Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UZ 72/14
POSTANOWIENIE
Dnia 12 marca 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Zbigniew Korzeniowski (przewodniczący)
SSN Romualda Spyt
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku A. R.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w E.
z udziałem zainteresowanych Ł. K., M. S., M. G. i Wojewódzkiego Szpitala
Zespolonego
o wznowienie postępowania,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 12 marca 2015 r.,
zażalenia wnioskodawczyni na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 17 kwietnia 2014 r.,
oddala zażalenie.
UZASADNIENIE
Postanowieniem z dnia 17 kwietnia 2014 r. Sąd Apelacyjny, działając na
podstawie art. 410 § 1 k.p.c., odrzucił skargę A. R. o wznowienie postępowania
zakończonego prawomocnym wyrokiem tego Sądu z dnia 17 października 2012 r.,
… 1175/12.
W skardze przytoczone zostały, jako jej podstawy, art. 401 pkt 2 i art. 403 §
2 k.p.c. Skarżąca wskazała na odmienne rozstrzygnięcie w analogicznej sprawie
zakończonej wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 23 lipca 2013 r., … 2139/12 -
jako na nowe okoliczności faktyczne i dowodowe, mające wpływ na wynik sprawy,
2
jakich nie mogła powołać w poprzednim postępowaniu, w którym - wskutek
naruszenia przepisów prawa - była pozbawiona możliwości działania.
Sąd Apelacyjny uznał, że skarżąca nie wskazała przepisów, których
naruszenie miałoby być skutkiem pozbawienia jej możliwości działania. Nie może w
tym wypadku chodzić o podnoszoną odmienność rozstrzygnięć w analogicznych
sprawach, gdyż podstawą skargi o wznowienie postępowania wskazaną w art. 401
pkt 2 k.p.c. są tylko okoliczności zaistniałe w toku postępowania objętego skargą.
Wydanie odmiennego wyroku w analogicznej sprawie po zakończeniu tego
postępowania z istoty nie świadczy o pozbawieniu strony możliwości działania na
skutek naruszenia przepisów prawa. Odmienne orzeczenie w innej analogicznej
sprawie nie może tym samym prowadzić do wzruszenia wcześniej zapadłego
orzeczenia. Nie można również uznać odmiennego wyroku zapadłego w
analogicznej sprawie za podstawę z art. 403 § 2 k.p.c., tj. za nowe okoliczności
faktyczne i dowodowe, które mają wpływ na wynik sprawy, a z których strona nie
mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu. Stosownie do art. 178 ust. 1
Konstytucji RP, sędziom gwarantowana jest niezawisłość, polegająca również na
tym, że rozstrzygając sprawę mają obowiązek dokonania samodzielnych ustaleń
oraz ich oceny prawnej, a związanie innym wyrokiem cywilnym dotyczy tylko
wyroku mającego powagę rzeczy osądzonej między tymi samymi stronami i tylko
co do tego, co w związku z podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia
(art. 366 k.p.c.). Oznacza to, że rozstrzygając sprawę tego samego podmiotu na
skutek odwołania od innej decyzji sąd nie jest związany wcześniejszym wyrokiem
sądu wydanym w sprawie podobnej lub nawet tożsamej rodzajowo.
W zażaleniu na powyższe postanowienie skarżąca wniosła o jego uchylenie
w całości oraz ponowiła twierdzenia o istnieniu podstaw wznowienia postępowania,
o których mowa w art. 401 pkt 2 k.p.c., przez pozbawienie jej możliwości działania
wskutek naruszenia przepisów prawa (art. 109 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o
świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, jednolity
tekst: Dz.U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 ze zm., dalej jako ustawa o świadczeniach
opieki zdrowotnej) oraz art. 403 § 2 k.p.c., przez wykrycie okoliczności faktycznych i
dowodowych, które mają wpływ na wynik sprawy, a z których nie mogła skorzystać
w poprzednim postępowaniu. Jako dowód na wykrycie takich okoliczności skarżąca
3
wskazała wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 23 lipca 2013 r., … 2139/12, w którym
Sąd ten powołał się na art. 109 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej.
Skarżąca zaprezentowała stanowisko, że sądy powszechne nie powinny
rozpatrywać jej sprawy, lecz skierować ją według właściwości do Narodowego
Funduszu Zdrowia. Podniosła, że zaskarżony wyrok został wydany z
uwzględnieniem poglądu Sądu Najwyższego wyrażonego w uchwale z dnia 9
września 2009 r., II UZP 6/09, która nie może być traktowana jak precedens,
zwłaszcza że „jest niemożliwa do wykonania”. Według skarżącej, potwierdził to Sąd
Najwyższy w wyroku z dnia 18 października 2011 r., III UK 22/11, „gdzie starał się
znaleźć obowiązujący przepis prawny, na podstawie którego pracodawca mógłby
połączyć wynagrodzenie pracownika z umowy o pracę z wynagrodzeniem z umowy
cywilnoprawnej zawartej przez pracownika z osobą trzecią i nie znalazł takiego
przepisu”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Zażalenie jest bezzasadne.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego podkreśla się, że skarga o wznowienie
postępowania ma charakter nadzwyczajnego środka prawnego. Przepisy ją
wprowadzające, zmierzając do wzruszenia prawomocnego orzeczenia poza tokiem
instancji i zastąpienia wydanego orzeczenia nowym, muszą być wykładane ściśle, a
wskazane przez stronę podstawy poddane restrykcyjnej ocenie (por. postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 9 sierpnia 2005 r., IV CK 57/05, LEX nr 604050).
Zgodnie z art. 410 k.p.c., sąd odrzuca skargę wniesioną po upływie przepisanego
terminu, niedopuszczalną lub nieopartą na ustawowej podstawie. Ugruntowany jest
pogląd, że przesłanka do odrzucenia skargi o wznowienie postępowania zachodzi
nie tylko wtedy, gdy powołana w niej podstawa wznowienia została sformułowana w
sposób nieodpowiadający ustawie, ale także wówczas, gdy wskazane w skardze
okoliczności wprawdzie dałyby się podciągnąć pod przewidzianą w ustawie
podstawę wznowienia, lecz jednak w rzeczywistości podstawa ta nie występuje
(por. np. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 14 grudnia 2006 r., I CZ 103/06,
4
LEX nr 610070; z dnia 5 listopada 2010 r., I CZ 107/10, LEX nr 1391112; z dnia 25
maja 2012 r., I CZ 35/12, LEX nr 1214537).
Zgodnie z art. 401 pkt 2 k.p.c. można żądać wznowienia postępowania z
powodu nieważności, jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej albo
nie była należycie reprezentowana bądź jeżeli wskutek naruszenia przepisów
prawa była pozbawiona możności działania; nie można jednak żądać wznowienia,
jeżeli przed uprawomocnieniem się wyroku niemożność działania ustała lub brak
reprezentacji był podniesiony w drodze zarzutu albo strona potwierdziła dokonane
czynności procesowe. W myśl art. 403 § 2 k.p.c. można również żądać wznowienia
w razie późniejszego wykrycia prawomocnego wyroku, dotyczącego tego samego
stosunku prawnego, albo wykrycia takich okoliczności faktycznych lub środków
dowodowych, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, a z których strona nie
mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu.
W zakresie przesłanki wznowienia określonej w art. 401 pkt 2 k.p.c. skarżąca
powołuje się na pozbawienie jej możności działania na skutek rozpoznania przez
sądy powszechne - z naruszeniem przepisów o właściwości - sprawy, w której
droga sądowa była niedopuszczalna, zaś w zakresie przesłanki, o której stanowi
art. 403 § 2 k.p.c. wskazuje na wykrycie przez nią „okoliczności faktycznych i
dowodowych” w zakresie braku kompetencji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych do
wydania decyzji, o których to okolicznościach dowiedziała się z prawomocnego
wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 23 lipca 2013 r., … 2139/12.
W judykaturze Sądu Najwyższego przyjmuje się, że w rozumieniu art. 401
pkt 2 k.p.c. strona zostaje pozbawiona możliwości działania tylko wtedy, gdy
doszło do pozbawienia jej możliwości obrony, a więc gdy znalazła się w takiej
sytuacji, gdy nie tylko ograniczono lub utrudniono jej przedstawienie i popieranie
swojego stanowiska w toczącym się postępowaniu, ale także gdy było to wynikiem
naruszenia przepisów prawa procesowego przez sąd lub inną stronę (por. np.
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2014 r., IV CZ 112/13, LEX nr
1433607 i powołane w nim orzecznictwo). Z kolei nowe fakty i dowody w
rozumieniu art. 403 § 2 k.p.c. nie mogą odnosić się do norm prawnych i ich
interpretacji (por. np. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 7 lipca 2005 r.,
5
IV CO 6/05, LEX nr 155376; z dnia 4 stycznia 2007 r., V CZ 109/06, LEX nr
1050554; z dnia 29 stycznia 2008 r., IV CZ 2/08, LEX nr 1396457).
Skarżąca w istocie odwołuje się do przesłanki nieważności postępowania, o
której stanowi art. 379 pkt 1 k.p.c. Uchodzi jednak jej uwadze, że wymienione w art.
401 k.p.c. przyczyny nieważności postępowania, które mogą być podstawą jego
wznowienia są węższe niż przyczyny nieważności określone w art. 379 k.p.c., gdyż
dotyczą wyłącznie udziału niewłaściwych osób w składzie sądu oraz gwarancji
właściwego działania stron w procesie i nie obejmują niedopuszczalności drogi
sądowej. Tego rodzaju zawężenie dopuszczalnych podstaw wznowienia
postępowania w porównaniu z regulacją z art. 379 usprawiedliwia charakter
wznowienia postępowania jako nadzwyczajnego środka zaskarżenia, w którym
możliwość uwzględnienia nieważności postępowania w mniejszym zakresie niż w
ramach środków odwoławczych i środków zaskarżenia jest podyktowana potrzebą
ochrony prawomocnego orzeczenia sądowego, a wznowienie jest traktowane jako
środek o charakterze wyjątkowym. Skarżąca pomija również że w orzecznictwie
Sądu Najwyższego przyjmuje się, że po pierwsze - ubezpieczenie zdrowotne ma
charakter ubezpieczenia społecznego, mimo jego odrębności organizacyjnej,
uzasadnionej odmiennością przedmiotu ochrony (por. uzasadnienie uchwały składu
siedmiu sędziów z dnia 24 stycznia 2007 r., III UZP 4/06, OSNP 2007 nr 15-16,
poz. 226); po drugie - w rozumieniu art. 32 ustawy systemowej, przepisy o poborze
składek na ubezpieczenia społeczne dotyczą przede wszystkim określenia
podmiotu zobowiązanego do ich zapłacenia, a więc ich płatnika (por. uzasadnienie
uchwały z dnia 4 czerwca 2008 r., II UZP 3/08, OSNP 2009 nr 11-12, poz. 148); po
trzecie - objęcie ubezpieczeniem zdrowotnym, jeżeli następuje z mocy ustawy, a
nie na wniosek, nie wymaga decyzji Narodowego Funduszu Zdrowia (art. 109 ust. 1
i 2 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej), a w konsekwencji istnieje
właściwość Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w zakresie ubezpieczenia
zdrowotnego co do poboru składek (art. 83 ustawy systemowej) i w tym
przedmiocie jego decyzje podlegają kontroli przez sąd pracy i ubezpieczeń
społecznych (por. wyroki z dnia 29 stycznia 2014 r., II UK 257/13, LEX nr 1438803
oraz z dnia 10 czerwca 2014 r., II UK 464/13, LEX nr 1483952).
6
W uzasadnieniu zażalenia brak jest argumentów wskazujących na istnienie
podstaw wznowienia postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu
Apelacyjnego z dnia 17 października 2012 r., … 1175/12. Podnoszone przez
skarżącą okoliczności są oderwane od hipotez art. 401 § 1 pkt 2 oraz art. 403 § 2
k.p.c., a - jak wyżej wskazano - sformułowanie podstawy wznowienia w sposób
odpowiadający art. 401 pkt 2 i art. 403 § 2 k.p.c. nie oznacza, że skarga opiera się
na ustawowej podstawie, jeżeli już z samego jej uzasadnienia wynika, iż
podnoszona podstawa nie zachodzi. Należy zaaprobować stanowisko Sądu
Apelacyjnego wyrażone w zaskarżonym postanowieniu co do tego, że wydanie
odmiennego wyroku w analogicznej sprawie z istoty nie może zostać uznane za
świadczące o pozbawieniu strony możliwości działania na skutek naruszenia
przepisów prawa, a jednocześnie takie odmienne orzeczenie, choć wydane w
podobnej sprawie, nie stanowi nowej okoliczności faktycznej lub dowodu, mających
wpływ na wynik tamtej sprawy, z których strona nie mogła skorzystać w poprzednim
postępowaniu. W konsekwencji, jakkolwiek skarżąca formalnie powołała ustawową
podstawę wznowienia, to w rzeczywistości podstawa ta - także w świetle samego
uzasadnienia skargi - nie występuje.
Z tych względów zażalenie podlega oddaleniu na podstawie art. 39814
w
związku z art. 3941
§ 3 k.p.c.