Ts 81/08
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Dodatkowe informacje:
Pełny tekst orzeczenia
179/4/B/2008
POSTANOWIENIE
z dnia 23 kwietnia 2008 r.
Sygn. akt Ts 81/08
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Marek Mazurkiewicz,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Magdaleny Morawskiej w sprawie zgodności:
art. 83a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 137, poz. 887, ze zm.) z art. 2 i art. 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 11 marca 2008 r. skarżąca – Magdalena Morawska (poprzednie nazwisko: Cwalina) – zarzuciła, że art. 83a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 137, poz. 887, ze zm.) jest niezgodny z art. 2 oraz art. 32 Konstytucji.
W ocenie skarżącej, przepis będący przedmiotem wniesionej do Trybunału skargi konstytucyjnej, poprzez nieograniczoną w czasie możliwość ponownego ustalenia prawa lub zobowiązania stwierdzonego decyzją ostateczną Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, narusza konstytucyjną zasadę zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa. W konsekwencji prowadzi do naruszenia zasady trwałości prawomocnych wyroków sądowych i ostatecznych decyzji administracyjnych.
Skarga konstytucyjna została wniesiona w oparciu o następujący stan faktyczny. Skarżąca, wykonująca wolny zawód, po zakupieniu wraz z mężem w dniu 21 października 1996 r. nieruchomości rolnej, złożyła w dniu 4 lipca 1997 r. we właściwej placówce Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego zgłoszenie do ubezpieczenia rolniczego. Decyzją KRUS z 14 lipca 1997 r. skarżąca została objęta ubezpieczeniem społecznym rolników. Po uzyskaniu z właściwego Urzędu Skarbowego informacji, że skarżąca figuruje jako osoba wykonująca wolny zawód lekarza w ewidencji podatników (od 12 lutego 1992 r.) i jest opodatkowana na zasadach ogólnych, KRUS w dniu 23 grudnia 2004 r. podjął decyzję o wyłączeniu z dniem 1 lipca 1997 r. skarżącej z ubezpieczenia społecznego rolników. Od powyższej decyzji skarżąca złożyła odwołanie do Sądu Okręgowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Świdnicy, Wydział VII Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, który wyrokiem z 8 września 2005 r. (sygn. akt VII U 528/05) odwołanie to oddalił. Wyrokiem z 24 stycznia 2007 r. (sygn. akt III AUa 3551/05), Sąd Apelacyjny we Wrocławiu oddalił wniesioną apelację, natomiast w dniu 5 grudnia 2007 r. Sąd Najwyższy wydał postanowienie o odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania. Powyższe postanowienie zostało doręczone pełnomocnikowi skarżącej w dniu 17 stycznia 2008 r. (w skardze konstytucyjnej pełnomocnik błędnie wskazał datę doręczenia, określając ją jako 17 stycznia 2007 r.).
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Przesłanki skargi konstytucyjnej wynikają bezpośrednio z art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz z przepisów ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Jednym z wymogów warunkujących przekazanie skargi do merytorycznego rozpoznania, określonych w art. 46 ust. 1 ustawy o TK, jest wniesienie tego środka w terminie trzech miesięcy od daty doręczenia rozstrzygnięcia decydującego o wyczerpaniu drogi prawnej.
Sprawa, w związku z którą wniesiono skargę konstytucyjną, jest sprawą rozpatrywaną w trybie postępowania cywilnego. Wyczerpanie drogi prawnej w sprawach rozpatrywanych w tym trybie nie wymaga aktualnie, ze względu na brzmienie ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98), uzyskania orzeczenia wydanego przez sąd kasacyjny, na skutek rozpatrzenia środka odwoławczego od orzeczenia sądu II instancji. Powyższe stanowisko uzasadniane jest w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego poprzez odwołanie się do zmiany charakteru tego środka: skarga kasacyjna w postępowaniu cywilnym ma bowiem charakter nadzwyczajnego środka wzruszenia prawomocnych orzeczeń sądowych. Ze względu na to, iż dotychczas, przy ustalaniu spełnienia warunku wyczerpania drogi prawnej i uzyskania w jego konsekwencji ostatecznego wyroku, zasadnicze znaczenie miało uzyskanie jego prawomocności, oczywiste jest, iż po nowelizacji procedury cywilnej za ostateczne orzeczenie w rozumieniu art. 46 ust. 1 ustawy o TK uznano prawomocne orzeczenie wydane na skutek rozpatrzenia przez sąd II instancji wniesionego środka odwoławczego – apelacji, względnie zażalenia (zob. postanowienia TK z: 25 lipca 2006 r., Ts 143/06, OTK ZU nr 1/B/2007, poz. 55; 4 października 2007 r., Ts 47/07, niepubl.). Oznacza to także, iż bieg terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej liczyć należy od momentu doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku sądu II instancji; wniesienie skargi kasacyjnej jako nadzwyczajnego środka zaskarżenia jest irrelewantne dla biegu tego terminu.
W sprawie, w związku z którą wniesiono skargę konstytucyjną spełnienie wymogu wyczerpania przez skarżącą przysługującej drogi prawnej nastąpiło wraz z wydaniem przez Sąd Apelacyjny we Wrocławiu wyroku z dnia 24 stycznia 2007 r. (sygn. akt III AUa 3551/05). Podjęcie następnie kroków zmierzających do pozbawienia tego orzeczenia waloru ostateczności poprzez wniesienie skargi kasacyjnej od tego rozstrzygnięcia nie wpływało już na bieg trzymiesięcznego terminu do wystąpienia ze skargą konstytucyjną. Skarżąca winna więc wnieść skargę konstytucyjną przed upływem trzymiesięcznego terminu, liczonego od dnia doręczenia jej wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu.
Skargę konstytucyjną złożono dopiero 11 marca 2008 r. – tuż przed końcem trzymiesięcznego terminu, błędnie liczonego od dnia doręczenia skarżącej postanowienia Sądu Najwyższego, które to postanowienie nie jest orzeczeniem ostatecznym w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji – a zatem fakt przekroczenia przez skarżącą ustawowego terminu, o którym mowa w art. 46 ust. 1 ustawy o TK, nie budzi wątpliwości. Niespełnienie jednej z przesłanek skargi konstytucyjnej uzasadnia zatem, na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, odmowę nadania wniesionej skardze dalszego biegu.
Niezależnie od powyższej okoliczności, będącej samoistną przesłanką odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu, skarga nie spełnia także innych podstawowych wymagań, jakie wynikają z treści art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz art. 46 i art. 47 ustawy o TK.
W szczególności Trybunał zwraca uwagę, że wskazane przez skarżącą wzorce zawarte w art. 2 oraz art. 32 Konstytucji nie mogą, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego, stanowić samodzielnych wzorców kontroli w trybie skargi konstytucyjnej. Zasady wywiedzione z art. 2 i art. 32 Konstytucji nie są bezpośrednim źródłem konstytucyjnych praw podmiotowych. Odwołanie się do nich musi być poprzedzone określeniem przysługującego skarżącemu prawa lub wolności rangi konstytucyjnej, w związku z którym zasady te zostały naruszone (por. np. postanowienia TK z: 27 kwietnia 1998 r., Ts 46/98, OTK ZU z 1999 r. SUP., poz. 39; 3 listopada 1998 r., Ts 116/98, OTK ZU nr 1/1999, poz. 10; 30 listopada 1999 r., Ts 97/99, OTK ZU nr 1/2000, poz. 19; 15 listopada 2000 r., Ts 86/00, OTK ZU nr 8/2000, poz. 308; 10 stycznia 2001 r., Ts 72/00, OTK ZU nr 1/2001, poz. 12).
W związku z powyższym Trybunał postanowił jak na wstępie.
POSTANOWIENIE
z dnia 23 kwietnia 2008 r.
Sygn. akt Ts 81/08
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Marek Mazurkiewicz,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Magdaleny Morawskiej w sprawie zgodności:
art. 83a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 137, poz. 887, ze zm.) z art. 2 i art. 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 11 marca 2008 r. skarżąca – Magdalena Morawska (poprzednie nazwisko: Cwalina) – zarzuciła, że art. 83a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 137, poz. 887, ze zm.) jest niezgodny z art. 2 oraz art. 32 Konstytucji.
W ocenie skarżącej, przepis będący przedmiotem wniesionej do Trybunału skargi konstytucyjnej, poprzez nieograniczoną w czasie możliwość ponownego ustalenia prawa lub zobowiązania stwierdzonego decyzją ostateczną Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, narusza konstytucyjną zasadę zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa. W konsekwencji prowadzi do naruszenia zasady trwałości prawomocnych wyroków sądowych i ostatecznych decyzji administracyjnych.
Skarga konstytucyjna została wniesiona w oparciu o następujący stan faktyczny. Skarżąca, wykonująca wolny zawód, po zakupieniu wraz z mężem w dniu 21 października 1996 r. nieruchomości rolnej, złożyła w dniu 4 lipca 1997 r. we właściwej placówce Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego zgłoszenie do ubezpieczenia rolniczego. Decyzją KRUS z 14 lipca 1997 r. skarżąca została objęta ubezpieczeniem społecznym rolników. Po uzyskaniu z właściwego Urzędu Skarbowego informacji, że skarżąca figuruje jako osoba wykonująca wolny zawód lekarza w ewidencji podatników (od 12 lutego 1992 r.) i jest opodatkowana na zasadach ogólnych, KRUS w dniu 23 grudnia 2004 r. podjął decyzję o wyłączeniu z dniem 1 lipca 1997 r. skarżącej z ubezpieczenia społecznego rolników. Od powyższej decyzji skarżąca złożyła odwołanie do Sądu Okręgowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Świdnicy, Wydział VII Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, który wyrokiem z 8 września 2005 r. (sygn. akt VII U 528/05) odwołanie to oddalił. Wyrokiem z 24 stycznia 2007 r. (sygn. akt III AUa 3551/05), Sąd Apelacyjny we Wrocławiu oddalił wniesioną apelację, natomiast w dniu 5 grudnia 2007 r. Sąd Najwyższy wydał postanowienie o odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania. Powyższe postanowienie zostało doręczone pełnomocnikowi skarżącej w dniu 17 stycznia 2008 r. (w skardze konstytucyjnej pełnomocnik błędnie wskazał datę doręczenia, określając ją jako 17 stycznia 2007 r.).
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Przesłanki skargi konstytucyjnej wynikają bezpośrednio z art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz z przepisów ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Jednym z wymogów warunkujących przekazanie skargi do merytorycznego rozpoznania, określonych w art. 46 ust. 1 ustawy o TK, jest wniesienie tego środka w terminie trzech miesięcy od daty doręczenia rozstrzygnięcia decydującego o wyczerpaniu drogi prawnej.
Sprawa, w związku z którą wniesiono skargę konstytucyjną, jest sprawą rozpatrywaną w trybie postępowania cywilnego. Wyczerpanie drogi prawnej w sprawach rozpatrywanych w tym trybie nie wymaga aktualnie, ze względu na brzmienie ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98), uzyskania orzeczenia wydanego przez sąd kasacyjny, na skutek rozpatrzenia środka odwoławczego od orzeczenia sądu II instancji. Powyższe stanowisko uzasadniane jest w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego poprzez odwołanie się do zmiany charakteru tego środka: skarga kasacyjna w postępowaniu cywilnym ma bowiem charakter nadzwyczajnego środka wzruszenia prawomocnych orzeczeń sądowych. Ze względu na to, iż dotychczas, przy ustalaniu spełnienia warunku wyczerpania drogi prawnej i uzyskania w jego konsekwencji ostatecznego wyroku, zasadnicze znaczenie miało uzyskanie jego prawomocności, oczywiste jest, iż po nowelizacji procedury cywilnej za ostateczne orzeczenie w rozumieniu art. 46 ust. 1 ustawy o TK uznano prawomocne orzeczenie wydane na skutek rozpatrzenia przez sąd II instancji wniesionego środka odwoławczego – apelacji, względnie zażalenia (zob. postanowienia TK z: 25 lipca 2006 r., Ts 143/06, OTK ZU nr 1/B/2007, poz. 55; 4 października 2007 r., Ts 47/07, niepubl.). Oznacza to także, iż bieg terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej liczyć należy od momentu doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku sądu II instancji; wniesienie skargi kasacyjnej jako nadzwyczajnego środka zaskarżenia jest irrelewantne dla biegu tego terminu.
W sprawie, w związku z którą wniesiono skargę konstytucyjną spełnienie wymogu wyczerpania przez skarżącą przysługującej drogi prawnej nastąpiło wraz z wydaniem przez Sąd Apelacyjny we Wrocławiu wyroku z dnia 24 stycznia 2007 r. (sygn. akt III AUa 3551/05). Podjęcie następnie kroków zmierzających do pozbawienia tego orzeczenia waloru ostateczności poprzez wniesienie skargi kasacyjnej od tego rozstrzygnięcia nie wpływało już na bieg trzymiesięcznego terminu do wystąpienia ze skargą konstytucyjną. Skarżąca winna więc wnieść skargę konstytucyjną przed upływem trzymiesięcznego terminu, liczonego od dnia doręczenia jej wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu.
Skargę konstytucyjną złożono dopiero 11 marca 2008 r. – tuż przed końcem trzymiesięcznego terminu, błędnie liczonego od dnia doręczenia skarżącej postanowienia Sądu Najwyższego, które to postanowienie nie jest orzeczeniem ostatecznym w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji – a zatem fakt przekroczenia przez skarżącą ustawowego terminu, o którym mowa w art. 46 ust. 1 ustawy o TK, nie budzi wątpliwości. Niespełnienie jednej z przesłanek skargi konstytucyjnej uzasadnia zatem, na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, odmowę nadania wniesionej skardze dalszego biegu.
Niezależnie od powyższej okoliczności, będącej samoistną przesłanką odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu, skarga nie spełnia także innych podstawowych wymagań, jakie wynikają z treści art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz art. 46 i art. 47 ustawy o TK.
W szczególności Trybunał zwraca uwagę, że wskazane przez skarżącą wzorce zawarte w art. 2 oraz art. 32 Konstytucji nie mogą, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego, stanowić samodzielnych wzorców kontroli w trybie skargi konstytucyjnej. Zasady wywiedzione z art. 2 i art. 32 Konstytucji nie są bezpośrednim źródłem konstytucyjnych praw podmiotowych. Odwołanie się do nich musi być poprzedzone określeniem przysługującego skarżącemu prawa lub wolności rangi konstytucyjnej, w związku z którym zasady te zostały naruszone (por. np. postanowienia TK z: 27 kwietnia 1998 r., Ts 46/98, OTK ZU z 1999 r. SUP., poz. 39; 3 listopada 1998 r., Ts 116/98, OTK ZU nr 1/1999, poz. 10; 30 listopada 1999 r., Ts 97/99, OTK ZU nr 1/2000, poz. 19; 15 listopada 2000 r., Ts 86/00, OTK ZU nr 8/2000, poz. 308; 10 stycznia 2001 r., Ts 72/00, OTK ZU nr 1/2001, poz. 12).
W związku z powyższym Trybunał postanowił jak na wstępie.