Pełny tekst orzeczenia

157/2/B/2011

POSTANOWIENIE
z dnia 23 września 2010 r.
Sygn. akt Ts 36/10

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Teresa Liszcz,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Tomasza W. w sprawie zgodności:
1) art. 166 § 2 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070, ze zm.) z art. 2, art. 60 w związku z art. 31 ust. 3, art. 178 ust. 1 oraz art. 182 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
2) art. 167 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070, ze zm.) z art. 2, art. 60 w związku z art. 31 ust. 3, art. 77 ust. 1, art. 178 ust. 1 oraz art. 182 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji,
3) art. 170 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070, ze zm.) z art. 2 w związku z art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1 i 2, art. 60 w związku z art. 31 ust. 3, art. 77 ust. 1 oraz art. 178 ust. 1 Konstytucji,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 9 lutego 2010 r. skarżący zakwestionował zgodność art. 166 § 2 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070, ze zm.; dalej: p.u.s.p.) z art. 2, art. 60 w związku z art. 31 ust. 3, art. 178 ust. 1 oraz art. 182 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej; art. 167 § 1 p.u.s.p. z art. 2, art. 60 w związku z art. 31 ust. 3, art. 77 ust. 1, art. 178 ust. 1; art. 182 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 170 § 1 p.u.s.p. z art. 2 w związku z art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1 i 2, art. 60 w związku z art. 31 ust. 3, art. 77 ust. 1 oraz art. 178 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
W odniesieniu do każdego z przepisów skarżący sformułował zarzut zakresowy. I tak, art. 166 § 2 p.u.s.p. narusza Konstytucję w zakresie, w jakim „upoważnia prezesa właściwego sądu do złożenia wniosku do rady gminy, która wybrała ławnika o jego odwołanie bez obowiązku uprzedniego wysłuchania tegoż ławnika oraz pozyskania opinii rady ławniczej i kolegium sądu”. Zdaniem skarżącego, niezgodność z Konstytucją odnosi się do art. 167 § 1 p.u.s.p. w zakresie, w jakim „dopuszcza się w czasie trwania kadencji niepowoływanie ławnika do pełnienia obowiązków z chwilą złożenia wniosku o odwołanie ławnika”. Natomiast art. 170 § 1 p.u.s.p. ma być niezgodny z Konstytucją w zakresie, w jakim „nie określa minimalnej liczby dni w ciągu roku, kiedy to ławnik musi być wyznaczony do udziału w rozprawach”.

Skarga konstytucyjna została skierowana w oparciu o następujący stan faktyczny.
W dniu 10 grudnia 2003 r. skarżący został wybrany przez Radę Warszawy na funkcję ławnika w Sądzie Okręgowym – Sądzie Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie. Pismem z 14 czerwca 2004 r. Prezes Sądu Okręgowego w Warszawie wniosła o odwołanie skarżącego z pełnionej funkcji. Uchwałą z 28 kwietnia 2005 r. Rada Warszawy odwołała skarżącego z tej funkcji. Skarżący wystąpił ze skargą do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, który uchylił zaskarżoną uchwałę wyrokiem z 17 kwietnia 2007 r. Naczelny Sąd Administracyjny – orzeczeniem z 27 września 2007 r. – oddalił skargę kasacyjną Rady Miasta Stołecznego Warszawy od wyroku WSA w Warszawie. Skarżący wystąpił z powództwem przeciwko Skarbowi Państwa – Prezesowi Sądu Okręgowego w Warszawie o zapłatę 2332 zł tytułem utraconych rekompensat. Sąd Rejonowy w Warszawie wyrokiem z 17 grudnia 2008 r. (sygn. akt VI C 565/08) oddalił powództwo. Apelacja od tego orzeczenia została oddalona wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie z 15 czerwca 2009 r. (sygn. akt V Ca 499/09).
W dniu 6 października 2009 r. skarżący wniósł sporządzoną przez pełnomocnika z wyboru skargę konstytucyjną, w której zakwestionował zgodność art. 166 § 2, art. 167 § 1 oraz art. 170 § 1 p.u.s.p. z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 60, art. 77 ust. 1 oraz art. 178 ust. 1 Konstytucji. Trybunał Konstytucyjny postanowieniem z 14 stycznia 2010 r. (Ts 232/09, OTK ZU nr 3/B/2010, poz. 235) odmówił nadania skardze dalszego biegu natomiast postanowieniem z 24 czerwca 2010 r. (Ts 232/09, OTK ZU nr 3/B/2010, poz. 236) nie uwzględnił zażalenia na postanowienie z 14 stycznia 2010 r.
Równolegle z wystąpieniem ze skargą konstytucyjną do TK, skarżący złożył do Sądu Rejonowego w Warszawie wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu do wniesienia skargi konstytucyjnej do Trybunału Konstytucyjnego. Postanowieniem z 10 sierpnia 2009 r. (sygn. akt VI Co 927/09) Sąd Rejonowy w Warszawie oddalił wniosek, uznając, że sytuacja finansowa wnioskodawcy pozwala mu na ustanowienie pełnomocnika z wyboru. W wyniku wniesionego zażalenia Sąd Okręgowy w Warszawie postanowieniem z 22 października 2009 r. (sygn. akt V Cz 3171/09) zmienił zaskarżone postanowienie w ten sposób, że ustanowił dla wnioskodawcy radcę prawnego z urzędu. Wyznaczony przez OIRP w Warszawie radca prawny 9 lutego 2010 r. wystąpił z kolejną skargą konstytucyjną.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna jest szczególnym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw, przysługującym na zasadach określonych w Konstytucji oraz w ustawie z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Jedną z cech skargi konstytucyjnej jest jej zindywidualizowany charakter. Wyraża się on zarówno w tożsamości podmiotowej, jak i przedmiotowej rozpatrywanej sprawy. W modelu skargi konstytucyjnej obowiązującej w Polsce musi zatem istnieć ścisły i konkretny, wynikający ze stanu faktycznego i prawnego, związek między sytuacją prawną skarżącego oraz orzeczeniem organu władzy publicznej a kwestionowanym przepisem. Korelacja powyższa, w połączeniu z subsydiarnym charakterem skargi konstytucyjnej, rzutuje na ocenę charakteru prawa podmiotowego do wystąpienia ze skargą konstytucyjną, o którym mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji. Prawo to jest ściśle zindywidualizowane i ma charakter pochodny w stosunku do specyficznej sytuacji prawnej skarżącego. Nie ulega też wątpliwości, że cechuje je tożsamość podmiotowa (skarżącym może być wyłącznie adresat prawnokształtujących orzeczeń władzy publicznej), przedmiotowa (możliwe jest jedynie zakwestionowanie przepisów będących podstawą tych orzeczeń) i treściowa (niezbędne jest powołanie adekwatnych wzorców konstytucyjnych).
Trybunał Konstytucyjny przypomina, że skarżący zrealizował już prawo do wystąpienia ze skargą konstytucyjną, występując z tym środkiem ochrony 6 października 2009 r. W skardze zarzucił, że art. 166 § 2, art. 167 § 1 oraz art. 170 § 1 p.u.s.p. są niezgodne z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 60, art. 77 ust. 1 oraz art. 178 ust. 1 Konstytucji. W odniesieniu do każdego z przepisów skarżący sformułował zarzut zakresowy. I tak, art. 166 § 2 p.u.s.p. narusza Konstytucję w zakresie, w jakim „upoważnia prezesa sądu do żądania niezasadnego odwołania ławnika w sytuacji, gdy postępowanie administracyjne ex post nie potwierdzi prawdziwości zarzutów prezesa oraz w zakresie, w jakim nie wymaga się uprzedniego wysłuchania ławnika, rady ławniczej oraz kolegium sądu”. Zdaniem skarżącego, niezgodność z Konstytucją odnosi się do art. 167 § 1 p.u.s.p. w zakresie, w jakim „dopuszcza się zawieszenie w wykonywaniu funkcji ławnika bez wysłuchania ławnika w związku z okolicznościami branymi za podstawę zawieszenia”. Natomiast art. 170 § 1 p.u.s.p. ma być niezgodny z Konstytucją w zakresie, w jakim „pomija minimalną liczbę sesji, którą powinien ławnik orzekać”. Zarówno przedmiot skargi, jak i jej podmiot są identyczne z rozpatrywaną skargą. Podkreślenia wymaga, że sytuacja prawna skarżącego w obu przypadkach została ukształtowana tymi samymi orzeczeniami Sądu Rejonowego i Okręgowego w Warszawie.
Postanowieniem z 14 stycznia 2010 r. (Ts 232/09, OTK ZU nr 3/B/2010, poz. 235) Trybunał Konstytucyjny dokonał wstępnej kontroli skargi konstytucyjnej i stwierdził, że zawierała ona liczne uchybienia, które uniemożliwiają nadanie jej dalszego biegu. Postanowieniem z 24 czerwca 2010 r. Trybunał nie uwzględnił zażalenia wniesionego na to postanowienie.
Zgodnie z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK, Trybunał umarza na posiedzeniu niejawnym postępowanie, jeżeli wydanie orzeczenia w danej sprawie jest zbędne lub niedopuszczalne. Przesądza o tym wystąpienie ujemnej przesłanki procesowej w postaci powagi rzeczy osądzonej – res iudicata (zob. postanowienie TK z 21 grudnia 1999 r., K. 29/98, OTK ZU nr 7/1999, poz. 172). Zachodzi ona w wypadku tożsamości podmiotowej, jak i przedmiotowej sprawy uprzednio zawisłej i osądzonej przez Trybunał. W sytuacji wystąpienia jedynie tożsamości przedmiotowej, a więc wówczas, gdy kwestia niekonstytucyjności przepisu została ostatecznie rozstrzygnięta, zachodzi przesłanka ne bis in idem – prowadząca do uznania orzekania za zbędne (zob. postanowienie TK z 27 czerwca 2007 r., SK 47/06, OTK ZU nr 6/A/2007, poz. 71 i powołane tam orzeczenia).
Zasada ne bis in idem w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym jest rozumiana jako zakaz ponownego orzekania o tym samym przedmiocie (por. Z. Czeszejko-Sochacki, L. Garlicki, J. Trzciński, Komentarz do ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, Warszawa 1999, s. 127). Przy ocenie wystąpienia tożsamości przedmiotowej spraw należy uwzględnić nie tylko przepisy będące przedmiotem kontroli oraz wzorce kontroli, ale także sformułowane zarzuty (por. postanowienie TK z 14 października 2002 r., SK 18/02, OTK ZU nr 5/A/2002, poz. 74). Należy też w tym miejscu przypomnieć, że „w wypadku przesłanki ne bis in idem Trybunał dokonuje oceny w kategoriach pragmatycznych, ocenia celowość prowadzenia postępowania i orzekania” (zob. np. postanowienia TK z: 10 lipca 2007 r., P 40/06, OTK ZU nr 7/A/2007, poz. 86; 28 czerwca 2006 r., SK 25/06, OTK ZU nr 6/A/2006, poz. 76; 6 czerwca 2006 r., P 17/06, OTK ZU nr 6/A/2006, poz. 72; 29 maja 2006 r., P 29/05, OTK ZU nr 5/A/2006, poz. 61). Trybunał Konstytucyjny stoi przy tym na stanowisku, że konieczność uwzględniania określonej w ustawie o TK przesłanki zbędności wydania orzeczenia uwidacznia się na każdym etapie postępowania inicjowanego skargą (por. postanowienie TK z 3 września 2007 r., Ts 94/06, OTK ZU nr 2/B/2009, poz. 75).

Skarżący zrealizował prawo wynikające z art. 79 ust. 1 Konstytucji. Skardze konstytucyjnej nie nadano dalszego biegu, jej zarzuty zostały poddane wstępnej weryfikacji, a następnie ocenione jako oczywiście bezzasadne oraz formalnie wadliwe.





Rozpoznawanej zarzuty są tożsame treściowo z tymi podniesionymi w sprawie Ts 232/09, dlatego – na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 oraz art. 39 ust. 1 ustawy o TK – orzeczono jak w sentencji.