Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CSK 176/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 13 lutego 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Kazimierz Zawada (przewodniczący)
SSN Dariusz Dończyk
SSN Irena Gromska-Szuster (sprawozdawca)
Protokolant Izabella Janke
w sprawie z powództwa Zakładu […] Sp. z o .o. w […]
przeciwko E. S.A. w […]
o zaniechanie czynów nieuczciwej konkurencji.,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 13 lutego 2014 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 23 listopada 2012 r.,
1) oddala skargę kasacyjną;
2) zasądza od strony pozwanej na rzecz strony powodowej
kwotę 2 700 zł ( dwa tysiące siedemset złotych ) tytułem zwrotu
kosztów postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
2
Wyrokiem z dnia 23 listopada 2012 r. Sąd Apelacyjny, w wyniku apelacji
strony pozwanej, zmienił częściowo wyrok Sądu pierwszej instancji i zobowiązał
pozwaną do zaniechania wytwarzania, oferowania oraz wprowadzania do obrotu
[…], szczegółowo opisanych w sentencji wyroku, a w pozostałej części oddalił
powództwo i apelację oraz orzekł o kosztach postępowania apelacyjnego.
W sprawie ustalone zostało między innymi, że strona powodowa, zajmująca
się produkcją i sprzedażą różnych urządzeń elektrycznych i elektronicznych, jako
jedyna produkowała i sprzedawała urządzenia objęte pozwem. Oprócz niej tylko
bardzo duże firmy, posiadające szerszy asortyment, oferowały także takie
urządzenia, mające jednak inną budowę.
Projekty urządzeń produkowanych przez powódkę znajdowały się w formie
elektronicznej na serwerze firmy i dostęp do nich mieli tylko członkowie zarządu,
dyrekcja oraz niektórzy kierownicy, w tym M. Ż., który pracował początkowo na
stanowisku konstruktora, a następnie kierownika Wydziału Rozwoju. Podpisał
oświadczenie o zapoznaniu się z regulaminem pracy, którego § 7 określał, co
rozumie się przez tajemnicę powodowej Spółki wskazując, iż są to nieujawnione do
publicznej wiadomości informacje techniczne, technologiczne, produkcyjne,
handlowe i organizacyjne, co do których pracodawca podjął niezbędne działania
w celu zachowania ich poufności, określone tematycznie w załączniku nr 1 do
regulaminu. W załączniku tym, jako tajemnica służbowa wskazana została między
innymi dokumentacja techniczna, technologiczna i produkcyjna w postaci informacji
programowych, rozwiązań konstrukcyjnych, projektowych, wynalazków oraz know-
how, a także określona dokumentacja handlowa.
M. Ż. w 2009 r. kontaktował z przedstawicielami strony pozwanej, u której
zamierzał podjąć pracę. Znał wiceprezesa zarządu, który namawiał go i kilku
innych pracowników powódki do przejścia do pracy w firmie pozwanej, która
planowała rozpoczęcie produkcji niektórych urządzeń takich, jakie produkowała
powódka, a M. Ż. zamierzał pracując u niej odtworzyć produkcję tych urządzeń z
nieznacznymi zmianami.
3
M. Ż. nie był autorem oprogramowania, prosił więc programistę strony
powodowej o zgranie na jego prywatny laptop zawartości sterowanych cyfrowo
maszyn powódki. Na podstawie takich programów można bez dokumentacji
technicznej wykonać gotowe elementy urządzeń produkowanych przez powódkę.
Stworzenie od podstaw jednego programu do produkcji nowego urządzenia
zajmowało kilka miesięcy. Gdy programista odmówił, M. Ż. poinformował go, że
sam skopiuje te dane. Ustalał, czy maszyny są połączone z firmową wewnętrzną
siecią komputerową, zapytał też pracownika powódki, który konstruował prototypy
urządzeń dla strony powodowej i pisał oprogramowanie, gdzie w komputerze
znajdują się jego projekty, zbierał również wszelkie informacje dotyczące maszyn,
urządzeń i zaplecza mechanicznego strony powodowej w celu ustalenia, gdzie
można kupić takie same maszyny i za jaką cenę, rozmawiał o tym z programistą za
pośrednictwem komunikatora „gadu-gadu”.
W dniu 21 października 2009 r. stwierdzono w wyniku kontroli, że w pokoju
M. Ż. pracuje jego komputer, w który wbudowany jest dodatkowy twardy dysk, a na
ekranie monitora wyświetla się komunikat o przerwaniu pobierania danych. Na
twardym dysku znajdowały się dokumenty handlowe powódki, z których wynikało
co, komu i za jaką cenę sprzedała, kosztorysy ofertowe, dokumentacja handlowa
energetyki zawodowej oraz dokumentacja konstrukcyjno – produkcyjno –
montażowa produkowanych przez powódkę urządzeń jak również oprogramowanie
do tych urządzeń.
Strona powodowa w dniu 25 października 2009 r. rozwiązała z M. Ż.
umowę o pracę bez wypowiedzenia. Od dnia 3 listopada został on zatrudniony u
strony pozwanej. Strona powodowa poinformowała pozwaną o działaniach M. Ż. i
o przyczynach zwolnienia go z pracy. U strony pozwanej do obowiązków M. Ż.
należało między innymi projektowanie nowych urządzeń, których produkcję
pozwana zamierzała podjąć. Z chwilą zatrudnienia go strona pozwana utworzyła
Dział Elektroniki i ogłosiła nabór pracowników, którzy zostali zatrudnieniu w grudniu
2009 r i w styczniu 2010 r. Pierwsze urządzenie pozwana wyprodukowała w dniu 1
grudnia 2009 r. W dniu 3 lutego 2010 r. M. Ż. został kierownikiem tego Działu. W
kwietniu 2010 r. pozwana przedstawiła ofertę sprzedaży nowych urządzeń: […],
4
stanowiących przedmiot rozpoznawanej obecnie sprawy, produkowanych
dotychczas tylko przez stronę powodową. Tym samym stała się drugą firmą
oferującą taką samą gamę urządzeń jak powódka.
Urządzenia objęte sporem, produkowane przez powódkę i pozwaną, są
w sześciu przypadkach jednakowe w sensie konstrukcyjnym i funkcjonalnym,
a w trzech przypadkach podobne. Żadne z nich nie ma znamion nowości.
Jednoznaczne ich rozróżnienie możliwe jest jedynie na podstawie umieszczonych
na nich informacji dotyczących oznaczeń firmowych (logo), nazwy i typu
przekaźnika oraz kolorystyki.
W wyniku zawiadomienia powódki Prokuratura wszczęła postępowanie
przygotowawcze o czyny zabronione przewidziane w art. 23 ust.1 ustawy z dnia
16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (j.t: Dz. U. z 2003 r.
Nr 153, poz. 1503 ze zm. – dalej „u.z.n.k.”) oraz w art. 303 § 2 ustawy z dnia
30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (j.t: Dz. U. z 2003 r. Nr 119,
poz. 1117 ze zm.), które prawomocnie umorzono, wobec nie wykazania - co do
pierwszego czynu - znamion czynu zabronionego w postaci wyrządzenia poważnej
szkody pokrzywdzonemu przedsiębiorstwu i objęcia tego zamiarem bezpośrednim
sprawcy.
W oparciu o powyższe ustalenia Sądy obu instancji uznały, że strona
pozwana dopuściła się wobec powódki czynu nieuczciwej konkurencji
przewidzianego w art. 11 ust. 1 i 4 u.z.n.k. Stwierdziły, że tajemnicę
przedsiębiorstwa mogą stanowić także informacje o produkcji urządzeń o
rozwiązaniach konstrukcyjnych prostych a nawet określanych jako banalne, jak to
miało miejsce w rozpoznawanej sprawie, gdyż w przepisach tych chodzi o takie
nieujawnione do wiadomości publicznej informacje techniczne, technologiczne,
organizacyjne oraz inne posiadające wartość gospodarczą, także dane dotyczące
wyprodukowania i zbytu urządzeń, co do których przedsiębiorca podjął niezbędne
działania w celu zachowania poufności, a fakt, że informacje dotyczące
poszczególnych elementów urządzenia są jawne, nie decyduje o odebraniu
przymiotu poufności zespołowi wiadomości o produkcie.
5
W ocenie Sądu Apelacyjnego, działania podjęte przez M. Ż. były próbą
kradzieży informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa strony powodowej i
choć próba ta - w odniesieniu do kopiowania danych zapisanych w formie
elektronicznej - została udaremniona, a przeprowadzone dowody nie pozwalają na
jednoznaczne ustalenie sposobu przekazania przez M. Ż. stronie pozwanej
tajemnicy przedsiębiorstwa powódki ani ustalenie jakie konkretnie informacje
stanowiące tę tajemnicę posiada i wykorzystuje pozwana, to jednak ustalone
okoliczności sprawy pozwalają na przyjęcie, iż pozwana świadomie przejęła
nielegalną drogą i wykorzystała informacje stanowiące tajemnicę przedsiębiorstwa
powódki. Świadczą o tym podejmowane przez członka zarządu pozwanej próby
namowy kilku pracowników powódki, w tym M. Ż., do przejścia do pracy u pozwanej
w celu uruchomienia produkcji urządzeń identycznych z tymi, jakie produkowała
pozwana, zakończone zatrudnieniem M. Ż., który jeszcze pracując u powódki
namawiał jej pracowników do przejścia do pracy u pozwanej oraz do zgrania na
własny sprzęt danych stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa powódki, sam
także usiłował taką drogą uzyskać te dane jak również zbierał poufne informacje o
produkcji urządzeń. Strona pozwana wiedziała o tym zatrudniając go w swojej
firmie na stanowisku związanym z produkcją takich samych urządzeń i wkrótce
potem rozpoczęła prace nad produkcją własnych urządzeń, w większości
identycznych z tymi, które produkowała powódka. Okoliczności te wskazują,
zdaniem Sądu Apelacyjnego, że M. Ż., za namową członka zarządu pozwanej,
podjął próby skopiowania dokumentacji strony powodowej i zebrał informacje o
produkcji urządzeń interesujących pozwaną, które jej przekazał. Przy wykorzystaniu
nieuczciwie przejętych poufnych informacji o produkcji tych urządzeń, pozwana
podejmując produkcję i przyśpieszając wyprodukowanie urządzeń w większości
identycznych z produkowanymi dotychczas tylko przez powódkę, przyspieszyła tym
samym rozwój swojego przedsiębiorstwa i naruszyła interes powódki. Nie chodziło
przy tym o wykorzystanie doświadczenia zawodowego nabytego przez M. Ż. w
czasie pracy u strony powodowej, gdyż nie był on twórcą tych informacji, lecz
świadomie gromadził informacje stanowiące tajemnicę przedsiębiorstwa powódki,
które nieuczciwie wykorzystała pozwana.
6
Sąd Apelacyjny stwierdził też, że nawet gdyby uznać, iż działania pozwanej
nie wyczerpują dyspozycji art. 11 ust.1 u.z.n.k., gdyż nie godzą bezpośrednio
w tajemnicę przedsiębiorstwa powódki, to i tak stanowią czyn nieuczciwej
konkurencji w rozumieniu art. 3 ust.1 u.z.n.k. Działania podjęte przez pozwaną
w celu uzyskania informacji o sposobie produkcji przedmiotowych urządzeń przez
powódkę i wykorzystanie tych informacji było bowiem nielegalne i nieuczciwe,
a więc sprzeczne z dobrymi obyczajami, naraziło powódkę na szkodę, a zatem
musi być uznane za świadome działanie pozwanej stanowiące naruszenie zasad
uczciwej konkurencji.
Sąd Apelacyjny uznał w tej sytuacji za uzasadnione roszczenie strony
powodowej oparte na art. 18 ust.1 pkt.1 u.z.n.k. o zobowiązanie pozwanej do
zaniechania wytwarzania, oferowania i wprowadzania do obrotu tych urządzeń
szczegółowo opisanych w wyroku, które w sensie funkcjonalnym i konstrukcyjnym
są identyczne lub podobne do produkowanych przez stronę powodową.
W pozostałej części powództwo zostało oddalone jako nieuzasadnione.
W skardze kasacyjnej, obejmującej wyrok Sądu drugiej instancji w części
uwzględniającej powództwo, oddalającej apelację pozwanej i orzekającej
o kosztach postępowania apelacyjnego, strona pozwana w ramach pierwszej
podstawy zarzuciła błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie: art. 11 ust. 4
u.z.n.k. w zw. z art. 39 ust. 2 Porozumienia w Sprawie Handlowych Aspektów Praw
Własności Intelektualnej - dalej: „TRIPS” (Dz. U. z 1996 r., Nr 32, poz. 143) przez
przyjęcie, że ustawowym zakresem pojęcia „tajemnicy przedsiębiorstwa” objęta
może być także informacja dotycząca rozwiązania technicznego o prostym
charakterze, gdy rozwiązanie to dotyczy wiedzy podstawowej z zakresu elektroniki
i może być opracowane i zaprojektowane przez absolwenta uczelni technicznej
w oparciu o lekturę podręczników akademickich; art. 3 ust.1 w zw. z art. 11 u.z.n.k.
przez naruszenie funkcji korygującej klauzuli generalnej i nie odstąpienie od
negatywnej oceny zachowania pozwanej, w sytuacji gdy jej działania, nawet gdyby
uznać je za wypełniające dyspozycję art. 11 u.z.n.k., dotyczyły rozwiązania
technicznego o prostym charakterze, wymagającego jedynie wiedzy podstawowej,
jak również przez uznanie, że pozwany dopuścił się zarówno deliktu
7
przewidzianego w art. 11 u.z.n.k., jak i czynu nieuczciwej konkurencji objętego art.
3 u.z.n.k. polegającego na usiłowaniu naruszenia tajemnicy przedsiębiorstwa
i namowie do jej ujawnienia; art. 11 u.z.n.k. przez uznanie, że do przyjęcia, iż
doszło do popełnienia czynu nieuczciwej konkurencji przewidzianego w tym
przepisie wystarczający jest sam fakt zatrudnienia osoby, która u konkurenta
podejmowała próby kopiowania chronionych danych oraz rozpoczęcie, po
zatrudnieniu tego pracownika, produkcji urządzeń podobnych, jak również art. 11 w
zw. z art. 18 ust. 1 pkt.1 u.z.n.k. i w zw. z art. 5 k.c. przez orzeczenie wobec
pozwanej nieograniczonego w czasie zakazu wprowadzania do obrotu produktów
wykorzystujących rozwiązanie objęte tajemnicą przedsiębiorstwa powódki
w sytuacji, gdy rozwiązanie to dotyczy wiedzy o charakterze podstawowym
a orzeczony zakaz daje powódce, jedynie względem pozwanej, nieuzasadniony
monopol na korzystanie z rozwiązania i dyskryminuje pozwaną względem tych
samych podmiotów działających na tym samym rynku.
W ramach drugiej podstawy skarżąca zarzuciła naruszenie art. 231 k.p.c.
przy ustaleniu, że dopuściła się wykorzystania tajemnicy przedsiębiorstwa powódki,
mimo braku podstaw do wyprowadzenia takiego wniosku z poczynionych ustaleń
co do działań członka zarządu pozwanej i pracownika powódki oraz co do
charakteru poufnych informacji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Ocena zarzutów skargi kasacyjnej wymaga rozważenia trzech kwestii:
po pierwsze, czy produkcja urządzeń stanowiących przedmiot sporu mogła być
objęta tajemnicą przedsiębiorstwa, w rozumieniu art. 11 ust. 4 u.z.n.k., po drugie,
jeżeli tak, to czy doszło do wykorzystania przez stronę pozwaną informacji
stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa powódki i po trzecie, czy Sądy
prawidłowo zastosowały przepis art. 18 ust. 1 pkt. 1 u.z.n.k.
Zgodnie z art. 11 ust. 4 u.z.n.k. przez tajemnicę przedsiębiorstwa rozumie
się nieujawnione do wiadomości publicznej informacje techniczne, technologiczne,
organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość
8
gospodarczą, co do których przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu
zachowania ich poufności.
Podobną definicję tajemnicy przedsiębiorstwa zawiera art. 39 ust. 2 TRIPS,
stanowiący, że są to informacje poufne w tym sensie, że jako całość lub
w szczególnym zestawie i zespole ich elementów nie są ogólnie znane lub łatwo
dostępne dla osób z kręgów, które normalnie zajmują się tym rodzajem informacji,
mają wartość handlową dlatego, że są poufne i poddane zostały przez osobę, pod
której legalną kontrolą pozostają, rozsądnym, w danych okolicznościach,
działaniom dla utrzymania ich poufności.
Z obu tych definicji wynika, że chodzi o informacje związane z prowadzeniem
przedsiębiorstwa, mające wartość gospodarczą, objęte tajemnicą przez
przedsiębiorcę i nieujawnione do wiadomości publicznej.
W rozpoznawanej sprawie sporna jest jedynie kwestia, czy informacje
o produkcji urządzeń stanowiących przedmiot sporu, które strona powodowa objęła
tajemnicą przedsiębiorstwa, mogły zostać nią objęte, w sytuacji, gdy konstrukcja
tych urządzeń (ich budowa) była prosta, jak przyjęły Sądy: „banalna”, a jak twierdzi
pozwana znana z podręczników akademickich i możliwa do opracowania
i zaprojektowania na ich podstawie przez absolwenta wyższej uczelni. To ostatnie
twierdzenie nie znajduje wprawdzie odbicia w ustaleniach faktycznych sprawy,
którymi Sąd Najwyższy jest związany, jednak mieści się w przyjętym przez Sądy
określeniu konstrukcji urządzeń jako prostej, banalnej.
Rozważając tę kwestię trzeba stwierdzić przede wszystkim, że wskazana
wyżej, ustawowa definicja nie zawiera wymagania, by informacje stanowiące
tajemnicę przedsiębiorstwa musiała cechować nowość czy oryginalność, a po wtóre,
jak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 28 lutego 2007 r., V CSK 444/06
(niepubl.), tajemnicą przedsiębiorstwa może być samo tylko, szczególne
zestawienie elementów informacji poufnej, nawet jeżeli poszczególne elementy
tego zestawienia są dostępne publicznie dla osób, które normalnie się tym zajmują.
Na tajemnicę przedsiębiorstwa dotyczącą produkcji określonego urządzenia
może składać się i zazwyczaj się składa wiedza i doświadczenie, które obejmują
9
cały zespół elementów tworzących proces technologiczno-produkcyjny, w tym
rozwiązania konstrukcyjne urządzenia, dokumentację techniczną, sposób (metodę)
produkcji, użyte materiały itp. Tajemnicą przedsiębiorstwa jest w takim przypadku
cały proces produkcyjny i okoliczność, że jeden z jego elementów, np. konstrukcja
urządzenia, jest łatwy do poznania na podstawie informacji powszechnie
dostępnych dla osób, które zazwyczaj tym się zajmują, nie pozbawia przedsiębiorcy
możliwości objęcia całego procesu poufnością. Na proces taki składa się bowiem
wiedza, doświadczenie oraz użyte środki i nakłady, które pozwoliły konkretnemu
przedsiębiorcy na wykorzystanie powszechnie dostępnych informacji dotyczących
budowy urządzenia i stworzenie, już na podstawie własnych prób i doświadczeń,
dokumentacji technicznej, określonego sposobu produkcji, linii technologicznej
i użytych materiałów. Wszystko to razem może stanowić tajemnicę
przedsiębiorstwa, w rozumieniu art. 11 ust. 4 u.z.n.k. oraz art. 39 TRIPS.
Z taką tajemnicą przedsiębiorstwa strony powodowej mamy do czynienia
w rozpoznawanej sprawie, w której objęty nią został cały proces technologiczny
produkcji spornych urządzeń. Okoliczność, że jeden z jego elementów: budowa
urządzenia, był powszechnie dostępny w podręcznikach akademickich, nie
pozbawiał całości charakteru tajemnicy przedsiębiorstwa, w rozumieniu
powyższych przepisów. Z tych przyczyn kasacyjny zarzut ich naruszenia jest
nieuzasadniony.
Nieuzasadniony jest również zarzut naruszenia art. 11 u.z.n.k. przez
przyjęcie, że doszło do czynu nieuczciwej konkurencji w postaci naruszenia
i wykorzystania tajemnicy przedsiębiorstwa. Skarżąca wprawdzie nie wskazała,
który przepis art. 11 u.z.n.k. został, jej zdaniem, naruszony, można jednak przyjąć,
że chodzi o art. 11 ust. 1 u.z.n.k., przewidujący, iż czynem nieuczciwej konkurencji
jest między innymi wykorzystanie cudzych informacji stanowiących tajemnicę
przedsiębiorstwa. Rację ma skarżąca gdy, podobnie jak Sąd Apelacyjny, stwierdza,
że brak jest bezpośredniego dowodu na to, iż uzyskała ona i wykorzystała
określone informacje o procesie produkcji spornych urządzeń, stanowiące
tajemnicę przedsiębiorstwa powódki i w oparciu o nie podjęła własną produkcję
takich urządzeń. Jednakże Sąd Apelacyjny, zgodnie z art. 231 k.p.c., ustalił ten fakt
10
na podstawie domniemań faktycznych, wyprowadzając go w drodze wnioskowania
logicznego, w oparciu o doświadczenie życiowe, z ustalonych faktów, które
wskazał i uzasadnił, dlaczego na ich podstawie można logicznie wnioskować
o zdobyciu i wykorzystaniu przez pozwaną informacji stanowiących tajemnicę
przedsiębiorstwa powódki. Strona pozwana zarzucając naruszenie art. 231 k.p.c.,
stara się podważyć powyższe rozumowanie Sądu. Jednakże, jak wielokrotnie
wskazywał Sąd Najwyższy, niedopuszczalne jest podniesienie w skardze
kasacyjnej zarzutu naruszenia art. 231 k.p.c., gdyż domniemanie faktyczne w nim
unormowane, jako środek pozwalający ustalić określony element stanu faktycznego,
konstruowany z uwzględnieniem reguł z art. 233 § 1 k.p.c., należy do kręgu
czynności związanych z dokonywaniem ustaleń faktycznych i oceny dowodów, co
sprawia, że niedopuszczalne jest oparcie skargi kasacyjnej na zarzucie naruszenia
art. 231 k.p.c. (porównaj między innymi orzeczenia z dnia 21 lutego 2007 r. I CSK
428/06, z dnia 3 grudnia 2010 r. I CSK 123/10, z dnia 18 maja 2012 r. IV CSK
486/11 i z dnia 24 maja 2012 r. II UK 259/11, niepubl.).
Sąd Najwyższy jest zatem związany ustaleniem faktycznym Sądów
przyjmującym, że strona pozwana uzyskała od M. Ż. informacje o produkcji
spornych urządzeń i użyła ich do podjęcia, w ciągu niecałego miesiąca, własnej
produkcji takich samych lub podobnych urządzeń. Było to działanie bezprawne,
gdyż dotyczyło informacji stanowiących tajemnicę powodowego przedsiębiorstwa,
uzyskanych i wykorzystanych wbrew jego woli.
Zgodnie z art. 11 ust. 1 u.z.n.k., wykorzystanie tajemnicy przedsiębiorstwa
stanowi czyn nieuczciwej konkurencji, jeżeli zagraża lub narusza interes
przedsiębiorcy, co bez wątpienia nastąpiło, skoro w wyniku wykorzystania tych
informacji strona pozwana w krótkim czasie uruchomiła własną produkcję urządzeń,
konkurencyjną w stosunku do powódki, która do tej pory była jedynym ich
producentem i sprzedawcą. Bez wykorzystania informacji stanowiących tajemnicę
przedsiębiorstwa powódki pozwana, gdyby chciała samodzielnie opracować
i uruchomić proces produkcyjny, potrzebowałaby na to przynajmniej kilku miesięcy,
a więc znacznie więcej czasu, jak również znacznie więcej środków finansowych.
Nie jest oczywiste, że w ogóle uruchomiłaby w takiej sytuacji ich produkcję i zbyt.
11
Jak wskazano wyżej do wypełnienia znamion czynu nieuczciwej konkurencji
w postaci bezprawnego wykorzystania cudzej tajemnicy dochodzi już w wypadku
samego zagrożenia interesów przedsiębiorcy, nawet jeżeli nie doszło do ich
naruszenia, a w rozpoznawanej sprawie, w świetle wiążących ustaleń Sądów,
należy uznać, że interesy powódki zostały nie tylko zagrożone, lecz naruszone
przez posłużenie się jej poufnymi informacjami o produkcji urządzeń,
zgromadzonymi i opracowanymi przez nią przy użyciu określonych środków
finansowych i wykorzystanie ich do podjęcia produkcji i konkurencyjnej sprzedaży
takich samych urządzeń.
Bezzasadny jest także zarzut naruszenia art. 3 ust. 1 w zw. z art. 11 u.z.n.k.
przez uznanie, że strona pozwana dopuściła się zarówno deliktu przewidzianego
w art. 11 u.z.n.k., jak i czynu nieuczciwej konkurencji objętego art. 3 u.z.n.k., gdyż
Sąd Apelacyjny nie zastosował takiej konstrukcji. Po przeprowadzeniu rozważań co
do charakteru i kwalifikacji prawnej ustalonego czynu pozwanej stwierdził
jednoznacznie, że należy zakwalifikować go jako czyn nieuczciwej konkurencji
określony w art. 11 ust. 1 u.z.n.k. Dalsze rozważania dotyczące art. 3 ust. 1 u.z.n.k.
zmierzały jedynie do wykazania, że także czyny, które wprawdzie bezpośrednio nie
godzą w tajemnicę przedsiębiorstwa i dlatego nie są objęte dyspozycją art. 11 ust.
1 u.z.n.k., są jednak sankcjonowane na podstawie art. 3 u.z.n.k., zawierającego
klauzulę generalną. Sąd Apelacyjny stwierdził zatem, że nawet, gdyby czyn
pozwanej nie spełniał dyspozycji art. 11 ust. 1 u.z.n.k., jej odpowiedzialność
wynikałaby z art. 3 ust. 1 u.z.n.k., gdyż podjęła nieuczciwe, sprzeczne z dobrymi
obyczajami działania w celu zdobycia informacji o produkcji urządzeń.
Nie było także żadnych podstaw do zastosowania art. 3 ust. 1 w zw. z art. 11
ust. 1 u.z.n.k. jako „instrumentu korygującego”, jak żąda pozwana. Niewątpliwie art.
3 ust. 1 u.z.n.k. ma również charakter korygujący w tym znaczeniu, że do przyjęcia
odpowiedzialności z tytułu czynu nieuczciwej konkurencji, także do zastosowania
konkretnego przepisu rozdziału 2 u.z.n.k., konieczne jest by określone działanie
odpowiadało ogólnym przesłankom określonym w art. 3 ust. 1 u.z.n.k., a więc by
było działaniem sprzecznym z prawem lub dobrymi obyczajami, zagrażającym lub
naruszającym interes innego przedsiębiorcy lub klienta (porównaj wyroki Sądu
12
Najwyższego z dnia 30 maja 2006 r. I CSK 85/06, z dnia 3 lipca 2008 r. IV CSK
88/08 i z dnia 4 listopada 2011 r., I CSK 796/10, niepubl.). Jednakże okoliczności
faktyczne rozpoznawanej sprawy w żadnym wypadku nie uzasadniają
zastosowania funkcji korygującej tego przepisu w sposób wskazany przez pozwaną,
a więc prowadzący do uznania, że mimo iż jej czyn stanowił delikt przewidziany
w art. 11 ust. 1 u.z.n.k., to nie powinien być uznany za czyn nieuczciwej
konkurencji ze względu na to, że dotyczył naruszenia tajemnicy przedsiębiorstwa,
stanowiącej rozwiązanie techniczne o bardzo prostym charakterze, które mogło być
opracowane niezależnie przez absolwenta uczelni technicznej na podstawie
ogólnodostępnej wiedzy zawartej w podręcznikach akademickich. Jak wskazano
wyżej, proste i powszechnie znane było jedynie samo rozwiązanie konstrukcyjne
urządzeń, a więc tylko jeden z elementów całego procesu produkcyjnego. Nic
jednak nie stało na przeszkodzie, by pozwana przy pomocy absolwenta wyższej
uczelni technicznej sama opracowała przebieg procesu technologicznego
i wdrożyła produkcję. Jednakże nie uczyniła tego, lecz podjęła szereg
bezprawnych, nieuczciwych i sprzecznych z dobrymi obyczajami działań w celu
uzyskania poufnych danych opracowanych przez powódkę, przez nią
udoskonalanych i wykorzystywanych przez lata. Było to działanie zdecydowanie
naganne, sprzeczne zarówno z prawem jak i dobrymi obyczajami, naruszające
interes powódki, a zatem odpowiadające ogólnym przesłankom określonym w art. 3
ust. 1 u.z.n.k. Przepis ten nie został więc naruszony.
Ostatni zarzut kasacyjny, dotyczący naruszenia art. 11 w zw. z art. 18 ust. 1
pkt. 1 u.z.n.k. w zw. z art. 5 k.c., nie może być uznany za skuteczny, jako zgłoszony
dopiero w skardze kasacyjnej. Wprawdzie Sąd drugiej instancji nie jest związany
zarzutami naruszenia prawa materialnego i obowiązany jest samodzielnie właściwie
wyłożyć i zastosować odpowiednie jego przepisy, jednak tylko w granicach ustaleń
faktycznych, które mógł poczynić na podstawie materiału dowodowego
zaoferowanego przez strony. Ponieważ strona pozwana nie zgłosiła żadnych
twierdzeń, zarzutów ani dowodów na to, że, jak obecnie twierdzi,
roszczenie powódki jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i społeczno-
gospodarczym przeznaczeniem prawa, Sądy nie miały podstaw ani możliwości
13
dokonania niezbędnych ustaleń faktycznych w tym przedmiocie, a tym samym do
oddalenia czy skorygowania roszczenia strony powodowej w oparciu o art. 5 k.c.
Nie naruszyły również art. 18 ust. 1 pkt. 1 u.z.n.k., który w wypadku każdego
czynu nieuczciwej konkurencji przewiduje sankcję w postaci, nieograniczonego
czasowo, nakazu zaniechania niedozwolonych działań i jest odpowiednikiem
zarówno regulacji przyjętej w art. 24 § 1 k.c. w przypadku naruszenia dóbr osobistych,
jak i powszechnie przyjętych sankcji za naruszenie praw podmiotowych wynikających
z własności intelektualnej, przemysłowej, autorskiej itp. Jest to zatem typowa sankcja
za naruszenie bezwzględnych praw podmiotowych, nie mająca ograniczeń
czasowych, pełniąca funkcję ochronną i mająca na celu przerwanie, w drodze
przymusu państwowego, bezprawnych czynów i tym samym likwidację istniejącego
stanu zagrożenia praw i interesów przedsiębiorcy. W razie stwierdzenia popełnienia
czynu nieuczciwej konkurencji, Sąd ma obowiązek zastosować wskazaną
przez uprawnionego sankcję przewidzianą w art. 18 ust. 1 pkt. 1 u.z.n.k. badając, czy
żądany zakaz dotyczy skutków pozostających w normalnym związku przyczynowym
z dokonanym czynem nieuczciwej konkurencji (art. 361 k.c.) i czy jest środkiem, który
najskuteczniej wypełni funkcję likwidacji zagrożenia interesów uprawnionego
w wyniku czynu nieuczciwej konkurencji.
Natomiast wszelkie okoliczności, które mogą, w wyniku orzeczenia żądanego
zakazu, naruszać w nadmierny i nieuzasadniony sposób interesy pozwanego,
powinny być przez niego zgłoszone w formie odpowiedniego zarzutu i udowodnione,
zgodnie z zasadami art. 6 k.c. w zw. z art. 18 ust. 1 u.z.n.k. Tylko w takim wypadku
Sąd ma możliwość ich rozważenia i ewentualnie uwzględnienia przez odpowiednie
skorygowanie orzeczonego zakazu. Ponieważ, jak stwierdzono wyżej, strona
pozwana żadnych tego rodzaju twierdzeń, zarzutów ani dowodów nie zgłosiła
w postępowaniu przed sądami powszechnymi, jej zarzuty w tym przedmiocie
zgłoszone dopiero w skardze kasacyjnej nie mogą być skuteczne.
Biorąc wszystko to pod uwagę Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
k.p.c.
oddalił skargę kasacyjną i na wniosek strony powodowej zawarty w odpowiedzi na
skargę zasądził na jej rzecz od pozwanej zwrot kosztów postępowania kasacyjnego
na podstawie art. 98 w zw. z art. 108 § 1, art. 391 § 1 i art. 39821
k.p.c.
14
es