Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III SPP 234/14
POSTANOWIENIE
Dnia 20 stycznia 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Józef Iwulski (przewodniczący)
SSN Dawid Miąsik (sprawozdawca)
SSN Romualda Spyt
w sprawie ze skargi D. J.
na przewlekłość postępowania Sądu Apelacyjnego w […] w sprawach [..]
z udziałem Skarbu Państwa - Prezesa Sądu Apelacyjnego w […]
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 20 stycznia 2015 r.,
1. odrzuca skargę w zakresie dotyczącym sprawy o rozwód o
sygnaturze […],
2. oddala skargę w zakresie dotyczącym sprawy o wznowienie
postępowania o sygnaturze […].
UZASADNIENIE
D. J. (skarżący), reprezentowany przez adwokata, wniósł 13 października
2014 r. na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na
naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu
przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i
postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz.U. Nr 179, poz. 1843, ze
zm.) skargę na przewlekłość postępowania w sprawie o rozwód […] oraz w sprawie
ze skargi o wznowienie postępowania […]. Skarżący wniósł o stwierdzenie
przewlekłości tych postępowań oraz o zalecenie sądowi rozpoznającemu sprawę
podjęcia w wyznaczonym terminie odpowiednich czynności (bezzwłoczne
2
dostarczenie odpisu wyroku z 4 czerwca 2014 r. wraz z uzasadnieniem;
bezzwłoczne wykonanie przez Sąd drugiej instancji wszystkich przewidzianych
prawem czynności umożliwiających merytoryczne rozpoznanie skargi w sprawie
[…]; zobowiązanie Prezesa Sądu Apelacyjnego w […] do osobistego pisemnego
uzasadnienia przyczyn przekazania skarżącemu niezgodnej z prawda informacji o
przesłaniu odpisu wyroku z uzasadnieniem; zobowiązanie Prezesa Sądu do objęcia
osobistym nadzorem spraw o sygnaturze […] oraz ewentualnej nowej sprawy
wynikającej z pozytywnego rozpoznania skargi o wznowienie), zasądzenie od
Skarbu Państwa na rzecz skarżącego kwoty 2.000 zł oraz kosztów postępowania i
zwrot uiszczonej opłaty stałej od skargi w wysokości 100 zł. W przypadku uznania,
że niedopuszczalne jest wniesienie jednej skargi na przewlekłość w dwóch
nierozerwalnie powiązanych ze sobą sprawach, skarżący wniósł o uznanie
wniesionej skargi jako skargi na przewlekłość postępowania w sprawie o
wznowienie postępowania.
Uzasadniając zarzut przewlekłości postępowania w sprawie […] pełnomocnik
skarżącego wskazał, że przewlekłości tej upatruje w terminie sporządzenia
uzasadnienia wyroku oraz niedoręczeniu odpisu wyroku wraz z uzasadnieniem.
Uzasadnienie wyroku z 4 czerwca 2014 r. zostało sporządzone 18 sierpnia 2014 r. i
do chwili wniesienia skargi nie zostało doręczone skarżącemu. Natomiast
przewlekłości postępowania w sprawie ze skargi o wznowienie postępowania
skarżący upatruje w bezpodstawnym wezwaniu go do uzupełnienia braków
formalnych i fiskalnych skargi na podstawie zarządzenia z 29 lipca 2014 r.
Zarządzenie to wydał sędzia będący referentem w sprawie rozwodowej. Ten sam
sędzia wydał 18 czerwca 2014 r. zarządzenie o wpisaniu sprawy do repertorium,
nie dostrzegając wówczas żadnych braków skargi. Skarżący ponadto podnosi, że
23 września 2014 r. w sprawie ze skargi wyznaczono sędziego referenta oraz
wyznaczono datę posiedzenia niejawnego. Z powyższego skarżący wyprowadza
wniosek, że wstępne rozpoznanie skargi nastąpi dopiero po 4 miesiącach od jej
wniesienia, co jest terminem przesadnie długim, jak na rozpoznanie prostej w
istocie sprawy, w której do nieprawidłowości doszło w wyniku błędów Sądu. Dlatego,
zdaniem pełnomocnika skarżącego, w sprawie nastąpiły co najmniej dwa trwające
dłużej niż miesiąc okresy bezczynności Sądu: między złożeniem skargi o
3
wznowienie postępowania 18 czerwca a zarządzeniem o wezwaniu do uzupełnienia
braków z 28 lipca 2014 r. oraz między uzupełnieniem braków formalnych skargi 11
sierpnia 2014 r. a wyznaczeniem sędziego referenta oraz terminu posiedzenia
niejawnego 18 września 2014 r.
W odpowiedzi na skargę Prezes Sądu Apelacyjnego w […] wniósł o
odrzucenie skargi na przewlekłość postępowania w sprawie […], ponieważ skarga
dotycząca przewlekłości postępowania w tej sprawie została wniesiona po wydaniu
w tej sprawie w dniu 4 czerwca 2014 r. prawomocnego wyroku. Prezes Sądu
Apelacyjnego wniósł także o oddalenie skargi w zakresie dotyczącym
postępowania ze skargi o wznowienie postępowania, gdyż uwzględniając termin
wniesienia skargi (18 czerwca 2014 r.), termin jej rozpoznania na posiedzeniu
niejawnym (23 października 2014 r.), znaczne obciążenie wydziału wpływem oraz
okres urlopowy nie można uznać, że sprawa nie została rozpatrzona bez
nieuzasadnionej zwłoki.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skargę na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy bez
nieuzasadnionej zwłoki należało odrzucić w części dotyczącej sprawy rozwodowej
oraz oddalić w części dotyczącej sprawy o wznowienie postępowania w sprawie
rozwodowej.
Zgodnie z art. 2 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie
prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym
prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez
nieuzasadnionej zwłoki (Dz.U. Nr 179, poz. 1843 ze zm., dalej jako ustawa) strona
może wnieść skargę o stwierdzenie, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy,
nastąpiło naruszenie jej prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki,
jeżeli postępowanie w sprawie trwa dłużej, niż to konieczne dla wyjaśnienia tych
okoliczności faktycznych i prawnych, które są istotne dla rozstrzygnięcia sprawy
(ust. 1), przy czym dla stwierdzenia, czy w sprawie doszło do przewlekłości
postępowania, należy w szczególności ocenić terminowość i prawidłowość
czynności podjętych przez sąd w celu wydania w sprawie rozstrzygnięcia co do
4
istoty (ust. 2). Z przepisu tego wynika, że celem skargi jest przeciwdziałanie
trwającej przewlekłości, zaś jej funkcją przede wszystkim wymuszenie nadania
sprawie odpowiedniego, sprawnego biegu procesowego (postanowienie Sądu
Najwyższego z 12 czerwca 2012 r., III SPP 21/12 i powołane tam orzecznictwo).
Służy temu zarówno samo stwierdzenie wystąpienia przewlekłości w postępowaniu
(art. 12 ust. 2 ustawy), jak i możliwość zalecenia podjęcia przez sąd rozpoznający
sprawę co do istoty odpowiednich czynności w wyznaczonym terminie (art. 12 ust.
3 ustawy).
Wskazywany cel ustawy nie może zostać zrealizowany w sytuacji, kiedy
postępowanie zostało prawomocnie zakończone. Pod pojęciem „rozstrzygnięcia
sprawy” w rozumieniu art. 2 ustawy należy rozumieć jej prawomocne zakończenie,
ponieważ przedmiotem postępowania wywołanego skargą na przewlekłość jest
badanie, czy doszło do naruszenia przysługującego skarżącemu prawa do sądu
przez przewlekłe prowadzenie postępowania w sprawie od chwili jego wszczęcia do
prawomocnego zakończenia. Dlatego art. 5 ust. 1 ustawy przewiduje, że skargę
wnosi się w toku postępowania w sprawie. Stąd wniesienie skargi powinno nastąpić
w toku postępowania, po zaistnieniu stanu, który w ocenie skarżącego uzasadnia
podniesione w niej zarzuty, nie później jednak niż do czasu prawomocnego
zakończenia postępowania (uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z
28 marca 2013 r., III SPZP 1/13, OSNP 2013 nr 23-24, poz. 292; postanowienia
Sądu Najwyższego z 12 sierpnia 2014 r., III SPP 159/14; z 10 czerwca 2014 r.,
III SPP 110/14). Czynności takie jak sporządzenie uzasadnienia i doręczenie
odpisu wyroku Sądu drugiej instancji wraz z uzasadnieniem są czynnościami
podejmowanymi po prawomocnym zakończeniu postępowania w sprawie. Dlatego
skarga, w której zarzuca się zwłokę w sporządzeniu uzasadnienia lub w doręczeniu
wyroku sądu drugiej instancji wraz z uzasadnieniem, jest niedopuszczalna
(postanowienie Sądu Najwyższego z 24 września 2014 r., III SPP 205/14).
Argumentacja pełnomocnika skarżącego w zakresie dopuszczalności
wniesienia w niniejszej sprawie skargi na przewlekłość obejmującej swym
zakresem zakończone już prawomocnie postępowanie w sprawie rozwodowej
opiera się na poglądach wyrażanych w orzecznictwie Sądu Najwyższego oraz
piśmiennictwie na temat relacji zachodzących między postępowaniem ze skargi o
5
wznowienie postępowania a postępowaniem wznawianym. Wznowienie
postępowania zmierza do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy, która
już została prawomocnie osądzona. Postępowanie to inicjuje wniesienie skargi,
traktowanej jako szczególnego rodzaju pozew, który od strony funkcjonalnej jest
nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia. Dlatego postępowanie ze skargi nie jest
pod względem podmiotowym i przedmiotowym nową sprawą, ale dalszym ciągiem
rozpoznawania sprawy prawomocnie rozstrzygniętej. Powyższy pogląd prawny
dotyczy jednak tylko relacji między postępowaniem wznowieniowym a
postępowaniem wznawianym w zakresie przedmiotu obu postępowań i jego stron
oraz odnosi się do merytorycznego etapu rozpoznania skargi o wznowienie
postępowania, na którym to etapie sprawa jest rozstrzygana ponownie. Pogląd ten
nie przekłada się na postępowanie ze skargi na przewlekłość postępowania,
ponieważ inny jest przedmiot i funkcje tego postępowania. Podczas gdy wstępnym
warunkiem dopuszczalności skutecznego wniesienia skargi o wznowienie
postępowania jest prawomocne rozstrzygnięcie sprawy, z utrwalonego
orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika, że warunkiem dopuszczalności
skutecznego wniesienia skargi na przewlekłość postępowania jest wniesienie jej
przed wydaniem takiego rozstrzygnięcia. Skoro skarga na przewlekłość
postępowania ma przede wszystkim za zadanie eliminowanie i zapobieganie
przewlekłości przez dyscyplinowanie Sądu do podejmowania terminowych i
właściwych czynności prowadzących do rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie,
skarga na przewlekłość postępowania wniesiona już po jego prawomocnym
zakończeniu nie może odnieść tego skutku. Dotyczy to także zarzutów dotyczących
działania Sądu w sprawie zakończonej prawomocnym wyrokiem, do wzruszenia
którego zmierza skarżący występując ze skargą o wznowienie postępowania, przy
rozpoznawaniu której to skargi doszło - zdaniem skarżącego - do przewlekłości
postępowania.
W konsekwencji skarga na przewlekłość postępowania w sprawie […], jako
wniesiona po uprawomocnieniu się wyroku sądu drugiej instancji, jest
niedopuszczalna i podlega odrzuceniu z mocy art. 370 k.p.c. w związku z art. 397 §
2 k.p.c. oraz art. 8 ust. 2 ustawy (zob. postanowienia Sądu Najwyższego z 16
marca 2009 r., III SPP 3/09, OSNP 2010 nr 17-18, poz. 225; z 5 sierpnia 2011 r.,
6
III SPP 18/11; z 12 czerwca 2012 r., III SPP 21/12; z 12 sierpnia 2014 r.,
III SPP 159/14).
Natomiast skargę na przewlekłość postępowania w sprawie […] należało
oddalić, ponieważ nie stwierdzono by doszło do naruszenia prawa skarżącego do
rozpoznania bez nieuzasadnionej zwłoki sprawy ze skargi o wznowienie
postępowania.
Zarzucając przewlekłość w postępowaniu ze skargi o wznowienie
postępowania skarżący podnosi, że w sprawie nastąpiły co najmniej dwa
nieuzasadnione, ponad miesięczne okresy bezczynności Sądu: 1) między
złożeniem skargi w dniu 18 czerwca 2014 r. a zarządzeniem wzywającym do
uzupełnienia braków z dnia 28 lipca 2014 r. oraz 2) między uzupełnieniem braków
formalnych skargi w dniu 11 sierpnia 2014 r. a wyznaczeniem sędziego referenta w
dniu 18 września 2014 r. Zdaniem skarżącego przewlekłość w postępowaniu
wznowieniowym jest skutkiem wezwania go do uzupełnienia braków formalnych i
fiskalnych skargi zarządzeniem z 28 lipca 2014 r. Zarządzenie to wydał ten sam
sędzia, który wydał w dniu 18 czerwca 2014 r. zarządzenie o wpisaniu sprawy do
repertorium, nie dostrzegając wówczas braków formalnych skargi o wznowienie.
Tymczasem skarga przysługuje na przewlekłość w ujęciu globalnym. O
przewlekłości postępowania decyduje czas trwania całości postępowania, a nie
tylko sama terminowość podejmowania przez sąd poszczególnych czynności, w
szczególności jeżeli nie wpływają one na wydłużenie postępowania (postanowienia
Sądu Najwyższego z 9 września 2011 r., III SPP 27/11; z 22 listopada 2010 r.,
III SPP 22/10; z 9 lipca 2009 r., III SPP 14/09). W orzecznictwie Sądu Najwyższego
przyjęto, że skarga na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w
postępowaniu apelacyjnym bez nieuzasadnionej zwłoki jest nieuzasadniona, jeżeli
w dniu jej sporządzenia upłynęło niewiele ponad 4 miesiące od wniesienia apelacji
(postanowienie Sądu Najwyższego z 14 lutego 2006 r., III SPP 7/06, OSNP 2007 nr
5-6, poz. 88). Przenosząc powyższe zapatrywania na okoliczności faktyczne
niniejszej sprawy należy uznać, że okres 4 miesięcy między wniesieniem skargi a
jej rozpoznaniem na posiedzeniu niejawnym nie jest okresem na tyle długim, by
uzasadnione było stwierdzenie przewlekłości postępowania.
7
Niezależnie od powyższego, odnosząc się do kwestionowanej przez
skarżącego prawidłowości czynności podjętych przez Sąd Apelacyjny, należy
podkreślić, że rozpoznając skargę na przewlekłość w postępowaniu ze skargi o
wznowienie postępowania bada się wyłącznie te czynności, które są istotne dla
rozstrzygnięcia wniosku skarżącego o wznowienie postępowania (postanowienia
Sądu Najwyższego z 22 grudnia 2004 r., III SPP 64/04; z 11 grudnia 2013 r., III
SPP 252/13). Zarzucając przewlekłość skarżący kwestionuje prawidłowość
wezwania do uzupełnienia następujących braków formalnych skargi: 1)
uzupełnienia brakującej opłaty; 2) wskazania zakresu zaskarżenia; 3) wskazania
wartości przedmiotu sporu. Tymczasem wezwanie do uzupełnienia brakującej
opłaty było prawidłowe, zatem nie można uznać wezwania do uzupełnienia braków
formalnych skargi za czynność wadliwą, prowadzącą do przedłużenia terminu
rozpoznania sprawy. Zgodnie z art. 23 pkt 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o
kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz.U. z 2014 r., poz. 1025), na który
to przepis powołuje się skarżący, opłatę stałą w kwocie 40 złotych pobiera się od
skargi o wznowienie postępowania ale tylko w sprawie, w której postępowanie
nieprocesowe zostało wszczęte z urzędu. Jak wyjaśniono to w postanowieniu Sądu
Najwyższego z 8 grudnia 2006 r., V CZ 98/06 przepis art. 23 pkt 2 ustawy o
kosztach sądowych nie normuje wysokości opłaty stałej od wszystkich
wymienionych w nim pism, lecz jedynie od pism wnoszonych w sprawach, w
których postępowanie nieprocesowe zostało wszczęte z urzędu. W ocenie Sądu
Najwyższego nie ulega wątpliwości, że skarga o wznowienie postępowania nie
została wniesiona w sprawie objętej zakresem normowania art. 23 pkt 2 ustawy o
kosztach sądowych. Zgodnie z art. 26 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych,
zamieszczonym w rozdziale 1 Działu 3 tej ustawy „Wysokość opłat w procesie” od
pozwu o rozwód pobiera się opłatę stałą w wysokości 600 zł. Stosownie zaś do art.
18 ust. 2 ustawy o kosztach sądowych przepisy ustawy przewidujące pobranie
opłaty od pozwu stosuje się również do opłaty od skargi o wznowienie
postępowania. Nie można zatem stwierdzić, że wzywając skarżącego do
uzupełnienia braków formalnych skargi pod rygorem zwrotu na podstawie
zarządzenia z 28 lipca 2014 r., Sąd Apelacyjny podjął wadliwą czynność, która
doprowadziła do nieuzasadnionego przedłużenia postępowania, opóźniając
8
merytoryczne rozpoznanie skargi o wznowienie postępowania. Powyższe czyni
zbędnym ocenę prawidłowości wezwania skarżącego do uzupełnienia braku
polegającego na nieokreśleniu wartości przedmiotu sporu oraz na niewskazaniu
zakresu zaskarżenia.
Nie można także przyjąć, że Sąd drugiej instancji dopuścił się przewlekłości
postępowania nie wzywając skarżącego do uzupełnienia braków formalnych skargi
niezwłocznie po wydaniu zarządzenia z 18 czerwca 2014 r. o wpisaniu sprawy do
repertorium. Zarządzenie Zastępcy Przewodniczącego I Wydziału Cywilnego z 18
czerwca 2014 r. o wpisaniu sprawy do repertorium […] dotyczy tylko założenia akt
dla sprawy ze skargi powoda. Ponadto, zarządzenie wzywające do usunięcia
braków zostało wydane 6 tygodni po założeniu akt sprawy co w żaden sposób nie
prowadziło do przedłużenia postępowania w sprawie.
Globalna ocena długości postępowania w sprawie […], uwzględniająca
ocenę terminowości i prawidłowości poszczególnych, wskazanych przez
skarżącego czynności Sądu drugiej instancji w sprawie ze skargi o wznowienie
postępowania, nie uprawniają do stwierdzenia, że doszło do naruszenia prawa
skarżącego do rozpoznania bez nieuzasadnionej zwłoki jego sprawy o wznowienie
postępowania. Oceny tej nie zmienia okoliczność, iż skarżący wniósł skargę o
wznowienie postępowania w sprawie rozwodowej. Sprawy rodzinne należą
niewątpliwie do spraw mających istotne znaczenie dla osoby skarżącej się na
naruszenie jej prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, niemniej
okres czterech miesięcy między wniesieniem skargi a jej wstępnym rozpoznaniem,
w sytuacji gdy konieczne było uzupełnienie braków formalnych skargi, a jako
podstawę wznowienia wskazano art. 401 pkt 1 k.p.c., mieści się w standardzie
rozpoznawania spraw bez nieuzasadnionej zwłoki.
Mając powyższe na względzie Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji,
zgodnie z art. 12 ust. 1 ustawy.