Pełny tekst orzeczenia

269/4/B/2014

POSTANOWIENIE

z dnia 25 marca 2013 r.

Sygn. akt Ts 153/12



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Andrzej Wróbel,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej A.F. w sprawie zgodności:

1) art. 122 ust. 1 pkt 1 i 2 w zw. z art. 122 ust. 2 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. Nr 99, poz. 1001, ze zm.) z art. 2, art. 42 ust. 1, art. 31 ust. 1 i 3 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

2) art. 281 pkt 6 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, ze zm.) z art. 2, art. 31 ust. 1 i 3, art. 42 ust. 1, art. 45 ust. 1 oraz art. 92 ust. 1 Konstytucji,

3) art. 283 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, ze zm.) z art. 2, art. 31 ust. 1 i 3, art. 42 ust. 1, art. 45 ust. 1 oraz art. 92 ust. 1 Konstytucji,

4) art. 281 pkt 6 w zw. z art. 94 pkt 9a i art. 2981 a także w zw. z art. 149 § 1 i art. 2981 oraz w zw. z art. 2373 i art. 2375 a także art. 229 § 1 i 4 i art. 229 § 8 pkt 1-4 oraz w zw. z art. 226 pkt 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, ze zm.) z art. 2, art. 31 ust. 1 i 3, art. 42 ust. 1, art. 45 ust. 1 oraz art. 92 ust. 1 Konstytucji,

5) art. 283 § 1 w zw. z art. 94 pkt 9a i art. 2981 a także w zw. z art. 149 § 1 i art. 2981 oraz w zw. z art. 2373 i art. 2375 a także art. 229 § 1 i 4 i art. 229 § 8 pkt 1-4 oraz w zw. z art. 226 pkt 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, ze zm.) z art. 2, art. 31 ust. 1 i 3, art. 42 ust. 1, art. 45 ust. 1 oraz art. 92 ust. 1 Konstytucji,

6) art. 110 § 1 ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz. U. z 2008 r. Nr 133, poz. 848, ze zm.) z art. 2, art. 31 ust. 1 i 3, art. 32 ust. 1, art. 42 ust. 1 i 2, art. 45 ust. 1 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji;



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 26 czerwca 2012 r. A.F. (dalej: skarżący) zarzucił po pierwsze, niezgodność art. 122 ust. 1 pkt 1 i 2 w zw. z art. 122 ust. 2 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. Nr 99, poz. 1001, ze zm.; dalej: ustawa z 2004 r.) z art. 2, art. 31 ust. 1 i 3, art. 42 ust. 1 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji. Po drugie, skarżący zakwestionował zgodność z art. 2, art. 31 ust. 1 i 3, art. 42 ust. 1, art. 45 ust. 1 oraz art. 92 ust. 1 Konstytucji czterech grup przepisów: (1) art. 281 pkt 6 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, ze zm.; dalej: k.p.); (2) art. 283 § 1 k.p.; (3) art. 281 pkt 6 w zw. z art. 94 pkt 9a i art. 2981 a także w zw. z art. 149 § 1 i art. 2981 oraz w zw. z art. 2373 i art. 2375 a także art. 229 § 1 i 4 i art. 229 § 8 pkt 1-4 oraz w zw. z art. 226 pkt 1 k.p.; (4) art. 283 § 1 w zw. z art. 94 pkt 9a i art. 2981 a także w zw. z art. 149 § 1 i art. 2981 oraz w zw. z art. 2373 i art. 2375 a także art. 229 § 1 i 4 i art. 229 § 8 pkt 1-4 oraz w zw. z art. 226 pkt 1 k.p. Po trzecie, skarżący zarzucił niezgodność art. 110 § 1 ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz. U. z 2008 r. Nr 133, poz. 848, ze zm.; dalej: k.p.w.) z art. 2, art. 31 ust. 1 i 3, art. 32 ust. 1, art. 42 ust. 1 i 2, art. 45 ust. 1 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji.

Skarga została wniesiona w związku z następującym stanem faktycznym. Wyrokiem Sądu Rejonowego dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie – XI Wydział Karny (sygn. akt XI W 7760/010) skarżącego uznano za winnego popełnienia wykroczeń określonych w: art. 122 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy z 2004 r.; art. 281 pkt 6 k.p. oraz art. 283 § 1 k.p. Sąd Okręgowy w Warszawie – X Wydział Karny wyrokiem z dnia 16 marca 2012 r. (sygn. akt X Ka 166/12) zmienił rozstrzygnięcie sądu I instancji w ten sposób, że uchylił orzeczenie o ukaraniu obwinionego za czyn opisany w pkt 1 sentencji wyroku i w tej części postępowanie umorzył ze względu na przedawnienie karalności, natomiast w pozostałym zakresie zaskarżony wyrok utrzymał w mocy.

Zarządzeniem sędziego Trybunału z dnia 10 stycznia 2013 r. skarżący został wezwana do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej przez doprecyzowanie, czy przedmiotem kontroli określonym w pkt 2 i 3 petitum skargi są: art. 281 pkt 6 oraz art. 283 § 1 k.p. czy również art. 281 pkt 6 w zw. z art. 94 pkt 9a i art. 2981 a także w zw. z art. 149 § 1 i art. 2981 oraz w zw. z art. 2373 i art. 2375 a także art. 229 § 1 i 4 i art. 229 § 8 pkt 1-4 oraz w zw. z art. 226 pkt 1 k.p., jak również art. 283 § 1 w zw. z art. 94 pkt 9a i art. 2981 a także w zw. z art. 149 § 1 i art. 2981 oraz w zw. z art. 2373 i art. 2375 a także art. 229 § 1 i 4 i art. 229 § 8 pkt 1-4 oraz w zw. z art. 226 pkt 1 k.p. Ponadto skarżący został wezwany do wskazania ostatecznego rozstrzygnięcia wydanego na podstawie wyżej wymienionych przepisów , jak również do wskazania praw i wolności konstytucyjnych wnikających z art. 2, art. 31 ust. 1 i 3, art. 42 ust. 1, art. 45 ust. 1 oraz art. 92 ust. 1 Konstytucji, które art. 94 pkt 9a i art. 2981 a także w zw. z art. 149 § 1 i art. 2981 oraz w zw. z art. 2373 i art. 2375 a także art. 229 § 1 i 4 i art. 229 § 8 pkt 1-4 oraz w zw. z art. 226 pkt 1 k.p oraz dokładne określenie sposobu ich naruszenia. W piśmie z 23 stycznia 2013 r. skarżący ustosunkował się do powyższych kwestii.

Według skarżącego zakwestionowane przepisy naruszają zasady: demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji), ochrony prawnej wolności człowieka (art. 31 ust. 1 Konstytucji), proporcjonalności (art. 31 ust. 3 Konstytucji) równości (art. 32 ust. 1 Konstytucji), nullum crimen sine lege (art. 42 ust. 1 Konstytucji), domniemania niewinności (art. 42 ust. 2 Konstytucji), a także prawo do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji), konstytucyjne reguły wydawania rozporządzeń (art. 92 ust. 1 Konstytucji) i zasadę dwuinstancyjności (art. 176 ust. 1 Konstytucji). Zdaniem skarżącego zakwestionowane przepisy k.p. nie określają wyczerpująco znamion czynów zabronionych, doprecyzowano je dopiero w aktach wykonawczych, co narusza Konstytucję. Zaskarżone art. 122 ust. 1 pkt 1 i 2 w zw. z art. 122 ust. 2 ustawy z 2004 r. naruszają Konstytucję dlatego, że pozwalają na „podwójne” karanie za ten sam czyn. Z kolei art. 110 § 1 k.p.w. jest niezgodny z Konstytucją przez to, że wyłączają możliwość wniesienia kasacji do Sądu Najwyższego przez samego ukaranego i jego obrońcę.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Złożona skarga konstytucyjna nie spełnia warunków formalnych stawianych jej przez art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz art. 47 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), wobec czego nie może jej zostać nadany dalszy bieg.

Na wstępie należy wskazać przedmiot zaskarżenia w rozpatrywanej skardze konstytucyjnej.

Zgodnie z art. 122 ust. 1 ustawy z 2004 r., kto: nie dopełnia obowiązku opłacania składek na Fundusz Pracy lub nie opłaca ich w przewidzianym przepisami terminie (pkt 1), nie zgłasza wymaganych danych lub zgłasza nieprawdziwe dane mające wpływ na wymiar składek na Fundusz Pracy lub udziela w tym zakresie nieprawdziwych wyjaśnień albo odmawia ich udzielenia (pkt 2) – podlega karze grzywny nie niższej niż 3000 zł. Zgodnie zaś z art. 122 ust. 2 ustawy z 2004 r. sprawca nie podlega odpowiedzialności, jeżeli przed dniem przeprowadzenia kontroli zaległe składki na Fundusz Pracy zostały już opłacone w wymaganej wysokości.

Zakwestionowany art. 281 pkt 6 k.p. przewiduje, że kto, będąc pracodawcą lub działając w jego imieniu nie prowadzi dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz akt osobowych pracowników,

podlega karze grzywny od 1000 zł do 30000 zł. W myśl art. 283 § 1 k.p., kto, będąc odpowiedzialnym za stan bezpieczeństwa i higieny pracy albo kierując pracownikami lub innymi osobami fizycznymi, nie przestrzega przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, podlega karze grzywny od 1.000 zł do 30.000 zł. Zaskarżony art. 94 pkt 9a) k.p. stanowi, że pracodawca jest obowiązany w szczególności prowadzić dokumentację w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz akta osobowe pracowników. Zgodnie z art. 2981 k.p. Minister Pracy i Polityki Socjalnej określi, w drodze rozporządzenia, zakres prowadzenia przez pracodawców dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz sposób prowadzenia akt osobowych pracownika. Natomiast art. 149 § 1 k.p. przewiduje, że pracodawca prowadzi ewidencję czasu pracy pracownika do celów prawidłowego ustalenia jego wynagrodzenia i innych świadczeń związanych z pracą. Pracodawca udostępnia tę ewidencję pracownikowi, na jego żądanie. Z kolei art. 2373 § 1 k.p. zawiera zakaz dopuszczenia pracownika do pracy, do której wykonywania nie posiada on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Artykuł 2373 § 2 k.p. nakłada na pracodawcę obowiązek zapewnienia przeszkolenia pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenie okresowych szkoleń w tym zakresie. Szkolenie pracownika przed dopuszczeniem do pracy nie jest wymagane w przypadku podjęcia przez niego pracy na tym samym stanowisku pracy, które zajmował u danego pracodawcy bezpośrednio przed nawiązaniem z tym pracodawcą kolejnej umowy o pracę. Zgodnie z art. 2373 § 21 k.p. pracodawca jest obowiązany odbyć szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie niezbędnym do wykonywania ciążących na nim obowiązków. Szkolenie to powinno być okresowo powtarzane. W myśl art. 2373 § 3 k.p. szkolenia, o których mowa w § 2, odbywają się w czasie pracy i na koszt pracodawcy. Zakwestionowany art. 2375 k.p. stanowi, że minister właściwy do spraw pracy określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, zakres tego szkolenia, wymagania dotyczące treści i realizacji programów szkolenia, sposób dokumentowania szkolenia oraz przypadki, w których pracodawcy lub pracownicy mogą być zwolnieni z określonych rodzajów szkolenia. W myśl art. 229 § 1 k.p. wstępnym badaniom lekarskim podlegają: osoby przyjmowane do pracy, a także pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska pracy i inni pracownicy przenoszeni na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe. Badaniom wstępnym nie podlegają jednak osoby przyjmowane ponownie do pracy u danego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy, na podstawie kolejnej umowy o pracę zawartej w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy o pracę z tym pracodawcą. Artykuł 229 § 2 k.p. stanowi, że pracownik podlega okresowym badaniom lekarskim. W przypadku niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni, spowodowanej chorobą, pracownik podlega ponadto kontrolnym badaniom lekarskim w celu ustalenia zdolności do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku. Zgodnie z art. 229 § 3 k.p. okresowe i kontrolne badania lekarskie przeprowadza się w miarę możliwości w godzinach pracy. Za czas niewykonywania pracy w związku z przeprowadzanymi badaniami pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia, a w razie przejazdu na te badania do innej miejscowości przysługują mu należności na pokrycie kosztów przejazdu według zasad obowiązujących przy podróżach służbowych. Natomiast art. 229 § 4 k.p. zakazuje pracodawcy dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku. Z kolei art. 229 § 8 k.p. zawiera delegację ustawową: Minister Zdrowia i Opieki Społecznej w porozumieniu z Ministrem Pracy i Polityki Socjalnej określi w drodze rozporządzenia: tryb i zakres badań lekarskich, o których mowa w § 1, 2 i 5, oraz częstotliwość badań okresowych, a także sposób dokumentowania i kontroli badań lekarskich; tryb wydawania i przechowywania orzeczeń lekarskich do celów przewidzianych w Kodeksie pracy i w przepisach wydanych na jego podstawie; zakres profilaktycznej opieki zdrowotnej, o której mowa w § 6 zdanie drugie; dodatkowe wymagania kwalifikacyjne, jakie powinni spełniać lekarze przeprowadzający badania, o których mowa w § 1, 2 i 5, oraz sprawujący profilaktyczną opiekę zdrowotną, o której mowa w § 6 zdanie drugie. Zgodnie z zaskarżonym art. 226 pkt 1 k.p. pracodawca ocenia i dokumentuje ryzyko zawodowe związane z wykonywaną pracą oraz stosuje niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko.

Ostatni zakwestionowany przepis, art. 110. § 1 k.p.w. stanowi, że kasację w sprawach o wykroczenia może wnieść wyłącznie Prokurator Generalny lub Rzecznik Praw Obywatelskich, w sprawach podlegających orzecznictwu sądów wojskowych także Naczelny Prokurator Wojskowy, a w sprawach naruszenia praw dziecka także Rzecznik Praw Dziecka. Kasację można wnieść od każdego prawomocnego orzeczenia kończącego postępowanie sądowe.

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej może być ustawa lub inny akt normatywny, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach skarżącego albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji. Oznacza to, że przesłanką rozpoznania skargi konstytucyjnej nie może być wskazanie dowolnego przepisu ustawy lub innego aktu normatywnego, ale tylko takiego, który w konkretnej sprawie stanowił podstawę ostatecznego rozstrzygnięcia. W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny był zobowiązany do zbadania, czy w niniejszej sprawie zaskarżone przepisy były podstawą wydania ostatecznego orzeczenia o prawach i wolnościach skarżącego.

Sąd Rejonowy dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie – XI Wydział Karny wyrokiem z dnia 14 listopada 2011 r. uznał skarżącego za winnego popełnienia wykroczeń określonych w art. 122 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy z 2004 r.; art. 281 pkt 6 k.p. oraz art. 283 § 1 k.p. Czyny przypisane skarżącemu dotyczyły: niepotwierdzenia na piśmie umowy o pracę (pkt 1 sentencji); niedopełnienia obowiązku opłacania składek na Fundusz pracy (pkt 2 sentencji); niezgłoszenia do ubezpieczenia społecznego wymaganych danych pracowników (pkt 3 i 4 sentencji); niezałożenia i nieprowadzenia akt osobowych (pkt 5 sentencji); niezałożenia i nieprowadzenia kart ewidencji czasu pracy (pkt 6 sentencji); dopuszczenia do wykonywania pracy pracownika nieposiadającego szkolenia wstępnego i stanowiskowego w zakresie BHP (pkt 7 sentencji); dopuszczenia do wykonywania pracy pracownika bez wstępnych badań lekarskich (pkt 8 sentencji); niedokonania oceny ryzyka zawodowego występującego przy wykonywaniu prac na stanowisku pracownik biurowy (pkt 9 sentencji) oraz dopuszczenia do wykonywania pracy pracownika nieposiadającego szkolenia okresowego w zakresie BHP (pkt 10 sentencji).

Podstawą ostatecznego orzeczenia w sprawie skarżącego był art. 281 pkt 6 k.p. w zw. z art. 149 § 1 zdanie pierwsze k.p. Ten drugi przepis przewiduje, że pracodawca prowadzi ewidencję czasu pracy pracownika do celów prawidłowego ustalenia jego wynagrodzenia i innych świadczeń związanych z pracą. Artykuł 149 § 1 zdanie drugie k.p., zgodnie z którym pracodawca udostępnia tę ewidencję pracownikowi, na jego żądanie, nie miał już zastosowania w sprawie skarżącego. Sądy powszechne nie wydały swoich rozstrzygnięć także na podstawie art. 2373 § 21 k.p., który przewiduje, że pracodawca jest obowiązany odbyć szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie niezbędnym do wykonywania ciążących na nim obowiązków, a szkolenie to powinno być okresowo powtarzane ani na podstawie art. 2373 § 3 k.p., w myśl którego szkolenia, o których mowa w § 2, odbywają się w czasie pracy i na koszt pracodawcy.

Podstawą ostatecznego orzeczenia w sprawie skarżącego był art. 283 § 1 k.p. w zw. z art. 229 § 1 zdanie pierwsze k.p., który stanowi, że wstępnym badaniom lekarskim podlegają: osoby przyjmowane do pracy, a także pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska pracy i inni pracownicy przenoszeni na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe. W sprawie skarżącego nie miał natomiast zastosowania art. 229 § 1 zdanie drugie k.p., w myśl którego badaniom wstępnym nie podlegają osoby ponownie przyjmowane do pracy u danego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy, na podstawie kolejnej umowy o pracę zawartej w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy o pracę z tym pracodawcą. Podobnie sądy nie orzekały o czynie dotyczącym okresowych lub kontrolnych badań lekarskich, a zatem art. 229 § 2 i 3 k.p. nie miał zastosowania w sprawie. Artykuł 229 § 2 k.p. stanowi bowiem, że pracownik podlega okresowym badaniom lekarskim. W przypadku niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni, spowodowanej chorobą, pracownik podlega ponadto kontrolnym badaniom lekarskim w celu ustalenia zdolności do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku. Zgodnie zaś z art. 229 § 3 k.p. okresowe i kontrolne badania lekarskie przeprowadza się w miarę możliwości w godzinach pracy. Za czas niewykonywania pracy w związku z przeprowadzanymi badaniami pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia, a w razie przejazdu na te badania do innej miejscowości przysługują mu należności na pokrycie kosztów przejazdu według zasad obowiązujących przy podróżach służbowych. Z orzeczeń wydanych w sprawie skarżącego orzeczeń wynika, że nie obwiniono go o czyny polegające na niedopełnieniu obowiązków lub złamaniu zakazów zawartych w art. 149 § 1 zdanie drugie, art. 2373 § 21 i 3, art. 229 § 1 zdanie drugie i art. 229 § 2 i 3 k.p. Skoro obwinionemu nie zarzucono naruszenia wymienionych przepisów, a czyny wskazane we wniosku o ukaranie nie wyczerpywały znamion wykroczeń opisanych w art. 281 pkt 6 k.p. i art. 283 § 1 k.p., doprecyzowanych we wskazanych wcześniej przepisach, to sądy powszechne obu instancji nie orzekały na podstawie art. 149 § 1 zdanie drugie, art. 2373 § 21 i 3, art. 229 § 1 zdanie drugie i art. 229 § 2 i 3 k.p., a zatem przepisy te nie mogły mieć zastosowania w sprawie skarżącego.

Skarżący wskazuje, że ostatecznym orzeczeniem o jego prawach i wolnościach jest wyrok Sąd Okręgowy w Warszawie – X Wydział Karny z dnia 16 marca 2012 r., w którym sąd II instancji zmienił rozstrzygnięcie sądu I instancji w ten sposób, że uchylił orzeczenie o ukaraniu obwinionego za czyn opisany w pkt 1 sentencji i w tej części postępowanie umorzył ze względu na przedawnienie karalności, natomiast w pozostałym zakresie zaskarżony wyrok utrzymał w mocy. Skarżący nie wnosił żadnych środków odwoławczych od tego rozstrzygnięcia. Nawet jeżeli zdaniem skarżącego zakwestionowany art. 110 § 1 k.p.w. uniemożliwia mu wniesienie kasacji, to wynika to jedynie z brzmienia zaskarżonego przepisu i nie jest poparte treścią ostatecznego orzeczenia, wymaganego przez art. 79 ust. 1 Konstytucji i art. 47 ustawy o TK. Oczywiste jest zatem, że podstawą orzekania sądu w sprawie skarżącego nie mógł być zaskarżony przepis, który określa zasady wnoszenia środków prawnych od orzeczenia wydanego przez sąd orzekający jako sąd II instancji.

Należy przypomnieć, że skarga konstytucja jest szczególnym środkiem ochrony praw i wolności konstytucyjnych w zakresie określonym w art. 79 ust. 1 Konstytucji. Wyłącza zatem kontrolę abstrakcyjną przepisów. Trybunał już wielokrotnie podkreślał, że przedmiotem skargi konstytucyjnej może być wyłącznie ta regulacja prawna, która była podstawą ostatecznego orzeczenia odnoszącego się do praw lub wolności konstytucyjnych skarżącego (zob. postanowienia z dnia: 29 marca 2000 r., Ts 163/99, OTK ZU nr 7/2000, poz. 265; 28 listopada 2000 r., Ts 140/00, OTK ZU nr 4/2001, poz. 94; 28 marca 2001 r., Ts 13/01, OTK ZU nr 4/2001, poz. 113). Wynika z tego jednoznacznie, że zarówno art. 149 § 1 zdanie drugie, art. 2373 § 21 i 3, art. 229 § 1 zdanie drugie, art. 229 § 2 i 3 k.p., jak i art. 110 § 1 k.p.w. nie mogły być w sprawie skarżącego podstawą wydania orzeczenia wskazanego jako ostateczne orzeczenie o jego prawach i wolnościach. W myśl art. 46 ust. 1 ustawy o TK w zw. z art. 79 ust. 1 Konstytucji przesądza to jednoznacznie o tym, że w analizowanym zakresie niedopuszczalne jest nadanie dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

Odnosząc się do wskazanych przez skarżącego wzorców kontroli Trybunał Konstytucyjny przypomina, że wzorcami w postępowaniu inicjowanym skargą konstytucyjną mogą być jedynie przepisy statuujące prawa lub wolności.

Źródłem praw dla skarżącego nie jest art. 31 ust. 3 Konstytucji, będący podstawę skargi dla zakwestionowanych przepisów ustawy z 2004 r. oraz przepisów k.p., ani też art. 92 ust. 1 Konstytucji, będący wzorcem kontroli dla zaskarżonych przepisów k.p. Pierwszy z nich stanowi jedynie o możliwości ograniczenia konstytucyjnych praw lub wolności, dlatego nie może być samodzielną podstawą skargi konstytucyjnej (zob. np. wyrok TK z dnia 14 grudnia 2005 r., SK 22/05, OTK ZU nr 11/A/2005, poz. 135). Drugi zaś wyznacza podmiotowe i przedmiotowe zasady wydawania rozporządzeń jako aktów podustawowych powszechnie obowiązujących. Jego adresatem są wyłącznie organy wskazane w Konstytucji. Z treści tego przepisu Konstytucji, ujmowanego – tak jak w sprawie, w związku z którą wniesiono skargę – samodzielnie, nie wynika jakiekolwiek prawo podmiotowe, które mogłoby być chronione za pomocą skargi konstytucyjnej (zob. postanowienia TK z dnia: 21 marca 2006 r., Ts 125/05, OTK ZU nr 2/B/2006, poz. 104; 15 października 2007 r., Ts 220/06, OTK ZU nr 2/B/2008, poz. 58; 24 czerwca 2009 r., Ts 68/07, OTK ZU nr 3/B/2009, poz. 160 oraz 20 listopada 2012 r., Ts 235/11, niepubl.).

Wynikające z art. 2 Konstytucji zasady demokratycznego państwa prawnego i sprawiedliwości społecznej mogą być wyjątkowo uznane za samoistny konstytucyjny wzorzec kontroli kwestionowanego przepisu, jednakże tylko wtedy, gdy „skarżący wskaże wynikające z tych zasad konkretne prawa lub wolności mające postać normatywnych praw podmiotowych. Normatywne prawa podmiotowe muszą precyzyjnie określać zarówno ich adresata, jak i jego sytuację prawną powiązaną z możnością wyboru sposobu zachowania się” (postanowienia TK z dnia 6 marca 2001 r., Ts 199/00, OTK ZU nr 4/2001, poz. 107 oraz 23 stycznia 2002 r., Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 60). W rozpatrywanej skardze konstytucyjnej skarżący takich praw i wolności nie wskazał.

Również wzorce kontroli wynikające z art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji należy powiązać z konkretnym podmiotowym prawem, wolnością lub obowiązkiem o charakterze konstytucyjnym, w zakresie których zostały naruszone zasady równości i niedyskryminacji. Wyrażona w art. 32 ust. 1 Konstytucji zasada równości jest adresowana przede wszystkim do ustawodawcy i określa sposób normowania poszczególnych dziedzin życia publicznego. Wprawdzie Trybunał Konstytucyjny dopuścił możliwość powołania się w skardze konstytucyjnej na jej naruszenie, ale tylko wtedy, gdy zostanie wskazane konkretne podmiotowe prawo, wolność lub obowiązek o charakterze konstytucyjnym, w zakresie których zasada ta została naruszona oraz określony sposób tego naruszenia (zob. postanowienia TK z dnia: 25 listopada 2008 r., Ts 104/07, OTK ZU nr 1/B/2009, poz. 35 oraz 24 października 2001 r., SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225). Nie ulega wątpliwości, że przytoczone powyżej stanowisko Trybunału należy odnieść również do wynikającej z art. 32 ust. 2 Konstytucji zasady niedyskryminacji. Tymczasem skarżący nie powiązał wzorców wynikających z art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji.

W związku z powyższym, art. 2, art. 31 ust. 3 oraz art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji nie mogą być samodzielnymi wzorcami kontroli rozpatrywanej skargi konstytucyjnej, natomiast art. 92 ust. 1 Konstytucji jest niedopuszczalnym wzorcem w skardze konstytucyjnej.

Trybunał odniósł się zatem do pozostałych wzorców kontroli przywołanych w skardze: art. 31 ust. 1, art. 42 ust. 1 i 2, art. 45 ust. 1 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji.

Skarżący twierdzi, że zakwestionowane przepisy są niezgodne z art. 31 ust. 1 Konstytucji, co jest oczywiście bezzasadne, ponieważ z ich treści nie wynika ingerencja w wolność jednostki. Część z zaskarżonych przepisów przewiduje jedynie karę grzywny (art. 122 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy z 2004 r. oraz art. 281 pkt 6 i art. 283 § 1 k.p.), a pozostałe w ogóle nie zawierają sankcji, nawet o charakterze majątkowym. Zaskarżone przepisy pozostają zatem bez związku z gwarancjami określonymi w art. 31 ust. 1 Konstytucji.

Zarzut naruszenia art. 42 ust. 2 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji dotyczy jedynie art. 110 § 1 k.p.w. Należy więc przypomnieć, że skarżący wskazał jako ostateczne rozstrzygnięcie w sprawie wyrok sądu II instancji, tymczasem naruszenie swoich praw konstytucyjnych wiąże z zamknięciem ukaranemu i jego obrońcy drogi do wniesienia kasacji do Sądu Najwyższego. Twierdzenia skarżącego mają zatem charakter potencjalny i abstrakcyjny, a nie realny i konkretny, co oznacza, że w skardze nie wykazano naruszenia zasady dwuinstancyjności.

Argumentacja skarżącego, zgodnie z którą zakwestionowane przepisy ustawy z 2004 r. oraz k.p. naruszają prawo do sądu, wynika z nieporozumienia. Objęte skargą konstytucyjną przepisy ustawy z 2004 r. oraz k.p. mają charakter materialny. Tymczasem na prawo do sądu wynikające z art. 45 ust. 1 Konstytucji składają się określone gwarancje procesowe, w szczególności: prawo dostępu do sądu, tj. prawo uruchomienia procedury przed sądem – organem o określonej charakterystyce (niezależnym, bezstronnym i niezawisłym); prawo do odpowiedniego ukształtowania procedury sądowej zgodnie z wymogami sprawiedliwości i jawności; prawo do wyroku sądowego, tj. prawo do uzyskania wiążącego rozstrzygnięcia danej sprawy przez sąd (zob. m.in. wyroki TK z dnia: 9 czerwca 1998 r., K. 28/97, OTK ZU nr 4/1998, poz. 50; 16 marca 1999 r., SK 19/98, OTK ZU nr 3/1999, poz. 36; 10 maja 2000, K 21/99, OTK ZU nr 4/2000, poz. 109). Skarżący de facto wiąże naruszenie swoich praw z niedostateczną określonością czynów opisanych w zakwestionowanych przepisach ustawy z 2004 r. oraz k.p., a zatem z naruszeniem art. 42 ust. 1 Konstytucji, nie zaś z gwarancjami wynikającymi z prawa do sądu określonego w art. 45 ust. 1 Konstytucji. Wskazany wzorzec kontroli jest zatem nieadekwatny.

Ostatnim wzorcem kontroli analizowanym w niniejszym postanowieniu jest art. 42 ust. 1 Konstytucji. W odniesieniu do art. 122 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy z 2004 r. skarżący twierdzi, że dwa opisane w nich czyny – nieopłacanie składek na Fundusz Pracy (lub nieopłacanie ich w terminie) i niezgłaszanie wymaganych danych (lub zgłaszanie nieprawdziwych danych) mających wpływ na wymiar składek na Fundusz Pracy – powinny być traktowane jako jeden czyn zabroniony. Tak sformułowany zarzut jest oczywiście bezzasadny. Nie ulega bowiem wątpliwości, że są to dwa odrębnie opisane czyny, a skarżący nie kwestionuje ich precyzji czy innych elementów wynikających z zasady nullum crimen sine lege, ale wiąże naruszenie swoich praw konstytucyjnych z treścią rozstrzygnięcia wydanego w jego sprawie. Tymczasem stosowanie prawa w konkretnej sprawie, choćby błędne, pozostaje poza kognicją Trybunału Konstytucyjnego.

Podobnie należy ocenić zarzuty wobec art. 122 ust. 2 ustawy z 2004 r. Ich oczywista bezzasadność polega na tym, że skarżący kwestionuje moment, od którego należy liczyć bieg przedawnienia czynów zabronionych, określonych w art. 122 ust. 1 ustawy z 2004 r., tymczasem problematykę przedawnienia karalności regulują stosowne przepisy k.p.w. Ponadto skarżący chciałby, żeby każdy okres (np. miesiąc) nieopłacania składek był traktowany jak odrębny czyn podlegający odrębnemu przedawnieniu. Ten pogląd, jak trafnie zauważył sąd II instancji orzekający w sprawie skarżącego, prowadziłby do absurdalnej sytuacji, w której osoba nieodprowadzająca składek np. przez rok popełniałaby 12 samoistnych wykroczeń. Podobnie rzecz się ma np. w przypadku przestępstwa niealimentacji. Dodatkowo należy zauważyć, że o niedopełnianiu obowiązku opłacania składek czy też zgłaszania stosownych danych wie zwykle – do czasu kontroli –jedynie osoba, na której ten obowiązek ciąży, a opłacanie składek na Fundusz Pracy ma znaczenie dla realizacji zadań publicznych w zakresie promocji zatrudnienia (zob. ustawa z 2004 r.).

Zarzut naruszenia art. 42 ust. 1 Konstytucji przez zakwestionowane przepisy k.p. jest oczywiście bezzasadny również z następujących powodów. Po pierwsze, dopuszczalność i zakres stosowania przepisów prawa karnego o charakterze blankietowym wyznacza zasada określoności tych przepisów oraz zasada wyłączności ustawy w sferze prawa karnego. Nie oznacza to konieczności uregulowania w jednym przepisie (jednostce normatywnej) wszystkich elementów czynu zabronionego. W wyroku z dnia 21 lipca 2006 r. (P 33/05, OTK ZU nr 7A/2006, poz. 83) Trybunał podkreślił, że „przepisy karne (represyjne) o charakterze blankietowym, czyniąc zadość gwarancjom przewidzianym w art. 42 ust. 1 Konstytucji, powinny bowiem nie tylko określać podstawowe elementy, a więc podmiot, znamiona czynu zabronionego oraz rodzaj i wysokość kary, odsyłając jedynie w zakresie doprecyzowania niektórych z tych elementów do odrębnych przepisów, ale przede wszystkim respektować w zakresie odesłania katalog źródeł powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej. Zakres odesłania musi być ściśle dostosowany do wyznaczonych przez Konstytucję granic kompetencji prawotwórczych organów władzy publicznej”. Po drugie, w wyroku z dnia 28 czerwca 2005 r. (SK 56/04, OTK ZU nr 6/A/2005, poz. 67), dotyczącym art. 281 pkt 3 k.p., Trybunał orzekł, że przepis ten jest zgodny m.in. z art. 42 ust. 1 Konstytucji. W uzasadnieniu tego orzeczenia Trybunał podkreślił, że, inaczej niż przepisy kontrolowane w sprawach o sygn. SK 22/02 oraz P 2/03, regulacja art. 281 pkt 3 k.p. „w większym stopniu zapewnia »rozpoznawalność ryzyka karalności« i to z co najmniej dwóch względów. Problem niedookreśloności dotyczy bowiem tylko jednego ze znamion czynu zabronionego. Pozostałe, już bezspornie dookreślone znamiona tego czynu, sprowadzają się do naruszenia przepisów prawa pracy przy rozwiązywaniu stosunku pracy bez wypowiedzenia. Postępowanie przy rozwiązywaniu stosunku pracy zgodnie z obowiązującym porządkiem prawnym gwarantuje zatem uniknięcie jakiegokolwiek ryzyka odpowiedzialności”.

Podobnie jak w sprawie o sygn. SK 56/04, także przepisy prawa pracy, zakwestionowane w rozpatrywanej skardze, pozwalają zrekonstruować obowiązki pracodawcy i sankcjonować ich naruszenie. Należy przy tym pamiętać, co Trybunał podkreślał w przywoływanym wyroku, że „odpowiedzialność karna w rozumieniu konstytucyjnym obejmuje czyny o różnym »ciężarze gatunkowym« i ładunku społecznej szkodliwości, a w konsekwencji – o różnej kwalifikacji prawnej. Następująca na poziomie gałęziowym kwalifikacja określonego czynu zabronionego jako przestępstwa albo wykroczenia nie ma więc przesądzającego znaczenia dla objęcia osoby podejrzanej o jego popełnienie gwarancjami wynikającymi z art. 42 Konstytucji. Czynnik ten winien być jednak uwzględniany w procesie konfrontacji przepisu penalizującego określone zachowanie (i jednocześnie kwalifikującego je jako przestępstwo albo wykroczenie) z wynikającymi stąd standardami. Chociaż art. 42 Konstytucji dotyczy odpowiedzialności karnej w przyjętym wyżej, szerokim rozumieniu, to szczególną uwagę przywiązuje do odpowiedzialności »za popełnienie przestępstwa«. O ile więc do odpowiedzialności karnej za przestępstwa pełne zastosowanie mają wszystkie zasady w nim ustalone, o tyle w przypadku odpowiedzialności karnej za inne czyny (np. wykroczenia) dopuszczalne są od tych zasad pewne wyjątki”.



Z przedstawionych powodów, na podstawie art. 79 Konstytucji i art. 47 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.