Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 stycznia 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 26 stycznia 2016 r. w Szczecinie

sprawy A. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o prawo do emerytury pomostowej

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 23 lutego 2015 r. sygn. akt VII U 1943/14

oddala apelację.

SSA Urszula Iwanowska SSA Jolanta Hawryszko SSO del. Aleksandra Mitros

Sygn. akt III AUa 379/15

UZASADNIENIE

Decyzją z 13 maja 2014 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił A. W. prawa do emerytury pomostowej, uznając że ubezpieczony nie udowodnił co najmniej 15-letniego okresu pracy w warunkach szczególnych. Do stażu pracy w szczególnych warunkach nie wliczono okresów zatrudnienia: od 18 listopada 1988 roku do 31 marca 1989 roku, od 5 maja 1989 roku do 6 września 1989 roku, od 11 października 1989 roku do 5 lutego 1990 roku, od 20 marca 1990 roku do 17 maja 1990 roku i od 14 lipca 1999 roku do 29 listopada 1990 roku i od 18 lutego 1991r. do 18 maja 1991 r. z tytułu zatrudnienia na statkach obcych bander na podstawie zaświadczenia wystawionego przez (...) w dniu 24 listopada 2004 roku, ponieważ ubezpieczony nie był delegowany do pracy za granicą przez pracodawcę polskiego lub zarejestrowanego w Polsce, a (...) była jedynie firmą, która zajmowała się kierowaniem polskich marynarzy do pracy za granicą u obcych armatorów.

Odwołanie od powyższej decyzji złożył A. W., domagając się przyznania prawa do emerytury pomostowej. W uzasadnieniu swojego stanowiska podniósł, że pomimo tego, iż jego praca w ww. okresach była wykonywana za granicą i na rzecz pracodawców zagranicznych, to (...) przekazywała składki na ubezpieczenie w Polsce zgodnie z obowiązującymi wówczas przepisami.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie w całości, podtrzymując stanowisko wyrażone w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 23 lutego 2015 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał wnioskodawcy prawo do emerytury pomostowej od ukończenia 60 roku życia.

Swoje rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych:

A. W. urodził się (...). W dniu 27 lutego 2014 roku złożył w organie rentowym wniosek o emeryturę pomostową.

W dacie złożenia powyższego wniosku ubezpieczony nie pozostawał w stosunku pracy – ostatnie zatrudnienie na podstawie umowy o pracę ustało z dniem 14 czerwca 1993 roku. Ubezpieczony legitymuje się okresem składkowym i nieskładkowym wynoszący ogółem ponad 25 lat. Organ rentowy przyjął, że wnioskodawca udowodnił okres pracy w szczególnych warunkach w wymiarze 14 lat, 11 miesięcy i 5 dni.

A. W. za pośrednictwem (...) Sp. z o.o. w S. świadczył pracę u zagranicznych armatorów w pełnym wymiarze czasu pracy:

- od 18 listopada 1988 roku do 31 marca 1989 roku u (...) , na statku m/v B. na stanowisku starszego marynarza,

- od 5 maja 1989 roku do 6 września 1989 roku, u (...) , na statku m/v B. na stanowisku starszego marynarza

- od 11 października 1989 roku do 5 lutego 1990 roku, u (...) , na statku m/v B. na stanowisku starszego marynarza

- od 20 marca 1990 roku do 17 maja 1990 roku u (...) , na statku m/v B. na stanowisku starszego marynarza

- od 14 lipca 1999 roku do 29 listopada 1990 roku u (...) na statku m/v O. na stanowisku starszego marynarza.

- od 18 lutego 1991r. do 18 maja 1991 r. roku u (...) na statku m/v O. na stanowisku starszego marynarza.

W zaświadczeniu Agencja wskazała, że w wymienionych wyżej okresach ubezpieczony wykonywał pracę w warunkach szczególnych – wykaz A, dział VIII, poz. 4. W wymienionych okresach ubezpieczony świadczył pracę u zagranicznych armatorów stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych. Za wymienionych wyżej okresy pracy u zagranicznych armatorów (...) Sp. z o.o. w S. odprowadziła za ubezpieczonego składki na ubezpieczenia społeczne –ubezpieczenie bezimienne.

(...) do 30 września 1993 roku była firmą państwową, później przekształciła się w spółkę z o.o. Agencja odprowadzała składki za marynarzy składając deklaracje bezimienne. Agencja w tym czasie wysłała do pracy ponad 6 tysięcy marynarzy. Powołany został specjalny zespół trzyosobowy, którego zadaniem było naliczanie składek za skierowanych do pracy pracowników. W Agencji zachowały się deklaracje bezimienne ze spornego okresu, na których jest wskazana ilość pracowników i kwota ogólna, jaka była przekazana. W pierwszej rubryce była ilość pracowników lądowych, w drugiej rubryce ilość marynarzy a pod spodem kwota ogólna przekazywana do ZUS. Składki zostały odprowadzone za A. W. ponieważ była to sytuacja obligatoryjna i nie było żadnych wyjątków. W spornym okresie Agencja była kontrolowani przez ZUS. Kontrola odbyła się 18 grudnia 1986 roku i trwała do 9 stycznia 1987 roku przeprowadzona została przez starszego inspektora W. W.. Potem kolejna kontrola przeprowadzona została od 6 grudnia 1990 roku do 21 grudnia 1990 roku (za okres od 1 grudnia 1986 roku do 30 listopada 1990 roku). Kontrolę prowadziła pani W. W. i H. P.. Kontrole nie stwierdziły żadnych nieprawidłowości w zakresie odprowadzania składek. Agencja z uwagi na zachowaną dokumentacje na bieżąco wystawia zaświadczenia wszystkim marynarzom nie tylko do emerytury, ale także do kapitału początkowego.

W dniu 6 października 2003 r. A. W. złożył wniosek o ustalenie kapitału początkowego.

Okresy pracy: od 18 listopada 1988 roku do 31 marca 1989 roku, od 5 maja 1989 roku do 6 września 1989 roku, od 11 października 1989 roku do 5 lutego 1990 roku, od 20 marca 1990 roku do 17 maja 1990 roku i od 14 lipca 1999 roku do 29 listopada 1990 roku i od 18 lutego 1991r. do 18 maja 1991 r. zostały uwzględnione przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych jako okresy składkowe.

Organ ustalił zarobki ubezpieczonego za wymienione wyżej okresy m.in. na podstawie informacji (...), która wskazała, że w ramach bezimiennego ubezpieczenia odprowadzono składkę za okres pracy A. W. za granicą od 18.02.1991 do 28.02.1991 r. naliczoną od podstawy miesięcznej 1.047.347 zł., a za okres 01.03.1991 do 18.05.1991r. od postawy 1.436.807 zł.

W ocenie Sądu Okręgowego odwołanie A. W. okazało się uzasadnione, co skutkowało zmianą zaskarżonej decyzji i przyznaniem prawa do emerytury pomostowej. Sąd wskazał, że warunki nabywania prawa do emerytury pomostowej określa ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U z 2008 roku nr 237, poz. 1656 ze zm.), która weszła w życie z dniem 1 stycznia 2009 roku. Zgodnie z art. 4 tej ustawy, prawo do emerytury pomostowej przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1) urodził się po dniu 31 grudnia 1948 roku,

2) ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat,

3) osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn,

4) ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5-9 i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn,

5) przed dniem 1 stycznia 1999 roku wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS,

6) po dniu 31 grudnia 2008 roku wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3,

7) nastąpiło z nim rozwiązanie stosunku pracy.

Stosownie do treści art. 49, prawo do tego świadczenia przysługuje również osobie, która:

1) po dniu 31 grudnia 2008 roku nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

2) spełnia warunki określone w art. 4 pkt 1-5 i 7 i art. 5-12;

3) w dniu wejścia w życie ustawy miała wymagany w przepisach, o których mowa w pkt 2, okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3.

Sąd I instancji wskazał, że w myśl art. 3 ust. 1 cytowanej ustawy, prace w szczególnych warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku; wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do ustawy. Natomiast prace o szczególnym charakterze to prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się; wykaz prac o szczególnym charakterze określa załącznik nr 2 do ustawy (art. 3 ust. 3). W pkt 23 załącznika nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych wymienione zostały prace na statkach żeglugi morskiej.

Sąd I instancji podał, że kwestionowane przez organ rentowy zaświadczenie z dnia 24.11.2004 roku o wykonywaniu przez ubezpieczonego pracy w warunkach szczególnych w spornych okresach, zostało sporządzone przez (...) tj. podmiot pośredniczący w zatrudnieniu ubezpieczonego, a nie samego pracodawcę (zagranicznych armatorów), jednak Sąd nie podziela argumentacji organu rentowego, że tylko pracodawca może potwierdzić okres zatrudnienia w szczególnych warunkach. Zdaniem Sądu dowodem świadczenia pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy mogą być również zaświadczenia/świadectwa wystawione przez pośrednika, jeśli taki dokument nie budzi wątpliwości sądu i odzwierciedla przebieg zatrudnienia, a zajmowane stanowisko mieści się w wykazie prac sporządzonym na potrzeby ustawy o emeryturach i rentach.

Nadto Sąd Okręgowy wskazał, że wbrew twierdzeniom organu rentowego ustawa o emeryturach pomostowych nie zawiera przepisów wyłączających możliwość nabycia prawa do emerytury pomostowej z tytułu wykonywania pracy za granicą. W ugruntowanym orzecznictwie przyjmuje się, że zaliczenie do okresu pracy w szczególnych warunkach okresów wykonywania za granicą u zagranicznych pracodawców prac wymienionych w wykazach stanowiących załączniki do ustawy o emeryturach pomostowych, zależy od uznania tych okresów za okresy składkowe (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 5 grudnia 2012 r., III AUa 910/12, wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdański z 11 września 2012 r., III AUa 424/12, wyrok Sądu Okręgowego w Gdańsku z 27 sierpnia 2013 r., VIII U 1163/13, wyroki Sądu Najwyższego z 5 marca 2003 roku, II UK 196/02 oraz II UK 5/10).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy, Sąd I instancji stwierdził, że w aktach organu rentowego znajduje się zaświadczenie wydane przez (...), z którego wynika, iż w spornych okresach ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę w szczególnych warunkach na statkach morskich w żegludze międzynarodowej jako starszy marynarz, a zatem pracę, o której mowa w poz. 4, działu VIII, wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43). Z zaświadczenia powyższego wynika nadto jednoznacznie, że agencja ta, jako upoważniona jednostka kierująca obywateli polskich do pracy za granicą, uiszczała na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych składki na ubezpieczenie społeczne na zasadach i w wysokości określonej obowiązującymi w tym zakresie przepisami. Sąd meriti wskazał dalej, że organ rentowy na poczet przedmiotowego świadczenia nie zaliczył wskazanych w zaświadczeniu okresów nie tylko do okresów pracy w szczególnych, ale również do ogólnego stażu pracy. Natomiast rozpatrując wniosek o ustalenie kapitału początkowego, organ nie podważył wiarygodności tego samego zaświadczenia wydanego przez (...), a wręcz przeciwnie na jego podstawie okresy zatrudnienia za pośrednictwem (...) wymienione w zaświadczeniu z 24.11.2004r. zaliczył jako okresy ubezpieczenia. Co więcej, organ ustalił zarobki za wymienione wyżej okresy m.in. na podstawie informacji (...), która wskazała, że w ramach bezimiennego ubezpieczenia odprowadzono składkę za okres pracy A. W. za granicą od 18.02.1991 r. do 28.02.1991 r. naliczoną od podstawy miesięcznej 1.047.347 zł, a za okres 01.03.1991 r. do 18.05.1991 r. od postawy 1.436.807 zł. Ustalone zarobki organ zawarł w wykazie wprowadzonych dochodów ubezpieczonego. W świetle powyższych ustaleń brak było – zdaniem Sądu Okręgowego - podstaw do stwierdzenia, że zakwestionowany przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych dokument sporządzony przez (...) Sp. z o.o. w S. jest niemiarodajny.

Skoro ubezpieczony był kierowany do pracy za granicą przez uprawnioną do tego jednostkę, świadczył pracę w międzynarodowej żegludze morskiej jako członek załóg statków armatorów zagranicznych, wciągnięty na listę załóg tych statków, (pracę w szczególnych warunkach wymienioną w wykazie A Działu VIII rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ( Dz.U. Nr 8 poz.43 ze zm.) - pozycja 4., a jednocześnie w załączniku 1 do ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych - pozycja 23) oraz udokumentował opłacanie składek na pracownicze ubezpieczenie społeczne, to nie powinno być – w ocenie Sądu Okręgowego - sporne, że jego okresy pracy u armatorów zagranicznych były okresami wykonywania zatrudnienia w szczególnych warunkach o takim samym charakterze prawnym i o takich samych konsekwencjach w zakresie uprawnień emerytalnych, jak okresy wykonywania pracy marynarzy u armatorów polskich. (uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 1 czerwca 2010 r. II UK 5110). W konsekwencji Sąd meriti doliczył powyższe sporne okresy do uwzględnionego już przez organ rentowy stażu pracy w szczególnych warunkach (tj. 14 lat, 11 miesięcy i 5 dni). Zsumowanie tych okresów dało w rezultacie wymagane ustawą 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Z uwagi na powyższe Sąd Okręgowy uznał, że na dzień wydania zaskarżonej decyzji A. W. spełnił wszystkie przesłanki warunkujące prawo do przyznania mu prawa do emerytury pomostowej, wobec czego, na podstawie 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury pomostowej od ukończenia 60 roku życia.

Z wyrokiem nie zgodził się organ rentowy, który zaskarżył wyrok w całości, zarzucając mu :

1/naruszenie art. 2 pkt.2 i 3, art.3 ust.7 , art.4 , i art.51 i ustawy z 19 grudnia 2008 r o emeryturach pomostowych ( Dz.U nr 237 poz.1656 ze zm.) poprzez przyjęcie, że wnioskodawca ma prawo do emerytury pomostowej od ukończenia 60 roku życia.

3/ błąd w ustaleniach faktycznych polegających na przyjęciu, że wnioskodawca ma wymagany 15-letni okres zatrudnienia w warunkach szczególnych, niezbędny do przyznania mu prawa do emerytury pomostowej.

Wskazując na powyższe, wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie odwołania ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego orzekania.

Skarżący wskazał, że stosownie do art.2 pkt 2 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r o emeryturach pomostowych (tj. Dz.U z 2008 r. nr 237, poz.1656 ze zm.) płatnikiem składek jest pracodawca, o którym mowa w art.4 pkt 2 lit. a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U z 2015 r. poz.121, dalej jako ustawa systemowa) oraz ubezpieczony, o którym mowa w art.4 pkt 2 lit. d ustawy systemowej. Pracownikiem, w rozumieniu art.2 pkt 3 ustawy o emeryturach pomostowych jest ubezpieczony, o którym mowa w art.6 ust. l pkt l oraz art.8 ust. l, 2a i ust.6 pkt 2 ustawy systemowej, podlegający ubezpieczeniu emerytalnemu z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, a także ubezpieczony, który przed dniem wejścia w życie ustawy z tytułu takiej pracy podlegał ubezpieczeniu społecznemu lub zaopatrzeniu emerytalnemu. Z kolei art.8 ust. l ustawy systemowej stanowi, że pracownikiem jest osoba pozostająca w stosunku pracy, z zastrzeżeniem ust.2 i 2a. W myśl art.4 pkt 2 lit. a ustawy systemowej płatnikiem składek jest m.in. pracodawca - w stosunku do pracowników i osób odbywających służbę zastępczą oraz jednostka organizacyjna lub osoba fizyczna pozostająca z inna osobą fizyczna w stosunku prawnym uzasadniającym objęcie tej osoby ubezpieczeniem społecznym, w tym z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym albo pobierania zasiłku macierzyńskiego, z wyłączeniem osób, którym zasiłek macierzyński wypłaca Zakład.

Zgodnie z art.4 ustawy o emeryturach pomostowych prawo do emerytury pomostowej, z uwzględnieniem art.5-12, przysługuje pracownikowi, który spełnia warunki określone w pkt.1-7. W myśl art.51 zdanie pierwsze tej ustawy płatnik składek jest zobowiązany do wystawiania zaświadczeń o okresach pracy w szczególnych warunkach, lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art.3 ust. l i 3, za okresy przypadające przed dniem 1 stycznia 2009.

Jak wynika z powyższego, definicja pracownika, wprowadzona przepisami ustawy o emeryturach pomostowych obejmuje, zdaniem skarżącego, swoim zakresem jedynie pracowników podlegających obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu, a więc osób wykonujących pracę na terenie Polski i nie dotyczy obywateli polskich wykonujących pracę za granicą w podmiotach zagranicznych podlegających jedynie prawu do objęcia dobrowolnym ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym (w przepisie art.2 pkt.3 ustawy o emeryturach pomostowych brak jest bowiem odesłania do art.7 pkt.3 ustawy systemowej przewidującego możliwość takiego ubezpieczenia). Oznacza to, w ocenie skarżącego, że obywatele polscy wykonujący pracę za granicą w podmiotach zagranicznych, w tym także i marynarze zatrudnienie u obcych armatorów nie podlegają przepisom ustawy o emeryturach pomostowych. Pracodawcy nie płacą za nich składek na Fundusz Emerytur Pomostowych, a okresy wykonywania pracy na obcych statkach nie mogą być tym samym zaliczone do stażu pracy w szczególnych warunkach, wymaganego do nabycia prawa do emerytury pomostowej.

Skarżący wskazał, że w niniejszej sprawie ubezpieczonego do pracy u armatora zagranicznego w latach 1988-1991 kierowała (...) i ona też wystawiła ubezpieczonemu świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach. (...) nie była pracodawcą A. W. a jedynie pośredniczyła w zatrudnieniu go przez zagranicznych armatorów. Brak jest zatem możliwości zaliczenia do okresu pracy w warunkach szczególnych a tym samym do stażu ubezpieczeniowego uprawniającego do emerytury pomostowej okresów pracy wnioskodawcy u armatora zagranicznego, przypadających przed dniem 1 stycznia 2009 r., do której został skierowany przez (...). Ubezpieczony nie był bowiem związany stosunkiem pracy z firmą kierującą go do pracy za granicą - (...), a zatem firmy tej nie można – w ocenie skarżącej - uznać zarówno za płatnika składek, o którym mowa w art.2 pkt 2 ustawy systemowej, jak i za podmiot uprawniony do wystawiania zaświadczeń na podstawie art.51 ustawy o emeryturach pomostowych. Skoro zaświadczenie wystawił, w ocenie skarżącego, podmiot nieuprawniony, okresu pracy A. W. za granicą nie można uznać do pracy w warunkach szczególnych, tym samym nie spełnia on warunku 15 lat pracy w warunkach szczególnych, co wyklucza możliwość przyznania wnioskodawcy emerytury pomostowej.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja okazała się niezasadna i podlegała oddaleniu. Sąd Okręgowy prawidłowo przeprowadził postępowanie dowodowe, wyjaśniając wszystkie istotne okoliczności mające wpływ na rozstrzygnięcie sprawy. Dokonując oceny zgromadzonych dowodów, Sąd ten nie naruszył normy art. 233 §1 k.p.c. Prawidłowe okazały się również dokonane przez Sąd Okręgowy ustalenia faktyczne, które Sąd Apelacyjny w pełni podziela i uznaje za własne (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 października 1998 r., sygn. akt II CKN 923/97, OSNC 1999/3/60). Tak samo ocenić należy dokonaną przez Sąd I instancji ocenę prawną sporu. Nietrafne okazały się natomiast wszystkie podniesione w apelacji zarzuty organu rentowego.

Przypomnieć należy, że zgodnie z treścią przepisu art. 4 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2008 r. Nr 237 poz.1656 ze zm., dalej jako ustawa pomostowa), prawo do emerytury pomostowej, z uwzględnieniem art. 5-12, przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1)urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r.;

2)ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat;

3)osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn;

4)ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5-9 i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn;

5)przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS;

6)po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

7)nastąpiło z nim rozwiązanie stosunku pracy.

W art. 49 ustawy pomostowej wskazano natomiast, że prawo do emerytury pomostowej przysługuje również osobie, która:

1)po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

2)spełnia warunki określone w art. 4 pkt 1-5 i 7 i art. 5-12;

3) w dniu wejścia w życie ustawy miała wymagany w przepisach, o których mowa w pkt 2, okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3.

Ubezpieczony nie wykonywał po dniu 31 grudnia 2008 r. pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust 1 i 3 ustawy, tj. nie spełnił warunku określonego w ust 6 art. 4 ustawy, a zatem do oceny jego sytuacji należało zastosować przepis art.49 ustawy pomostowej. Niesporne było w sprawie, że praca wykonywana przez A. W. w spornym okresie u armatorów zagranicznych była pracą wymienioną w pkt. 23 załącznika nr 1 do ustawy pomostowej (prace na statkach żeglugi morskiej), natomiast spór ograniczył się do ustalenia, czy okres tej pracy - jako wykonywanej u armatorów zagranicznych, do której ubezpieczony skierowany został przez polską firmę pośredniczącą, niebędącą jego pracodawcą, która opłaciła za niego składki na ubezpieczenia społeczne w Polsce – może zostać uwzględniony w stażu szczególnym ubezpieczonego na podstawie przepisów ustawy pomostowej.

Rozstrzygając tę kwestię, wskazać należy, że w świetle powołanych na wstępie przepisów, nietrafne jest stanowisko organu rentowego o braku podstaw do zaliczenia pracy ubezpieczonego u zagranicznych armatorów dlatego, iż został on skierowany do tej pracy przez firmę niebędącą jego bezpośrednim pracodawcą. Przepis art. 49 pkt 3 ustawy o emeryturach pomostowych odwołuje się do przepisów art. 3 ust. 1 i 3 ustawy, które definiują – na potrzeby tego aktu – prace w szczególnych warunkach (ust. 1) i prace o szczególnym charakterze (ust. 3). Przepis art. 2 pkt 2 ustawy definiuje natomiast jako płatnika składek - pracodawcę, (o którym mowa w art. 4 pkt 2a ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych), wyłącznie w kontekście wprowadzonego tą ustawą obowiązku uiszczania składki na Fundusz Emerytur Pomostowych (art. 29 i art. 35-40 ustawy). W związku z tym obowiązkiem, od 1 stycznia 2009 roku płatnik składek musi prowadzić wykaz stanowisk pracy, na których wykonywana jest praca w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze oraz prowadzić ewidencję pracowników wykonujących takie prace, za których jest zobowiązany odprowadzać składkę na Fundusz Emerytur Pomostowych (art. 41 ust. 4 i 5 ustawy). Skoro przepis art. 2 pkt 2 ustawy definiuje pojęcie płatnika składek na FEP na potrzeby ich poboru, a obowiązek składkowy powstał od 1 stycznia 2009 roku, to błędne jest stanowisko, iż przepis ten ma zastosowanie do kwalifikacji pracy w warunkach szczególnych przypadającej przed 1 stycznia 2009 roku. (por wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 13 grudnia 2013 r. III AUa 594/13)

Brak podstaw do stosowania przepisu art. 2 pkt 2 ustawy pomostowej do stanów sprzed 1 stycznia 2009 roku wynika także z porównania jego konstrukcji z normą zawartą w art. 2 pkt 3, w której pracodawca wyraźnie wskazał, iż za pracownika należy uważać nie tylko ubezpieczonego, o którym mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 oraz art. 8 ust. 1, 2a i ust. 6 pkt 2 ustawy systemowej, podlegającego ubezpieczeniu emerytalnemu z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, ale także ubezpieczonego, który przed dniem wejścia w życie ustawy z tytułu pracy w warunkach szczególnych podlegał ubezpieczeniu społecznemu lub zaopatrzeniu emerytalnemu. Z powyższego wynika, iż gdyby ustawodawca chciał objąć zakresem normy art. 2 ust 2 ustawy inne niż wymienione w nim podmioty bądź „rozszerzyć” zakres czasowy jego stosowania to wyraźnie dałby temu wyraz w przepisie.

Dalej wskazać należy, iż stosownie do przepisu art. 3 ust. 7 ustawy, za pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach uważa się również osoby wykonujące przed dniem wejścia w życie ustawy prace w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 3 ust 1 lub art. 32 i 33 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tj. Dz. U. z 2015 r. poz. 748 ze zm. dalej jako ustawa emerytalna). Stąd wniosek, iż ustawa pomostowa ma zastosowanie także do osób, które prace w szczególnych warunkach wykonywały przed dniem jej wejścia w życie. Przepis art. 3 ust. 7 ustawy odwołuje się do katalogu tych prac obowiązujących przed dniem 1 stycznia 2009 roku (art. 32 i 33 ustawy emerytalnej). Oznacza to, że uwzględnia się pracę zamieszczoną w wykazie poprzednim, nawet jeżeli nie jest uwzględniona w aktualnym oraz prace wykonywane przed 1 stycznia 2009 roku, które nie były wymienione w katalogu (art. 32 i 33 ustawy emerytalnej), a obecnie są uznawane za prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Dodać należy, iż definicja legalna pracownika zawarta w przepisie art. 2 pkt 3 ustawy, zawęża stosowanie przepisów ustawy pomostowej do ubezpieczonych podlegających po dniu 1 stycznia 2009 roku ubezpieczeniu emerytalnemu z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, a przed 1 stycznia 2009 roku ubezpieczeniu społecznemu lub zaopatrzeniu emerytalnemu. Przepis art. 2 pkt 3 ustawy pomostowej wyłączyłby możliwość uznania ubezpieczonego za pracownika w rozumieniu ustawy, w sytuacji, gdyby w spornych okresach nie podlegał ubezpieczeniu społecznemu lub zaopatrzeniu emerytalnemu. Okoliczność odprowadzenia składek na ubezpieczenie społeczne wnioskodawcy w spornych okresach nie jest przez organ rentowy kwestionowana i wynika jednoznacznie z zaświadczeń wystawionych przez (...) Sp. z o.o. z 24 listopada 2004 roku (k. 14, pl. II akt ZUS).

Zgodnie z art. 32 ustawy emerytalnej, ubezpieczonym będącym pracownikami, o których mowa w ust 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1 tej ustawy. Stosownie do treści § 3 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, pracownik - mężczyzna, który wykonywał prace szczególne wymienione w wykazie A nabywa prawo do emerytury, jeżeli osiągnął 60 lat, przy czym ma okres zatrudnienia wynoszący 25 lat, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. W wykazie A dział VIII pkt 4 wymieniono prace na statkach morskich w żegludze międzynarodowej i w polskim ratownictwie okrętowym, wykonywane przez pracowników wpisanych na listę członków tych statków.

W myśl przepisu art. 6 ust 2 pkt 1d ustawy emerytalnej za okresy składkowe uznaje się również przypadające przed dniem 15 listopada 1991 roku okresy zatrudnienia obywateli polskich za granicą u pracodawców zagranicznych, pod warunkiem że opłacono za nie składki na ubezpieczenie społeczne w Polsce (zob. wyrok SN z 05.03.2003 r. II UKN 196/02, wyrok SA w Gdańsku z 11.09.2007 r. III AUa 3571/05 Lex 466387).

Stosownie do przepisu § 6 ust 2 uchwały Rady Ministrów z dnia 3 września 1984 roku w sprawie zasad podejmowania pracy przez obywateli polskich za granicą u pracodawców zagranicznych (M.P. Nr 23 z 1984 r. poz. 157 ze zm.), w brzmieniu obowiązującym od 28 listopada 1985 roku, jednostka kierująca obywatela polskiego do pracy za granicą u pracodawcy zagranicznego obowiązana była przekazywać na konto ZUS miesięcznie kwotę w złotych odpowiadająca 28% średniej płacy z roku poprzedniego w gospodarce uspołecznionej, bez uwzględnienia płac w przemyśle wydobywczym, po to, aby zrefundować koszty świadczeń z ubezpieczenia społecznego (§ 6 ust 2). Zgodnie z przepisem § 6 ust 3 uchwały, jednostka kierująca obowiązana była potwierdzać okresy zatrudnienia za granicą, za które dokonała wpłat na rzecz ZUS – dla celów ubezpieczenia społecznego. Zasady ustalania wysokości i tryb przekazywania przez osobę kierowaną do pracy za granicą wpłat w walucie obcej na rzecz jednostki kierującej oraz sposobu wykorzystania tych wpłat, normowało zarządzenie Ministra Finansów z dnia 27 grudnia 1984 roku (MP nr 30/1984 r. poz. 208 ze zm.), którego przepisy dotyczyły umów zawartych po wejściu w życie uchwały Rady Ministrów (§ 5 ust 1). Stosownie do przepisu § 4 pkt 3 zarządzenia, jednostka kierująca część kwot pochodzących ze środków wpłaconych przez obywatela pracującego za granicą, była zobowiązana wpłacić na rzecz ZUS z tytułu uprawnień do emerytur i rent.

W okresie od 31 grudnia 1989 roku do 1 grudnia 1991 roku obowiązek odprowadzania składki na ubezpieczenie społeczne na konto ZUS, przez jednostkę kierującą, za każdą osobę skierowaną do pracy za granicą u pracodawcy zagranicznego nakładał przepis art. 29 ustawy z dnia 29 grudnia 1989 roku o zatrudnianiu (Dz.U. Nr 75 z1989 r. poz. 446), a zgodnie z art. 28 ust 1 tej ustawy, okres zatrudnienia obywateli polskich za granicą na podstawie umów zawartych z nimi przez te jednostki, jest traktowany jak okres zatrudnienia w Polsce w zakresie uprawnień pracowniczych oraz w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, o ubezpieczeniu społecznym i rodzinnym (…).

Podsumowując, A. W. w spornych okresach pracy za granicą wykonywał pracę w warunkach szczególnych w rozumieniu przepisu art. 32 ustawy emerytalnej, wymienioną w wykazie A dział VIII poz. 4 załącznika do rozporządzenia RM z dnia 7 lutego 1983 roku i za te okresy zostały odprowadzone przez jednostkę kierującą w kraju, zgodnie z obowiązującymi wówczas (a powołanymi wyżej) przepisami, składki na zaopatrzenie emerytalne ubezpieczonego, co nie było w toku procesu kwestionowane. Praca starszego marynarza na statkach morskich jest również pracą w warunkach szczególnych w rozumieniu przepisu art. 3 ust 1 ustawy o emeryturach pomostowych, wymienioną w poz. 23 załącznika nr 1 do tej ustawy. Ubezpieczony spełnił zatem przesłanki wymienione w art. 49 pkt 2 i 3 w związku z art. 4 pkt 2 ustawy – posiadania na dzień wejścia w życie ustawy 15-letniego stażu pracy w warunkach szczególnych. Sporne okresy od 18 listopada 1988 roku do 31 marca 1989 roku, od 5 maja 1989 r. do 6 września 1989 r., od 11 października 1989 roku do 5 lutego 1990 roku, od 20 marca 1990 r. do 17 maja 1990 r., od 14 lipca 1990 r. do 29 listopada 1990 r. oraz od 18 lutego 1991 r. do 18 maja 1991 r. wraz ze stażem pracy w warunkach szczególnych niekwestionowanym przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych w łącznym wymiarze 14 lat, 11 miesięcy i 5 dni, wynoszą ponad 15 lat.

Z uwagi na to, że ubezpieczony spełnił wszystkie pozostałe warunki określone w przepisie art. 49 pkt 1 i art. 4 pkt 1, 3-5, 7 ustawy pomostowej, Sąd Apelacyjny uznał zaskarżony wyrok za prawidłowy i oddalił apelację jako niezasadną na podstawie art. 385 kpc.