Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 24 marca 2016 r.

Sąd Okręgowy w Białymstoku II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 24 marca 2016 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z wniosku J. S.

z udziałem I. S.

o podział majątku wspólnego

na skutek apelacji wnioskodawcy

od postanowienia wstępnego Sądu Rejonowego w Bielsku Podlaskim

z dnia 19 listopada 2015 r. sygn. akt I Ns 453/13

postanawia:

oddalić apelację.

UZASADNIENIE

Postanowieniem wstępnym z dnia 19 listopada 2015 roku Sąd Rejonowy w Bielsku Podlaskim ustalił, że prawo własności nieruchomości rolnych położonych w R. oznaczonych numerami geodezyjnymi (...) o powierzchni 0,59 ha, (...) o powierzchni 5,24 ha zabudowanej domem mieszkalnym i budynkami gospodarczymi, (...) o powierzchni 1,01 ha, (...) o powierzchni 0,46 ha, (...) o powierzchni 0,27 ha wchodzi w skład majątku wspólnego J. S. i I. S..

W uzasadnieniu Sąd Rejonowy wskazał, że wnioskodawca J. S. i uczestniczka postępowania I. S. zawarli związek małżeński w dniu (...)i z tym dniem powstała między nimi wspólność majątkowa, która trwała do dnia 25 listopada 2011 roku, kiedy uprawomocnił się wyrok Sądu Okręgowego w Białymstoku z dnia 30 maja 2011 rok orzekający separację małżonków. Po zawarciu związku małżeńskiego zainteresowani zdecydowali, że będą pracować na gospodarstwie rolnym. W listopadzie (...) urodziła się pierwsza córka małżonków - J.. W dniu 14 grudnia 1979 roku w Urzędzie Gminy w H. przed Naczelnikiem Gminy M. S. i J. S. syn W. w obecności przejmującego gospodarstwo rolne - następcy J. S. syna J. zawarli umowę przekazania własności i posiadania gospodarstwa rolnego. Przekazujący wykazali, iż uzyskali wstępne stwierdzenie ZUS Oddział w B. w przedmiocie spełnienia warunków do przyznania renty inwalidzkiej na podstawie ustawy z dnia 27 października 1977 roku o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin. Pouczono ich, iż świadczenie z ubezpieczenia społecznego rolników przysługuje o ile wszystkie grunty wchodzące w skład gospodarstwa rolnego przekażą następcy. M. S. i J. S. przekazali następcy wszystkie posiadane przez nich nieruchomości rolne o uregulowanym stanie prawnym o powierzchni 7,514 ha łącznie z budynkami i przynależnościami, rezygnując z działki uprawowej o powierzchni 0,30 ha. Na ich rzecz zostało ustanowione prawo do bezpłatnego korzystania z jednego pokoju od strony południowo-zachodniej oraz wspólnego korzystania z kuchni. Rozporządzenie to nie zawiera jakiegokolwiek zastrzeżenia o przejściu nieruchomości do majątku osobistego wnioskodawcy. Relacje między przekazującymi a synem i synową były dobre, cieszyli się oni z przyjścia na świat córki zainteresowanych J.. Umowa z dnia 14 grudnia 1979 roku gwarantowała przekazującym świadczenia z ubezpieczenia społecznego i prawo do mieszkania, zaś wnioskodawcy i uczestniczce postępowania zapewniła warsztat pracy i źródło utrzymania dla założonej przez nich rodziny. Nieobecność I. S. przy zawarciu tej umowy wynikała jedynie ze sprawowania przez nią pieczy nad małoletnią córką zainteresowanych. W tym czasie, ale i później, do czasu wszczęcia niniejszego postępowania, nikt nie wskazywał, że nieruchomości objęte umową z dnia 14 grudnia 1979 roku weszły do majątku osobistego wnioskodawcy. W czasie gdy doszło do zawarcia umowy z dnia 14 grudnia 1979 roku I. S. pracowała w punkcie skupu mleka, zaś J. S. pracował w Spółdzielni (...) w H., a następnie w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w M., ale były to zajęcia uzupełniające w stosunku do głównego, jakim było prowadzenie gospodarstwa rolnego w R. na bazie gruntów przekazanych w 1979 roku i dokupionych przez zainteresowanych w późniejszym okresie. J. S. i I. S. uznali nieruchomość nr (...) za swoje centrum życiowe, a część siedliskową tej działki za zaplecze gospodarstwa. W późniejszym okresie wznieśli nowy dwukondygnacyjny dom, oborę, remontowali pozostałe obiekty w przekonaniu, że inwestują na swoim. Nabycie nieruchomości rolnych w dniach 21 listopada 1980 roku, 30 czerwca 1986 roku, 22 marca 2007 roku za każdym razem było obliczone na powiększenie wspólnego gospodarstwa rolnego. W latach 2000-2009, gdy wnioskodawca przebywał w celach zarobkowych w USA, uczestniczka postępowania dokładała starań w utrzymanie i powiększenie gospodarstwa rolnego, w tym czasie spoczywał na niej ciężar jego prowadzenia. Od momentu powrotu wnioskodawcy z USA postępował rozpad więzi emocjonalnych między małżonkami, a następnie także więzi ekonomicznych i J. S. zaczął podkreślać, że działki objęte umową z dnia 14 grudnia 1979 roku przynależą do jego majątku osobistego. Wcześniej nie czynił takich zastrzeżeń, także wówczas gdy przysyłał zarobione za granicą środki na budowę domu oraz budynków gospodarczych i ich remonty.

Sąd I instancji zaznaczył, że zgodnie z art. 43 ust. 1 ustawy z dnia 27 października 1977 roku o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin (Dz. U. z 1977 roku, Nr 32, poz. 140) gospodarstwo rolne mogło być przekazane tylko jednemu następcy, a jeżeli następca pozostawał w związku małżeńskim - także obojgu małżonkom. Przekazanie gospodarstwa rolnego następcy następowało w drodze umowy pisemnej sporządzonej przez naczelnika gminy. W ramach swobody umów możliwe było przeniesienie własności gospodarstwa rolnego odpłatnie, ale także umową darowizny, umową dożywocia oraz umową przekazania gospodarstwa następcy, będącą samodzielną umową prawa cywilnego.

Niezależnie od tego w umowie stanowiącej o nieodpłatnym przysporzeniu majątkowym przekazujący mogli zawrzeć dodatkową klauzulę - wzmiankę o włączeniu danego prawa do majątku osobistego małżonka. Z zebranych w sprawie dowodów wynika zaś, że zamiarem stron umowy z dnia 14 grudnia 1979 roku było nie włączenie nieruchomości objętych tą umową do majątku osobistego wnioskodawcy, ale do majątku wspólnego J. S. i I. S.. Nabycie nieruchomości objętych umową z dnia 14 grudnia 1979 roku nastąpiło w czasie istnienia między zainteresowanymi wspólności majątkowej (art. 31 § 1 k.r.io.), małżonkowie zgodnie zdecydowali, iż gospodarstwo rolne będzie ich warsztatem pracy, a dom na wsi centrum ich interesów życiowych. Przekazujący gospodarstwo rolne zakończyli swoją aktywność zawodową mając w perspektywie godziwe zabezpieczenie na starość i życie u boku syna i synowej, z którymi byli w dobrych relacjach, realizowali swoje nowe plany życiowe, choćby te związane z opieką nad wnuczką. Narodziny córki zainteresowanych - J. budująco wpłynęły na atmosferę w rodzinie. Zgodnie z utrwalonym szczególnie w rodzinach wiejskich zwyczajem uznano, że gospodarstwo (wobec narodzin wnuczki) pozostanie w rodzinie. W tych warunkach oczywistym jest, że nikt nie akcentował tego co odrębne, czy osobiste lecz to co wspólne, szczególnie że sprawy szły w pożądanym kierunku, atmosfera w rodzinie była dobra, była wola powiększenia gospodarstwa, oboje małżonkowie uczciwie i ciężko pracowali na roli. Oceniając zamiar stron i cel umowy nie sposób postrzegać zainteresowanych z perspektywy zdarzeń, który zburzyły ich związek zaistniałych 30 lat po przekazaniu gospodarstwa rolnego, lecz intencji, postaw prezentowanych w momencie, gdy doszło do rozporządzenia. W owym czasie nikt nie roztrząsał, czy I. S. będzie ,,łaskawie” traktowała swego męża, czy „dostanie dużo pieniędzy”, bo zainteresowani i rodzice wnioskodawcy nie mieli tego na uwadze. Nic nie wskazuje, że rozporządzenie nieruchomościami umową z dnia 14 grudnia 1979 roku łączono z równoczesnym albo przyszłym przeniesieniem praw do gospodarstwa rolnego przez rodziców I. S. (ostatecznie do tego rozporządzenia nie doszło i nie wiadomo czy było ono kiedykolwiek w sferze ich planów).

Sąd Rejonowy wskazał też, że w orzecznictwie sądów nie było jednolitego stanowiska co do przynależności do majątku wspólnego gospodarstwa rolnego przekazanego na podstawie ustawy z dnia 27 października 1977 roku o zaopatrzeniu emerytalnym oraz o innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin (Dz. U. z 1977 roku, Nr 32, poz. 140), ale ostatecznie ewoluowało ono w tym kierunku, że gospodarstwo rolne przekazane na podstawie ustawy z dnia 27 października 1977 roku o zaopatrzeniu emerytalnym oraz o innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin (Dz. U. z 1977 roku, Nr 32, poz. 140) następcy pozostającemu w ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej należy do majątku wspólnego, a kierunek ten został zaakceptowany także przez Sąd I instancji.

Powyższe postanowienie w całości zaskarżył apelacją wnioskodawca, zarzucając naruszenie:

1. przepisów prawa materialnego, a mianowicie art. 31 § 1 k.r.io. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie oraz art. 33 pkt 2 k.r.io. poprzez jego niezastosowanie i przyjęcie, że gospodarstwo rolne składające się z nieruchomości o numerach geodezyjnych (...) o łącznej powierzchni 7,57 ha przekazane nieodpłatnie J. S. w drodze umowy zawartej w dniu 14 grudnia 1979 roku przez wnioskodawcę z jego rodzicami J. S. i M. S. na podstawie przepisów ustawy z dnia 27 października 1977 roku o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin (Dz. U. z 1977 roku, Nr 32, poz. 140) weszło w skład majątku wspólnego, podczas gdy umowa o przekazaniu własności gospodarstwa rolnego następcy winna być traktowana jako darowizna w rozumieniu art. 33 pkt 2 k.r.io., której przedmiot z zasady zaliczany jest do majątku osobistego każdego z małżonków,

2. przepisów prawa materialnego, a mianowicie art. 43 ust. 1 oraz art. 75 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 27 października 1977 roku o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin (Dz. U. z 1977 roku, Nr 32, poz. 140) w zw. z art. 119 ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników (j.t. Dz. U. z 2015 roku, poz. 704) poprzez ich niezastosowanie i pominięcie, że umowa przekazania gospodarstwa rolnego następcy jest umową nieodpłatną, co nakazuje jej traktowanie jak umowę darowizny w świetle przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego regulujących wejście danego składnika majątkowego w skład określonej masy majątkowej, a ponadto w przypadku pozostawania następcy w związku małżeńskim gospodarstwo rolne mogło być przekazane tylko na rzecz samego następcy i tym samym wchodziło ono do jego majątku osobistego, bądź – jeśli przekazujący inaczej postanowił – na rzecz obojga małżonków i dopiero wówczas wchodziło ono w skład ich majątku wspólnego,

3. przepisów prawa materialnego, a mianowicie art. 33 pkt 3 k.r.io. poprzez jego błędną interpretację polegającą na:

a) przyjęciu, że wejście określonego składnika majątkowego do majątku osobistego przy umowie darowizny możliwe jest dopiero w sytuacji zawarcia w jej treści przez osoby dokonujące nieodpłatnego przysporzenia wyraźnego rozrządzenia o wejściu jego przedmiotu do majątku osobistego podmiotu uzyskującego korzyść majątkową,

a ponadto:

b) przyjęcie, iż przy darowiźnie o zakwalifikowaniu przedmiotu nieodpłatnego przysporzenia majątkowego do majątku osobistego lub majątku wspólnego podmiotu uzyskującego to przysporzenie i jego małżonka decydują uzgodnienia czynione przez samych małżonków, ich sytuacja zawodowa i życiowa oraz okoliczności zaistniałe po dacie przysporzenia,

podczas gdy zasadą jest, że przedmioty majątkowe nabyte przez jednego z małżonków w drodze darowizny należą do jego majątku osobistego bez konieczności zamieszczania jakichkolwiek dodatkowych zastrzeżeń w tym zakresie w treści umowy, wejście zaś przedmiotu nieodpłatnego przysporzenia do majątku wspólnego zależy wyłącznie od woli darczyńców dokonujących aktu szczodrobliwości,

4. przepisów prawa procesowego, mających istotny wpływ na treść orzeczenia, a mianowicie art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. polegające na:

- dokonaniu błędnej oceny zeznań świadka M. F. jako nieprzekonujących,

- dokonaniu błędnej oceny zeznań świadków J. J. (3), A. D., G. T. oraz zeznań J. S. i poczynienie nieprawidłowych ustaleń faktycznych, iż zamiarem rodziców J. S. nie było przekazanie gospodarstwa rolnego na rzecz wnioskodawcy do jego majątku osobistego.

W oparciu o te zarzuty wnioskodawca domagał się zmiany zaskarżonego postanowienia przez ustalenie, że prawo własności nieruchomości rolnych położonych w R. oznaczonych numerami geodezyjnymi (...) o powierzchni 0,59 ha, (...) o powierzchni 5,24 ha zabudowanej domem mieszkalnym i budynkami gospodarczymi, (...)o powierzchni 1,01 ha, (...) o powierzchni 0,46 ha, (...) o powierzchni 0,27 ha wchodzi w skład majątku osobistego J. S., a także zasądzenia od uczestniczki postępowania na jego rzecz kosztów postępowania odwoławczego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, ewentualnie uchylenia zaskarżonego postanowienia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Bielsku Podlaskim, z postawieniem temu Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach postępowania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Rozstrzygnięcie, czy gospodarstwo rolne obejmujące działki położone w R. oznaczone numerami geodezyjnymi (...) o powierzchni 0,59 ha, (...) o powierzchni 5,24 ha zabudowanej domem mieszkalnym i budynkami gospodarczymi, (...) o powierzchni 1,01 ha, (...) o powierzchni 0,46 ha, (...) o powierzchni 0,27 ha wchodzi do majątku wspólnego wnioskodawcy i uczestniczki postępowania, czy też do majątku osobistego wnioskodawcy, wymagało wyjaśnienia charakteru prawnego zawartej na podstawie ustawy z dnia 27 października 1977 roku o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin (Dz. U. z 1977 roku, Nr 32, poz. 140 – dalej: „ustawa z dnia 27 października 1977 roku o zaopatrzeniu emerytalnym”) w dniu 14 grudnia 1979 roku umowy przekazania tego gospodarstwa rolnego wnioskodawcy pozostającego w tym czasie w ustawowej wspólności majątkowej z uczestniczką postępowania, a mianowicie, czy umowa ta jest umową darowizny, czy też nie.

O przynależności gospodarstwa rolnego nabytego w trybie ustawy z dnia 27 października 1977 roku o zaopatrzeniu emerytalnym do majątku wspólnego lub do majątku osobistego jednego z małżonków decydują przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, przy czym wobec tego, że ustawowa wspólność majątkowa zainteresowanych ustała po dniu wejścia weszła w życie ustawy z dnia 17 czerwca 2004 roku o zmianie ustawy - Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2004 roku, Nr 162, poz. 1691), to o przynależności gospodarstwa rolnego nabytego przez wnioskodawcę umową z dnia 14 grudnia 1979 roku do majątku wspólnego zainteresowanych lub do majątku osobistego wnioskodawcy decydują przepisy art. 31 k.r.io. i art. 33 k.r.io. w ich obecnym brzmieniu. Według art. 31 § 1 k.r.io. majątek wspólny obejmuje przedmioty nabyte w czasie pozostawania małżonków we wspólności majątkowej bez względu na to, czy nabywcami byli oboje, czy jeden z nich. Z art. 33 pkt 2 k.r.io. wynika zaś, że nie należą do majątku wspólnego, ale do majątku osobistego małżonka przedmioty majątkowe nabyte przez darowiznę, chyba że darczyńca inaczej postanowił. Jeżeli zatem zawarta na podstawie ustawy z dnia 27 października 1977 roku o zaopatrzeniu emerytalnym umowa przekazania gospodarstwa rolnego przez rodziców wnioskodawcy na jego rzecz z dnia 14 grudnia 1979 roku jest umową darowizny, to przedmiot tej umowy wchodzi w skład majątku osobistego wnioskodawcy, chyba że rodzice wnioskodawcy inaczej postanowili, a jeżeli umowa ta nie jest umową darowizny, to jej przedmiot wchodzi do majątku wspólnego zainteresowanych.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego, a także w piśmiennictwie charakter prawny umowy przekazania gospodarstwa rolnego zawartej na podstawie ustawy z dnia 27 października 1977 roku o zaopatrzeniu emerytalnym, a także zastosowanie do jej skutków przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego zawierających uregulowania dotyczące składu majątku wspólnego małżonków, budziły kontrowersje. Według jednego poglądu, umowa przekazania gospodarstwa rolnego następcy jest unormowaną poza kodeksem cywilnym umową nazwaną o swoistym charakterze, ściśle określoną co do przedmiotu, podmiotów i formy, której celem nie jest obdarowanie następcy, lecz uzyskanie świadczenia od państwa. Ten charakter nie pozwala na stosowanie do niej, także w drodze analogii, w zakresie w jakim kolidowałoby to z istotą i celami przekazania gospodarstwa rolnego następcy, przepisów kodeksu cywilnego oraz kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, dotyczących darowizny. Przekazane na jej podstawie gospodarstwo rolne nie jest więc objęte wyłączeniem przewidzianym w art. 33 pkt 2 k.r.io. i wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków pozostających w ustroju wspólności majątkowej, zgodnie z zawartą w art. 31 § 1 k.r.io. regułą nabywania praw do tego majątku. Zgodnie z drugim poglądem, chodzi o umowę darowizny w rozumieniu art. 888 i nast. k.c, a uzyskanie świadczeń przez przekazującego pozostaje bez wpływu na jej charakter, gdyż nie następuje kosztem darczyńcy, lecz osoby trzeciej (państwa). Gospodarstwo rolne przekazane następcy, jako przedmiot wymieniony w art. 33 pkt 2 k.r.io., z mocy samego prawa wchodzi więc do jego majątku osobistego.

Rozstrzygając te rozbieżności Sąd Najwyższy w uchwale 7 sędziów z dnia 25 listopada 2005 roku (III CZP 59/05, LEX nr 159049), wskazał, że gospodarstwo rolne przekazane na podstawie ustawy z dnia 27 października 1977 roku o zaopatrzeniu emerytalnym następcy pozostającemu w ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej należy do majątku wspólnego. Porównując umowę darowizny i umowę przekazania gospodarstwa rolnego następcy, zawartą na podstawie art. 43 ust. 1 ustawy z dnia 27 października 1977 roku o zaopatrzeniu emerytalnym Sąd Najwyższy uznał, że jedyną cechą wspólną obu tych umów jest nieodpłatność świadczenia. Dla oceny charakteru prawnego umowy darowizny nie ma znaczenia zindywidualizowany motyw dokonanego nieodpłatnie przysporzenia. Ustawa z dnia 27 października 1977 roku o zaopatrzeniu emerytalnym uzależnia natomiast zawarcie umowy od spełnienia szeregu przesłanek, przy czym zasadniczy motyw, którym kieruje się przekazujący, nie sprowadza się do relacji między nim a następcą, lecz do podmiotu, który przyjął obowiązek spełnienia świadczeń ubezpieczeniowych. Rolnik przekazujący gospodarstwo rolne doznaje daleko idącego ograniczenia w wyborze następcy, co nie dotyczy darczyńcy. To stanowisko Sądu Najwyższego Sąd Okręgowy przyjmuje za własne.

Poglądu wyrażonego przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 25 listopada 2005 roku nie podważają późniejsze orzeczenia tego Sądu, wydane na kanwie ustawy z dnia 14 grudnia 1982 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin (j.t. Dz. U. z 1989 roku Nr 24, poz. 133 z późn. zm.), która w zakresie przekazania gospodarstwa rolnego następcy przejęła podstawowe rozwiązania ustawy z dnia 27 października 1977 roku o zaopatrzeniu emerytalnym, w tym postanowienie z dnia 18 kwietnia 2008 roku (II CSK 647/07, LEX nr 518174), wyrok z dnia 24 listopada 2010 roku (II CSK 274/10, LEX nr 707865), czy wyrok z dnia 2 grudnia 2011 roku (III CSK 63/11, LEX nr 1130173), w których przyjęto, że do umowy przekazania gospodarstwa rolnego następcy należy stosować w drodze analogii przepisy kodeksu cywilnego i innych ustaw o umowie darowizny, a gospodarstwo rolne, którego własność przeszła na następcę rolnika, pozostającego w związku małżeńskim i ustroju wspólności majątkowej, w wyniku zawarcia umowy przekazania gospodarstwa rolnego pomiędzy nim a przekazującym, weszło do jego majątku osobistego. W innych bowiem judykatach, w tym w uchwale z dnia 21 czerwca 2012 roku (III CZP 29/12, LEX nr 1242094), uchwale z dnia 28 listopada 2012 roku (III CZP 68/12, LEX nr 1230048) Sąd Najwyższy wskazał, że gospodarstwo rolne przekazane na podstawie ustawy z dnia 14 grudnia 1982 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin (j.t. Dz. U. z 1989 roku Nr 24, poz. 133 z późn. zm.) następcy pozostającemu w ustroju wspólności majątkowej wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków. Także w uchwale z dnia 7 lutego 2014 roku (III CZP 114/13, LEX nr 1422258) Sąd Najwyższy wskazał, że wartość gospodarstwa rolnego przekazanego spadkobiercy (następcy) w drodze umowy zawartej w trybie ustawy z dnia 27 października 1977 roku o zaopatrzeniu emerytalnym nie podlega zaliczeniu na należną temu spadkobiercy schedę spadkową na podstawie art. 1039 k.c. W uchwale tej Sąd Najwyższy wyjaśnił, że następca rolnika w wyniku zawarcia umowy przekazania gospodarstwa rolnego uzyskiwał nie tylko przysporzenie w postaci praw do tego zespołu składników majątkowych, które składały się na przekazane mu gospodarstwo, ale przejmował także odpowiedzialność za długi związane z jego prowadzeniem. W związku z zawarciem umowy darowizny na obdarowanym nie ciążą żadne obowiązki świadczenia na rzecz darczyńcy, gdy tymczasem następca – jako przejmujący gospodarstwo rolne – ma pewne obowiązki względem rolnika. Rolnik zachowywał bowiem dla siebie i rodziny określoną działkę z zabudowaniami, a następca musiał znosić korzystanie z nich przez rolnika i jego bliskich, pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym. Pomiędzy osobami zawierającymi umowę przekazania gospodarstwa rolnego na podstawie ustawy z dnia 27 października 1977 roku o zaopatrzeniu emerytalnym nie musiały istnieć relacje emocjonalne przemawiające za działaniem rolnika z zamiarem uczynienia na rzecz przejmującego gospodarstwo nieodpłatnego przysporzenia kosztem swego majątku. Taki zamiar mógł być przez rolnika zrealizowany przez zawarcie umowy darowizny z dowolnie wybraną osobą, mającą jednak kwalifikacje wymagane do nabycia nieruchomości rolnych. Celem działania rolnika zawierającego umowę przekazania gospodarstwa rolnego następcy było uzyskanie świadczeń emerytalnych w związku z zaprzestaniem pracy w gospodarstwie rolnym, co do zasady zatem umowie tej nie należy przypisywać causae donandi, lecz causae obligandi.

Wniosku, iż gospodarstwo rolne przekazane na podstawie ustawy z dnia 27 października 1977 roku o zaopatrzeniu emerytalnym następcy pozostającemu w ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej wchodzi do majątku osobistego następcy będącego stroną umowy przekazania gospodarstwa rolnego nie sposób wyprowadzić z art. 43 ust. 1 tej ustawy, który przewidywał, że gospodarstwo rolne może być przekazane tylko jednemu następcy, a jeżeli następca pozostawał w związku małżeńskim – także obojgu małżonkom. Uregulowanie to miało chronić gospodarstwa rolne przed ich rozdrabnianiem. Przepis ten nie rozstrzygał o przynależności gospodarstwa rolnego przekazanego na podstawie ustawy z dnia 27 października 1977 roku o zaopatrzeniu emerytalnym następcy pozostającemu w ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej do majątku wspólnego, czy do majątku osobistego następcy, bowiem o tym decydowały przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

Wobec tego, że zawarta na podstawie ustawy z dnia 27 października 1977 roku o zaopatrzeniu emerytalnym umowa przekazania gospodarstwa rolnego przez rodziców wnioskodawcy na jego rzecz z dnia 14 grudnia 1979 roku nie jest umową darowizny, zbędne było przeprowadzanie przez Sąd I instancji dowodów na okoliczność, czy umową z dnia 14 grudnia 1979 roku rodzice wnioskodawcy chcieli przysporzyć majątku jedynie synowi, czy też także synowej, a w konsekwencji zbędne były poczynione w tym przedmiocie przez Sąd Rejonowy ustalenia faktyczne.

Nie mogły zatem odnieść skutku zarzuty apelującego, w ramach których kwestionował on tak ocenę dowodów dokonaną przez Sąd I instancji pod kątem zamiaru rodziców wnioskodawcy przekazania gospodarstwa rolnego do majątku osobistego ich syna, jak i stanowisko Sądu Rejonowego, że brak wzmianki w umowie przekazania gospodarstwa rolnego następcy z dnia 14 grudnia 1979 roku o włączeniu objętego tą umową gospodarstwa rolnego do majątku osobistego wnioskodawcy przemawia za tym, że to gospodarstwo rolne nie weszło do majątku osobistego wnioskodawcy.

Dlatego na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. oddalono apelację.