Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I UZ 38/10
POSTANOWIENIE
Dnia 21 maja 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska (przewodniczący)
SSN Halina Kiryło (sprawozdawca)
SSN Andrzej Wróbel
w sprawie z odwołania "K." Spółki jawnej J. K. w N.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
z udziałem zainteresowanego Z. Z.
o składki,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 21 maja 2010 r.,
zażalenia organu rentowego na postanowienie Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 13 stycznia 2010 r.,
oddala zażalenie.
UZASADNIENIE
Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i ubezpieczeń Społecznych postanowieniem z
dnia 13 stycznia 2001 r. odrzucił skargę kasacyjną Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych od wyroku tegoż Sądu z dnia 23 września 2009 r.
W uzasadnieniu postanowienia wskazano, że wyrokiem z dnia 23 września
2009 r. Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił wyrok
Sądu pierwszej instancji i ustalił, iż „K.” Spółka Jawna J. K. nie ma obowiązku
opłacenia składek na ubezpieczenia społeczne za zainteresowanego Z. Z. z tytułu
upominków okolicznościowych w formie gotówkowej za grudzień 1999 r., grudzień
2001 r., grudzień 2005 r. i marzec 2006 r., zaś w pozostałym zakresie oddalił
2
apelację. Powyższy wyrok został zaskarżony skargą kasacyjną organu rentowego.
Zdaniem Sądu drugiej instancji skarga ta jest niedopuszczalna w świetle art. 398² §
1 k.p.c., gdyż wniesiona została w sprawie o prawa majątkowe, a wartość
przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż 10.000 złotych, gdyż wynosi 596,29 złotych.
Wobec tego z mocy art. 3986
§ 2 k.p.c. orzeczono jak w sentencji postanowienia.
W zażaleniu na powyższe postanowienie Zakład Ubezpieczeń Społecznych
zarzucił Sądowi Apelacyjnemu naruszenie art. 398² § 1 k.p.c. oraz art. 19 – 22
k.p.c. i wniósł o uchylenie zaskarżonego orzeczenia. W ocenie żalącego się
przedmiot sprawy dotyczył ustalenia, czy dane świadczenie w postaci bonów
towarowych ma charakter świadczenia wypłacanego z Zakładowego Funduszu
Świadczeń Socjalnych i jako takie czyni zasadnym wliczenie owych kwot
(równowartości bonów towarowych) do podstawy wymiaru składki. Jest to zatem
sprawa o ustalenie podstawy wymiaru składki a nie o zapłatę. Tak zresztą sprawy
te zostały zakwalifikowane w innych sporach toczących się przed Sądem
Apelacyjnym. Skoro nie jest to sprawa o roszczenie pieniężne, rodzi się
konieczność odrębnego oznaczenia wartości przedmiotu sporu, z uwzględnieniem
reguł wynikających z art. 20 – 24 w związku z art. 19 § 2 k.p.c. Przy ustalaniu
wartości przedmiotu zaskarżenia znaczenie ma wielkość przychodu w rozumieniu
przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zgodnie z art. 18 ust. 1 i art.
20 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń
społecznych oraz § 2 ust. 1 pkt 19 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki
Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania
składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe – podstawę wymiaru składek na
ubezpieczenie społeczne stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku
dochodowym od osób fizycznych z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy z
wyłączeniem m. in. świadczeń finansowanych ze środków socjalnych. Świadczenia
wypłacane przez pracodawcę stanowią określony przychód, który w zależności od
jego klasyfikacji, korzysta albo nie korzysta ze zwolnienia z obowiązku
odprowadzania składek do ZUS. Zatem w efekcie końcowym do ZUS powinny być
odprowadzone określone składki lub też nie, stosownie do powołanych przepisów.
Dla oznaczenia wartości przedmiotu zaskarżenia nie jest wystarczające przyjęcie
samej różnicy składek od wartości bonów towarowych, gdyż to świadczenie stanowi
3
jedynie istotę sporu między stronami, przedmiot sprawy, jego rozstrzygnięcia. Jest
ono elementem stanu faktycznego sprawy, nie posiada cech samodzielności, skoro
wpływa na podstawę wymiaru składek. Przychód, od którego zależy zwolnienie
albo nie z zaliczenia do podstawy wymiaru składek należy więc do faktycznej
podstawy rozstrzygnięcia ZUS i kwoty zawarte w decyzji organu rentowego
ustalające prawidłową podstawę wymiaru składek stanowić powinny o tym, co jest
wartością przedmiotu sporu w sprawie, nie zaś różnica pomiędzy podstawą
wymiaru składek wraz z bonami a podstawą wymiaru składek bez bonów, tak jak to
przyjął Sąd Apelacyjny.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie nie ma usprawiedliwionych podstaw.
Analizę prawidłowości zaskarżonego postanowienia rozpocząć wypada od
przytoczenia treści art. 398¹ § 1 k.p.c., z którego wynika, że skarga kasacyjna
przysługuje od wydanego przez sąd drugiej instancji prawomocnego wyroku
kończącego postępowanie w sprawie. W art. 398² § 1 k.p.c. wymieniono przy tym
kategorie spraw, w których nie jest możliwe wniesienie tegoż środka
odwoławczego. Ogólną zasadą jest, że w sprawach o prawa majątkowe
dopuszczalność skargi kasacyjnej uzależniona jest od wartości przedmiotu
zaskarżenia, którą dla spraw z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych - w
wyłączeniem spraw o przyznanie i wstrzymanie emerytury lub renty oraz o objęcie
obowiązkiem ubezpieczenia społecznego - określono na kwotę nie niższą od
10.000 złotych. Przepis art. 476 § 2 i 3 k.p.c. wyjaśnia ustawowe pojęcie spraw z
zakresu ubezpieczeń społecznych, stanowiąc w § 2 pkt 1, iż należą do nich między
innymi sprawy, w których wniesiono odwołanie od decyzji organów rentowych,
dotyczących ubezpieczeń społecznych. Zakres rozpoznania i orzeczenia
(przedmiot sporu) w tych sprawach wyznaczony jest zatem w pierwszej kolejności
przedmiotem decyzji organu rentowego zaskarżonej do sądu ubezpieczeń
społecznych (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 1999 r., II UZ
52/99, OSPAPIUS 2000 nr 15, poz. 601), a w drugim rzędzie przedmiotem
postępowania sądowego, określonego zakresem odwołania od decyzji organu
rentowego do sądu (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 kwietnia 2006 r., II
4
UZ 1/06, niepublikowane). Decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, od której
odwołanie zainicjowało niniejsze postępowanie sądowe, dotyczyła wysokości
podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne
oraz Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, jakie
płatnik – „K.” Spółka Jawna J. K. powinien zapłacić za zainteresowanego Z. Z., a
istota sporu sprowadzała się do pytania o zasadność wliczenia do tejże podstawy
wymiaru wypłaconych pracownikowi upominków okolicznościowych w formie
gotówkowej. Sprawa ta nie należy zatem do kategorii spraw o przyznanie lub
wstrzymanie emerytury ( renty) ani o objęcie obowiązkiem ubezpieczenia
społecznego, lecz o inne od wymienionych prawo majątkowe. Skarga kasacyjna od
zapadłego w sprawie wyroku byłaby więc dopuszczalna w razie wykazania, że
wartość przedmiotu zaskarżenia jest nie niższa od 10.000 złotych.
Warto przypomnieć, że do określenia wartości przedmiotu zaskarżenia
stosuje się przepisy o wartości przedmiotu sporu. Obowiązuje przy tym zasada, iż
wartość przedmiotu zaskarżenia kasacyjnego nie może być wyższa od wartości
przedmiotu sporu ani wartości przedmiotu zaskarżenia w postępowaniu
apelacyjnym. Przedmiot zaskarżenia nie jest bowiem samodzielny, lecz stanowi
pochodną przedmiotu sporu (postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 6 lutego
2001 r., II UKN 249/00, LEX nr 551037 i z dnia 22 kwietnia 2002 r., II UZ 11/02,
OSNP wkł. 2002, nr 17, poz.7).
Nie ma racji żalący się, sugerując iż w rozpoznawanej sprawie wartością
przedmiotu sporu, a w konsekwencji tegoż – także wartością przedmiotu
zaskarżenia kasacyjnego, jest określona w decyzji organu rentowego cała kwota
podstawy wymiaru składek należnych na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie
zdrowotne oraz Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń
Pracowniczych za zainteresowanego, a nie tylko różnica składek wyliczonych od
podstawy wymiaru ustalonej z uwzględnieniem bonów towarowych i bez owych
bonów. Prawidłowe określenie podstawy wymiaru składek służy wszak właściwemu
ustaleniu wysokości samych składek, jakie powinien uiścić płatnik. Jest zatem
elementem stanu faktycznego w sprawie o realizację przez pracodawcę obowiązku
opłacania za pracowników składek na wspomniane ubezpieczenia i fundusze.
Wartość przedmiotu sporu stanowi więc różnica pomiędzy żądaną w zaskarżonej
5
decyzji wysokością składek obliczoną przez organ rentowy od podstawy wymiaru
uwzględniającej sporny składnik przychodu, a wysokością składek ustaloną od
podstawy wymiaru, jaka w ocenie odwołującego się powinna być przyjęta do tych
obliczeń, czyli podstawy określonej z pominięciem wspomnianych
okolicznościowych upominków. W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych
różnica pomiędzy dochodzonymi za dany okres i rzeczywiście zrealizowanymi
należnościami lub świadczeniami wyznacza wartość przedmiotu sporu, która z kolei
determinuje wartość przedmiotu zaskarżenia apelacyjnego i kasacyjnego
(postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 21 kwietnia 2005 r., I UZ 76/04, OSNP
2006, nr 3-4, poz. 66, z dnia 18 stycznia 2006 r., II UZ 74/05, OSNP 2007, nr 7-8,
poz. 116, z dnia 15 listopada 2007 r., I UZ 30/07, OSNP 2009, nr 1-2, poz. 29, z
dnia 8 stycznia 2008 r., II UZ 41/07, LEX nr 442858, z dnia 6 maja 2008 r., I PZ
6/08, OSNP 2009, nr 17-18, poz. 232 i z dnia 24 czerwca 2009 r., II UZ 19/09, LEX
nr 519958). Jeśli wartość ta nie osiąga 10.000 złotych, skarga kasacyjna podlega
odrzuceniu stosownie do art. 3986
§ 2 k. p. c. w związku z art. 398² § 1 k.p.c.
Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy z mocy art. 394¹ § 3 k.p.c. w
związku z art. 398¹4
k.p.c. orzekł jak w sentencji postanowienia.