Pełny tekst orzeczenia

87/2/B/2010

POSTANOWIENIE
z dnia 28 sierpnia 2009 r.
Sygn. akt Ts 114/08

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Mirosław Granat,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej BALTCHEM Spółka Akcyjna Zakłady Chemiczne w Szczecinie w sprawie zgodności:
§ 3 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 3 marca 2005 r. w sprawie określenia akwenów portowych oraz ogólnodostępnych obiektów, urządzeń i instalacji wchodzących w skład infrastruktury portowej dla portów o podstawowym znaczeniu dla gospodarki narodowej (Dz. U. Nr 42, poz. 407) z art. 2, art. 7, art. 31 ust. 2 i 3, art. 20, art. 22, art. 64 ust. 2 i 3 oraz art. 92 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 16 kwietnia 2008 r. zarzucono, że § 3 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 3 marca 2005 r. w sprawie określenia akwenów portowych oraz ogólnodostępnych obiektów, urządzeń i instalacji wchodzących w skład infrastruktury portowej dla portów o podstawowym znaczeniu dla gospodarki narodowej (Dz. U. Nr 42, poz. 407; dalej: rozporządzenie) jest niezgodny z art. 2, art. 7, art. 31 ust. 2 i 3, art. 20, art. 22, art. 64 ust. 2 i 3 oraz art. 92 ust. 1 Konstytucji. Ponadto zarzucono, że § 3 tegoż rozporządzenia jest niezgodny również z art. 2 pkt 4, art. 5 ust. 1, art. 5 ust. 2a, art. 7 ust. 1 pkt 3 oraz art. 9 ust. 1 pkt 2 i art. 9 ust. 2 pkt 1 w związku z art. 8 ust. 2, art. 10 ust. 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1996 r. o portach i przystaniach morskich (Dz. U. z 2002 r. Nr 110, poz. 967, ze zm.; dalej: u.p.p.m.). Jednocześnie, alternatywnie, skarżący wniósł o wydanie przez Trybunał Konstytucyjny wyroku określającego wykładnię przepisów powyższego rozporządzenia.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 2 listopada 2008 r. pełnomocnik skarżącej został wezwany do usunięcia braków skargi konstytucyjnej przez: dokładne określenie przedmiotu skargi konstytucyjnej zgodnie z przesłankami warunkującymi jej dopuszczenie do rozpoznania wyrażonymi w art. 79 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz w art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK); wskazanie ostatecznego orzeczenia, w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji, z którym skarżąca wiąże naruszenie wolności lub praw oraz daty jego doręczenia wraz z uzasadnieniem skarżącej; wskazanie, jakie wolności lub prawa – zdaniem skarżącej – zostały naruszone oraz wskazanie sposobu ich naruszenia. Pismami z 13 i 14 listopada 2008 r. pełnomocnik skarżącej odniósł się do powyższych braków.
Skarga konstytucyjna została wniesiona na podstawie następującego stanu faktycznego. Skarżąca prowadzi działalność gospodarczą w zakresie usług przeładunkowych na terenie portu morskiego w Szczecinie. W związku z decyzją Urzędu Morskiego w Szczecinie z 25 maja 2005 r. w przedmiocie ograniczenia głębokości użytkowej podejścia statków do nabrzeża skarżącej do zanurzenia 5,8 m i 6,1 m z dotychczasowego zanurzenia 6,5 m, skarżąca wystąpiła do Zarządu Portu Szczecin i Świnoujście S.A. o pilne doprowadzenie infrastruktury portowej w zakresie m.in. pasa 40 m kanału Wrocławskiego, przy jej nabrzeżu, do właściwych parametrów eksploatacyjnych. Inwestycja ta miała umożliwić podejście statków do tego nabrzeża o dotychczasowym zanurzeniu 6,5 m, albowiem na mocy przepisów u.p.p.m. jest to obowiązkiem organu zarządzającego portem, zobowiązanego do utrzymania we właściwym stanie infrastruktury tego portu, w tym również Kanału Wrocławskiego, w pasie przyległym do nabrzeża skarżącej. Pismem z 8 lipca 2005 r. Zarząd Portu Szczecin i Świnoujście S.A. odmówił pogłębienia tej części Kanału Wrocławskiego, przyjmując, że powierzchnia akwenu pod nazwą Kanał Wrocławski, wskazana w rozporządzeniu będącym przedmiotem złożonej do Trybunału skargi konstytucyjnej, nie obejmuje pasa o szerokości 40 m, przylegającego do nabrzeża skarżącej, a także że pogłębienie tej powierzchni w każdym przypadku obciąża właściciela nabrzeża. W związku z powyższym skarżąca zmuszona była do pogłębienia wyżej wskazanej części akwenu portowego na własny koszt, a zwrotu wydatkowanej na ten cel kwoty skarżąca starała się dochodzić przed sądem.
Wyrokiem z 17 sierpnia 2007 r. (sygn. akt XI GC 301/06) Sąd Rejonowy w Szczecinie – Wydział XI Gospodarczy oddalił powództwo skarżącej. Apelacja w tej sprawie została 14 grudnia 2007 r. oddalona przez Sąd Okręgowy w Szczecinie – VIII Wydział Gospodarczy (sygn. akt VIII Ga 243/07). Rozstrzygnięcie to, wraz z uzasadnieniem, zostało doręczone skarżącej 17 stycznia 2008 r.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji, każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo na zasadach określonych w ustawie wnieść skargę konstytucyjną w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na postawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji. Precyzując zasady, na jakich dopuszczalne jest korzystanie z tego środka ochrony, ustawodawca nałożył na skarżącego szereg obowiązków, których wypełnienie warunkuje merytoryczne rozpoznanie wniesionej skargi. Ich weryfikacja ma miejsce w ramach wstępnej kontroli skargi konstytucyjnej. Podstawowym obowiązkiem podmiotu występującego ze skargą konstytucyjną pozostaje wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób – jego zdaniem – doznały naruszenia wskutek zastosowania kwestionowanych w skardze przepisów ustawy lub innego aktu normatywnego (art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK). Nie ulega przy tym wątpliwości, że wskazywane przez skarżącego, jako podstawa wnoszonej skargi, przepisy konstytucyjne winny stanowić podstawę prawną takich praw lub wolności, których adresatem jest podmiot występujący ze skargą. Ponadto, winny być to unormowania wyrażające prawa podmiotowe naruszone w sprawie skarżącego w sposób bezpośredni i aktualny. Obowiązek precyzyjnego wskazania przez skarżącego podstawy wnoszonej skargi wynika także z zasady wyrażonej w art. 66 ustawy o TK. Zgodnie z nią, Trybunał orzekając jest związany granicami wnoszonej skargi. Konsekwencją tego unormowania jest, z jednej strony – nałożenie na skarżącego obowiązku szczegółowego przedstawienia wzorca kontroli kwestionowanych przepisów, z drugiej zaś – niemożność zastąpienia w tym zakresie skarżącego przez działający z własnej inicjatywy Trybunał Konstytucyjny. Należy przy tym podkreślić, że prawidłowe wykonanie powyższego obowiązku polegać winno nie tylko na wskazaniu przepisów konstytucyjnych – w ocenie skarżącego – naruszonych kwestionowaną regulacją, ale również na uprawdopodobnieniu postawionych zarzutów niekonstytucyjności.

Stanowiąca przedmiot wstępnego rozpoznania skarga konstytucyjna nie spełnia warunków umożliwiających przekazanie jej do merytorycznego rozpoznania.
Jednym z zarzutów sformułowanych w skardze będącej przedmiotem oceny Trybunału jest zarzut niekonstytucyjności kwestionowanego przepisu z art. 92 ust. 1 Konstytucji. Z utrwalonej już linii orzeczniczej Trybunału wynika, że wskazany przepis, normujący konstytucyjne zasady wydawania aktów wykonawczych do ustawy, nie jest samoistnym źródłem praw podmiotowych, ochrony których skarżąca mogłaby domagać się w skardze konstytucyjnej. Art. 92 Konstytucji jest unormowaniem skierowanym do niektórych organów władzy publicznej, wyznaczającym standardy tworzenia rozporządzeń wykonawczych. Nie wprowadza tym samym konkretnej wolności czy konkretnego prawa. To samo dotyczy również art. 2 oraz art. 7 Konstytucji, wskazanych przez skarżącą jako wzorce kontroli zakwestionowanego przepisu. Uprawnienie do wniesienia skargi konstytucyjnej skarżąca upatruje tym samym w naruszeniu zasad: demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji) i legalizmu (art. 7 Konstytucji). W związku z powyższym należy podkreślić, że w świetle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, w trybie skargi konstytucyjnej dochodzić można ochrony konstytucyjnych wolności lub praw o charakterze podmiotowym, które zostały naruszone poprzez wydanie ostatecznego rozstrzygnięcia, na podstawie przepisu, którego konstytucyjność jest kwestionowana. Oznacza to, że w drodze skargi konstytucyjnej nie można dochodzić ochrony tzw. zasad konstytucyjnych o charakterze przedmiotowym. Art. 2, podobnie jak art. 7 Konstytucji, zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego nie może stanowić samoistnej podstawy skargi konstytucyjnej (zob. przede wszystkim postanowienia z: 12 grudnia 2000 r. i 23 stycznia 2002 r., Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 59 i 60). Przepis ten wyraża bowiem zespół zasad ustrojowych, ale jako taki nie formułuje wolności lub prawa podmiotowego. Powołanie się zatem na taką zasadę nie może być samoistną podstawą skargi konstytucyjnej (zob. postanowienie z 23 listopada 2005 r., Ts 7/05, OTK ZU nr 6/B/2005, poz. 244).
Odniesienie tych ustaleń do art. 79 ust. 1 Konstytucji, stanowiącego, że prawo złożenia skargi konstytucyjnej przysługuje każdemu, czyje konstytucyjne prawa lub wolności zostały naruszone w wyniku wydania w jego sprawie ostatecznego orzeczenia opartego na niezgodnym z Konstytucją przepisie ustawy lub innego aktu normatywnego, prowadzi do wniosku, że powyższa przesłanka nie została w niniejszej sprawie spełniona. Dla dopuszczalności skargi konstytucyjnej nie wystarczy wskazanie, że doszło do naruszenia przepisu Konstytucji, trzeba też wskazać, że chodzi o przepis wyrażający prawo podmiotowe skarżącego (por. postanowienia TK z: 6 listopada 2001 r., Ts 142/01, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 110; 16 lipca 2007 r., Ts 68/07, niepubl.).
Dalsza analiza skargi dostarcza kolejnych argumentów za odmową nadania jej dalszego biegu. Zarzut niezgodności § 3 rozporządzenia z art. 2 pkt 4, art. 5 ust. 1, art. 5 ust. 2a, art. 7 ust. 1 pkt 3 oraz art. 9 ust. 1 pkt 2 i art. 9 ust. 2 pkt 1 w związku z art. 8 ust. 2, art. 10 ust. 2 u.p.p.m. nie może stanowić przedmiotu skargi konstytucyjnej. Wynika to z jednoznacznego brzmienia art. 79 Konstytucji, dlatego też nie może być on przedmiotem oceny Trybunału Konstytucyjnego w trybie skargi konstytucyjnej.
Osobna kwestią, będącą przedmiotem wstępnej kontroli, jest ocena zarzutu niekonstytucyjności § 3 rozporządzenia w zakresie, w jakim w załączniku stanowiącym integralną całość rozporządzenia, podmiot uprawniony do jego wydania nie zamieścił w nim akwenów portowych usytuowanych w granicach portów Szczecin i Świnoujście, z art. 20, art. 22, art. 31 ust. 2 i 3 oraz art. 64 ust. 2 i 3. W tym zakresie skarga konstytucyjna zmierza do wykazania niekonstytucyjności tego przepisu nie poprzez wadliwość jego treści, lecz pozostawieniu luki w unormowaniu.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego takie określenie przedmiotu skargi wykracza poza zakres uregulowania w art. 79 ust. 1 Konstytucji. Zakres kognicji Trybunału Konstytucyjnego nie przewiduje bowiem orzekania o zaniechaniach ustawodawcy, tym samym nie ma możliwości wnoszenia takich spraw pod rozstrzygnięcie Trybunału. Dotychczasowe orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego wskazuje, że brak określonej regulacji w systemie prawnym nie może stanowić przedmiotu skargi konstytucyjnej. (postanowienie TK z 8 czerwca 2000 r., Ts 182/99, OTK ZU nr 5/2000, s. 929; podobnie m.in. postanowienia TK: Ts 80/99, OTK ZU nr 1/2000, s. 96; Ts 122/99, OTK ZU nr 1/2000, s. 122; Ts 126/99, OTK ZU nr 1/2000, s. 128; Ts 148/99, OTK ZU nr 5/2000, s. 914; Ts 100/00, OTK ZU nr 8/2000, s. 1520 i 1522).
Żądanie skarżącego, dotyczące wydania wyroku określającego wykładnię przepisu kwestionowanego rozporządzenia, niewątpliwie świadczy o braku wiedzy na temat zakresu kompetencji Trybunału Konstytucyjnego. Obecnie obowiązująca Konstytucja nie przyznaje Trybunałowi kompetencji do ustalania powszechnie obowiązującej wykładni ustaw oraz innych aktów normatywnych.

Biorąc wszystkie powyższe okoliczności pod uwagę, Trybunał Konstytucyjny na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym postanowił jak w sentencji.