Ts 68/08
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Dodatkowe informacje:
Pełny tekst orzeczenia
448/6/B/2009
POSTANOWIENIE
z dnia 20 stycznia 2009 r.
Sygn. akt Ts 68/08
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Marek Mazurkiewicz,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Józefa R. o zbadanie zgodności:
art. 13 ust. 2 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 169, poz. 1418, ze zm.) z art. 2, art. 21, art. 31 ust. 3, art. 32, art. 45 ust. 1, art. 64 ust. 1 i 2 i art. 77 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
Do Trybunału Konstytucyjnego wpłynęła 4 marca 2008 r. skarga konstytucyjna, w której skarżący zarzucił, że ustawa z dnia 8 lipca 2005 r. o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 169, poz. 1418, ze zm.; dalej: ustawa o realizacji prawa do rekompensaty), a w szczególności jej art. 13 ust. 2 są niezgodne z art. 2, art. 21, art. 31 ust. 3, art. 32, art. 45 ust. 1, art. 64 ust. 1 i 2 i art. 77 Konstytucji.
Wątpliwości konstytucyjne skarżącego powstają na tle regulacji przewidującej, że zaliczenia wartości nieruchomości pozostawionych poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej dokonuje się w wysokości 20% wartości tych nieruchomości; także wysokość świadczenia pieniężnego jest równa 20% wartości pozostawionych nieruchomości. W ocenie skarżącego ingerencję w wykonywanie prawa majątkowego stanowi sam fakt niezaspokojenia przez Państwo Polskie roszczeń Zabużan. Nadto, z przysługującym każdemu człowiekowi prawem do poszanowania własności związany jest obowiązek sądu do wymierzania sprawiedliwości. Przewidziane przez ustawodawcę ograniczenie procentowe narusza – w ocenie skarżącego – samą istotę prawa zaliczenia, którego cechą niepodważalną jest ekwiwalentność. Dotychczasowe przepisy pozwalały na uzyskanie pełnego ekwiwalentu, dlatego też działanie ustawodawcy, polegające na pozbawieniu Zabużan prawa do 80% wartości prawa majątkowego stanowi ewidentne naruszenie art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji i pozostaje w sprzeczności również z art. 21 ust. 2 Konstytucji. Oznacza to, jego zdaniem, wywłaszczenie z mocy ustawy, ale bez przyznania słusznego odszkodowania. W sytuacji, gdy ok. 90% uprawnionych zrealizowało przysługujące im roszczenia, wprowadzenie regulacji, w myśl której pozostałe 10% będzie mogło otrzymać jedynie 20% wartości, godzi zarówno w zasadę sprawiedliwości społecznej, jak i demokratycznego państwa prawnego. Nie występuje przy tym żaden uchwytny związek między wprowadzonymi ograniczeniami a bezpieczeństwem państwa, porządkiem publicznym, ochroną zdrowia, moralności publicznej czy prawami lub wolnościami innych osób. Narusza to zarazem zasadę równości w odniesieniu do osób wykazujących tę samą cechę relewantną – repatriację. Skarżący wskazuje, że bezprawie legislacyjne w zakresie realizacji roszczeń osób, które wskutek zmiany przebiegu granic pozostawiły nieruchomości poza obecnym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej zostało potwierdzone wyrokami Trybunału z 19 grudnia 2002 r. (K 33/02, OTK ZU nr 7/A/2002, poz. 97) oraz 15 grudnia 2004 r. (K 2/04, OTK ZU nr 11/A/2004, poz. 117). Skarżący podnosi, że nie może zgodzić się z przyjętym przez sądy powszechne stanowiskiem, iż nie podejmował wystarczającej aktywności celem zrealizowania przysługującego mu prawa zaliczenia. Skarżący podkreśla, że działania legislacyjne państwa, polegające na stopniowym wyłączaniu możliwości realizacji uprawnień Zabużan w odniesieniu do kolejnych składników majątku państwowego doprowadziły do stanu, w którym realizacja majątkowych uprawnień przewidzianych w umowach republikańskich i wydawanych w celu ich wykonania aktów prawa wewnętrznego została faktycznie ograniczona. Skarżący przytacza rozbudowaną argumentację wskazującą na nieprawidłowość przyjętych przez sądy powszechne ustaleń.
Powództwo skarżącego o odszkodowanie od Skarbu Państwa związane z pozostawieniem przez jego rodziców nieruchomości poza obecnym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (dzisiejsza Białoruś) zostało oddalone wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie z 24 maja 2006 r. (sygn. akt I C 1218/05). Apelację skarżącego oddalił Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z 7 marca 2007 r. (sygn. akt I ACa 768/06). Sąd Najwyższy postanowieniem z 22 listopada 2007 r. (sygn. akt I CSK 325/07) odmówił przyjęcia do rozpoznania skargi kasacyjnej skarżącego.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Wniesienie do Trybunału Konstytucyjnego skargi konstytucyjnej w sprawie zgodności z Konstytucją aktu normatywnego uzależnione jest od spełnienia przesłanek określonych w art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz doprecyzowanych w ustawie z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Wśród nich istotne znaczenie przypada dochowaniu terminu określonego w art. 46 ust. 1 ustawy o TK, który wynosi trzy miesiące od dnia doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia opartego na zaskarżonym przepisie. Z regulacji tej wynika, że w odniesieniu do sprawy rozstrzyganej w postępowaniu cywilnym termin do wniesienia skargi konstytucyjnej rozpoczyna bieg co do zasady wraz z doręczeniem skarżącemu prawomocnego wyroku, a uruchomienie innych środków prawnych służących zmianie prawomocnych orzeczeń, w tym – zgodnie z jednolitym orzecznictwem Trybunału – również skargi kasacyjnej, nie powoduje jego zawieszenia lub przerwy (por. postanowienia TK z: 14 lutego 2007 r., Ts 143/06, OTK ZU nr 1/B/2007, poz. 56; 16 maja 2007 r., Ts 144/06, OTK ZU nr 3/B/2007, poz. 130; 25 stycznia 2008 r., Ts 58/07, OTK ZU nr 3/B/2008, poz. 107; 19 lutego 2008 r., Ts 95/07, OTK ZU nr 3/B/2008, poz. 108 i 6 marca 2008 r., Ts 47/07, OTK ZU nr 2/B/2008 poz. 68). W przedstawionych przez skarżącego okolicznościach nie budzi wątpliwości, że trzymiesięczny termin liczony od daty doręczenia mu prawomocnego wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 7 marca 2007 r. (sygn. akt I ACa 768/06) został przekroczony.
Powyższe nie wyklucza możliwości wniesienia skargi kasacyjnej w przedmiocie zgodności z Konstytucją norm, na podstawie których oparł swoje orzeczenie Sąd Najwyższy – w niniejszej sprawie: postanowienie o odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania. W tym wypadku nie można jednakże tracić z oczu określonych w art. 3981 i nast. – ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) podstaw skargi kasacyjnej oraz zakresu kognicji Sądu Najwyższego. W tym świetle odmowa nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu znajduje uzasadnienie również w tym, że żadne z orzeczeń dołączonych do skargi konstytucyjnej, wbrew twierdzeniom skarżącego, nie jest oparte na zaskarżonym przepisie w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji. Wymóg ten oznacza bowiem, że wskazywane przez skarżącego naruszenie konstytucyjnych praw lub wolności powinno stanowić konsekwencję zastosowania przez sąd lub organ administracji publicznej zaskarżonego przepisu, nie zaś – innych okoliczności faktycznych lub prawnych. Tymczasem postępowanie przed sądami powszechnymi, w związku z którym skarżący wniósł niniejszą skargę konstytucyjną, miało za przedmiot oparte na art. 417 i art. 4171 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.) roszczenie o odszkodowanie od Skarbu Państwa, wynikające z uznania przez Trybunał za niezgodne z Konstytucją norm regulujących zasady realizacji prawa zaliczenia z tytułu pozostawienia przez jego poprzedników prawnych nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej. Regulacje zawarte w zaskarżonej ustawie nie stanowiły przedmiotu oceny sądów powszechnych, w szczególności powodem oddalenia roszczeń skarżącego nie była okoliczność zawężenia prawa zaliczenia do 20% wartości pozostawionych nieruchomości. Takiej kwalifikacji nie spełnia także postanowienie Sądu Najwyższego o odmowie przyjęcia do rozpoznania skargi kasacyjnej. Za jego podstawę uznać można wskazane powyżej przepisy k.p.c.
Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, na podstawie art. 46 ust. 1 oraz art. 47 ust. 1 pkt 1 oraz art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy o TK, orzeczono jak w sentencji.
POSTANOWIENIE
z dnia 20 stycznia 2009 r.
Sygn. akt Ts 68/08
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Marek Mazurkiewicz,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Józefa R. o zbadanie zgodności:
art. 13 ust. 2 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 169, poz. 1418, ze zm.) z art. 2, art. 21, art. 31 ust. 3, art. 32, art. 45 ust. 1, art. 64 ust. 1 i 2 i art. 77 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
Do Trybunału Konstytucyjnego wpłynęła 4 marca 2008 r. skarga konstytucyjna, w której skarżący zarzucił, że ustawa z dnia 8 lipca 2005 r. o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 169, poz. 1418, ze zm.; dalej: ustawa o realizacji prawa do rekompensaty), a w szczególności jej art. 13 ust. 2 są niezgodne z art. 2, art. 21, art. 31 ust. 3, art. 32, art. 45 ust. 1, art. 64 ust. 1 i 2 i art. 77 Konstytucji.
Wątpliwości konstytucyjne skarżącego powstają na tle regulacji przewidującej, że zaliczenia wartości nieruchomości pozostawionych poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej dokonuje się w wysokości 20% wartości tych nieruchomości; także wysokość świadczenia pieniężnego jest równa 20% wartości pozostawionych nieruchomości. W ocenie skarżącego ingerencję w wykonywanie prawa majątkowego stanowi sam fakt niezaspokojenia przez Państwo Polskie roszczeń Zabużan. Nadto, z przysługującym każdemu człowiekowi prawem do poszanowania własności związany jest obowiązek sądu do wymierzania sprawiedliwości. Przewidziane przez ustawodawcę ograniczenie procentowe narusza – w ocenie skarżącego – samą istotę prawa zaliczenia, którego cechą niepodważalną jest ekwiwalentność. Dotychczasowe przepisy pozwalały na uzyskanie pełnego ekwiwalentu, dlatego też działanie ustawodawcy, polegające na pozbawieniu Zabużan prawa do 80% wartości prawa majątkowego stanowi ewidentne naruszenie art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji i pozostaje w sprzeczności również z art. 21 ust. 2 Konstytucji. Oznacza to, jego zdaniem, wywłaszczenie z mocy ustawy, ale bez przyznania słusznego odszkodowania. W sytuacji, gdy ok. 90% uprawnionych zrealizowało przysługujące im roszczenia, wprowadzenie regulacji, w myśl której pozostałe 10% będzie mogło otrzymać jedynie 20% wartości, godzi zarówno w zasadę sprawiedliwości społecznej, jak i demokratycznego państwa prawnego. Nie występuje przy tym żaden uchwytny związek między wprowadzonymi ograniczeniami a bezpieczeństwem państwa, porządkiem publicznym, ochroną zdrowia, moralności publicznej czy prawami lub wolnościami innych osób. Narusza to zarazem zasadę równości w odniesieniu do osób wykazujących tę samą cechę relewantną – repatriację. Skarżący wskazuje, że bezprawie legislacyjne w zakresie realizacji roszczeń osób, które wskutek zmiany przebiegu granic pozostawiły nieruchomości poza obecnym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej zostało potwierdzone wyrokami Trybunału z 19 grudnia 2002 r. (K 33/02, OTK ZU nr 7/A/2002, poz. 97) oraz 15 grudnia 2004 r. (K 2/04, OTK ZU nr 11/A/2004, poz. 117). Skarżący podnosi, że nie może zgodzić się z przyjętym przez sądy powszechne stanowiskiem, iż nie podejmował wystarczającej aktywności celem zrealizowania przysługującego mu prawa zaliczenia. Skarżący podkreśla, że działania legislacyjne państwa, polegające na stopniowym wyłączaniu możliwości realizacji uprawnień Zabużan w odniesieniu do kolejnych składników majątku państwowego doprowadziły do stanu, w którym realizacja majątkowych uprawnień przewidzianych w umowach republikańskich i wydawanych w celu ich wykonania aktów prawa wewnętrznego została faktycznie ograniczona. Skarżący przytacza rozbudowaną argumentację wskazującą na nieprawidłowość przyjętych przez sądy powszechne ustaleń.
Powództwo skarżącego o odszkodowanie od Skarbu Państwa związane z pozostawieniem przez jego rodziców nieruchomości poza obecnym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (dzisiejsza Białoruś) zostało oddalone wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie z 24 maja 2006 r. (sygn. akt I C 1218/05). Apelację skarżącego oddalił Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z 7 marca 2007 r. (sygn. akt I ACa 768/06). Sąd Najwyższy postanowieniem z 22 listopada 2007 r. (sygn. akt I CSK 325/07) odmówił przyjęcia do rozpoznania skargi kasacyjnej skarżącego.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Wniesienie do Trybunału Konstytucyjnego skargi konstytucyjnej w sprawie zgodności z Konstytucją aktu normatywnego uzależnione jest od spełnienia przesłanek określonych w art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz doprecyzowanych w ustawie z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Wśród nich istotne znaczenie przypada dochowaniu terminu określonego w art. 46 ust. 1 ustawy o TK, który wynosi trzy miesiące od dnia doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia opartego na zaskarżonym przepisie. Z regulacji tej wynika, że w odniesieniu do sprawy rozstrzyganej w postępowaniu cywilnym termin do wniesienia skargi konstytucyjnej rozpoczyna bieg co do zasady wraz z doręczeniem skarżącemu prawomocnego wyroku, a uruchomienie innych środków prawnych służących zmianie prawomocnych orzeczeń, w tym – zgodnie z jednolitym orzecznictwem Trybunału – również skargi kasacyjnej, nie powoduje jego zawieszenia lub przerwy (por. postanowienia TK z: 14 lutego 2007 r., Ts 143/06, OTK ZU nr 1/B/2007, poz. 56; 16 maja 2007 r., Ts 144/06, OTK ZU nr 3/B/2007, poz. 130; 25 stycznia 2008 r., Ts 58/07, OTK ZU nr 3/B/2008, poz. 107; 19 lutego 2008 r., Ts 95/07, OTK ZU nr 3/B/2008, poz. 108 i 6 marca 2008 r., Ts 47/07, OTK ZU nr 2/B/2008 poz. 68). W przedstawionych przez skarżącego okolicznościach nie budzi wątpliwości, że trzymiesięczny termin liczony od daty doręczenia mu prawomocnego wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 7 marca 2007 r. (sygn. akt I ACa 768/06) został przekroczony.
Powyższe nie wyklucza możliwości wniesienia skargi kasacyjnej w przedmiocie zgodności z Konstytucją norm, na podstawie których oparł swoje orzeczenie Sąd Najwyższy – w niniejszej sprawie: postanowienie o odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania. W tym wypadku nie można jednakże tracić z oczu określonych w art. 3981 i nast. – ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) podstaw skargi kasacyjnej oraz zakresu kognicji Sądu Najwyższego. W tym świetle odmowa nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu znajduje uzasadnienie również w tym, że żadne z orzeczeń dołączonych do skargi konstytucyjnej, wbrew twierdzeniom skarżącego, nie jest oparte na zaskarżonym przepisie w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji. Wymóg ten oznacza bowiem, że wskazywane przez skarżącego naruszenie konstytucyjnych praw lub wolności powinno stanowić konsekwencję zastosowania przez sąd lub organ administracji publicznej zaskarżonego przepisu, nie zaś – innych okoliczności faktycznych lub prawnych. Tymczasem postępowanie przed sądami powszechnymi, w związku z którym skarżący wniósł niniejszą skargę konstytucyjną, miało za przedmiot oparte na art. 417 i art. 4171 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.) roszczenie o odszkodowanie od Skarbu Państwa, wynikające z uznania przez Trybunał za niezgodne z Konstytucją norm regulujących zasady realizacji prawa zaliczenia z tytułu pozostawienia przez jego poprzedników prawnych nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej. Regulacje zawarte w zaskarżonej ustawie nie stanowiły przedmiotu oceny sądów powszechnych, w szczególności powodem oddalenia roszczeń skarżącego nie była okoliczność zawężenia prawa zaliczenia do 20% wartości pozostawionych nieruchomości. Takiej kwalifikacji nie spełnia także postanowienie Sądu Najwyższego o odmowie przyjęcia do rozpoznania skargi kasacyjnej. Za jego podstawę uznać można wskazane powyżej przepisy k.p.c.
Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, na podstawie art. 46 ust. 1 oraz art. 47 ust. 1 pkt 1 oraz art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy o TK, orzeczono jak w sentencji.