II CSK 226/14
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:11-05-2015
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:I CSK 100/12 I CSK 277/10 I CSK 479/06 I UK 239/10 II CSK 414/09 II CSK 427/10 II UK 144/07 III CSK 124/13 III UK 106/10 IV CSK 267/07 V CSK 249/13 I CKU 65/96 II CR 287/71 II CSK 34/06
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt II CSK 226/14
POSTANOWIENIE
Dnia 25 marca 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący)
SSN Barbara Myszka (sprawozdawca)
SSN Bogumiła Ustjanicz
w sprawie z powództwa T. K.
przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej Lokatorsko - Własnościowej
"Z." w C.
o zapłatę i wydanie lokalu
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 25 marca 2015 r.,
skargi kasacyjnej powódki
od postanowienia Sądu Apelacyjnego
z dnia 25 października 2013 r.,
uzupełnionego postanowieniem Sądu Apelacyjnego
z dnia 3 grudnia 2013 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie oraz postanowienie Sądu
Okręgowego w P. z dnia 29 maja 2013 r., sygn. akt […], w części
dotyczącej żądania zasądzenia kwoty 500 000 zł (piećset tysięcy
złotych) z odsetkami; poza tym skargę kasacyjną oddala.
UZASADNIENIE
2
Postanowieniem z dnia 29 maja 2013 r. Sąd Okręgowy w P. odrzucił pozew
T. K. - skierowany przez nią w dniu 11 kwietnia 2013 r. do Sądu Rejonowego w C. i
przekazany według właściwości Sądowi Okręgowemu - przeciwko Spółdzielni
Mieszkaniowej Lokatorsko - Własnościowej „Z.” w C. o zasądzenie kwoty 500 000
zł oraz o wydanie lokalu mieszkalnego.
Sąd Okręgowy stwierdził, że powódka występowała przeciwko pozwanej
Spółdzielni z identycznym roszczeniem o odszkodowanie w sprawie … 707/11,
która toczyła się przed Sądem Okręgowym w P. W dniu 26 września 2011 r.
w sprawie tej został wydany wyrok, który uprawomocnił się z dniem 18 stycznia
2012 r. Z kolei w odniesieniu do żądania wydania lokalu mieszkalnego, w dniu
16 września 2011 r. zapadł wyrok przed Sądem Rejonowym w C. w sprawie …
207/11, który również jest prawomocny. W tej sytuacji kolejny pozew złożony przez
powódkę w dniu 11 kwietnia 2013 r. podlega odrzuceniu na podstawie art. 199 § 1
pkt 2 k.p.c.
Zażalenie powódki zostało przez Sąd Apelacyjny oddalone postanowieniem
z dnia 25 października 2013 r. Sąd Apelacyjny stwierdził, że, zgodnie z art. 199 § 1
pkt 2 k.p.c., sąd odrzuci pozew, jeżeli o to samo roszczenie pomiędzy tymi samymi
stronami sprawa jest w toku albo została już prawomocnie osądzona. Powódka
wnosząc pozew w dniu 11 kwietnia 2013 r. domagała się udzielenia ochrony
prawnej w zakresie roszczeń, które były już przedmiotem postępowań
zakończonych prawomocnymi wyrokami Sądu Okręgowego w P. z dnia 26
września 2012 r., … 701/11 oraz Sądu Rejonowego w C. z dnia 16 września 2011
r., … 207/11. Podnoszony przez powódkę argument, że obecnie dochodzi
zadośćuczynienia, a nie - jak w sprawie … 701/11 - odszkodowania, jest natomiast
irrelewantny, ponieważ w obu sprawach powódka zakreśliła tę samą podstawę
faktyczną dochodzonych roszczeń.
W skardze kasacyjnej od postanowienia Sądu Apelacyjnego powódka,
powołując się na obie podstawy określone w art. 3983
§ 1 k.p.c., wniosła o jego
uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, ewentualnie
o uchylenie także postanowienia Sądu Okręgowego z dnia 29 maja 2013 r.
3
i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania temu Sądowi. Zarzuciła
naruszenie art. 23, 24 i 448 k.c. przez przyjęcie, że dochodzone żądanie zapłaty
i lokalu mieszkalnego tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w związku
z kradzieżą z mieszkania jest tożsame z dochodzonym przez nią odszkodowaniem
w sprawach … 701/11 Sądu Okręgowego w P. i … 207/11 Sądu Rejonowego w C.
oraz art. 199 § 1 pkt 2 i art. 366 k.p.c. przez przyjęcie, że zachodzi powaga rzeczy
osądzonej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Odrzucenie pozwu na podstawie art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. może nastąpić tylko
wtedy, gdy o to samo roszczenie pomiędzy tymi samymi stronami sprawa jest
w toku lub została już prawomocnie osądzona. Sąd Apelacyjny uznał,
że w niniejszej sprawie zachodzi powaga rzeczy osądzonej, uzasadniająca
odrzucenie pozwu, ponieważ w sprawach … 701/11 Sądu Okręgowego w P. i …
207/11 Sądu Rejonowego w C., toczących się między tymi samymi stronami,
zapadły już prawomocne rozstrzygnięcia dotyczące tego samego przedmiotu
postępowania. Skarżąca kwestionuje to stanowisko, podnosząc, że roszczenia
dochodzone w niniejszej sprawie nie są tożsame z przedmiotem, który z mocą
powagi rzeczy osądzonej został rozstrzygnięty w poprzednich postępowaniach.
Przystępując do rozważenia zarzutów skarżącej, trzeba przypomnieć, że -
zgodnie z art. 366 k.p.c. - powagą rzeczy osądzonej objęte jest tylko to,
co w związku z podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia. Oznacza to,
że powaga rzeczy osądzonej rozciąga się na rozstrzygnięcie o żądaniu
w powiązaniu z jego podstawą faktyczną (art. 187 § 1 k.p.c.). Do przyjęcia stanu
powagi rzeczy osądzonej konieczne jest więc ustalenie identyczności żądania i jego
podstawy faktycznej. Ze względu na brak związania sądu wskazaną w pozwie
podstawą prawną żądania (da mihi factum dabo tibi ius), w nauce prawa nie jest
jednolicie rozstrzygana kwestia, czy konieczne jest także oparcie żądania na tej
samej podstawie prawnej. W orzecznictwie Sądu Najwyższego dominuje pogląd,
że o tożsamości roszczeń przesądza istnienie nie tylko tej samej podstawy
faktycznej, ale także prawnej (zob. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 21 czerwca
2006 r., II CSK 34/06, nie publ., z dnia 13 kwietnia 2007 r., I CSK 479/06, nie publ.,
4
z dnia 6 marca 2008 r., II UK 144/07, nie publ., z dnia 20 stycznia 2011 r., I UK
239/10, nie publ. i z dnia 5 kwietnia 2011 r., III UK 106/10, nie publ. oraz
postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 29 stycznia 1997 r., I CKU 65/96, Prok.
i Pr. - wkł. 1997, nr 7-8, s. 41, z dnia 30 listopada 2007 r., IV CSK 267/07, nie publ.,
z dnia 3 lutego 2010 r., II CSK 414/09, nie publ., z dnia 11 lutego 2011 r., I CSK
277/10, nie publ., z dnia 14 marca 2014 r., III CSK 124/13, nie publ. i z dnia
3 kwietnia 2014 r., V CSK 249/13, nie publ.). Niezależnie od niejednolicie
postrzeganej kwestii identyczności podstawy prawnej, w doktrynie i w orzecznictwie
zgodnie przyjmuje się, że powagę rzeczy osądzonej ma tylko samo rozstrzygnięcie
o żądaniu, nie rozciąga się ona natomiast na przesłanki rozstrzygnięcia (zob. wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 6 sierpnia 1971 r., II CR 287/71, OSNCP 1972, nr 2,
poz. 34). Jak podkreślił Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 1 czerwca 2011 r.,
II CSK 427/10 (nie publ.), najprościej mówiąc, tożsamość roszczeń zachodzi,
kiedy sąd ma w obu sprawach orzec o tym samym, dysponując tymi samymi
faktami, które mają spowodować ocenę tego samego żądania i kiedy
rozstrzygnięcie jednej ze spraw oznacza rozstrzygnięcie także drugiej (zob. też
postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 11 lutego 2011 r., I CSK 277/10, nie publ.
i z dnia 4 października 2012 r., I CSK 100/12, nie publ.).
Skarżąca ma rację podnosząc, że stanowisko Sądu Apelacyjnego w kwestii
tożsamości przedmiotowej dochodzonego żądania zasądzenia kwoty 500 000 zł
z tytułu zadośćuczynienia pieniężnego za krzywdę, jakiej doznała w związku
z dokonaniem kradzieży z jej mieszkania, z żądaniem odszkodowania za kradzież
mebli, złota i dolarów, dochodzonym w sprawie … 701/11 Sądu Okręgowego w P.,
nie może być uznane za trafne. W tym wypadku chodzi o dwa różne żądania pozwu,
czemu nie sprzeciwia się przytoczenie tych samych okoliczności faktycznych,
skarżąca łączy bowiem poczucie krzywdy, podobnie jak odszkodowanie w
sprawie … 701/11, z kradzieżą ruchomości w czasie wykonywania eksmisji. Trafnie
też zauważa skarżąca, że każde z tych żądań opiera się na innej podstawie
prawnej, w niniejszej sprawie bowiem skarżąca jako podstawę prawną żądania
kwoty 500 000 zł wskazała przepisy art. 23, 24 i 448 k.c., które nie były podstawą
żądania odszkodowania za utracone ruchomości.
5
W tym stanie rzeczy uzasadniony jest wniosek skarżącej o uchylenie
zaskarżonego postanowienia oraz postanowienia Sądu Okręgowego w P. z dnia 29
maja 2013 r. w części dotyczącej żądania zasądzenia kwoty 500 000 zł tytułem
zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Skarga kasacyjna nie zawiera
natomiast argumentów świadczących o wadliwości stanowiska Sądu Apelacyjnego
w kwestii tożsamości żądania wydania lokalu mieszkalnego z identycznym
żądaniem dochodzonym w sprawie … 207/11 Sądu Rejonowego w C.
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c. uchylił
zaskarżone postanowienie oraz postanowienie Sądu Okręgowego z dnia 29 maja
2013 r. w części dotyczącej żądania kwoty 500 000 zł z odsetkami, a w pozostałej
części - na zasadzie art. 39814
k.p.c. - oddalił skargę kasacyjną jako pozbawioną
uzasadnionych podstaw.
POSTANOWIENIE
Dnia 25 marca 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący)
SSN Barbara Myszka (sprawozdawca)
SSN Bogumiła Ustjanicz
w sprawie z powództwa T. K.
przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej Lokatorsko - Własnościowej
"Z." w C.
o zapłatę i wydanie lokalu
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 25 marca 2015 r.,
skargi kasacyjnej powódki
od postanowienia Sądu Apelacyjnego
z dnia 25 października 2013 r.,
uzupełnionego postanowieniem Sądu Apelacyjnego
z dnia 3 grudnia 2013 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie oraz postanowienie Sądu
Okręgowego w P. z dnia 29 maja 2013 r., sygn. akt […], w części
dotyczącej żądania zasądzenia kwoty 500 000 zł (piećset tysięcy
złotych) z odsetkami; poza tym skargę kasacyjną oddala.
UZASADNIENIE
2
Postanowieniem z dnia 29 maja 2013 r. Sąd Okręgowy w P. odrzucił pozew
T. K. - skierowany przez nią w dniu 11 kwietnia 2013 r. do Sądu Rejonowego w C. i
przekazany według właściwości Sądowi Okręgowemu - przeciwko Spółdzielni
Mieszkaniowej Lokatorsko - Własnościowej „Z.” w C. o zasądzenie kwoty 500 000
zł oraz o wydanie lokalu mieszkalnego.
Sąd Okręgowy stwierdził, że powódka występowała przeciwko pozwanej
Spółdzielni z identycznym roszczeniem o odszkodowanie w sprawie … 707/11,
która toczyła się przed Sądem Okręgowym w P. W dniu 26 września 2011 r.
w sprawie tej został wydany wyrok, który uprawomocnił się z dniem 18 stycznia
2012 r. Z kolei w odniesieniu do żądania wydania lokalu mieszkalnego, w dniu
16 września 2011 r. zapadł wyrok przed Sądem Rejonowym w C. w sprawie …
207/11, który również jest prawomocny. W tej sytuacji kolejny pozew złożony przez
powódkę w dniu 11 kwietnia 2013 r. podlega odrzuceniu na podstawie art. 199 § 1
pkt 2 k.p.c.
Zażalenie powódki zostało przez Sąd Apelacyjny oddalone postanowieniem
z dnia 25 października 2013 r. Sąd Apelacyjny stwierdził, że, zgodnie z art. 199 § 1
pkt 2 k.p.c., sąd odrzuci pozew, jeżeli o to samo roszczenie pomiędzy tymi samymi
stronami sprawa jest w toku albo została już prawomocnie osądzona. Powódka
wnosząc pozew w dniu 11 kwietnia 2013 r. domagała się udzielenia ochrony
prawnej w zakresie roszczeń, które były już przedmiotem postępowań
zakończonych prawomocnymi wyrokami Sądu Okręgowego w P. z dnia 26
września 2012 r., … 701/11 oraz Sądu Rejonowego w C. z dnia 16 września 2011
r., … 207/11. Podnoszony przez powódkę argument, że obecnie dochodzi
zadośćuczynienia, a nie - jak w sprawie … 701/11 - odszkodowania, jest natomiast
irrelewantny, ponieważ w obu sprawach powódka zakreśliła tę samą podstawę
faktyczną dochodzonych roszczeń.
W skardze kasacyjnej od postanowienia Sądu Apelacyjnego powódka,
powołując się na obie podstawy określone w art. 3983
§ 1 k.p.c., wniosła o jego
uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, ewentualnie
o uchylenie także postanowienia Sądu Okręgowego z dnia 29 maja 2013 r.
3
i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania temu Sądowi. Zarzuciła
naruszenie art. 23, 24 i 448 k.c. przez przyjęcie, że dochodzone żądanie zapłaty
i lokalu mieszkalnego tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w związku
z kradzieżą z mieszkania jest tożsame z dochodzonym przez nią odszkodowaniem
w sprawach … 701/11 Sądu Okręgowego w P. i … 207/11 Sądu Rejonowego w C.
oraz art. 199 § 1 pkt 2 i art. 366 k.p.c. przez przyjęcie, że zachodzi powaga rzeczy
osądzonej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Odrzucenie pozwu na podstawie art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. może nastąpić tylko
wtedy, gdy o to samo roszczenie pomiędzy tymi samymi stronami sprawa jest
w toku lub została już prawomocnie osądzona. Sąd Apelacyjny uznał,
że w niniejszej sprawie zachodzi powaga rzeczy osądzonej, uzasadniająca
odrzucenie pozwu, ponieważ w sprawach … 701/11 Sądu Okręgowego w P. i …
207/11 Sądu Rejonowego w C., toczących się między tymi samymi stronami,
zapadły już prawomocne rozstrzygnięcia dotyczące tego samego przedmiotu
postępowania. Skarżąca kwestionuje to stanowisko, podnosząc, że roszczenia
dochodzone w niniejszej sprawie nie są tożsame z przedmiotem, który z mocą
powagi rzeczy osądzonej został rozstrzygnięty w poprzednich postępowaniach.
Przystępując do rozważenia zarzutów skarżącej, trzeba przypomnieć, że -
zgodnie z art. 366 k.p.c. - powagą rzeczy osądzonej objęte jest tylko to,
co w związku z podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia. Oznacza to,
że powaga rzeczy osądzonej rozciąga się na rozstrzygnięcie o żądaniu
w powiązaniu z jego podstawą faktyczną (art. 187 § 1 k.p.c.). Do przyjęcia stanu
powagi rzeczy osądzonej konieczne jest więc ustalenie identyczności żądania i jego
podstawy faktycznej. Ze względu na brak związania sądu wskazaną w pozwie
podstawą prawną żądania (da mihi factum dabo tibi ius), w nauce prawa nie jest
jednolicie rozstrzygana kwestia, czy konieczne jest także oparcie żądania na tej
samej podstawie prawnej. W orzecznictwie Sądu Najwyższego dominuje pogląd,
że o tożsamości roszczeń przesądza istnienie nie tylko tej samej podstawy
faktycznej, ale także prawnej (zob. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 21 czerwca
2006 r., II CSK 34/06, nie publ., z dnia 13 kwietnia 2007 r., I CSK 479/06, nie publ.,
4
z dnia 6 marca 2008 r., II UK 144/07, nie publ., z dnia 20 stycznia 2011 r., I UK
239/10, nie publ. i z dnia 5 kwietnia 2011 r., III UK 106/10, nie publ. oraz
postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 29 stycznia 1997 r., I CKU 65/96, Prok.
i Pr. - wkł. 1997, nr 7-8, s. 41, z dnia 30 listopada 2007 r., IV CSK 267/07, nie publ.,
z dnia 3 lutego 2010 r., II CSK 414/09, nie publ., z dnia 11 lutego 2011 r., I CSK
277/10, nie publ., z dnia 14 marca 2014 r., III CSK 124/13, nie publ. i z dnia
3 kwietnia 2014 r., V CSK 249/13, nie publ.). Niezależnie od niejednolicie
postrzeganej kwestii identyczności podstawy prawnej, w doktrynie i w orzecznictwie
zgodnie przyjmuje się, że powagę rzeczy osądzonej ma tylko samo rozstrzygnięcie
o żądaniu, nie rozciąga się ona natomiast na przesłanki rozstrzygnięcia (zob. wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 6 sierpnia 1971 r., II CR 287/71, OSNCP 1972, nr 2,
poz. 34). Jak podkreślił Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 1 czerwca 2011 r.,
II CSK 427/10 (nie publ.), najprościej mówiąc, tożsamość roszczeń zachodzi,
kiedy sąd ma w obu sprawach orzec o tym samym, dysponując tymi samymi
faktami, które mają spowodować ocenę tego samego żądania i kiedy
rozstrzygnięcie jednej ze spraw oznacza rozstrzygnięcie także drugiej (zob. też
postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 11 lutego 2011 r., I CSK 277/10, nie publ.
i z dnia 4 października 2012 r., I CSK 100/12, nie publ.).
Skarżąca ma rację podnosząc, że stanowisko Sądu Apelacyjnego w kwestii
tożsamości przedmiotowej dochodzonego żądania zasądzenia kwoty 500 000 zł
z tytułu zadośćuczynienia pieniężnego za krzywdę, jakiej doznała w związku
z dokonaniem kradzieży z jej mieszkania, z żądaniem odszkodowania za kradzież
mebli, złota i dolarów, dochodzonym w sprawie … 701/11 Sądu Okręgowego w P.,
nie może być uznane za trafne. W tym wypadku chodzi o dwa różne żądania pozwu,
czemu nie sprzeciwia się przytoczenie tych samych okoliczności faktycznych,
skarżąca łączy bowiem poczucie krzywdy, podobnie jak odszkodowanie w
sprawie … 701/11, z kradzieżą ruchomości w czasie wykonywania eksmisji. Trafnie
też zauważa skarżąca, że każde z tych żądań opiera się na innej podstawie
prawnej, w niniejszej sprawie bowiem skarżąca jako podstawę prawną żądania
kwoty 500 000 zł wskazała przepisy art. 23, 24 i 448 k.c., które nie były podstawą
żądania odszkodowania za utracone ruchomości.
5
W tym stanie rzeczy uzasadniony jest wniosek skarżącej o uchylenie
zaskarżonego postanowienia oraz postanowienia Sądu Okręgowego w P. z dnia 29
maja 2013 r. w części dotyczącej żądania zasądzenia kwoty 500 000 zł tytułem
zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Skarga kasacyjna nie zawiera
natomiast argumentów świadczących o wadliwości stanowiska Sądu Apelacyjnego
w kwestii tożsamości żądania wydania lokalu mieszkalnego z identycznym
żądaniem dochodzonym w sprawie … 207/11 Sądu Rejonowego w C.
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c. uchylił
zaskarżone postanowienie oraz postanowienie Sądu Okręgowego z dnia 29 maja
2013 r. w części dotyczącej żądania kwoty 500 000 zł z odsetkami, a w pozostałej
części - na zasadzie art. 39814
k.p.c. - oddalił skargę kasacyjną jako pozbawioną
uzasadnionych podstaw.