowy, co oznacza, że Sąd
Najwyższy nie może wkraczać w merytoryczne kompetencje sądu drugiej instancji
rozpoznającego apelację. Zażalenie przewidziane w art. 3941
§ 11
k.p.c. nie jest
bowiem środkiem prawnym służącym kontroli materialnoprawnej podstawy
orzeczenia (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 maja 2013 r., IV CZ
38/13, niepubl.).
Odnosząc się na końcu do argumentacji skarżącego, że uchylenie
orzeczenia ze względu na nierozpoznanie istoty sprawy jest tylko uprawnieniem
a nie obowiązkiem sądu odwoławczego należy przywołać odmienne w tej kwestii
orzecznictwo. Jak podkreślił Sąd Najwyższy słowo „może” użyte zostało w art. 386
§ 4 k.p.c. w celu stworzenia sądowi drugiej instancji, w drodze wyjątku, możliwości
odstąpienia od merytorycznego rozpoznania sprawy i obligatoryjne wydanie wyroku
kasatoryjnego w razie stwierdzenia, że istota sprawy nie została rozpoznana
(por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 stycznia 2013 r., II CSK 279/12, publ.
w OSNC 2013/7-8/96, Biul. SN 2013/3/13, M. Prawn. 2013/17/929, wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 17 kwietnia 2013 r., I CSK 457/12, niepubl.).
Mając wszystko powyższe na względzie, na podstawie art. 39814
k.p.c. w zw.
z art. 3941
§ 3 k.p.c., Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji postanowienia.
5