III CSK 90/16
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:06-06-2016
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:II CZ 27/11 II CZ 38/10 II CZ 76/15 III CSK 419/14 III CZ 13/15 III CZ 153/02 III CZ 88/06 IV CZ 16/15 IV CZ 53/08 V CSK 239/14 II CKN 47/97 III CZP 88/13
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt III CSK 90/16
POSTANOWIENIE
Dnia 18 maja 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Bogumiła Ustjanicz
w sprawie z wniosku L. G.
przy uczestnictwie […]o dział spadku po W. M., dział spadku po W. M., częściowy
dział spadku po A. M. i zniesienie współwłasności,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 18 maja 2016 r.,
na skutek skargi kasacyjnej uczestników A. M. i L. M.
od postanowienia Sądu Okręgowego w K.
z dnia 7 października 2015 r.,
odrzuca skargę kasacyjną.
UZASADNIENIE
2
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Okręgowy w K. zmienił postanowienie
Sądu Rejonowego w K. z dnia 9 maja 2014 r. w ten sposób, iż ustalił, że
przedmiotem działu spadku po W. M. i W. M., częściowego działu spadku po A. M.
i zniesienia współwłasności jest nieruchomość składająca się z trzech opisanych
działek, objęta wskazaną księgą wieczystą o wartości 509 190 zł; dokonał działu
tych spadków i zniesienia współwłasności przez przyznanie części tej
nieruchomości obejmującej działki: nr 352 i nr 440 o łącznej wartości 67 490 zł
wnioskodawczyni, a części stanowiącej działkę nr 329/6 o wartości 441 700 zł A. M.
i L. M. w częściach po 1
/4 każdemu z nich; zasądził od A. M. na rzecz
wnioskodawczyni kwotę 93 552,50 zł tytułem dopłaty oraz na rzecz M. G. kwotę 63
648,75 zł tytułem dopłaty i od L. M. na rzecz wnioskodawczyni i M. G. zasądził takie
same kwoty. Ponadto zasądził od wnioskodawczyni na rzecz A. M., L. M. oraz M. Z.
kwoty po 23 064,75 zł, tytułem zwrotu nakładów.
W skardze kasacyjnej uczestnicy A. M. i L. M. zaskarżyli postanowienie w
części przyznającej im działkę nr 329/6 o wartości 441 700 zł, zasądzającej od nich
na rzecz wnioskodawczyni i uczestniczki M. G. dopłaty oraz oddalającej apelacje.
Wartość przedmiotu zaskarżenia oznaczyli na kwotę 314 402,50 zł.
Skarżący zakwestionowali ważność umowy darowizny, którą W. M. darowała
L. G. udział w 1
/2 części w nieruchomości stanowiącej gospodarstwo rolne,
składające się z działek nr 440,352 oraz 329/2. Utrzymywali, że gdyby nie ta
umowa, to spadek przypadłby po połowie im (po ¼ każdemu) i M. G. Wartość
nieruchomości na dzień zgonu W. M. wynosiłaby 488 880 zł, z czego połowa o
wartości 244 490 zł, to udział M. G., który podlega pomniejszeniu o wartość działek
(nr 352 i nr 440), jakie powinna otrzymać M. G. Wartość udziałów skarżących
wynosiłaby po 122 245 zł, a dopłata na rzecz M.G. łącznie 177 000 zł, a nie
314 402,50 zł. Zaskarżonym postanowieniem zostali pokrzywdzeni łącznie na
kwotę 137 402,50 zł (314 402,50 zł - 177 000 zł).
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Utrwalone zostało w orzecznictwie Sądu Najwyższego, podzielane w tej
sprawie stanowisko, że w tak zwanych sprawach działowych (dział spadku, podział
majątku wspólnego małżonków, zniesienie współwłasności), w razie zaskarżenia
3
orzeczenia co do istoty sprawy, wartość przedmiotu sporu wyznacza nie wartość
całego dzielonego majątku, ale wartość konkretnego interesu (roszczenia, żądania)
lub składnika majątkowego, którego dotyczy środek odwoławczy
(por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 21 stycznia 2003 r. III CZ 153/02,
OSNC 2004/4/60; z dnia 15 grudnia 2006 r. III CZ 88/06; z dnia 24 lipca 2008 r.
IV CZ 53/08; z dnia 6 maja 2010 r. II CZ 38/10; z dnia 1 czerwca 2011 r. II CZ 27/11;
z dnia 16 czerwca 2015 r., II CZ 76/15; z dnia 6 listopada 2015 r., II CZ 76/15,
niepublikowane). Z reguły nie może przekraczać wartości udziału przysługującego
uczestnikowi, chyba że podważa on zasadę podziału, objęcie lub nie objęcie
orzeczeniem poszczególnych rzeczy lub praw albo rozliczenie nakładów, gdyż
wówczas wartość przedmiotu zaskarżenia może być wyższa lub niższa niż wartość
jego udziału.
Wskazana przez skarżącego w skardze kasacyjnej, wartość przedmiotu
zaskarżenia nie jest wiążąca dla sądu drugiej instancji ani dla Sądu Najwyższego
i podlega weryfikacji na podstawie akt sprawy, z pominięciem zasad określonych
w art. 25 i 26 k.p.c. (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 6 czerwca
1997 r., II CKN 47/97, OSNC 1997, nr 11, poz. 180; z dnia 19 czerwca 2015 r.,
IV CZ 16/15; z dnia 18 marca 2015 r., III CSK 419/14, z dnia 13 marca 2015 r.,
III CZ 13/15; z dnia 20 lutego 2015 r., V CSK 239/14, niepublikowane.).
Uczestnicy kwestionują w istocie zakres i wartość swoich udziałów,
ustalonych w oparciu o błędne założenie ważności umowy darowizny oraz przyjęcie
wartości nieruchomości z daty otwarcia spadku po W. M. Utrzymują, że powinny
one wynosić po 122 245 zł, a M. G. 177 000 zł, po pomniejszeniu o wartość
należnych jej dwóch działek (244 490 zł - 67490 zł) . Wówczas obniżone zostałyby
także dopłaty na jej rzecz do kwot po 88 500 zł, odnośnie każdego. Natomiast
zgodnie z postanowieniem Sądu Okręgowego dopłata każdego ze skarżących na
rzecz wnioskodawczyni i M. G. wynosiła łącznie po 157 201,25 zł. Różnica
pomiędzy dopłatami ustalonymi przez Sąd Okręgowy, a wyliczonymi przez
skarżących wynosi 68 726,25 zł co do każdego z nich. W odniesieniu do tej różnicy
upatrują pokrzywdzenia zaskarżonym orzeczeniem.
4
W uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 15 maja
2014 r., III CZP 88/13 (OSNC 2014, nr 11, poz. 108) wyrażone zostało wiążące
stanowisko, że pokrzywdzenie orzeczeniem stanowi przesłankę dopuszczalności
zaskarżenia. Ta przesłanka pozostaje w ścisłym związku z uzależnieniem
dopuszczalności skargi kasacyjnej, w odniesieniu do której ustalony został
ustawowo próg wartości przedmiotu zaskarżenia. W tego typu sprawie zachodzi
dopuszczalność skargi kasacyjnej, jeżeli wartość przedmiotu zaskarżenia nie jest
niższa niż 150 000 zł, stosownie do art. 5191
§ 4 pkt 4 k.p.c.
Jeżeli skarżący kwestionują dopłaty w zakresie kwot po 68 726,25 zł,
powołując się na wadliwość ich określenia, to pokrzywdzenie każdego z nich jest
niższe od progu dopuszczalności skargi kasacyjnej. Wartość tych kwot nie podlega
zliczeniu dla potrzeb oznaczenia wartości przedmiotu zaskarżenia.
Z tych względów Sąd Najwyższy odrzucił skargę kasacyjną na podstawie
art. 3986
§ 2 i 3 w związku z art. 13 § 2 k.p.c.
kc
POSTANOWIENIE
Dnia 18 maja 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Bogumiła Ustjanicz
w sprawie z wniosku L. G.
przy uczestnictwie […]o dział spadku po W. M., dział spadku po W. M., częściowy
dział spadku po A. M. i zniesienie współwłasności,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 18 maja 2016 r.,
na skutek skargi kasacyjnej uczestników A. M. i L. M.
od postanowienia Sądu Okręgowego w K.
z dnia 7 października 2015 r.,
odrzuca skargę kasacyjną.
UZASADNIENIE
2
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Okręgowy w K. zmienił postanowienie
Sądu Rejonowego w K. z dnia 9 maja 2014 r. w ten sposób, iż ustalił, że
przedmiotem działu spadku po W. M. i W. M., częściowego działu spadku po A. M.
i zniesienia współwłasności jest nieruchomość składająca się z trzech opisanych
działek, objęta wskazaną księgą wieczystą o wartości 509 190 zł; dokonał działu
tych spadków i zniesienia współwłasności przez przyznanie części tej
nieruchomości obejmującej działki: nr 352 i nr 440 o łącznej wartości 67 490 zł
wnioskodawczyni, a części stanowiącej działkę nr 329/6 o wartości 441 700 zł A. M.
i L. M. w częściach po 1
/4 każdemu z nich; zasądził od A. M. na rzecz
wnioskodawczyni kwotę 93 552,50 zł tytułem dopłaty oraz na rzecz M. G. kwotę 63
648,75 zł tytułem dopłaty i od L. M. na rzecz wnioskodawczyni i M. G. zasądził takie
same kwoty. Ponadto zasądził od wnioskodawczyni na rzecz A. M., L. M. oraz M. Z.
kwoty po 23 064,75 zł, tytułem zwrotu nakładów.
W skardze kasacyjnej uczestnicy A. M. i L. M. zaskarżyli postanowienie w
części przyznającej im działkę nr 329/6 o wartości 441 700 zł, zasądzającej od nich
na rzecz wnioskodawczyni i uczestniczki M. G. dopłaty oraz oddalającej apelacje.
Wartość przedmiotu zaskarżenia oznaczyli na kwotę 314 402,50 zł.
Skarżący zakwestionowali ważność umowy darowizny, którą W. M. darowała
L. G. udział w 1
/2 części w nieruchomości stanowiącej gospodarstwo rolne,
składające się z działek nr 440,352 oraz 329/2. Utrzymywali, że gdyby nie ta
umowa, to spadek przypadłby po połowie im (po ¼ każdemu) i M. G. Wartość
nieruchomości na dzień zgonu W. M. wynosiłaby 488 880 zł, z czego połowa o
wartości 244 490 zł, to udział M. G., który podlega pomniejszeniu o wartość działek
(nr 352 i nr 440), jakie powinna otrzymać M. G. Wartość udziałów skarżących
wynosiłaby po 122 245 zł, a dopłata na rzecz M.G. łącznie 177 000 zł, a nie
314 402,50 zł. Zaskarżonym postanowieniem zostali pokrzywdzeni łącznie na
kwotę 137 402,50 zł (314 402,50 zł - 177 000 zł).
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Utrwalone zostało w orzecznictwie Sądu Najwyższego, podzielane w tej
sprawie stanowisko, że w tak zwanych sprawach działowych (dział spadku, podział
majątku wspólnego małżonków, zniesienie współwłasności), w razie zaskarżenia
3
orzeczenia co do istoty sprawy, wartość przedmiotu sporu wyznacza nie wartość
całego dzielonego majątku, ale wartość konkretnego interesu (roszczenia, żądania)
lub składnika majątkowego, którego dotyczy środek odwoławczy
(por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 21 stycznia 2003 r. III CZ 153/02,
OSNC 2004/4/60; z dnia 15 grudnia 2006 r. III CZ 88/06; z dnia 24 lipca 2008 r.
IV CZ 53/08; z dnia 6 maja 2010 r. II CZ 38/10; z dnia 1 czerwca 2011 r. II CZ 27/11;
z dnia 16 czerwca 2015 r., II CZ 76/15; z dnia 6 listopada 2015 r., II CZ 76/15,
niepublikowane). Z reguły nie może przekraczać wartości udziału przysługującego
uczestnikowi, chyba że podważa on zasadę podziału, objęcie lub nie objęcie
orzeczeniem poszczególnych rzeczy lub praw albo rozliczenie nakładów, gdyż
wówczas wartość przedmiotu zaskarżenia może być wyższa lub niższa niż wartość
jego udziału.
Wskazana przez skarżącego w skardze kasacyjnej, wartość przedmiotu
zaskarżenia nie jest wiążąca dla sądu drugiej instancji ani dla Sądu Najwyższego
i podlega weryfikacji na podstawie akt sprawy, z pominięciem zasad określonych
w art. 25 i 26 k.p.c. (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 6 czerwca
1997 r., II CKN 47/97, OSNC 1997, nr 11, poz. 180; z dnia 19 czerwca 2015 r.,
IV CZ 16/15; z dnia 18 marca 2015 r., III CSK 419/14, z dnia 13 marca 2015 r.,
III CZ 13/15; z dnia 20 lutego 2015 r., V CSK 239/14, niepublikowane.).
Uczestnicy kwestionują w istocie zakres i wartość swoich udziałów,
ustalonych w oparciu o błędne założenie ważności umowy darowizny oraz przyjęcie
wartości nieruchomości z daty otwarcia spadku po W. M. Utrzymują, że powinny
one wynosić po 122 245 zł, a M. G. 177 000 zł, po pomniejszeniu o wartość
należnych jej dwóch działek (244 490 zł - 67490 zł) . Wówczas obniżone zostałyby
także dopłaty na jej rzecz do kwot po 88 500 zł, odnośnie każdego. Natomiast
zgodnie z postanowieniem Sądu Okręgowego dopłata każdego ze skarżących na
rzecz wnioskodawczyni i M. G. wynosiła łącznie po 157 201,25 zł. Różnica
pomiędzy dopłatami ustalonymi przez Sąd Okręgowy, a wyliczonymi przez
skarżących wynosi 68 726,25 zł co do każdego z nich. W odniesieniu do tej różnicy
upatrują pokrzywdzenia zaskarżonym orzeczeniem.
4
W uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 15 maja
2014 r., III CZP 88/13 (OSNC 2014, nr 11, poz. 108) wyrażone zostało wiążące
stanowisko, że pokrzywdzenie orzeczeniem stanowi przesłankę dopuszczalności
zaskarżenia. Ta przesłanka pozostaje w ścisłym związku z uzależnieniem
dopuszczalności skargi kasacyjnej, w odniesieniu do której ustalony został
ustawowo próg wartości przedmiotu zaskarżenia. W tego typu sprawie zachodzi
dopuszczalność skargi kasacyjnej, jeżeli wartość przedmiotu zaskarżenia nie jest
niższa niż 150 000 zł, stosownie do art. 5191
§ 4 pkt 4 k.p.c.
Jeżeli skarżący kwestionują dopłaty w zakresie kwot po 68 726,25 zł,
powołując się na wadliwość ich określenia, to pokrzywdzenie każdego z nich jest
niższe od progu dopuszczalności skargi kasacyjnej. Wartość tych kwot nie podlega
zliczeniu dla potrzeb oznaczenia wartości przedmiotu zaskarżenia.
Z tych względów Sąd Najwyższy odrzucił skargę kasacyjną na podstawie
art. 3986
§ 2 i 3 w związku z art. 13 § 2 k.p.c.
kc