Pełny tekst orzeczenia

171/2/B/2014

POSTANOWIENIE

z dnia 18 grudnia 2013 r.

Sygn. akt Ts 292/13



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Leon Kieres,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Przedsiębiorstwa Komunikacyjno-Spedycyjnego Tychy sp. z o.o. w sprawie zgodności:

1) § 12 ust. 6 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 r. poz. 490) i § 13 ust. 6 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013 r. poz. 461) z art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;

2) art. 117 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 32 Konstytucji,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 5 listopada 2013 r. Przedsiębiorstwo Komunikacyjno-Spedycyjne Tychy sp. z o.o. (dalej: skarżąca) wystąpiła o zbadanie zgodności: po pierwsze, § 12 ust. 6 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 r. poz. 490; dalej: rozporządzenie w sprawie opłat za czynności radców prawnych) i § 13 ust. 6 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013 r. poz. 461; dalej rozporządzenie w sprawie opłat za czynności adwokackie) z art. 45 ust. 1 Konstytucji oraz, po drugie, art. 117 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) z art. 32 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została wniesiona na tle następującego stanu faktycznego. Postanowieniem z 21 września 2012 r. (sygn. akt VI GCo 204/12/2) Sąd Rejonowy w Tychach – Wydział VI Gospodarczy oddalił wniosek skarżącego o ustanowienie pełnomocnika z urzędu w celu wniesienia skargi konstytucyjnej. Zażalenie na to rozstrzygnięcie oddalił Sąd Okręgowy w Katowicach – XIX Wydział Gospodarczy Odwoławczy postanowieniem z 31 października 2012 r. (sygn. akt XIX Gz 671/12), doręczonym skarżącej 4 grudnia 2012 r.

Zdaniem skarżącej zakwestionowane przepisy rozporządzenia w sprawie opłat za czynności radców prawnych i rozporządzenia w sprawie opłat za czynności adwokackie naruszają prawo do sądu, gdyż ustanawiają wynagrodzenie za sporządzenie skargi konstytucyjnej na rażąco niskim poziomie, który nie odpowiada stawkom rynkowym. Skarżąca zaznaczyła, że nie udało jej się znaleźć pełnomocnika, który podjąłby się sporządzenia skargi konstytucyjnej za wynagrodzenie wskazane w tych przepisach. Sąd zaś odmówił wyznaczenia dla niej pełnomocnika z urzędu, gdyż przyjął, że dysponuje ona środkami niezbędnymi do pokrycia kosztów korzystania z pomocy pełnomocnika z wyboru, określonych w tych przepisach.

W odniesieniu do art. 117 § 3 k.p.c. skarżąca stwierdziła, że przepis ten bezpodstawnie różnicuje sytuację osób fizycznych i osób prawnych ubiegających się o ustanowienie pełnomocnika z urzędu. Od osób fizycznych wymaga bowiem tylko uprawdopodobnienia braku możliwości poniesienia kosztów korzystania z pomocy pełnomocnika, a od osób prawnych wykazania niekorzystnej sytuacji finansowej. Zdaniem skarżącej prowadzi to do naruszenia art. 32 Konstytucji.

Wraz ze skargą skarżąca złożyła wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia tego środka. Umotywowała go tym, że nieprawidłowo poinformowała pełnomocnika o dacie wystąpienia z wnioskiem o ustanowienie pełnomocnika z urzędu w celu sporządzenia skargi.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, zakwestionować zgodność z Konstytucją przepisów ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie których sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo obowiązkach określonych w Konstytucji. Zasady, na jakich dopuszczalne jest korzystanie z tego środka ochrony wolności i praw, precyzuje ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). W świetle powyższych unormowań konstytucyjnych i ustawowych nie ulega wątpliwości, że przesłanką rozpoznania skargi konstytucyjnej nie może być wskazanie dowolnego przepisu ustawy lub innego aktu normatywnego, ale tylko takiego, który w konkretnej sprawie stanowił podstawę ostatecznego rozstrzygnięcia, a zarazem doprowadził do naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw wskazanych jako podstawa skargi. Zgodnie z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK skarżący ma obowiązek wskazania, jakie konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, oraz dokładnego określenia sposobu ich naruszenia przez zaskarżone przepisy. Niespełnienie tego warunku, podobnie jak oczywista bezzasadność skargi konstytucyjnej, skutkuje odmową nadania jej dalszego biegu.

W pierwszej kolejności Trybunał Konstytucyjny odniósł się do zawartego w skardze wniosku o przywrócenie terminu do jej wniesienia. W tym kontekście Trybunał przypomina, że termin przewidziany w art. 46 ust. 1 ustawy o TK nie podlega przywróceniu. Ma on charakter materialnoprawny i jest terminem zawitym. Wyznacza granice czasowe, w których skarżący może dochodzić przysługujących mu praw i wolności przez zakwestionowanie generalnego aktu normatywnego w skardze konstytucyjnej (zob. np. postanowienia TK z 5 października 1999 r., Ts 74/99, OTK ZU nr 7/1999, poz. 206; 17 stycznia 2001 r., Ts 123/00, OTK ZU nr 1/2001, poz. 20; 5 kwietnia 2006 r., Ts 46/06, OTK ZU nr 5/B/2006, poz. 234 oraz 4 marca 2008 r., Ts 223/07, OTK ZU nr 3/B/2008, poz. 119). Wystąpienie z wnioskiem o przywrócenie terminu do złożenia skargi konstytucyjnej jest więc niedopuszczalne.

W niniejszej sprawie wniosek ten był jednak bezprzedmiotowy. Postanowienie Sądu Okręgowego w Katowicach z 31 października 2012 r. skarżąca otrzymała w dniu 4 grudnia 2012 r. Jak ustalił, działając z urzędu, Trybunał Konstytucyjny, skarżąca złożyła wniosek o ustanowienie dla niej pełnomocnika z urzędu w celu wniesienia skargi konstytucyjnej w niniejszej sprawie 22 stycznia 2013 r. (data nadania), a więc po 49 dniach od rozpoczęcia biegu terminu. Pełnomocnik skarżącej otrzymał pismo o wyznaczeniu go do reprezentowania skarżącej 30 września 2013 r., wniósł zaś skargę konstytucyjną 5 listopada 2013 r. (data nadania), a więc 36 dni po otrzymaniu pisma z Okręgowej Izby Radców Prawnych w Katowicach. Termin do wniesienia skargi konstytucyjnej biegł więc łącznie przez 85 dni. Skarga konstytucyjna została zatem złożona w terminie przewidzianym w art. 46 ust. 1 ustawy o TK.

Analiza skargi konstytucyjnej prowadzi jednak do wniosku, że skarga ta nie spełnia warunków nadania jej dalszego biegu z innych przyczyn.

W zakresie badania zgodności § 12 ust. 6 pkt 2 rozporządzenia w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz § 13 ust. 6 pkt 2 rozporządzenia w sprawie opłat za czynności adwokackie z art. 45 ust. 1 Konstytucji skarżąca nie dysponuje ostatecznym orzeczeniem wydanym w jej sprawie na podstawie zaskarżonych przepisów. Za takie orzeczenie nie można uznać postanowienia o odmowie ustanowienia pełnomocnika z urzędu w celu sporządzenia skargi konstytucyjnej. Zakwestionowane przepisy określają bowiem kwoty służące za podstawę do zasądzenia zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu przed TK. W oparciu o nie można więc zasądzić na rzecz strony opłaty za czynności radcy prawnego lub adwokata z wyboru albo zwrot kosztów nieopłaconej pomocy prawnej pełnomocnikowi ustanowionemu z urzędu. Nie można natomiast orzekać o ustanowieniu pełnomocnika z urzędu w celu sporządzenia skargi konstytucyjnej. Nie sposób więc przyjąć, że przepisy te były podstawą orzeczeń wydanych w sprawie skarżącej. Dlatego w tym zakresie skardze konstytucyjnej należało odmówić nadania dalszego biegu na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 i art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK.

Skarżąca bezzasadnie twierdzi również, że odmowa ustanowienia dla niej pełnomocnika z urzędu była motywowana ustaleniem, iż może ona ponieść koszty określone w zakwestionowanych przepisach. Sądy obu instancji wyraźnie wskazały bowiem, że skarżąca nie wykazała, iż nie byłaby w stanie ponieść kosztów ustanowienia pełnomocnika z wyboru, nawet jeśli koszty te kształtowałyby się na poziomie wskazanym w złożonych przez nią pismach procesowych.

W zakresie badania zgodności art. 117 § 3 k.p.c. z art. 32 Konstytucji skarga konstytucyjna jest natomiast niedopuszczalna z uwagi na powołanie przez skarżącą art. 32 Konstytucji jako jedynego wzorca kontroli zakwestionowanej regulacji. Jak wielokrotnie podkreślał Trybunał Konstytucyjny, art. 32 Konstytucji nie może być samodzielnym wzorcem kontroli w postępowaniu inicjowanym wniesieniem skargi konstytucyjnej (zob. np. postanowienia TK z 24 października 2001 r., SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225 oraz 20 lutego 2008 r., SK 27/07, OTK ZU nr 1/A/2008, poz. 22, a także wyrok TK z 13 stycznia 2004 r., SK 10/03, OTK ZU nr 1/A/2004, poz. 2). W postanowieniu z 24 października 2001 r., wydanym w sprawie o sygn. SK 10/0, Trybunał stwierdził, że gwarantowane w art. 32 prawo do równego traktowania ma „charakter niejako prawa »drugiego stopnia« (»metaprawa«), tzn. przysługuje ono w związku z konkretnymi normami prawnymi lub innymi działaniami organów władzy publicznej, a nie w oderwaniu od nich – niejako »samoistnie«. Jeżeli te normy lub działania nie mają odniesienia do konkretnych określonych w Konstytucji wolności i praw, prawo do równego traktowania nie ma w pełni charakteru prawa konstytucyjnego, a to sprawia, że nie może ono być chronione za pomocą skargi konstytucyjnej”. Wynika z tego, że art. 32 Konstytucji może być powołany jako wzorzec kontroli w postępowaniu skargowym tylko wówczas, gdy zostanie odniesiony do treści innych norm konstytucyjnych chroniących poszczególne wolności i prawa naruszone regulacją kwestionowaną w skardze konstytucyjnej (zob. np. postanowienie TK z 13 marca 2002 r., Ts 108/01, OTK ZU nr 2/B/2002, poz. 138 i tam cytowane orzecznictwo). Sytuacja taka nie ma jednak miejsca w niniejszej sprawie. Jak bowiem wynika z petitum oraz uzasadnienia skargi konstytucyjnej, wobec art. 117 § 3 k.p.c. skarżąca sformułowała zarzut naruszenia jedynie art. 32 Konstytucji – nie powiązała go z zarzutem naruszenia jakiegokolwiek konstytucyjnie chronionego prawa podmiotowego. Trybunał Konstytucyjny stwierdza zatem, że w tym zakresie skarga konstytucyjna nie spełnia wymagań określonych w art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz w art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK. Przesądza to o konieczności odmowy nadania jej dalszego biegu również w zakresie badania zgodności art. 117 § 3 k.p.c. z art. 32 Konstytucji.

Niezależnie od powyższego Trybunał zauważa, że argumenty przedstawione przez skarżącą w związku z zarzutem niekonstytucyjności art. 117 § 3 k.p.c. dotyczą głównie sfery stosowania prawa, nie zaś treści samego art. 117 § 3 k.p.c. Skarżąca wskazuje bowiem w szczególności na to, że sądy orzekające w jej sprawie w sposób zupełnie uznaniowy stwierdziły, iż nie wykazała ona braku możliwości poniesienia kosztów ustanowienia pełnomocnika z wyboru. W tym zakresie skarżąca odnosi się do stosowania prawa, nie zaś niekonstytucyjności art. 117 § 2 k.p.c., a więc jej zarzuty nie mogą być rozpoznane przez Trybunał w trybie rozpatrywania skargi konstytucyjnej.



W związku z powyższym Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.