II UK 217/14
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:24-08-2015
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt II UK 217/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 8 lipca 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Jolanta Frańczak
SSN Zbigniew Hajn
w sprawie z wniosku K. D.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o wysokość emerytury i ustalenie kapitału początkowego,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 8 lipca 2015 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawczyni od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 26 lutego 2014 r.,
oddala skargę kasacyjną.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 26 lutego 2014 r., Sąd Apelacyjny oddalił apelację
wnioskodawczyni K. D. od wyroku Sądu Okręgowego w Z. z dnia 25 kwietnia 2013
r. w sprawie przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych o wysokość emerytury
i ustalenie kapitału początkowego. Sąd drugiej instancji podzielił ustalenia faktyczne
Sądu Okręgowego jak i zaprezentowaną w uzasadnieniu wyroku wykładnię art. 55
2
ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2015 r., poz. 748, dalej ustawa o emeryturach
i rentach z FUS, lub ustawa), przyjmując że przeliczenie świadczenia jest
uzależnione od wystąpienia przez ubezpieczonego z wnioskiem o przyznanie
emerytury po dniu 31 grudnia 2008 r., przy czym wniosek ten - co do zasady - nie
może być rozumiany jako zmierzający do innego celu niż przyznanie emerytury na
podstawie art. 27 ustawy, po raz pierwszy.
W stanie faktycznym sprawy, wnioskodawczyni (ur. dnia 6 kwietnia 1944 r.),
była uprawniona do renty z tytułu niezdolności do pracy od dnia 1 sierpnia 1997 r.
Decyzją z dnia 9 sierpnia 1999 r. organ rentowy przyznał wnioskodawczyni
prawo do emerytury (w niższym wieku) przewidzianej w art. 29 ustawy o
emeryturach i rentach z FUS od dnia 1 lipca 1999 r. W dniu 14 grudnia 2006 r.
wnioskodawczyni wystąpiła z wnioskiem o emeryturę po osiągnięciu wieku
emerytalnego, którą organ rentowy przyznał jej na podstawie art. 27 ustawy, od
dnia 1 grudnia 2006 r. (decyzją z dnia 19 grudnia 2006 r.). Po osiągnięciu wieku
emerytalnego określonego w art. 29 ustawy (55 lat), wnioskodawczyni
kontynuowała ubezpieczenia emerytalne i rentowe (do dnia 31 października 1999 r.
i od dnia 1 grudnia 2009 r. do dnia 30 września 2012 r.). W dniu 27 listopada
2012 r. wystąpiła z wnioskiem o przeliczenie „wcześniejszej emerytury” w związku z
przepracowaniem 34 miesięcy, w czasie których były odprowadzane składki na
ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz o ustalenie kapitału początkowego.
Zaskarżoną decyzją (z dnia 10 grudnia 2012 r.) organ rentowy odmówił
wnioskodawczyni „prawa do okresowej emerytury kapitałowej”, wskazując że
warunkiem przeliczenia świadczenia w oparciu o art. 55 ustawy jest wystąpienie o
emeryturę po raz pierwszy po 31 grudnia 2008 r. Z kolei decyzją z dnia 15 stycznia
2013 r. organ rentowy odmówił ustalenia kapitału początkowego, stwierdzając, że
wnioskodawczyni nie należy do kategorii osób, dla których zgodnie z
obowiązującymi przepisami ustala się taki kapitał.
Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 25 kwietnia 2013 r. oddalił odwołania,
uznając je za nieuzasadnione. Sąd wskazywał, że kluczowe znaczenie dla oceny
obu żądań odwołującej miało ustalenie, czy w stosunku do niej znajduje
zastosowanie art. 55 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Zgodnie z tym
3
przepisem ubezpieczonemu spełniającemu warunki do uzyskania emerytury na
podstawie art. 27, który kontynuował ubezpieczenia emerytalne i rentowe po
osiągnięciu przewidzianego w tym przepisie wieku emerytalnego i wystąpił z
wnioskiem o przyznanie emerytury po dniu 31 grudnia 2008 r. może być obliczona
emerytura na podstawie art. 26, jeżeli jest wyższa od obliczonej zgodnie z art. 53.
Z kolei art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z FUS umożliwia ustalenie wysokości
świadczenia osobom spełniającym warunki do przejścia na emeryturę na starych
zasadach (art. 27) według reguł obowiązujących dla ubezpieczonych urodzonych
po dniu 31 grudnia 1948 r. (tj. na zasadach określonych w art. 26), o ile osoby te
kontynuowały ubezpieczenie emerytalne po osiągnięciu 60/65 lat życia i wystąpiły z
wnioskiem o świadczenie po dniu 31 grudnia 2008 r., a emerytura obliczona w myśl
art. 26 okaże się wyższa niż obliczona zgodnie z art. 53. Wnioskodawczyni w dniu
2 listopada 2012 r. złożyła wniosek o obliczenie emerytury według nowych zasad w
oparciu o art. 55 ustawy, nie ulega jednak wątpliwości, że powyższy wniosek nie był
wnioskiem o emeryturę złożonym po raz pierwszy. W ocenie Sądu pierwszej
instancji, organ rentowy prawidłowo uznał, że skoro wnioskodawczyni była
uprawniona do emerytury od dnia 1 lipca 1999 r., to nie jest możliwe skuteczne
wystąpienie o przeliczenie wysokości świadczenia na podstawie art. 26 w związku z
art. 55 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, brak też podstaw do ustalenia
kapitału początkowego zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy.
Sąd Apelacyjny, oddalając apelację wnioskodawczyni, zaaprobował w pełni
ustalenia Sądu pierwszej instancji i uznał za trafne zapadłe rozstrzygnięcie,
stwierdzając że wnioskodawczyni nie spełniła przesłanek do obliczenia emerytury
na podstawie art. 55 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, podkreślając że
przepis ten, jako regulacja szczególna wymaga wykładni ścisłej, to zaś oznacza, że
przeliczenie świadczenia jest uzależnione od wystąpienia przez ubezpieczonego z
wnioskiem o przyznanie emerytury po raz pierwszy po dniu 31 grudnia 2008 r.
Wniosek o przyznanie emerytury na podstawie art. 27 ustawy nie może być
rozumiany jako wniosek o przeliczenie świadczenia, ponowne przyznanie tego
samego świadczenia lub wniosek o ponowne obliczenie wysokości przyznanej
emerytury na podstawie tego przepisu według nowych zasad, jeżeli wcześniej
wysokość emerytury (przyznanej w okolicznościach sprawy na wniosek złożony
4
przed 31 grudnia 2008 r.) została obliczona według dotychczasowych zasad na
podstawie art. 27 w związku z art. 53 ustawy emerytalnej. Z dokonanych ustaleń
faktycznych wynika, że wnioskodawczyni nabyła uprawnienia do emerytury
przewidzianej w art. 27 ustawy z dniem 1 grudnia 2006 r.
W skardze kasacyjnej od tego wyroku, zaskarżając go w całości,
pełnomocnik wnioskodawczyni zarzucił naruszenie przepisów prawa materialnego
– art. 55 ustawy o emeryturach i rentach z FUS „poprzez błędną wykładnię
polegającą na przyjęciu, że warunkiem skorzystania z możliwości obliczenia
emerytury na podstawie art. 55 ustawy w związku z art. 26 ustawy jest złożenie
wniosku o emeryturę po raz pierwszy, zakres użytego w tym przepisie
sformułowania ‘ubezpieczony’ nie obejmuje osoby mającej ustalone prawo do
emerytury, która kontynuuje zatrudnienie, a w konsekwencji odmowy obliczenia
ubezpieczonej emerytury na podstawie art. 26 ustawy”, „art. 55 ustawy w związku z
art. 21 ust. 2 ustawy poprzez błędną wykładnię, polegającą na przyjęciu, że art. 55
ustawy o emeryturach i rentach znajduje zastosowanie wyłącznie w stosunku do
osób, które składają wniosek o emeryturę po raz pierwszy, w sytuacji, gdy zgodnie
z art. 21 ust. 2 ustawy dopuszczalne jest kilkakrotne przechodzenie na emeryturę, a
tym samym, gdyby art. 55 ustawy emeryturach i rentach z FUS dotyczył wyłącznie
osób składających wniosek o emeryturę po raz pierwszy, niezbędne byłoby
wyraźne zaznaczenie w nim, że wyliczenie emerytury w oparciu o ten przepis
możliwe jest tylko wówczas, gdy jest to pierwszy wniosek o emeryturę (…), art. 55
ustawy emeryturach i rentach z FUS w związku z art. 4 pkt 13 ustawy poprzez
błędną wykładnię, polegającą na przyjęciu, że zawarte w art. 55 ustawy o
emeryturach i rentach z FUS sformułowanie ‘ubezpieczony’ nie obejmuje swym
zakresem osoby, która posiadając ustalone prawo do emerytury, kontynuuje
zatrudnienie i podlega z tego tytułu ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu (…)”,
oraz „naruszenie art. 21 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji
Rzeczpospolitej Polskiej (…) poprzez „bezprawną odmowę Ubezpieczonej
możliwości ponownego zweryfikowania wysokości długoterminowych świadczeń
emerytalnych ustalonych w deklaratoryjnych decyzjach organu rentowego,
skutkujące naruszeniem jej prawa do otrzymywania emerytury w
najkorzystniejszym możliwym wariancie”.
5
Pełnomocnik wniósł o uchylenie w całości zaskarżonego wyroku jak i
poprzedzającego go wyroku Sądu Okręgowego i przekazanie sprawy Sądowi
pierwszej instancji do ponownego rozpoznania, ewentualnie o uchylenie
zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi drugiej instancji do
ponownego rozpoznania wraz z orzeczeniem o koszach postępowania w tym
kosztach zastępstwa procesowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Skarga kasacyjna nie jest uzasadniona.
Stosownie do art. 39813
§ 1 i 2 k.p.c., Sąd Najwyższy rozpoznaje sprawę w
granicach skargi kasacyjnej (jej podstaw) i jest związany ustaleniami faktycznymi
stanowiącymi podstawę zaskarżonego orzeczenia, jeżeli skarga nie zawiera
zarzutu naruszenia przepisów postępowania (bądź jeżeli taki zarzut okaże się
niezasadny). W okolicznościach sprawy oznacza to, że nie jest kwestionowane
ustalenie, że wnioskodawczyni wystąpiła z wnioskiem o emeryturę na podstawie
art. 27 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (po osiągnięciu wieku emerytalnego)
już w grudniu 2006 r. i prawo do tego świadczenia przyznano jej od dnia 1 grudnia
2006 r.
W utrwalonym orzecznictwie Sądu Najwyższego trafnie przywołanym w
skardze kasacyjnej, w tym zwłaszcza w uchwale z dnia 4 lipca 2013 r., II UZP 4/13
(OSNP 2013 nr 21-12, poz. 257), przyjęto, że ubezpieczony urodzony przed dniem
31 grudnia 1948 r., który po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego
kontynuował ubezpieczenie i wystąpił o emeryturę po dniu 31 grudnia 2008 r., ma
prawo do jej wyliczenia na podstawie art. 26 w związku z art. 55 ustawy o
emeryturach i rentach z FUS, niezależnie od tego czy wcześniej złożył wniosek o
emeryturę w niższym wieku emerytalnym lub o emeryturę wcześniejszą. W
uzasadnieniu uchwały wskazano m.in., że ten sposób wyliczania emerytury zaczął
obowiązywać dopiero od 1 stycznia 2009 r. zaś warunek kontynuowania
ubezpieczenia i wystąpienia z wnioskiem po 31 grudnia 2008 r., miał umożliwić
wyliczenie emerytury w tzw. formule zdefiniowanej składki, której podstawę
wymiaru stanowi suma składek składanych na indywidualnym koncie
6
ubezpieczonego. Ratio legis tego przepisu jest więc kontynuowanie opłacania
składek, nie zaś ubieganie się o emeryturę wcześniejszą lub w niższym wieku
emerytalnym. W utrwalonych poglądach judykatury, przyjmuje się nadto, że
emerytura w niższym i w powszechnym wieku emerytalnym to odrębne rodzaje
emerytur. W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 5 października 2006 r., I UK 82/06
(niepublikowany) wyrażono trafny pogląd, że nie ma przeszkód prawnych, aby
ubezpieczony pobierający emeryturę przyznaną mu w niższym wieku emerytalnym
dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym
charakterze - art. 32 ustawy emerytalnej, domagał się przyznania emerytury
przysługującej w tzw. powszechnym wieku emerytalnym na podstawie art. 27 tej
ustawy, ponieważ ze względu na odmienne przesłanki nabycia prawa do obu tych
świadczeń organ ubezpieczeń społecznych powinien wydać decyzje w oparciu o
różne podstawy prawne przysługujących ubezpieczonemu świadczeń emerytalnych,
a następnie wypłacać świadczenie wyższe lub wybrane przez ubezpieczonego -
art. 95 ust. 1 ustawy, por. także wyrok z dnia 20 stycznia 2005 r., I UK 120/04,
OSNP 2005 nr 16, poz. 257 i orzecznictwo w nim powołane). Jeżeli więc nie może
być kwestionowana możliwość kilkakrotnego przechodzenia na emeryturę, a w
treści art. 55 ustawy brak zastrzeżenia, że wniosek o przejście na emeryturę w
powszechnym wieku przez osoby objęte art. 27 ma być pierwszym wnioskiem o
przejście na emeryturę (o nabycie statusu emeryta), przepis ten (art. 55 ustawy)
należy rozumieć jako przyznający prawo do złożenia wniosku o wyliczenie
emerytury w powszechnym wieku emerytalnym jeżeli ubezpieczenie było
kontynuowane po osiągnięciu wieku 60/65 lat, a wniosek został złożony po dniu 31
grudnia 2008 r. niezależnie od faktu uzyskania przez te osoby emerytury
wcześniejszej (art. 32 ustawy) lub w niższym wieku emerytalnym (art. 29 ustawy) –
por. także m.in. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 10 lipca 2013 r., II UK 424/12,
LEX nr 1341674, 4 września 2013 r., II UK 23/13, OSNP 2014 nr 6, poz. 85,
7 listopada 2013 r., II UK 143/13, OSNP 2014 nr 10, poz. 148 i z 18 września
2014 r., I UK 27/14, LEX nr 1537287.
Zaprezentowane stanowisko, w pełni podzielane przez obecny skład Sądu
Najwyższego, nie znajduje jednak zastosowania do sytuacji prawnej
wnioskodawczyni, gdy się weźmie pod uwagę, że wystąpiła ona z wnioskiem o
7
emeryturę na podstawie art. 27 ustawy (tzw. emeryturę w powszechnym wieku) już
w grudniu 2006 r. i prawo do tego świadczenia przyznano jej od dnia 1 grudnia
2006 r., a więc nie został spełniony warunek zawarty w art. 55 ustawy, kreujący
wyjątek od zasady ustalania ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia
1949 r. emerytury w wysokości wynikającej z dotychczasowych („starych”) zasad
(art. 27 w związku z art. 53 tej ustawy). Ubezpieczonym, urodzonym przed
wymienioną datą (1 stycznia 1949 r.), przysługuje prawo do obliczenia emerytury
według nowych zasad, jeżeli wysokość emerytury obliczonej na podstawie art. 26 w
związku z art. 55 okaże się wyższa od ustalonej według dotychczasowych zasad,
pod warunkiem kontynuowania ubezpieczenia emerytalnego po osiągnięciu 60/65
lat życia (po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego) i wystąpienia z
wnioskiem o przyznanie emerytury na podstawie art. 27 ustawy (po raz pierwszy)
po dniu 31 grudnia 2008 r.
Jak trafnie zauważył Sąd Apelacyjny, art. 55 ustawy wyraźnie uzależnia
stosowanie zasad obliczania świadczenia w nim wskazanych od wystąpienia przez
ubezpieczonego z wnioskiem o przyznanie emerytury na podstawie art. 27 ustawy
po dniu 31 grudnia 2008 r. po raz pierwszy, a stanowiąc regulację szczególną,
wymaga wykładni ścisłej. Innymi słowy, z możliwości obliczenia wysokości
emerytury, na podstawie art. 55 ustawy, nie mogą korzystać ubezpieczeni urodzeni
przed dniem 1 stycznia 1949 r., także kontynuujący ubezpieczenia emerytalne i
rentowe po osiągnięciu przewidzianego w art. 27 ustawy wieku emerytalnego,
którym przyznane zostały emerytury po osiągnięciu powszechnego wieku
emerytalnego (art. 27 ustawy) przed końcem 2008 r. w wysokościach obliczonych
według dotychczasowych zasad.
Z tych względów, gdy zarzuty skargi okazały się nieuprawnione, należało
orzec jak w sentencji, po myśli art. 39814
k.p.c.
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 8 lipca 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Jolanta Frańczak
SSN Zbigniew Hajn
w sprawie z wniosku K. D.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o wysokość emerytury i ustalenie kapitału początkowego,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 8 lipca 2015 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawczyni od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 26 lutego 2014 r.,
oddala skargę kasacyjną.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 26 lutego 2014 r., Sąd Apelacyjny oddalił apelację
wnioskodawczyni K. D. od wyroku Sądu Okręgowego w Z. z dnia 25 kwietnia 2013
r. w sprawie przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych o wysokość emerytury
i ustalenie kapitału początkowego. Sąd drugiej instancji podzielił ustalenia faktyczne
Sądu Okręgowego jak i zaprezentowaną w uzasadnieniu wyroku wykładnię art. 55
2
ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2015 r., poz. 748, dalej ustawa o emeryturach
i rentach z FUS, lub ustawa), przyjmując że przeliczenie świadczenia jest
uzależnione od wystąpienia przez ubezpieczonego z wnioskiem o przyznanie
emerytury po dniu 31 grudnia 2008 r., przy czym wniosek ten - co do zasady - nie
może być rozumiany jako zmierzający do innego celu niż przyznanie emerytury na
podstawie art. 27 ustawy, po raz pierwszy.
W stanie faktycznym sprawy, wnioskodawczyni (ur. dnia 6 kwietnia 1944 r.),
była uprawniona do renty z tytułu niezdolności do pracy od dnia 1 sierpnia 1997 r.
Decyzją z dnia 9 sierpnia 1999 r. organ rentowy przyznał wnioskodawczyni
prawo do emerytury (w niższym wieku) przewidzianej w art. 29 ustawy o
emeryturach i rentach z FUS od dnia 1 lipca 1999 r. W dniu 14 grudnia 2006 r.
wnioskodawczyni wystąpiła z wnioskiem o emeryturę po osiągnięciu wieku
emerytalnego, którą organ rentowy przyznał jej na podstawie art. 27 ustawy, od
dnia 1 grudnia 2006 r. (decyzją z dnia 19 grudnia 2006 r.). Po osiągnięciu wieku
emerytalnego określonego w art. 29 ustawy (55 lat), wnioskodawczyni
kontynuowała ubezpieczenia emerytalne i rentowe (do dnia 31 października 1999 r.
i od dnia 1 grudnia 2009 r. do dnia 30 września 2012 r.). W dniu 27 listopada
2012 r. wystąpiła z wnioskiem o przeliczenie „wcześniejszej emerytury” w związku z
przepracowaniem 34 miesięcy, w czasie których były odprowadzane składki na
ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz o ustalenie kapitału początkowego.
Zaskarżoną decyzją (z dnia 10 grudnia 2012 r.) organ rentowy odmówił
wnioskodawczyni „prawa do okresowej emerytury kapitałowej”, wskazując że
warunkiem przeliczenia świadczenia w oparciu o art. 55 ustawy jest wystąpienie o
emeryturę po raz pierwszy po 31 grudnia 2008 r. Z kolei decyzją z dnia 15 stycznia
2013 r. organ rentowy odmówił ustalenia kapitału początkowego, stwierdzając, że
wnioskodawczyni nie należy do kategorii osób, dla których zgodnie z
obowiązującymi przepisami ustala się taki kapitał.
Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 25 kwietnia 2013 r. oddalił odwołania,
uznając je za nieuzasadnione. Sąd wskazywał, że kluczowe znaczenie dla oceny
obu żądań odwołującej miało ustalenie, czy w stosunku do niej znajduje
zastosowanie art. 55 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Zgodnie z tym
3
przepisem ubezpieczonemu spełniającemu warunki do uzyskania emerytury na
podstawie art. 27, który kontynuował ubezpieczenia emerytalne i rentowe po
osiągnięciu przewidzianego w tym przepisie wieku emerytalnego i wystąpił z
wnioskiem o przyznanie emerytury po dniu 31 grudnia 2008 r. może być obliczona
emerytura na podstawie art. 26, jeżeli jest wyższa od obliczonej zgodnie z art. 53.
Z kolei art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z FUS umożliwia ustalenie wysokości
świadczenia osobom spełniającym warunki do przejścia na emeryturę na starych
zasadach (art. 27) według reguł obowiązujących dla ubezpieczonych urodzonych
po dniu 31 grudnia 1948 r. (tj. na zasadach określonych w art. 26), o ile osoby te
kontynuowały ubezpieczenie emerytalne po osiągnięciu 60/65 lat życia i wystąpiły z
wnioskiem o świadczenie po dniu 31 grudnia 2008 r., a emerytura obliczona w myśl
art. 26 okaże się wyższa niż obliczona zgodnie z art. 53. Wnioskodawczyni w dniu
2 listopada 2012 r. złożyła wniosek o obliczenie emerytury według nowych zasad w
oparciu o art. 55 ustawy, nie ulega jednak wątpliwości, że powyższy wniosek nie był
wnioskiem o emeryturę złożonym po raz pierwszy. W ocenie Sądu pierwszej
instancji, organ rentowy prawidłowo uznał, że skoro wnioskodawczyni była
uprawniona do emerytury od dnia 1 lipca 1999 r., to nie jest możliwe skuteczne
wystąpienie o przeliczenie wysokości świadczenia na podstawie art. 26 w związku z
art. 55 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, brak też podstaw do ustalenia
kapitału początkowego zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy.
Sąd Apelacyjny, oddalając apelację wnioskodawczyni, zaaprobował w pełni
ustalenia Sądu pierwszej instancji i uznał za trafne zapadłe rozstrzygnięcie,
stwierdzając że wnioskodawczyni nie spełniła przesłanek do obliczenia emerytury
na podstawie art. 55 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, podkreślając że
przepis ten, jako regulacja szczególna wymaga wykładni ścisłej, to zaś oznacza, że
przeliczenie świadczenia jest uzależnione od wystąpienia przez ubezpieczonego z
wnioskiem o przyznanie emerytury po raz pierwszy po dniu 31 grudnia 2008 r.
Wniosek o przyznanie emerytury na podstawie art. 27 ustawy nie może być
rozumiany jako wniosek o przeliczenie świadczenia, ponowne przyznanie tego
samego świadczenia lub wniosek o ponowne obliczenie wysokości przyznanej
emerytury na podstawie tego przepisu według nowych zasad, jeżeli wcześniej
wysokość emerytury (przyznanej w okolicznościach sprawy na wniosek złożony
4
przed 31 grudnia 2008 r.) została obliczona według dotychczasowych zasad na
podstawie art. 27 w związku z art. 53 ustawy emerytalnej. Z dokonanych ustaleń
faktycznych wynika, że wnioskodawczyni nabyła uprawnienia do emerytury
przewidzianej w art. 27 ustawy z dniem 1 grudnia 2006 r.
W skardze kasacyjnej od tego wyroku, zaskarżając go w całości,
pełnomocnik wnioskodawczyni zarzucił naruszenie przepisów prawa materialnego
– art. 55 ustawy o emeryturach i rentach z FUS „poprzez błędną wykładnię
polegającą na przyjęciu, że warunkiem skorzystania z możliwości obliczenia
emerytury na podstawie art. 55 ustawy w związku z art. 26 ustawy jest złożenie
wniosku o emeryturę po raz pierwszy, zakres użytego w tym przepisie
sformułowania ‘ubezpieczony’ nie obejmuje osoby mającej ustalone prawo do
emerytury, która kontynuuje zatrudnienie, a w konsekwencji odmowy obliczenia
ubezpieczonej emerytury na podstawie art. 26 ustawy”, „art. 55 ustawy w związku z
art. 21 ust. 2 ustawy poprzez błędną wykładnię, polegającą na przyjęciu, że art. 55
ustawy o emeryturach i rentach znajduje zastosowanie wyłącznie w stosunku do
osób, które składają wniosek o emeryturę po raz pierwszy, w sytuacji, gdy zgodnie
z art. 21 ust. 2 ustawy dopuszczalne jest kilkakrotne przechodzenie na emeryturę, a
tym samym, gdyby art. 55 ustawy emeryturach i rentach z FUS dotyczył wyłącznie
osób składających wniosek o emeryturę po raz pierwszy, niezbędne byłoby
wyraźne zaznaczenie w nim, że wyliczenie emerytury w oparciu o ten przepis
możliwe jest tylko wówczas, gdy jest to pierwszy wniosek o emeryturę (…), art. 55
ustawy emeryturach i rentach z FUS w związku z art. 4 pkt 13 ustawy poprzez
błędną wykładnię, polegającą na przyjęciu, że zawarte w art. 55 ustawy o
emeryturach i rentach z FUS sformułowanie ‘ubezpieczony’ nie obejmuje swym
zakresem osoby, która posiadając ustalone prawo do emerytury, kontynuuje
zatrudnienie i podlega z tego tytułu ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu (…)”,
oraz „naruszenie art. 21 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji
Rzeczpospolitej Polskiej (…) poprzez „bezprawną odmowę Ubezpieczonej
możliwości ponownego zweryfikowania wysokości długoterminowych świadczeń
emerytalnych ustalonych w deklaratoryjnych decyzjach organu rentowego,
skutkujące naruszeniem jej prawa do otrzymywania emerytury w
najkorzystniejszym możliwym wariancie”.
5
Pełnomocnik wniósł o uchylenie w całości zaskarżonego wyroku jak i
poprzedzającego go wyroku Sądu Okręgowego i przekazanie sprawy Sądowi
pierwszej instancji do ponownego rozpoznania, ewentualnie o uchylenie
zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi drugiej instancji do
ponownego rozpoznania wraz z orzeczeniem o koszach postępowania w tym
kosztach zastępstwa procesowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Skarga kasacyjna nie jest uzasadniona.
Stosownie do art. 39813
§ 1 i 2 k.p.c., Sąd Najwyższy rozpoznaje sprawę w
granicach skargi kasacyjnej (jej podstaw) i jest związany ustaleniami faktycznymi
stanowiącymi podstawę zaskarżonego orzeczenia, jeżeli skarga nie zawiera
zarzutu naruszenia przepisów postępowania (bądź jeżeli taki zarzut okaże się
niezasadny). W okolicznościach sprawy oznacza to, że nie jest kwestionowane
ustalenie, że wnioskodawczyni wystąpiła z wnioskiem o emeryturę na podstawie
art. 27 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (po osiągnięciu wieku emerytalnego)
już w grudniu 2006 r. i prawo do tego świadczenia przyznano jej od dnia 1 grudnia
2006 r.
W utrwalonym orzecznictwie Sądu Najwyższego trafnie przywołanym w
skardze kasacyjnej, w tym zwłaszcza w uchwale z dnia 4 lipca 2013 r., II UZP 4/13
(OSNP 2013 nr 21-12, poz. 257), przyjęto, że ubezpieczony urodzony przed dniem
31 grudnia 1948 r., który po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego
kontynuował ubezpieczenie i wystąpił o emeryturę po dniu 31 grudnia 2008 r., ma
prawo do jej wyliczenia na podstawie art. 26 w związku z art. 55 ustawy o
emeryturach i rentach z FUS, niezależnie od tego czy wcześniej złożył wniosek o
emeryturę w niższym wieku emerytalnym lub o emeryturę wcześniejszą. W
uzasadnieniu uchwały wskazano m.in., że ten sposób wyliczania emerytury zaczął
obowiązywać dopiero od 1 stycznia 2009 r. zaś warunek kontynuowania
ubezpieczenia i wystąpienia z wnioskiem po 31 grudnia 2008 r., miał umożliwić
wyliczenie emerytury w tzw. formule zdefiniowanej składki, której podstawę
wymiaru stanowi suma składek składanych na indywidualnym koncie
6
ubezpieczonego. Ratio legis tego przepisu jest więc kontynuowanie opłacania
składek, nie zaś ubieganie się o emeryturę wcześniejszą lub w niższym wieku
emerytalnym. W utrwalonych poglądach judykatury, przyjmuje się nadto, że
emerytura w niższym i w powszechnym wieku emerytalnym to odrębne rodzaje
emerytur. W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 5 października 2006 r., I UK 82/06
(niepublikowany) wyrażono trafny pogląd, że nie ma przeszkód prawnych, aby
ubezpieczony pobierający emeryturę przyznaną mu w niższym wieku emerytalnym
dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym
charakterze - art. 32 ustawy emerytalnej, domagał się przyznania emerytury
przysługującej w tzw. powszechnym wieku emerytalnym na podstawie art. 27 tej
ustawy, ponieważ ze względu na odmienne przesłanki nabycia prawa do obu tych
świadczeń organ ubezpieczeń społecznych powinien wydać decyzje w oparciu o
różne podstawy prawne przysługujących ubezpieczonemu świadczeń emerytalnych,
a następnie wypłacać świadczenie wyższe lub wybrane przez ubezpieczonego -
art. 95 ust. 1 ustawy, por. także wyrok z dnia 20 stycznia 2005 r., I UK 120/04,
OSNP 2005 nr 16, poz. 257 i orzecznictwo w nim powołane). Jeżeli więc nie może
być kwestionowana możliwość kilkakrotnego przechodzenia na emeryturę, a w
treści art. 55 ustawy brak zastrzeżenia, że wniosek o przejście na emeryturę w
powszechnym wieku przez osoby objęte art. 27 ma być pierwszym wnioskiem o
przejście na emeryturę (o nabycie statusu emeryta), przepis ten (art. 55 ustawy)
należy rozumieć jako przyznający prawo do złożenia wniosku o wyliczenie
emerytury w powszechnym wieku emerytalnym jeżeli ubezpieczenie było
kontynuowane po osiągnięciu wieku 60/65 lat, a wniosek został złożony po dniu 31
grudnia 2008 r. niezależnie od faktu uzyskania przez te osoby emerytury
wcześniejszej (art. 32 ustawy) lub w niższym wieku emerytalnym (art. 29 ustawy) –
por. także m.in. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 10 lipca 2013 r., II UK 424/12,
LEX nr 1341674, 4 września 2013 r., II UK 23/13, OSNP 2014 nr 6, poz. 85,
7 listopada 2013 r., II UK 143/13, OSNP 2014 nr 10, poz. 148 i z 18 września
2014 r., I UK 27/14, LEX nr 1537287.
Zaprezentowane stanowisko, w pełni podzielane przez obecny skład Sądu
Najwyższego, nie znajduje jednak zastosowania do sytuacji prawnej
wnioskodawczyni, gdy się weźmie pod uwagę, że wystąpiła ona z wnioskiem o
7
emeryturę na podstawie art. 27 ustawy (tzw. emeryturę w powszechnym wieku) już
w grudniu 2006 r. i prawo do tego świadczenia przyznano jej od dnia 1 grudnia
2006 r., a więc nie został spełniony warunek zawarty w art. 55 ustawy, kreujący
wyjątek od zasady ustalania ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia
1949 r. emerytury w wysokości wynikającej z dotychczasowych („starych”) zasad
(art. 27 w związku z art. 53 tej ustawy). Ubezpieczonym, urodzonym przed
wymienioną datą (1 stycznia 1949 r.), przysługuje prawo do obliczenia emerytury
według nowych zasad, jeżeli wysokość emerytury obliczonej na podstawie art. 26 w
związku z art. 55 okaże się wyższa od ustalonej według dotychczasowych zasad,
pod warunkiem kontynuowania ubezpieczenia emerytalnego po osiągnięciu 60/65
lat życia (po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego) i wystąpienia z
wnioskiem o przyznanie emerytury na podstawie art. 27 ustawy (po raz pierwszy)
po dniu 31 grudnia 2008 r.
Jak trafnie zauważył Sąd Apelacyjny, art. 55 ustawy wyraźnie uzależnia
stosowanie zasad obliczania świadczenia w nim wskazanych od wystąpienia przez
ubezpieczonego z wnioskiem o przyznanie emerytury na podstawie art. 27 ustawy
po dniu 31 grudnia 2008 r. po raz pierwszy, a stanowiąc regulację szczególną,
wymaga wykładni ścisłej. Innymi słowy, z możliwości obliczenia wysokości
emerytury, na podstawie art. 55 ustawy, nie mogą korzystać ubezpieczeni urodzeni
przed dniem 1 stycznia 1949 r., także kontynuujący ubezpieczenia emerytalne i
rentowe po osiągnięciu przewidzianego w art. 27 ustawy wieku emerytalnego,
którym przyznane zostały emerytury po osiągnięciu powszechnego wieku
emerytalnego (art. 27 ustawy) przed końcem 2008 r. w wysokościach obliczonych
według dotychczasowych zasad.
Z tych względów, gdy zarzuty skargi okazały się nieuprawnione, należało
orzec jak w sentencji, po myśli art. 39814
k.p.c.