Pełny tekst orzeczenia

177/2/B/2013

POSTANOWIENIE
z dnia 24 lipca 2012 r.
Sygn. akt Ts 268/11

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Maria Gintowt-Jankowicz,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Jadwigi Jolanty K. w sprawie zgodności:
1) art. 14 dekretu z dnia 27 lipca 1949 r. o zaciąganiu nowych i określaniu wysokości nie umorzonych zobowiązań pieniężnych (Dz. U. Nr 45, poz. 332, ze zm.) z:
a) art. 21, art. 32, art. 45 ust. 1 oraz art. 64 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
b) art. 6 ust. 1 oraz art. 14 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmienionej następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełnionej Protokołem nr 2 (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284, ze zm.),
c) art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonego w Paryżu dnia 20 marca 1952 r. (Dz. U. z 1995 r. Nr 36, poz. 175),
d) art. 2 ust. 1, art. 14 ust. 1 oraz art. 26 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, otwartego do podpisu w Nowym Jorku dnia 19 grudnia 1966 r. (Dz. U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167);
2) art. 5 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.) z:
a) art. 2, art. 21, art. 31, art. 32 oraz art. 64 Konstytucji,
b) art. 6 ust. 1 oraz art. 14 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmienionej następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełnionej Protokołem nr 2 (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284, ze zm.),
c) art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonego w Paryżu dnia 20 marca 1952 r. (Dz. U. z 1995 r. Nr 36, poz. 175);
3) art. 4011 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z:
a) art. 21, art. 32, art. 45 ust. 1, art. 64, art. 77 oraz art. 190 ust. 1 i 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
b) art. 6 ust. 1 oraz art. 14 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmienionej następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełnionej Protokołem nr 2 (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284, ze zm.),
c) art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonego w Paryżu dnia 20 marca 1952 r. (Dz. U. z 1995 r. Nr 36, poz. 175),
d) art. 2 ust. 1, art. 14 ust. 1 oraz art. 26 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, otwartego do podpisu w Nowym Jorku dnia 19 grudnia 1966 r. (Dz. U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167),

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

1. W skardze konstytucyjnej Jadwigi Jolanty K. (dalej: skarżąca), sporządzonej przez adwokata i wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 9 września 2011 r. (data prezentaty), zarzucono niezgodność: (1) art. 14 dekretu z dnia 27 lipca 1949 r. o zaciąganiu nowych i określaniu wysokości nie umorzonych zobowiązań pieniężnych (Dz. U. Nr 45, poz. 332, ze zm.; dalej: dekret z 1949 r.) z art. 21, art. 32, art. 45 ust. 1 i art. 64 Konstytucji, art. 6 ust. 1 i art. 14 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmienionej następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełnionej Protokołem nr 2 (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284, ze zm.; dalej: Konwencja), art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonego w Paryżu dnia 20 marca 1952 r. (Dz. U. z 1995 r. Nr 36, poz. 175; dalej: Protokół) oraz art. 2 ust. 1, art. 14 ust. 1 i art. 26 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, otwartego do podpisu w Nowym Jorku dnia 19 grudnia 1966 r. (Dz. U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167; dalej: MPPOiP); (2) art. 5 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.; dalej: k.c.) z art. 2, art. 21, art. 31, art. 32 i art. 64 Konstytucji, art. 6 ust. 1 i art. 14 Konwencji, art. 1 Protokołu; (3) art. 4011 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) z art. 21, art. 32, art. 45 ust. 1, art. 64, art. 77 i art. 190 ust. 1 i 3 Konstytucji, art. 6 ust. 1 i art. 14 Konwencji, art. 1 Protokołu oraz art. 2 ust. 1, art. 14 ust. 1 i art. 26 MPPOiP.

2. Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującym stanem faktycznym i prawnym:

2.1. Pozwem z 14 grudnia 2004 r. (zmodyfikowanym następnie pismem procesowym z 28 kwietnia 2005 r.) skarżąca zażądała od Skarbu Państwa – Ministra Finansów zapłaty kwoty 65 647,24 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty z tytułu równowartości kapitału (umorzenia obligacji) posiadanych przez nią sześciu sztuk obligacji 3% Państwowej Renty Ziemskiej I i II Serji (wyemitowanych na podstawie rozporządzenia Ministra Skarbu w porozumieniu z Ministrem Rolnictwa i Reform Rolnych z dnia 30 maja 1933 r. w sprawie emisji I-ej serji 3% państwowej renty ziemskiej, Dz. U. Nr 43, poz. 337, ze zm. oraz rozporządzenia Ministra Skarbu z dnia 9 maja 1936 r. wydanego w porozumieniu z Ministrem Rolnictwa i Reform Rolnych o emisji II-ej serji 3% państwowej renty ziemskiej, Dz. U. Nr 42, poz. 310/) o łącznej wartości nominalnej 2 400,00 zł oraz czterdziestu sześciu sztuk obligacji 3% Premjowej Pożyczki Inwestycyjnej I i II Emisji (wyemitowanych na podstawie rozporządzenia Ministra Skarbu z dnia 29 marca 1935 r. o wypuszczeniu 3% Premjowej Pożyczki Inwestycyjnej, Dz. U. Nr 23, poz. 154 oraz rozporządzenia Ministra Skarbu z dnia 29 maja 1935 r. o ustaleniu kwoty imiennej 3% Premjowej Pożyczki Inwestycyjnej oraz ilości emisyj tej pożyczki, Dz. U. Nr 39, poz. 273) o łącznej wartości nominalnej 4 600,00 zł.

2.2. Umorzenie obligacji 3% Państwowej Renty Ziemskiej I Serji miało nastąpić najpóźniej 1 grudnia 1992 r., stosownie do planu amortyzacyjnego, na podstawie losowań lub skupu z wolnej ręki; przedawnienie miało nastąpić po upływie trzydziestu lat od dnia ich umorzenia, zaś odsetki-kupony miały się przedawniać z upływem pięciu lat od daty ich płatności.
Umorzenie obligacji 3% Państwowej Renty Ziemskiej II Serji miało nastąpić najpóźniej 1 grudnia 1995 r., zgodnie z planem umorzenia, w drodze losowania lub skupu z wolnej ręki; przedawnienie miało nastąpić po upływie trzydziestu lat od dnia wylosowania obligacji do umorzenia, zaś odsetki-kupony miały się przedawniać z upływem pięciu lat od daty ich płatności.
Umorzenie obligacji 3% Premjowej Pożyczki Inwestycyjnej I i II Emisji miało nastąpić najpóźniej 1 maja 1985 r., zgodnie z planem umorzenia, w drodze ich losowania; przedawnienie miało nastąpić po upływie dwudziestu lat od dnia wylosowania obligacji do umorzenia, zaś odsetki-kupony miały się przedawniać po upływie pięciu lat od dnia ich płatności, a wygrane – po upływie dwudziestu lat od dnia ich wylosowania.
Obligacje posiadane przez skarżącą nigdy nie zostały wylosowane do wykupu ani też nie podjęto decyzji o ich skupie z wolnej ręki.

2.3. Reprezentujący Skarb Państwa Minister Finansów w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa, podnosząc zarzut przedawnienia do roszczeń dotyczących obligacji 3% Państwowej Renty Ziemskiej I Serji oraz 3% Premjowej Pożyczki Inwestycyjnej I i II Emisji, zaś odnośnie do obligacji 3% Państwowej Renty Ziemskiej II Serji wskazując na niemożność uwzględnienia roszczenia z uwagi na – wynikający z art. 363 § 2 k.c. oraz przepisów szczególnych w przedmiocie ustroju pieniężnego – brak ich znaczącej wartości ekonomicznej w dacie wytoczenia powództwa.

2.4. Wyrokiem z 9 maja 2006 r. (sygn. akt II C 636/06) Sąd Okręgowy w Warszawie – II Wydział Cywilny podzielił stanowisko pozwanego i oddalił powództwo skarżącej.
W ocenie sądu powództwo było niezasadne, gdyż stosownie do przepisów dekretu Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 14 stycznia 1936 r. o konwersji państwowych pożyczek wewnętrznych (Dz. U. Nr 3, poz. 10) oraz ustawy z dnia 26 marca 1935 r. o upoważnieniu Ministra Skarbu do wypuszczenia wewnętrznej pożyczki inwestycyjnej (Dz. U. Nr 21, poz. 122) warunek wymagalności w postaci losowań obligacji do umorzenia obowiązywał tylko wtedy, gdy datę końcową wyznaczał ostateczny termin spłacenia pożyczki, tj. in casu 1 maja 1985 r., 1 grudnia 1992 r. oraz 1 grudnia 1995 r. Na podstawie art. 4, art. 15, art. 16 oraz art. 17 dekretu z 1949 r. sąd uznał, że do wyżej wskazanych dat skarżąca nie mogła realizować roszczenia o wykup obligacji, zaś po tych datach roszczenie to nie było już uzależnione od losowania, co oznaczało, iż Skarb Państwa powinien był zrealizować należności z nieumorzonych zobowiązań pieniężnych. Sąd wskazał także, że w wypadku posiadanych przez skarżącą obligacji dłuższe terminy przedawnienia ustalone w przepisach, na podstawie których je wyemitowano, uległy skróceniu na mocy art. III ustawy z dnia 18 lipca 1950 r. – Przepisy wprowadzające Przepisy ogólne prawa cywilnego (Dz. U. Nr 34, poz. 312, ze zm.), wedle którego wszystkie terminy przedawnienia dłuższe niż dziesięcioletnie skrócono do dziesięciu lat. W związku z zaprzestaniem po 1 września 1939 r. losowania obligacji do umorzenia nie nastąpiło zdarzenie, od którego zależała wymagalność roszczenia, ale skarżąca mogła jednak po wskazanych wyżej terminach – zgodnie z art. 455 k.c. – zgłosić Skarbowi Państwa żądanie wypłacenia kwot należnych z posiadanych przez nią papierów wartościowych, czego jednak nie uczyniła w stosunku do obligacji 3% Premjowej Pożyczki Inwestycyjnej I i II Emisji oraz 3% Państwowej Renty Ziemskiej I Serji. Tym samym w odniesieniu do tej części roszczenia powództwo podlegało oddaleniu ze względu na skutecznie podniesiony zarzut przedawnienia.
W przypadku zaś obligacji 3% Państwowej Renty Ziemskiej II Serji sąd wskazał, że za sprawą dyspozycji art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 28 października 1950 r. o zmianie systemu pieniężnego (Dz. U. Nr 50, poz. 459, ze zm.) oraz art. 5 w związku z art. 2 ust. 2 ustawy dnia 7 lipca 1994 r. o denominacji złotego (Dz. U. Nr 84, poz. 386, ze zm.) od 1 stycznia 1995 r. wysokość zobowiązań Skarbu Państwa wobec skarżącej jest mniejsza niż 1 grosz, a przez to nie wyraża obecnie żadnej wartości ekonomicznej. To zaś przekłada się na niemożność spełnienia świadczenia z tych papierów wartościowych, gdyż nie odpowiadają one „aktualnie wysokości nominalnej wartości obligacji”.
Ponadto, sąd nie uwzględnił żądania zasądzenia na rzecz skarżącej odsetek za „opóźnienie zapłaty należności wynikających wprost z obligacji, a tym samym także odsetek od tych odsetek”, a także uznał, że w sprawie nie może mieć zastosowania sądowa waloryzacja świadczeń, gdyż – stosownie do art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 55, poz. 321; dalej: ustawa z 1990 r.) – nie ma ona zastosowania do zobowiązań pieniężnych powstałych przed dniem 30 października 1950 r.

2.5. Od części powyższego orzeczenia skarżąca wniosła apelację, którą Sąd Apelacyjny w Warszawie – I Wydział Cywilny oddalił wyrokiem z 25 stycznia 2007 r. (sygn. akt I ACa 898/06).
W uzasadnieniu orzeczenia sąd ten podzielił argumentację sądu pierwszej instancji, a ponadto wskazał, że w sprawie nie można było mówić – tak jak podnosiła to w apelacji skarżąca – o nadużyciu art. 5 k.c. przez Skarb Państwa przy skutecznym podniesieniu przezeń zarzutu przedawnienia wobec roszczeń skarżącej. Skarżąca nie wykazała też żadnych okoliczności, które usprawiedliwiałyby jej bezczynność w dochodzeniu żądanych roszczeń przed upływem terminów przedawnienia.

2.6. W dniu 17 czerwca 2008 r. skarżąca – na podstawie art. 4011 w związku z art. 405 k.p.c. – wniosła do Sądu Apelacyjnego w Warszawie skargę o wznowienie postępowania zakończonego częściowo wyrokami Sądu Okręgowego w Warszawie – II Wydział Cywilny z 9 maja 2006 r. (sygn. akt II C 636/06) oraz Sądu Apelacyjnego w Warszawie – I Wydział Cywilny z 25 stycznia 2007 r. (sygn. akt I ACa 898/06). Jako podstawę wznowienia wskazała wejście w życie 10 maja 2008 r. punktu 3 części I sentencji wyroku TK z 24 kwietnia 2007 r. o sygn. SK 49/05 (Dz. U. Nr 81, poz. 554; OTK ZU nr 4/A/2007, poz. 39), w którym Trybunał orzekł, że art. 12 ust. 1 ustawy z 1990 r. – w zakresie, w jakim ogranicza dostęp do waloryzacji sądowej, zagwarantowanej w art. 3581 § 3 k.c., w odniesieniu do zobowiązań pieniężnych powstałych przed dniem 30 października 1950 r., wynikających z obligacji emitowanych przez Skarb Państwa – jest niezgodny z art. 64 ust. 1 i 2 w związku z art. 32 ust. 1 Konstytucji.

2.7. Wyrokiem z 10 lutego 2009 r. (sygn. akt I ACa 832/08) Sąd Apelacyjny w Warszawie – I Wydział Cywilny uwzględnił skargę o wznowienie postępowania oraz zmienił wyrok tego Sądu z 25 stycznia 2007 r. (sygn. akt I ACa 898/06) w ten sposób, że uchylił wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie – II Wydział Cywilny z 9 maja 2006 r. (sygn. akt II C 636/06) i sprawę przekazał sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

2.8. Wyrokiem z 18 marca 2010 r. (sygn. akt I C 527/08) Sąd Okręgowy w Warszawie – I Wydział Cywilny oddalił powództwo skarżącej, podzielając zapatrywanie prawne przedstawione w uzasadnieniu wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie – II Wydział Cywilny z 9 maja 2006 r. (sygn. akt II C 636/06).

2.9. Od powyższego orzeczenia skarżąca wniosła apelację, którą Sąd Apelacyjny w Warszawie – I Wydział Cywilny oddalił wyrokiem z 9 marca 2011 r. (sygn. akt I ACa 750/10).
W ocenie sądu drugiej instancji wznowienie postępowania w sprawie skarżącej odnosiło się wyłącznie do roszczenia opartego na obligacjach 3% Państwowej Renty Ziemskiej II Serji. In casu jako jedyne nie uległo ono przedawnieniu, zaś oddalone zostało wyrokami Sądu Okręgowego w Warszawie w sprawach II C 636/06 oraz I C 527/08, ponieważ nie może ono zostać spełnione, gdyż zapłata kwoty odpowiadającej nominalnej wartości obligacji stała się niemożliwa na skutek zmian w przepisach dotyczących ustroju pieniężnego, a przez to niemożliwa była także sądowa waloryzacja dochodzonej kwoty. W przypadku zaś roszczeń z tytułu posiadanych przez skarżącą obligacji 3% Państwowej Renty Ziemskiej I Serji oraz 3% Premjowej Pożyczki Inwestycyjnej I i II Emisji podstawa wznowienia postępowania nie zachodziła, gdyż wyżej wymienione orzeczenia sądu pierwszej instancji zostały oparte na przepisach dotyczących przedawnienia, a nie na przepisie uniemożliwiającym waloryzację, który został uznany za niekonstytucyjny w wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie SK 49/05.

3. W ocenie skarżącej zakwestionowane art. 14 dekretu z 1949 r. oraz art. 5 k.c. sprowadzają się do niezgodnego z powołanymi w petitum skargi przepisami Konstytucji oraz wskazanych aktów prawa międzynarodowego różnicowania pozycji prawnych posiadaczy przedwojennych papierów wartościowych Skarbu Państwa „z uwagi na miejsce zamieszkania, siedzibę za granicą, pochodzenie narodowe i obywatelstwo właścicieli tych papierów wartościowych, bez zapewnienia jakiegokolwiek realnego prawa do sądu”. Natomiast co do art. 4011 k.p.c. skarżąca podniosła, że przepis ten „w żaden sposób nie może być odczytywany jako norma prawna o charakterze materialnym, pozwalająca na faktyczne pozbawienie praw majątkowych osób dotkniętych przepisem niezgodnym z Konstytucją czy ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi”. W pozostałej części uzasadnienia skargi skarżąca poprzestała w istocie na polemice z motywami rozstrzygnięć sądów meriti w jej sprawie.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Zgodnie z art. 36 ust. 1 w związku z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), skarga konstytucyjna podlega wstępnemu rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym, podczas którego Trybunał Konstytucyjny bada, czy odpowiada ona określonym prawem wymogom.

2. W pierwszej kolejności Trybunał Konstytucyjny przypomina, że z art. 79 ust. 1 Konstytucji wynika, iż skarga konstytucyjna przysługuje tylko w wypadku, gdy zostały naruszone wolności lub prawa określone w Konstytucji. W związku z tym wskazane przez skarżącego art. 6 ust. 1 i art. 14 Konwencji, art. 1 Protokołu oraz art. 2 ust. 1, art. 14 ust. 1 i art. 26 MPPOiP nie mogą stanowić wzorca kontroli w niniejszej sprawie (por. np. wyroki TK z: 8 czerwca 1999 r., SK 12/98, OTK ZU nr 5/1999, poz. 96; 10 lipca 2000 r., SK 21/99, OTK ZU nr 5/2000, poz. 144; 7 maja 2002 r., SK 20/00, OTK ZU nr 3/A/2002, poz. 29 oraz 15 kwietnia 2009 r., SK 28/08, OTK ZU nr 4/A/2009, poz. 48, a także postanowienie TK z 28 stycznia 2010 r., Ts 320/08, OTK ZU nr 2/B/2010, poz. 106). Artykuł 79 ust. 1 ustawy zasadniczej nie przewiduje możliwości kwestionowania w trybie skargi konstytucyjnej zgodności przepisów aktów normatywnych z umowami międzynarodowymi, toteż – na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 in fine oraz art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK – należało, ze względu na niedopuszczalność orzekania, odmówić nadania dalszego biegu niniejszej skardze w zakresie badania zgodności: (1) art. 14 dekretu z 1949 r. z art. 6 ust. 1 i art. 14 Konwencji, art. 1 Protokołu oraz art. 2 ust. 1, art. 14 ust. 1 i art. 26 MPPOiP; (2) art. 5 k.c. z art. 6 ust. 1 i art. 14 Konwencji oraz art. 1 Protokołu; (3) art. 4011 k.p.c. z art. 6 ust. 1 i art. 14 Konwencji, art. 1 Protokołu oraz art. 2, art. 14 ust. 1 i art. 26 MPPOiP.

3. Przechodząc do podniesionego w skardze zarzutu niekonstytucyjności art. 5 k.c., Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że przepis ten był już przedmiotem oceny Trybunału, który w wyroku z 17 października 2000 r. o sygn. SK 5/99 (OTK ZU nr 7/2000, poz. 254) orzekł, iż jest on zgodny z art. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji oraz nie jest niezgodny z art. 32 ust. 1 i art. 64 ust. 2 w związku z art. 20 Konstytucji. Tym samym, w niniejszej sprawie, w zakresie badania zgodności art. 5 k.c. z art. 2, art. 32 ust. 1 oraz art. 64 ust. 2 Konstytucji, należało – na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 in fine oraz art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK – odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej ze względu na niedopuszczalność orzekania spowodowaną przesłanką ne bis in idem.

3.1. W przypadku badania zgodności art. 5 k.c. z art. 21 ust. 1, art. 31 ust. 3 oraz art. 32 ust. 2 Konstytucji należy zwrócić uwagę, że wskazane przepisy ustawy zasadniczej – tak jak zostały powołane w niniejszej sprawie – nie mogą stanowić samoistnych wzorców kontroli w postępowaniu inicjowanym skargą konstytucyjną.
Treść art. 21 ust. 1 Konstytucji jego sama przez się nie formułuje praw lub wolności i jest konkretyzowana przez art. 64 ustawy zasadniczej (por. wyroki TK z: 25 lutego 1999 r., K 23/98, OTK ZU nr 2/1999, poz. 25; 30 października 2001 r., K 33/00, OTK ZU nr 7/2011, poz. 217 oraz 11 września 2006 r., P 14/06, OTK ZU nr 8/A/2006, poz. 102).
Z kolei art. 31 ust. 3 Konstytucji nie wyraża w sposób pełny odrębnych wolności lub praw, a czyni to jedynie w sposób cząstkowy i uzupełniający, ściśle związany z innymi normami konstytucyjnymi. Jak wynika z tytułu podrozdziału, w którym został umiejscowiony, wyraża on zasadę ogólną dotyczącą konstytucyjnych wolności i praw człowieka i obywatela. Zasada ta dotyczy „ograniczeń w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw”, nie jest więc podstawą odrębnego typu wolności lub prawa. Wynika z tego, że przepis ten nie formułuje samoistnego prawa podmiotowego o randze konstytucyjnej i zawsze musi być współstosowany z innymi normami Konstytucji (tak wyrok TK z 29 kwietnia 2003 r., SK 24/02, OTK ZU nr 4/A/2003, poz. 33; por. postanowienie pełnego składu TK z 23 stycznia 2002 r., Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 60).
Natomiast – w świetle stanowiska wyrażonego w postanowieniu pełnego składu TK z 24 października 2001 r. o sygn. SK 10/01, które zgodnie z dyspozycją art. 25 ust. 1 pkt 1 lit. e in fine ustawy o TK wiąże wszystkie składy orzekające Trybunału – art. 32 ust. 2 Konstytucji w sprawach inicjowanych skargą konstytucyjną „winien być (…) odnoszony do konkretnych przepisów Konstytucji, nawet jeżeli konstytucyjna regulacja danego prawa jest niepełna i wymaga konkretyzacji ustawowej” (OTK ZU nr 7/2001, poz. 225).
Stąd też – na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 in fine oraz art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK – należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej w zakresie badania zgodności art. 5 k.c. z art. 21 ust. 1, art. 31 ust. 3 oraz art. 32 ust. 2 Konstytucji ze względu na niedopuszczalność orzekania.

3.2. W przedmiocie badania zgodności art. 5 k.c. z art. 21 ust. 2, art. 31 ust. 1 i 2 oraz art. 64 ust. 1 i 3 Konstytucji Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że skarżąca w uzasadnieniu skargi nie wyjaśniła, jak konstytucyjne wolności lub prawa o charakterze podmiotowym, które wywodzi z tych przepisów ustawy zasadniczej, zostały – jej zdaniem – naruszone przez zaskarżony przepis Kodeksu cywilnego.
W tym miejscu należy przypomnieć, że z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK wynika obowiązek wskazania przez skarżącego, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób – jego zdaniem – zostały naruszone przez kwestionowane przepisy aktu normatywnego. Z kolei zgodnie z art. 47 ust. 1 pkt 3 ustawy o TK skarżący powinien uzasadnić zarzuty postawione w skardze konstytucyjnej oraz powołać dowody na ich poparcie. W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego wielokrotnie podkreślano, że prawidłowe wykonanie przez skarżącego obowiązku przedstawienia, jakie konstytucyjne prawa lub wolności (i w jaki sposób) zostały naruszone przez przepisy stanowiące przedmiot wnoszonej skargi konstytucyjnej, polegać musi nie tylko na wskazaniu (numerycznym) w petitum skargi postanowień Konstytucji, z którymi – zdaniem skarżącego – niezgodne są kwestionowane przepisy, lecz także na precyzyjnym przedstawieniu treści prawa lub wolności, wywodzonych z tych postanowień, a naruszonych przez ustawodawcę. Powinna temu towarzyszyć szczegółowa i precyzyjna argumentacja uprawdopodabniająca stawiane zarzuty. Z powyższego nie może zwolnić skarżącego, działający niejako z własnej inicjatywy, Trybunał Konstytucyjny, który – zgodnie z art. 66 ustawy o TK – orzekając, jest związany granicami skargi konstytucyjnej (por. postanowienie TK z 14 stycznia 2009 r., Ts 21/07, OTK ZU nr 2/B/2009, poz. 91). W konsekwencji niedopuszczalne jest samodzielne precyzowanie przez Trybunał, a tym bardziej uzasadnianie, jedynie ogólnikowo sformułowanych zarzutów niekonstytucyjności zaskarżonych przepisów (por. postanowienie TK z 4 lutego 2009 r., Ts 256/08, OTK ZU nr 2/B/2009, poz. 138).
W świetle powyższego należy stwierdzić, że skarżąca nie wykonała obowiązku wynikającego z art. 47 ust. 1 pkt 3 ustawy o TK, co w konsekwencji – na podstawie art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK – skutkuje odmową nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej w zakresie badania zgodności art. 5 k.c. z art. 21 ust. 2, art. 31 ust. 1 i 2 oraz art. 64 ust. 1 i 3 Konstytucji.

4. Kolejnym zakwestionowanym w skardze konstytucyjnej przepisem jest art. 14 dekretu z 1949 r.
Trybunał Konstytucyjny zauważa, że w sprawie, która legła u podstaw wniesienia rozpoznawanej skargi konstytucyjnej, powyższe unormowanie nie było podstawą wydania orzeczenia wobec skarżącej. Oznacza to, że niniejsza skarga – w zakresie odnoszącym się do art. 14 dekretu z 1949 r. – nie spełnia konstytucyjnych i ustawowych przesłanek warunkujących jej dopuszczalność. Przypomnieć bowiem należy, że w modelu skargi konstytucyjnej obowiązującym w polskim porządku prawnym legitymowanym do wniesienia tego środka ochrony wolności i praw jest jedynie ten, którego prawa lub wolności zostały naruszone w sposób osobisty i bezpośredni przez zaskarżoną regulację. W odróżnieniu od wniosków kierowanych przez podmioty wymienione w art. 191 ust. 1 pkt 1-5 Konstytucji, skarga nie jest środkiem uruchamiania tzw. kontroli abstrakcyjnej, a więc realizowanej w oderwaniu od płaszczyzny stosowania kwestionowanych przepisów (por. postanowienie TK z 6 lipca 2005 r., SK 25/03, OTK ZU nr 7/A/2005, poz. 83). Podstawowego znaczenia nabiera więc funkcjonalne powiązanie skargi konstytucyjnej z konkretnym postępowaniem, skarga nie jest bowiem środkiem prawnym o charakterze powszechnym (actio popularis). Konsekwencją powyższego jest również konieczność uczynienia przedmiotem skargi konstytucyjnej – wraz ze stosownym uzasadnieniem – wyłącznie takich przepisów, które stanowiąc normatywną podstawę ostatecznego orzeczenia sądu lub organu administracji publicznej, doprowadziły do naruszenia konstytucyjnych praw lub wolności przysługujących właśnie skarżącemu (por. wyroki TK z 11 marca 2003 r., SK 8/02, OTK ZU nr 3/A/2003, poz. 20 oraz 15 kwietnia 2003 r., SK 4/02, OTK ZU nr 4/A/2003, poz. 31, a także postanowienie TK z 1 października 2003 r., SK 29/02, OTK ZU nr 8/A/2003, poz. 87).
Tym samym – na podstawie art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK – należało, ze względu na niespełnienie przesłanki wynikającej z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK, odmówić nadania dalszego biegu skardze w zakresie badania zgodności art. 14 dekretu z 1949 r. z art. 21, art. 32, art. 45 ust. 1 oraz art. 64 Konstytucji.

5. Ostatnim zakwestionowanym w rozpatrywanej skardze konstytucyjnej przepisem jest art. 4011 k.p.c.
Skarżąca w uzasadnieniu skargi dotyczącym tego przepisu – zresztą, tak jak w odniesieniu do art. 14 dekretu z 1949 r. oraz art. 5 k.c. – przedstawia w istocie swoistą polemikę z motywami rozstrzygnięć sądów obu instancji zapadłych w jej sprawie. W związku z powyższym Trybunał Konstytucyjny przypomina, że niedopuszczalna jest na gruncie obowiązujących przepisów konstytucyjnych ocena zgodności z ustawą zasadniczą rozstrzygnięć sądowych zapadłych na podstawie prawa materialnego czy proceduralnego w jakichkolwiek sprawach indywidualnych, gdyż nie mieści się ona w kognicji polskiego sądu konstytucyjnego (por. postanowienie TK z 21 czerwca 1999 r., Ts 56/99, OTK ZU nr 6/1999, poz. 143). Z tego też powodu należało – na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 in fine oraz art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK – odmówić nadania dalszego biegu skardze w zakresie badania konstytucyjności art. 4011 k.p.c.

6. Trybunał Konstytucyjny zauważa także, iż przeciwko rozpoznaniu merytorycznemu niniejszej skargi konstytucyjnej przemawia następująca okoliczność.
W sprawie skarżącej Skarb Państwa – Minister Finansów, nie negując swojego zobowiązania odnośnie do obligacji 3% Państwowej Renty Ziemskiej I Serji oraz 3% Premjowej Pożyczki Inwestycyjnej I i II Emisji, podniósł skutecznie zarzut przedawnienia roszczeń skarżącej. Jak wynika z ustaleń Sądu Okręgowego w Warszawie, poczynionych w sprawach II C 636/06 oraz I C 527/08, skarżąca wystąpiła z odpowiednim powództwem przeciwko Skarbowi Państwa dopiero po upływie terminów przedawnienia jej roszczeń. Niezależnie od tego, czy terminy te obliczane byłyby od 1985 r. (dla wierzytelności z 3% Premjowej Pożyczki Inwestycyjnej I i II Emisji) oraz od 1992 r. (dla wierzytelności z 3% Państwowej Renty Ziemskiej I Serji), a przez to upływałyby – odpowiednio – w 1995 r. i 2002 r., czy też w pierwszym przypadku przyjmowanoby istnienie siły wyższej spowodowanej sytuacją polityczną w Polsce w latach 19451989, a przez to początek obliczania tego terminu następowałby w 1990 r. i upływał w 2000 r., należy zauważyć, że w obu wariantach czasowych (w których Skarb Państwa nie mógł był skutecznie powołać się na zarzut przedawnienia roszczeń) skarżąca nie podejmowała żadnych kroków zmierzających do wyegzekwowania swoich wierzytelności.
W ocenie Trybunału świadczy to o tym, że do naruszenia praw lub wolności skarżącej doprowadziło m.in. nieskorzystanie przez nią ze swoich uprawnień. Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie stwierdzał w swym orzecznictwie, że skoro instytucja skargi konstytucyjnej ma charakter subsydiarnego środka ochrony podstawowych praw i wolności zagwarantowanych w Konstytucji, toteż przy rozpatrywaniu skargi konstytucyjnej szczególnie istotne wydaje się zwrócenie uwagi na zabezpieczenie interesów prawnych skarżącego. Możliwe jest to jednak dopiero po wykazaniu przez niego choćby minimalnej staranności w trosce o zabezpieczenie tychże interesów. Poziom tej staranności został wyznaczony przez określenie wymogów dopuszczalności wniesienia skargi konstytucyjnej. Trybunał wielokrotnie podkreślał, że skarga ta nie może być wykorzystywana jako instrument służący korygowaniu zaniedbań popełnionych w postępowaniu poprzedzającym jej wniesienie (por. postanowienie TK z 16 października 2002 r., SK 43/01, OTK ZU nr 5/A/2002, poz. 77). Subiektywne przeświadczenie skarżącej, że podjęcie odpowiednich kroków prawnych przeciwko Skarbowi Państwa przed 10 maja 2008 r. (tj. przed datą utraty mocy obowiązującej art. 12 ust. 1 ustawy z 1990 r. – w zakresie, w jakim przepis ten ograniczał dostęp do waloryzacji sądowej, zagwarantowanej w art. 3581 § 3 k.c., w odniesieniu do zobowiązań pieniężnych powstałych przed dniem 30 października 1950 r., wynikających z obligacji emitowanych przez Skarb Państwa – na podstawie cz. II wyroku TK o sygn. SK 49/05) było niemożliwe, per se nie może stanowić o dopuszczalności skargi konstytucyjnej w świetle obiektywnej przesłanki wynikającej z art. 190 ust. 4 w związku z art. 79 ust. 1 Konstytucji. Orzeczenie przez Trybunał Konstytucyjny – o co wnosi skarżąca – niekonstytucyjności zakwestionowanych w skardze przepisów (abstrahując od ustaleń poczynionych w poprzednich punktach niniejszego uzasadnienia) miałoby znaczenie w sprawie skarżącej wyłącznie w sytuacji, w której Skarb Państwa nie mógłby skutecznie podnieść zarzutu przedawnienia roszczeń. Ponieważ jednak skuteczne podniesienie zarzutu przedawnienia uniemożliwia nawet zasądzenie nominalnych kwot, na jakie opiewały posiadane przez skarżącą papiery wartościowe, a tym bardziej zamyka drogę do sądowej waloryzacji świadczeń należnych (art. 3581 § 3 k.c.), przekłada się to w analizowanej sprawie na bezprzedmiotowość skargi. Skoro bowiem skarżąca nie zakwestionowała stosownych przepisów Kodeksu cywilnego dotyczących przedawnienia (bynajmniej nie jest nim art. 5 k.c.) w zakresie, w jakim odnoszą się do wierzytelności z przedwojennych papierów wartościowych emitowanych lub gwarantowanych przez Skarb Państwa, ani też nie zaskarżyła odpowiednich przepisów dotyczących waloryzacji sądowej, to tym samym ewentualne orzeczenie negatoryjne Trybunału nie zmieniałoby położenia prawnego skarżącej, które po części zostało ukształtowane jej zachowaniem w sprawie poprzedzającej wniesienie skargi konstytucyjnej.

Z przedstawionych powodów należało postanowić jak w sentencji.