Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 54/15
.
POSTANOWIENIE
Dnia 6 listopada 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Agnieszka Piotrowska (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Marian Kocon
SSN Karol Weitz
w sprawie z powództwa P. D.
Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w P.
przeciwko "A." Spółce Akcyjnej w P.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 6 listopada 2015 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej
od postanowienia Sądu Apelacyjnego
z dnia 24 września 2014 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i postanowienie Sądu
Okręgowego w P. z dnia 1 lipca 2014 roku w sprawie […].
UZASADNIENIE
2
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Apelacyjny oddalił zażalenie P. D. sp. z
o.o. w P. na postanowienie Sądu Okręgowego w P. z dnia 1 lipca 2014 roku
odrzucające pozew P. D. sp. z o.o. przeciwko „A.” S.A. w P. o zapłatę.
Sąd Apelacyjny zaaprobował ustalenia Sądu pierwszej instancji, z których
wynika, że prawomocnym wyrokiem z dnia 26 marca 2013 roku w sprawie …
365/11 wytoczonej przez P. J. sp. z.o.o. (aktualnie P. D. sp. z o.o.), Sąd Okręgowy
w P., na podstawie art. 49 § 2 k.c. oraz art. 64 k.c. w związku z art. 1047 k.p.c.
zobowiązał pozwanego-A. S.A. w P. do złożenia oświadczenia woli o przejęciu od
powoda na własność bliżej opisanej w wyroku sieci wodociągowej wybudowanej
przez powoda za kwotę 237.490 złotych oraz bliżej opisanej sieci kanalizacji
sanitarnej za kwotę 68.076 złotych. Sąd Okręgowy oddalił powództwo w pozostałej
części i orzekł o kosztach procesu wskazując, że przysługujące powodowi
wynagrodzenie, o którym mowa w art. 49 § 2 k.c., powinno odpowiadać wartości
sfinansowanej przez powoda sieci wodociągowej i kanalizacyjnej bez podatku od
towarów i usług uiszczonego przez powoda na rzecz wykonawcy sieci łącznie z
należnym wykonawcy od powoda wynagrodzeniem. Powodowi będącemu
przedsiębiorcą, przysługiwało bowiem na podstawie art. 86 ustawy z dnia 11 marca
2004 roku o podatku od towarów i usług, prawo do obniżenia kwoty podatku
należnego o kwotę podatku naliczonego. Powód, który domagał się początkowo
wyższego wynagrodzenia za objęte żądaniem pozwu sieci wodociągowe i
kanalizacyjne, złożył w dniu 19 czerwca 2013 r. pisemne oświadczenie o
przeniesieniu na rzecz pozwanego obu sieci za kwoty wskazane w prawomocnym
wyroku z dnia 26 marca 2013 roku w sprawie … 365/11 i wystawił na rzecz
pozwanego dwie faktury VAT: nr 1/2013 z dnia 20 czerwca 2013 r. na kwotę 237
490 zł, od której naliczył i ujął w fakturze podatek VAT w wysokości 54 622,70 zł
(łączna kwota do zapłaty 292 112,70 zł) oraz fakturę VAT nr 2/2013 z dnia 20
czerwca 2013 r. na kwotę 68 076 zł, od której naliczył i ujął w fakturze podatek VAT
w wysokości 15 657,48 zł (łączna kwota do zapłaty 83 733,48 zł). Pismem z dnia 4
lipca 2013 r. pozwany odmówił zapłaty doręczonych mu faktur w zakresie
naliczonego podatku od towarów i usług, przelewając na rachunek powoda jedynie
3
kwoty netto tj. 237 490 zł za sieć wodociągową i 68 076 zł za sieć kanalizacji
sanitarnej.
W aktualnie rozpoznawanej sprawie powód dochodził od pozwanego zapłaty
równowartości podatku od towarów i usług od obu tych należności netto w kwotach
odpowiednio 54 622,70 zł i 15 657,48 zł oraz skapitalizowanych odsetek
ustawowych, naliczonych od dnia 6 lipca 2013 r. tj. od dnia następnego po upływie
terminu do zapłaty wskazanego na w/w fakturach, do dnia 3 marca 2014 r.
w wysokości 6 032,54 zł.
Oddalając zażalenie powoda na to postanowienie, Sąd Apelacyjny podzielił
ocenę prawną Sądu Okręgowego co do zaistnienia przesłanki odrzucenia pozwu,
wskazanej w art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. w postaci powagi rzeczy osądzonej. Podniósł,
że ma miejsce bezspornie tożsamość podmiotowa stron występujących w niniejszej
sprawie oraz w sprawie poprzednio rozstrzygniętej o sygnaturze …365/11, a także
tożsamość przedmiotowa. Wskazał, że Sąd Okręgowy ustalił w poprzedniej sprawie
wysokość należnego powodowi wynagrodzenia za sieci wodociągowe
i kanalizacyjne przejęte na własność przez pozwanego, przy czym Sąd ten
przesądził, że wysokość wynagrodzenia nie powinna uwzględniać podatku od
towarów i usług i oddalił powództwo w tej części. Sąd drugiej instancji uznał
przy tym, że nie ma znaczenia okoliczność, iż w poprzedniej sprawie, powód
domagał się zobowiązania pozwanego, na podstawie art. 49 § 2 k.c. oraz art. 64 k.c.
w związku z art. 1047 k.p.c. do złożenia oświadczenia woli określonej treści, a w
aktualnie rozpoznawanej sprawie powód dochodził zapłaty równowartości podatku
od towarów i usług objętego fakturami VAT wystawionymi w dniu zawarcia umowy z
pozwanym i naliczonego na podstawie ustawy o podatku VAT.
W skardze kasacyjnej powód zarzucił naruszenie przepisów postępowania
mające istotny wpływ na wynik sprawy, a mianowicie art. 385 k.p.c. w związku z art.
397 § 2 zd. 1 k.p.c. i art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. Wniósł o uchylenie postanowienia
Sądu Apelacyjnego w całości i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego
rozpoznania i orzeczenie o kosztach postępowania kasacyjnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
4
Stosownie do art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. sąd ma obowiązek odrzucić pozew,
jeżeli o to samo roszczenie pomiędzy tymi samymi stronami sprawa jest w toku
albo została już prawomocnie osądzona. Zakres przedmiotowy i podmiotowy
powagi rzeczy osądzonej reguluje art. 366 k.p.c. przewidując, że wyrok
prawomocny ma powagę rzeczy osądzonej tylko, co do tego, co w związku
z podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia, a ponadto tylko między tymi
samymi stronami. Tożsamość stron obu procesów (spraw o sygnaturze … 365/11 i
aktualnej) nie budzi wątpliwości, przedmiotem sporu pozostają natomiast granice
przedmiotowe powagi rzeczy osądzonej, które dotyczą kwestii, czy
w nowej sprawie występuje tożsamy przedmiot rozstrzygnięcia wyznaczany treścią
nowego żądania powoda oraz taka sama podstawa faktyczna roszczenia, oraz -
zgodnie z poglądami części orzecznictwa - także taka sama podstawa prawna
(por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2013 r., III CZP
67/13, OSNC 2014, nr 7-8, poz. 73; wyroki Sądu Najwyższego z dnia 21 czerwca
2006 r., II CSK 34/06, nie publ. i z dnia 8 kwietnia 2015 r., V CSK 379/14, nie publ.
oraz postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 9 października 2014 r., IV CSK 37/14,
nie publ. i z dnia 15 kwietnia 2015 r., IV CSK 434/14, nie publ.)., z zastrzeżeniem
stosowania zasady da mihi factum dabo tibi ius (por. wyroki Sądu Najwyższego
z dnia 16 września 2009 r., II CSK 189/09, Palestra 2009, nr 11-12, s. 276; z dnia
16 czerwca 2010 r., I CSK 476/09, nie publ.; z dnia 15 października 2010 r., II UK
20/10, nie publ.; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 marca 2015 r., II CSK
226/14, nie publ.).
Należy przyznać rację skarżącemu, że porównanie treści i podstawy
prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w P. z dnia 26 marca 2013 roku oraz
treści żądania zgłoszonego w niniejszym postępowaniu w powiązaniu ze wskazaną
przez powoda jego podstawą faktyczną i prawną, prowadzi do wniosku, iż nie
zachodzi ani tożsamość roszczeń będących przedmiotem żądań powoda w obu
tych sprawach i rozstrzygnięcia w sprawie … 365/11,ani tożsamość
przywoływanych przez powoda na ich uzasadnienie twierdzeń faktycznych oraz
wskazywanej przez powoda podstawy prawnej.
W pierwszej ze spraw powód domagał się zobowiązania pozwanego
do złożenia oświadczeń woli o określonej treści na podstawie art. 49 § 2 k.c. oraz
5
art. 64 k.c. w związku z art. 1047 k.p.c. w przedmiocie nabycia od powoda sieci
wodociągowej i sanitarnej za odpowiednim wynagrodzeniem, w aktualnej sprawie
powód dochodzi natomiast zapłaty przez pozwanego równowartości podatku od
towarów i usług naliczonego od wynagrodzenia wskazanego w wyroku wydanym
w sprawie … 365/11, które zdaniem powoda, był on zobowiązany naliczyć i pobrać
od pozwanego jako nabywcy w momencie zawarcia umowy (zdaniem powoda
umowa ta została zawarta w dniu 19 czerwca 2013 roku w momencie złożenia
przez powoda oświadczenia k.19 akt), stosownie do obowiązujących przepisów
ustawy o podatku od towarów i usług.
Kwestia dopuszczalności żądania przez powoda równowartości podatku
od towarów i usług naliczonych od kwot stanowiących wynagrodzenie należne
powodowi za nabyte przez pozwanego sieci, wskazanych w wyroku w sprawie …
365/11, nie była przedmiotem rozpoznania i rozstrzygnięcia przez Sąd Okręgowy w
wyroku w sprawie … 365/11, ponieważ w wyroku tym Sąd wypowiedział się tylko co
do tego, że wartość sieci przyjęta jako podstawa do ustalenia przysługującego
powodowi od pozwanego, na podstawie art. 49 § 2 k.c., wynagrodzenia, nie
powinna zawierać podatku od towarów i usług, który wykonawca sieci naliczył i
pobrał w przeszłości od dewelopera jako inwestora w wykonaniu umowy dotyczącej
wybudowania sieci wodociągowej i kanalizacyjnej (por. s. 5 uzasadnienia wyroku w
sprawie … 365/11). W obu sprawach chodzi więc o inny podatek od towarów i
usług, a więc o różne roszczenia powoda, oparte na innych podstawach
faktycznych i prawnych, co przemawia za trafnością zarzutów skargi kasacyjnej co
do braku przesłanek do odrzucenia nowego pozwu i skutkuje jej uwzględnieniem.
W tym stanie rzeczy orzeczono jak w sentencji (art. 39815
§ 1 k.p.c.).
eb