II CZ 7/15
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:27-01-2016
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:I CZ 106/14 I CZ 3/15 II CZ 93/14 III CZ 43/15 III CZ 5/15 III CZ 68/13 III CZP 97/04 SK 19/02 V CZ 105/14 V CZ 11/15 III CZ 17/05 III CZ 99/01
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt II CZ 7/15
POSTANOWIENIE
Dnia 9 grudnia 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Marian Kocon (przewodniczący)
SSN Anna Owczarek (sprawozdawca)
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
w sprawie ze skargi B. S.
o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym postanowieniem
Sądu Okręgowego w K. z dnia 22 października 2013 r.,
wydanym w sprawie z wniosku I. M.
przy uczestnictwie B. S.
o podział majątku wspólnego,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 9 grudnia 2015 r.,
zażalenia skarżącej (uczestniczki postępowania) B. S.
na postanowienie Sądu Okręgowego w K.
z dnia 21 listopada 2014 r.,
1) oddala zażalenie,
2) oddala wniosek I. M. o zasądzenie kosztów postępowania
zażaleniowego.
UZASADNIENIE
2
Postanowieniem z dnia 21 listopada 2014 r. Sąd Okręgowy w K. odrzucił
skargę B. S. o wznowienie postępowania o podział majątku wspólnego,
zakończonego prawomocnym postanowieniem Sądu Okręgowego w K. z dnia 22
października 2013 r.
Podstawą rozstrzygnięcia Sądu było ustalenie, że w postępowaniu
rozpoznawczym nie doszło do nieważności postępowania mającej, zdaniem
skarżącej, być następstwem orzekania przez sędziów wyłączonych z mocy ustawy
oraz nie oparcie skargi na ustawowych podstawach.
Skarżąca w zażaleniu na to postanowienie wniosła o zmianę postanowienia
w całości i uwzględnienie skargi o wznowienie postępowania zarzucając
bezpodstawne jej odrzucenie wobec wadliwej oceny podstaw nieważności
postępowania i nieuwzględnienia późniejszego wykrycia środków dowodowych.
Sąd Najwyższy zważył:
Podstawowy zarzut zażalenia oparty jest na twierdzeniu, że wznowienie
postępowania uzasadnia nieważność postępowania, ponieważ w sprawie
rozstrzygniętej postanowieniem Sądu Okręgowego z dnia 22 października 2013 r. w
składzie wydającym postanowienie w drugiej instancji uczestniczyli dwaj sędziowie
wyłączeni z mocy ustawy, na podstawie art. 48 § 1 pkt 5 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., ze
względu na to, że orzekali wcześniej w sprawie zażalenia uczestniczki na
postanowienie Sądu pierwszej instancji w przedmiocie odrzucenia wniosku o podział
majątku (postanowienie Sądu Okręgowego w K. z dnia 14 września 2010 r.).
Sąd Najwyższy nie podziela stanowiska skarżącej i uznaje, że ocena Sądu
Okręgowego w K. w tym przedmiocie jest prawidłowa. W obecnym stanie prawnym
wyłączenie sędziego ex lege następuje wówczas, gdy sędzia brał udział w wydaniu
zaskarżonego orzeczenia jedynie w instancji niższej. Jak wskazano w wyroku
Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 lipca 2004 r., SK 19/02 (OTK-A 2004, nr 7, poz.
67) i orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka nie ma podstaw do
rozszerzającej bądź ograniczającej wykładni art. 48 § 1 pkt 5 k.p.c., gdyż
każdorazowo należy oceniać czy związki sędziego z przedmiotem sprawy
zapewniają realizację konstytucyjnej zasady prawa obywatela do bezstronnego sądu
(por. również wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 2005 r., III CZP 97/04,
3
OSNC 2006, Nr 2, poz. 24; postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2005
r., III CZ 17/05, nie publ. i z dnia 30 stycznia 2014 r., III CZ 68/13, nie publ., z dnia 9
kwietnia 2015 r., V CZ 11/15, nie publ.). Odnosząc się do rozpoznawanej sprawy
wskazać należy, że postanowienia, zapadłe z udziałem tych samych sędziów,
dotyczyły dwóch różnych spraw w znaczeniu procesowym. Podczas gdy
postanowienie z dnia 14 września 2010 r. zostało podjęte na skutek zażalenia na
odrzucenie zażalenia, postanowienie z dnia 22 października 2013 r. zostało wydane
w wyniku merytorycznego rozpoznania w drugiej instancji sprawy o podział majątku
wspólnego w następstwie wniesienia apelacji. Sąd Najwyższy zajął już stanowisko
w odniesieniu do zbliżonej sytuacji procesowej, wyjaśniając że wyłączeniu z mocy
ustawy podlegać powinien wówczas tylko ten sędzia, który wydał orzeczenie
w instancji bezpośrednio niższej, nie zaś sędzia, który w sprawie wydawał
jakiekolwiek inne orzeczenie (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
15 listopada 2001 r., III CZ 99/01, nie publ.).
Kolejny zarzut skarżącej dotyczy stanowiska Sądu Okręgowego w K. co do
braku podstaw do wznowienia postepowania z powodu późniejszego wykrycia
środków dowodowych. Twierdzi ona, że potrzebę ich przedstawienia „ujawniło”
dopiero wydanie orzeczenia w pierwszej instancji, a wniosek dowodowy, który
przedstawiła w toku postępowania, nie został uwzględniony. Zgodnie utrwalonym
orzecznictwem Sądu Najwyższego możliwość wznowienia postępowania na
podstawie art. 403 § 2 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. uzależniona jest od łącznego
istnienia trzech przesłanek. Po pierwsze, wykrycia po uprawomocnieniu się wyroku
nowych okoliczności faktycznych lub środków dowodowych, które istniały w czasie
postępowania, ale nie zostały w nim powołane. Po drugie, możliwości ich wpływu na
wynik sprawy i po trzecie, niemożności skorzystania z nich przez stronę
w poprzednim postępowaniu (por. m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
8 października 2015 r., III CZ 43/15, nie publ.). W niniejszej sprawie oczywisty był
fakt, że środek dowodowy był wcześniej znany i przedstawiony przed Sądem
pierwszej instancji. Jeżeli już z uzasadnienia skargi o wznowienie postępowania
w sposób niewątpliwy wynika, że wskazane podstawy wznowienia nie występują,
skarga podlega odrzuceniu (por. m.in. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia
20 marca 2015 r., II CZ 93/14; z dnia 26 lutego 2015 r., III CZ 5/15; z dnia 18 lutego
4
2015 r., I CZ 3/15; z dnia 5 lutego 2015 r., V CZ 105/14; z dnia 14 stycznia 2015 r.,
I CZ 106/14 – nie publ.). Należy również nadmienić, że skarga o wznowienie
postępowania ma charakter ekscepcjonalny i nie służy sanowaniu niedopatrzeń
strony lub jej pełnomocnika polegających na zaniechaniu zgłoszenia zastrzeżeń do
protokołu na odpowiednim etapie postępowania sądowego (art. 162 k.p.c.).
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
w zw. z art. 3941
§ 3 i w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. oddalił zażalenie.
Uwzględniając charakter i okoliczności sprawy Sąd Najwyższy uznał, że brak
podstaw do odstąpienia od zasady ponoszenia kosztów poniesionych przez strony
w postępowaniu nieprocesowym we własnym zakresie (art. 520 § 1 k.p.c.
i art. 39821
w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c.).
kc
POSTANOWIENIE
Dnia 9 grudnia 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Marian Kocon (przewodniczący)
SSN Anna Owczarek (sprawozdawca)
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
w sprawie ze skargi B. S.
o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym postanowieniem
Sądu Okręgowego w K. z dnia 22 października 2013 r.,
wydanym w sprawie z wniosku I. M.
przy uczestnictwie B. S.
o podział majątku wspólnego,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 9 grudnia 2015 r.,
zażalenia skarżącej (uczestniczki postępowania) B. S.
na postanowienie Sądu Okręgowego w K.
z dnia 21 listopada 2014 r.,
1) oddala zażalenie,
2) oddala wniosek I. M. o zasądzenie kosztów postępowania
zażaleniowego.
UZASADNIENIE
2
Postanowieniem z dnia 21 listopada 2014 r. Sąd Okręgowy w K. odrzucił
skargę B. S. o wznowienie postępowania o podział majątku wspólnego,
zakończonego prawomocnym postanowieniem Sądu Okręgowego w K. z dnia 22
października 2013 r.
Podstawą rozstrzygnięcia Sądu było ustalenie, że w postępowaniu
rozpoznawczym nie doszło do nieważności postępowania mającej, zdaniem
skarżącej, być następstwem orzekania przez sędziów wyłączonych z mocy ustawy
oraz nie oparcie skargi na ustawowych podstawach.
Skarżąca w zażaleniu na to postanowienie wniosła o zmianę postanowienia
w całości i uwzględnienie skargi o wznowienie postępowania zarzucając
bezpodstawne jej odrzucenie wobec wadliwej oceny podstaw nieważności
postępowania i nieuwzględnienia późniejszego wykrycia środków dowodowych.
Sąd Najwyższy zważył:
Podstawowy zarzut zażalenia oparty jest na twierdzeniu, że wznowienie
postępowania uzasadnia nieważność postępowania, ponieważ w sprawie
rozstrzygniętej postanowieniem Sądu Okręgowego z dnia 22 października 2013 r. w
składzie wydającym postanowienie w drugiej instancji uczestniczyli dwaj sędziowie
wyłączeni z mocy ustawy, na podstawie art. 48 § 1 pkt 5 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., ze
względu na to, że orzekali wcześniej w sprawie zażalenia uczestniczki na
postanowienie Sądu pierwszej instancji w przedmiocie odrzucenia wniosku o podział
majątku (postanowienie Sądu Okręgowego w K. z dnia 14 września 2010 r.).
Sąd Najwyższy nie podziela stanowiska skarżącej i uznaje, że ocena Sądu
Okręgowego w K. w tym przedmiocie jest prawidłowa. W obecnym stanie prawnym
wyłączenie sędziego ex lege następuje wówczas, gdy sędzia brał udział w wydaniu
zaskarżonego orzeczenia jedynie w instancji niższej. Jak wskazano w wyroku
Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 lipca 2004 r., SK 19/02 (OTK-A 2004, nr 7, poz.
67) i orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka nie ma podstaw do
rozszerzającej bądź ograniczającej wykładni art. 48 § 1 pkt 5 k.p.c., gdyż
każdorazowo należy oceniać czy związki sędziego z przedmiotem sprawy
zapewniają realizację konstytucyjnej zasady prawa obywatela do bezstronnego sądu
(por. również wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 2005 r., III CZP 97/04,
3
OSNC 2006, Nr 2, poz. 24; postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2005
r., III CZ 17/05, nie publ. i z dnia 30 stycznia 2014 r., III CZ 68/13, nie publ., z dnia 9
kwietnia 2015 r., V CZ 11/15, nie publ.). Odnosząc się do rozpoznawanej sprawy
wskazać należy, że postanowienia, zapadłe z udziałem tych samych sędziów,
dotyczyły dwóch różnych spraw w znaczeniu procesowym. Podczas gdy
postanowienie z dnia 14 września 2010 r. zostało podjęte na skutek zażalenia na
odrzucenie zażalenia, postanowienie z dnia 22 października 2013 r. zostało wydane
w wyniku merytorycznego rozpoznania w drugiej instancji sprawy o podział majątku
wspólnego w następstwie wniesienia apelacji. Sąd Najwyższy zajął już stanowisko
w odniesieniu do zbliżonej sytuacji procesowej, wyjaśniając że wyłączeniu z mocy
ustawy podlegać powinien wówczas tylko ten sędzia, który wydał orzeczenie
w instancji bezpośrednio niższej, nie zaś sędzia, który w sprawie wydawał
jakiekolwiek inne orzeczenie (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
15 listopada 2001 r., III CZ 99/01, nie publ.).
Kolejny zarzut skarżącej dotyczy stanowiska Sądu Okręgowego w K. co do
braku podstaw do wznowienia postepowania z powodu późniejszego wykrycia
środków dowodowych. Twierdzi ona, że potrzebę ich przedstawienia „ujawniło”
dopiero wydanie orzeczenia w pierwszej instancji, a wniosek dowodowy, który
przedstawiła w toku postępowania, nie został uwzględniony. Zgodnie utrwalonym
orzecznictwem Sądu Najwyższego możliwość wznowienia postępowania na
podstawie art. 403 § 2 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. uzależniona jest od łącznego
istnienia trzech przesłanek. Po pierwsze, wykrycia po uprawomocnieniu się wyroku
nowych okoliczności faktycznych lub środków dowodowych, które istniały w czasie
postępowania, ale nie zostały w nim powołane. Po drugie, możliwości ich wpływu na
wynik sprawy i po trzecie, niemożności skorzystania z nich przez stronę
w poprzednim postępowaniu (por. m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
8 października 2015 r., III CZ 43/15, nie publ.). W niniejszej sprawie oczywisty był
fakt, że środek dowodowy był wcześniej znany i przedstawiony przed Sądem
pierwszej instancji. Jeżeli już z uzasadnienia skargi o wznowienie postępowania
w sposób niewątpliwy wynika, że wskazane podstawy wznowienia nie występują,
skarga podlega odrzuceniu (por. m.in. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia
20 marca 2015 r., II CZ 93/14; z dnia 26 lutego 2015 r., III CZ 5/15; z dnia 18 lutego
4
2015 r., I CZ 3/15; z dnia 5 lutego 2015 r., V CZ 105/14; z dnia 14 stycznia 2015 r.,
I CZ 106/14 – nie publ.). Należy również nadmienić, że skarga o wznowienie
postępowania ma charakter ekscepcjonalny i nie służy sanowaniu niedopatrzeń
strony lub jej pełnomocnika polegających na zaniechaniu zgłoszenia zastrzeżeń do
protokołu na odpowiednim etapie postępowania sądowego (art. 162 k.p.c.).
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
w zw. z art. 3941
§ 3 i w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. oddalił zażalenie.
Uwzględniając charakter i okoliczności sprawy Sąd Najwyższy uznał, że brak
podstaw do odstąpienia od zasady ponoszenia kosztów poniesionych przez strony
w postępowaniu nieprocesowym we własnym zakresie (art. 520 § 1 k.p.c.
i art. 39821
w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c.).
kc