Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 czerwca 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 31 maja 2016 r. w Szczecinie

sprawy R. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o przyznanie emerytury

na skutek apelacji ubezpieczonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 13 sierpnia 2015 r. sygn. akt VI U 291/15

oddala apelację.

SSA Romana Mrotek SSA Barbara Białecka del. SSO Aleksandra Mitros

Sygn. akt III AUa 767/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 9 marca 2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w G. odmówił ubezpieczonemu R. S. prawa do emerytury. W uzasadnieniu wskazał, że ubezpieczony pracował przez 13 lat i 6 dni w warunkach szczególnych, a zatem nie spełnia on warunków do przyznania emerytury, albowiem na dzień 1 stycznia 1999 r. nie udowodnił 15 lat pracy w warunkach szczególnych wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Organ rentowy nie uwzględnił ubezpieczonemu jako pracy w warunkach szczególnych okresu:

- od 1 października 1986 r. do 1 kwietnia 1990 r. na podstawie świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 13 kwietnia 2000 r. z tytułu zatrudnienia
w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...) w J. albowiem Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. stosuje się wyłącznie do pracowników, ubezpieczony zaś w tym okresie był członkiem spółdzielni,

- od 2 stycznia 1991 r. do 30 czerwca 1991 r. oraz od 1 lipca 1991 r. do 30 listopada 1991 r. z tytułu zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) S.C. w G. ponieważ z przedłożonych świadectw pracy wynika, że
w tych okresach ubezpieczony zatrudniony był na stanowiskach ślusarza, montera
i spawacza, natomiast w świadectwie pracy w szczególnych warunkach wykazane jest, że w całym okresie zatrudnienia ubezpieczony zajmował stanowisko spawacza. Ponadto, zakład prywatny może powołać się wyłącznie na wykazy A i B zawarte w załączniku do Rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r., nie ma więc podstaw do powołania zarządzenia resortowego nr (...) (...) z dnia 12 sierpnia 1983 r.

Ubezpieczony R. S. w dniu 17 marca 2015 r. odwołał się (ustnie do protokołu) od decyzji organu rentowego z dnia 9 marca 2015 r.

Decyzją z dnia 26 marca 2015 r. organ rentowy zmienił swoją decyzję z dnia 9 marca 2015 r. i ustalił, że ubezpieczony pracował w warunkach szczególnych przez 14 lat, 4 miesiące i 24 dni. Nadal jednak pozwany nie uwzględnił ubezpieczonemu okresu zatrudnienia w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...) w J. od 1 października 1986 r. do 1 kwietnia 1990 r., jako pracy w warunkach szczególnych. Tym samym pozwany stwierdził, że ubezpieczony nie spełnia warunków do przyznania emerytury albowiem na dzień 1 stycznia 1999 r. nie udowodnił 15 lat pracy w warunkach szczególnych wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o oddalenie odwołania podając, że na dzień 1 stycznia 1999 r. ubezpieczony nie udokumentował 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim wyrokiem z dnia 13 sierpnia 2015 r. umorzył postępowanie w zakresie ustalenia stażu pracy w szczególnych warunkach na 14 lat, 4 miesiące i 24 dni, zaś w pozostałym zakresie odwołanie oddalił.

Sąd I instancji oparł swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych.

Ubezpieczony R. S. urodził się (...) Posiada wykształcenie podstawowe - bez zawodu.

Do dnia 1 stycznia 1999 r. pracował w następujących okresach:

- od 28 marca 1973 r. do 31 marca 1977 r. w Zakładach (...) w G. jako bielarz,

- od 24 kwietnia 1975 r. do 21 czerwca 1976 r. odbył zasadniczą służbę wojskową,

- od 4 kwietnia 1977 r. do 30 września 1986 r. w (...) i UP (...) we W. jako monter konstrukcji stalowych,

- od 1 października 1986 r. do 1 kwietnia 1990 r. w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...) w J. jako kotlarz,

- od 2 kwietnia 1990 r. do 31 grudnia 1990 r. w Polskim Związku Niewidomych - Zakładzie (...) w W. - Grupie remontowej w G. jako ślusarz - spawacz,

- od 2 stycznia 1991 r. do 30 czerwca 1991 r. oraz od 1 lipca 1991 r. do 30 listopada 1991 r. w Przedsiębiorstwie (...) S.C. jako ślusarz - monter -spawacz,

- od 1 września 1991 r. do 8 grudnia 1991 r. prowadził własną działalność gospodarczą,

- od 4 maja 1993 r. do 30 września 1994 r. w Przedsiębiorstwie Usługowo - Produkcyjnym S.C. (...) jako monter urządzeń energetycznych,

- od 1 stycznia 1996 r. do 31 grudnia 1998 r. w Pszczelarstwie R. B..

Ubezpieczony posiada łączny staż ubezpieczeniowy wynoszący 25 lat, w tym 14 lat, 4 miesiące i 24 dni okresu pracy w warunkach szczególnych.

Decyzją z dnia 9 marca 2015 r., zmienioną następnie decyzją z dnia 26 marca 2015 r. organ rentowy odmówił ubezpieczonemu prawa do wcześniejszej emerytury.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie ubezpieczonego jest niezasadne.

Sąd I instancji wskazał, że zgodnie z art. 184 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2013 r. poz.1440 ze. Zmianami; dalej jako: ustawa rentowa) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1)  okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury
w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2)  okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura, o której mowa w ust. 1 przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Ustęp 2 art. 32 określa, że dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa w ust. 1, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych.

W art. 32 ustawy rentowej określono zasady ustalania prawa do emerytury dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. Zgodnie z tym przepisem, ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1. Za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się zaś pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

Warunki wymagane do uzyskania prawa do emerytury wcześniejszej z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymienione są
w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8 poz. 43 ze. zm.). Rodzaje prac w szczególnych warunkach, których wykonywanie może uprawniać do emerytury wcześniejszej, wymienione są w wykazach A i B stanowiących załączniki do rozporządzenia.

Emerytura wcześniejsza przysługuje na zasadach określonych w § 3 i 4 rozporządzenia, jeżeli kobieta udowodni co najmniej 20 lat okresów składkowych
i nieskładkowych, a mężczyzna 25 lat tych okresów, w tym co najmniej 15 lat pracy
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wykonywanej w ramach stosunku pracy, przy czym wymagane jest osiągnięcie wieku emerytalnego wynoszącego 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn. Zgodnie z § 2 ust. 1 rozporządzenia przy ustalaniu okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze uwzględnia się jedynie te okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Istota sporu sprowadzała się do oceny, czy ubezpieczony spełnia wskazane wyżej przesłanki do uzyskania świadczenia emerytalnego, w szczególności czy posiada wymagany do nabycia uprawnień 15-letni okres pracy w warunkach szczególnych. Spór dotyczył okresu pracy ubezpieczonego w Polskim Związku Niewidomych - Zakładzie (...) w W. - Grupie remontowej w G. od 2 kwietnia 1990 r. do 31 grudnia 1990 r.

Osiągnięty przez ubezpieczonego okres składkowy i nieskładkowy wynoszący łącznie 25 lat okazał się bezsporny.

Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że w postępowaniu cywilnym Sąd ma szersze uprawnienia niż organ rentowy w postępowaniu administracyjnym. W postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi, przewidzianymi w Kodeksie postępowania cywilnego. Ograniczenia dowodowe zawarte
w § 22 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. dotyczą wyłącznie postępowania przed tymi organami (zob. SN w wyroku z 2.02.1996 r., II URN 3/95 OSNP 1996/16/239). Okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przewidziane rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.
w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent inwalidzkich dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43) mogą być ustalane w postępowaniu odwoławczym także innymi środkami dowodowymi, niż dowód z zaświadczenia zakładu pracy (por. uchwałę SN
z dnia 10.03.1984 r. w sprawie III UZP 6/84, wyrok SN z 4.08.1999 r., II UKN 619/98, OSNP 2000/11/439).

Sąd orzekający podkreślił, że art. 184 ustawy rentowej jest przepisem szczególnym, który przyznając określonej grupie adresatów zawartej w nim normy prawnej, korzystniejsze przywileje emerytalne poprzez obniżenie wieku emerytalnego nie powinien być poddawany wykładni rozszerzającej. W wyroku z dnia 12 lipca 2012 r. w sprawie II UK 2/11 Sąd Najwyższy stwierdził, że przepisy prawa ubezpieczeń społecznych mają charakter norm bezwzględnie obowiązujących, co oznacza, że instytucja tzw. wcześniejszej emerytury podlega ścisłej wykładni. Podobne stanowisko reprezentował Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 22 lutego 2007 r. w sprawie I UK 258/06, który orzekł, że „wcześniejsza emerytura jest dla powszechnego systemu świadczeń emerytalnych instytucją wyjątkową, określającą szczególne uprawnienia”. Zawarcie przez ustawodawcę w zamkniętym katalogu wykazu pracowników zatrudnionych w szczególnym charakterze wyłącza możliwość jego rozszerzania w procesie stosowania prawa. Możliwość odstępstwa od zasady powszechnej - zwłaszcza ze względu na przesłankę szczególnego charakteru zatrudnienia - pozostaje atrybutem władzy ustawodawczej, a nie sądowniczej.”

Nazwa stanowiska pracy zawarta w świadectwie pracy nie ma decydującego znaczenia dla uznania danej pracy za wykonywaną w szczególnych warunkach, ponieważ istotny jest rzeczywisty zakres obowiązków i wykonywanych czynności. W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 8 czerwca 2011 r. w sprawie I UK 393/10 czytamy: prawo do emerytury w wieku niższym od powszechnego z tytułu wykonywania pracy
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest ściśle związane z szybszą utratą zdolności do zarobkowania z uwagi na szczególne warunki lub szczególny charakter pracy. Praca taka, świadczona stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przyczynia się do szybszego obniżenia wydolności organizmu, stąd też wykonująca ją osoba ma prawo do emerytury wcześniej niż inni ubezpieczeni. Prawo to stanowi przywilej i odstępstwo od zasady wyrażonej w art. 27 ustawy z 1998 r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a zatem regulujące je przepisy należy wykładać w sposób gwarantujący zachowanie celu uzasadniającego to odstępstwo. Dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. (publikowany w LEX nr 950426).

Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że w postępowaniu o świadczenie emerytalno - rentowe dopuszczalne jest, jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w uchwale z 27 maja 1985 r. (III UZP 5/85), przeprowadzenie przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych dowodu
z zeznań świadków na okoliczność zatrudnienia w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze, jeżeli zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczenia zakładu pracy z powodu jego likwidacji lub zniszczenia dokumentów dotyczących zatrudnienia. Okres pracy w warunkach szczególnych można również ustalić w postępowaniu sądowym na podstawie akt osobowych pracownika (umowy o pracę, świadectwa pracy, angaży, innych dokumentów). Zaliczenie nieudokumentowanych, spornych okresów pracy w szczególnych warunkach do stażu pracy uprawniającego do wcześniejszej emerytury wymaga przy tym dowodów nie budzących wątpliwości, spójnych i precyzyjnych.

Zgodnie natomiast z treścią art. 232 k.p.c. strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Oznacza to, że ciężar dowodu, iż w spornych okresach ubezpieczony świadczył pracę w szczególnych warunkach spoczywa na ubezpieczonym.

W celu określenia czy ubezpieczony, będąc zatrudnionym w Polskim Związku Niewidomych - Zakładzie (...) w W. - Grupie remontowej
w G. od 2 kwietnia 1990 r. do 31 grudnia 1990 r. wykonywał pracę w warunkach szczególnych, Sąd dopuścił dowód z przesłuchania świadków E. C., J. N. i S. Z..

Świadek E. C. pracował w Związku (...) razem
z ubezpieczonym. Pracę wykonywali w Ł., mieszkali w hotelu i na stancjach. Pracowali w Elektrociepłowni (...), wewnątrz budynku. Wykonywali prace związane
z montażem rurociągów, spawaniem konstrukcji. W świadectwie pracy świadek ma wpisane, że pracował jako ślusarz - spawacz. Podobnie jak kolejny świadek - S. Z., który również pracował razem z ubezpieczonym w Elektrociepłowni (...). Świadek zeznał, że wykonywał te same obowiązki co ubezpieczony i w świadectwie pracy wpisane ma stanowisko ślusarza - spawacza.

Świadek J. N., podobnie jak ubezpieczony i pozostali świadkowie, również pracował w Elektrociepłowni (...). Zajmował stanowisko brygadzisty
i nadzorował pracę 12 osób - spawaczy i monterów. Ubezpieczony wykonywał obowiązki spawacza, ale i ślusarza (co według świadka jest tożsame z wykonywaniem obowiązków montera).

Ubezpieczony R. S. zeznał, że pracując w Elektrociepłowni (...)
w brygadzie liczącej 13 osób, zajmował stanowisko ślusarza - spawacza.

Świadkowie i ubezpieczony przyznali, że nie wykonywali pracy jako kotlarze.

Sąd Okręgowy dał wiarę zeznaniom świadków oraz ubezpieczonego, że pracując na terenie Elektrociepłowni (...) świadczył pracę ślusarza - spawacza. Zeznania te znajdują potwierdzenie w świadectwie pracy ubezpieczonego z dnia 31 grudnia 1990 r. oraz zaświadczeniu o zarobkach RP7 z 7 czerwca 1995 r., z których wynika, że ubezpieczony pracował na stanowisku ślusarza - spawacza. Legitymacja ubezpieczeniowa R. S. (str. 86 legitymacji) również zawiera wpis, że był on zatrudniony na stanowisku ślusarza - spawacza. W aktach sprawy znajduje się co prawda dokument świadczący o tym, że ubezpieczony w spornym okresie zajmował stanowisko kotlarza - zaświadczenie o zarobkach RP7 z dnia 7 kwietnia 2000 r. - jednak informacje zawarte w tym dokumencie są sprzeczne z pozostałymi dokumentami zgromadzonymi w aktach sprawy, a także z zeznaniami świadków i ubezpieczonego, dlatego też temu dokumentowi Sąd nie dał wiary.

Jednakże w ocenie Sądu orzekającego zeznania świadków, ubezpieczonego
i dokumenty w aktach sprawy, którym Sąd dał wiarę, nie stanowią dowodu na to, że ubezpieczony świadczył pracę w warunkach szczególnych. Praca ślusarza - spawacza nie należy bowiem do rodzaju prac świadczonych w warunkach szczególnych. Sąd ustalił, że ubezpieczony wykonywał prace ślusarsko -spawalnicze. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. (wyroki Sądu Najwyższego z dnia: 14 września 2007 r., III UK 27/07, OSNP 2008/21-22/325; 19 września 2007 r., III UK 38/07, OSNP 2008/21-22/329; 06 grudnia 2007 r., III UK 66/07, LEX nr 483283; 22 stycznia 2008 r., I UK 210/07, OSNP 2009/5-6/75; 24 marca 2009 r., I PK 194/08, LEX nr 528152). Decydującą rolę w analizie charakteru pracy ubezpieczonego z punktu widzenia uprawnień emerytalnych ma zatem możliwość jej zakwalifikowania pod którąś z pozycji wspomnianego załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów.
W świetle art. 32 ust. 4 ustawy rentowej pracami w szczególnych warunkach nie są bowiem wszelkie prace wykonywane w narażeniu na kontakt z niekorzystnymi dla zdrowia pracownika czynnikami, lecz jedynie takie, które zostały rodzajowo wymienione w tymże rozporządzeniu. Przepis § 1 ust. 1 rozporządzenia stanowi zresztą, że akt ten ma zastosowanie do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze, wymienione w § 4 - 15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do niego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 08 czerwca 2011 r., I UK 393/10). Wykazem A stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. objęte zostały wyłącznie prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowo wodorowym (poz. 12, dział IX „Prace różne" wykazu A), podczas gdy zebrany w sprawie materiał dowodowy nie potwierdza, że ubezpieczony w spornym okresie zatrudnienia w Związku (...) wykonywał pracę spawacza stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Analiza zeznań świadków, ubezpieczonego, jak i dokumentów znajdujących się w aktach sprawy, w tym akt osobowych ubezpieczonego, nie potwierdza, że praca ubezpieczonego w okresie od 2 kwietnia 1990 r. do 31 grudnia 1990 r. była jednoznaczna ze stałym wykonywaniem pracy spawacza, wymienionej w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia, gdyż w spornym okresie zatrudnienia ubezpieczony w ramach dobowej miary czasu pracy, wykonywał także prace ślusarza. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 21 listopada 2001 r., II UKN 598/00, podkreślił, że
o uprawnieniu do emerytury na podstawie § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, decyduje łączne spełnienie przez pracownika wszystkich warunków określonych w tym przepisie, a nie jego przekonanie, że charakter lub warunki pracy wystarczają do uznania jej za wykonywaną
w szczególnych warunkach. Ubezpieczony podnosił również, że świadek S. Z. uzyskał prawo do wcześniejszej emerytury mimo, że pracował w tym samym zakładzie pracy co ubezpieczony i również świadczył pracę ślusarza - spawacza. Sąd Okręgowy przeanalizował sprawę sądową świadka i ustalił, że w jego sprawie sporne okresy nie dotyczyły jednak - jak w przypadku ubezpieczonego - okresu zatrudnienia
w Polskim Związku Niewidomych na terenie Elektrociepłowni (...).

Wobec powyższych ustaleń Sąd orzekający stwierdził, że R. S. przez okres co najmniej 15 lat nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych, a zatem nie nabył prawa do wcześniejszej emerytury.

Sąd I instancji w punkcie I wyroku umorzył postępowanie w zakresie ustalenia stażu pracy w szczególnych warunkach na 14 lat, 4 miesiące i 24 dni.

Z rozstrzygnięciem Sądu I instancji nie zgodził się ubezpieczony, zaskarżając je
w całości. Wyrokowi zarzucił:

- naruszenie przepisu art. 233 § 1 k.p.c. oraz art. 328 § 2 k.p.c. poprzez przekroczenie przez Sąd granic swobodnej oceny dowodów oraz pominięcie w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku rozważenia w nim istotnych dowodów, co doprowadziło do odmiennych ustaleń i wniosków, a także niewyjaśnienie wszystkich okoliczności sprawy poprzez:

a) uznanie, że zeznania przesłuchanych świadków i wyjaśnienia odwołującego się nie stanowią dowodu na to, że ubezpieczony świadczył pracę w warunkach szczególnych,

b) uznanie, że ubezpieczony wykonywał prace ślusarskie w takim zakresie, który nie pozwala na przyjęcie zatrudnienia w warunkach szkodliwych, podczas gdy
w rzeczywistości były to prace sporadyczne, krótkotrwałe, przyspieszające prace spawalnicze i niezbędne przy tych pracach,

c) nadanie zbyt dużego znaczenia dowodowego dokumentom dot. rodzaju zatrudnienia ubezpieczonego bez uwzględnienia jego wyjaśnień i zeznań świadków, dlaczego w wielu zakładach pracy nie przywiązywano wagi do nazewnictwa wykonywanej przez nich pracy.

W uzasadnieniu apelujący podniósł, że zarówno ubezpieczony, jak i świadkowie zgodnie potwierdzili, że poszczególni pracodawcy nie przywiązywali wagi do nazewnictwa zajmowanych przez nich stanowisk i nie zawsze nazewnictwo to odpowiadało ich umiejętnościom i uprawnieniom zawodowym. Stąd też nazewnictwo to było sprzeczne z rodzajem wykonywanej pracy. Apelujący wskazał, że ubezpieczony nigdy nie nabył uprawnień ślusarza ani umiejętności potrzebnych w tym zawodzie. Proste posługiwanie się np. pilnikiem nie oznacza, że jest się ślusarzem. Z niektórych dokumentów pracowniczych dotyczących ubezpieczonego wynika, że był on także ślusarzem. Ubezpieczony uzyskał uprawnienia do spawania łukowego elektrodą otuloną oraz do spawania konstrukcji klasy 3., nadto uzyskał tytuł mistrza w zawodzie monter konstrukcji stalowych. Tylko w tych zawodach był zatrudniony, mimo różnych nazw dotyczących rodzaju jego zatrudnienia.

Apelujący zwrócił uwagę, że zarówno świadkowie, jak i ubezpieczony dokładnie opisali swoje prace, które zawsze były takie same, mimo zmian pracodawców często pracowali dalej na tych samych stanowiskach, na tych samych obiektach. W ich zeznaniach przewijają się sformułowania, że czasami wykonywali też prace ślusarskie. Apelujący podniósł, że Sąd nie wypunktował jakie były to prace i czy rzeczywiście można je zaliczyć do typowych prac ślusarskich, czy były one związane z pracami podstawowymi, np. konieczność dopasowania poszczególnych elementów itp. Sąd przyjął tylko, że ubezpieczony w spornym okresie zatrudnienia w ramach dobowej miary czasu wykonywał także prace ślusarza.

Zdaniem apelującego, trudno nazwać ślusarzem kogoś, kto aby dopasować poszczególne metalowe elementy, by je następnie spawać – używa palnika. Świadkowie podali, że aby spawać, trzeba było wykonać prace monterskie obejmujące różnorakie czynności. Brygadzista świadek J. N. wyraźnie potwierdził, że ubezpieczony był spawaczem.

W ocenie apelującego błędne jest rozumowanie Sądu I instancji, że skoro ubezpieczony i świadkowie podali, iż ubezpieczony zajmował stanowisko ślusarza-spawacza, to jest to równoznaczne ze stwierdzeniem, że na takim stanowisku rzeczywiście pracował. Ponadto apelujący wskazał, że pozwany mimo ustaleń, iż ubezpieczony zatrudniony był jako ślusarz-spawacz w (...) s.c. i (...) sp. z o.o. – Sąd uznał te okresy pracy jako prace w warunkach szczególnych, a przecież ubezpieczony wykonywał te same czynności co uprzednio w Związku (...).

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonego nie zasługiwała na uwzględnienie.

Analiza zarzutów zawartych w apelacji oraz dotychczasowego postępowania doprowadziła Sąd Apelacyjny do wniosku, że okolicznością sporną pozostawało ustalenie, czy ubezpieczony spełnia przesłanki konieczne do przyznania emerytury w wieku obniżonym, w szczególności czy legitymuje się co najmniej 15 – letnim okresem pracy
w warunkach szczególnych. Należy zaznaczyć, że tylko łączne spełnienie wszystkich przesłanek wymaganych prawem do przyznania emerytury w wieku obniżonym uprawnia do jej otrzymania. Niespełnienie zaś choć jednej z nich powoduje, że dalsze badanie spełnienia innych wymogów staje się bezcelowe.

Sąd Apelacyjny podkreśla, że prawo do emerytury w wieku niższym od powszechnego, z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze jest ściśle związane z szybszą utratą zdolności do zarobkowania z uwagi na szczególne, szkodliwe warunki lub szczególny charakter pracy. Należy pamiętać, że praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (wyrok SN z dnia 8 czerwca 2011 r., I UK 393/10, LEX nr 950426).

W świetle powyższego zatem, najistotniejsze znaczenie dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy miało ustalenie, czy ubezpieczony R. S. w okresie od 2 kwietnia 1990 r. do 31 grudnia 1990 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach
w Polskim Związku Niewidomych – Zakładzie (...) w W. – Grupie remontowej w G.. W ocenie Sądu Apelacyjnego Sąd I instancji słusznie uznał, że materiał dowodowy zebrany w sprawie nie dał podstaw do przyjęcia, że praca ta była pracą wykonywaną w warunkach szczególnych.

Sąd Apelacyjny wskazuje, że w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów
w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze w wykazie A wymieniono wszystkie rodzaje prac uznanych przez ustawodawcę za prace wykonywane w szczególnych warunkach, w tym w dziale XIV wskazano: prace przy spawaniu
i wycinaniu elektrycznym i gazowym (pkt 12). Zauważyć należy, że w wykazie tym nie ujęto prac ślusarskich i ślusarsko-spawalniczych. Wskazany wykaz A jest katalogiem zamkniętym, w związku z czym nie istnieje możliwość jego rozszerzania w procesie stosowania prawa.

Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie potwierdza, że ubezpieczony
w spornym okresie zatrudnienia w Związku (...) wykonywał wyłącznie pracę spawacza, nadto stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Zeznania świadków, ubezpieczonego, a także dokumenty znajdujące się w aktach sprawy nie są wystarczające do tego, by stanowczo stwierdzić, że ubezpieczony w okresie od 2 kwietnia 1990 r. do 31 grudnia 1990 r. wykonywał pracę w warunkach szczególnych w rozumieniu ustawy rentowej oraz wskazanego wyżej rozporządzenia Rady Ministrów. W świadectwie pracy ubezpieczonego z dnia 31 grudnia 1990 r. oraz zaświadczeniu o zarobkach RP7 z 7 czerwca 1995 r. stanowisko zajmowane przez ubezpieczonego określono jako „ślusarz-spawacz”, co więcej, w pismach, kierowanych do Związku (...) z prośbą
o udostępnienie akt pracowniczych sam ubezpieczony posługuje się wyłącznie tym określeniem ślusarz – spawacz.

Nie ulega wątpliwości, że ubezpieczony R. S. w spornym okresie wykonywał prace spawalnicze, jednakże nie w tak znacznym zakresie, by prace te można było uznać za wykonywane stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Ubezpieczony wykonywał czynności ślusarsko-spawalnicze, zatem czynności stricte spawalnicze stanowiły jedynie pewną część wykonywanych przez niego obowiązków. W tym miejscu przypomnieć należy, że praca wykonywana w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale, codziennie, w pełnym wymiarze czasu pracy oraz w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. (wyroki Sądu Najwyższego z dnia: 14 września 2007 r., III UK 27/07, OSNP 2008/21-22/325; 19 września 2007 r., III UK 38/07, OSNP 2008/21-22/329; 06 grudnia 2007 r., III UK 66/07, LEX nr 483283; 22 stycznia 2008 r., I UK 210/07, OSNP 2009/5-6/75; 24 marca 2009 r., I PK 194/08, LEX nr 528152).

W związku z powyższym, okres pracy R. S. na stanowisku ślusarza-spawacza w Polskim Związku Niewidomych - Zakładzie (...)
w W. - Grupie remontowej w G. nie może zostać doliczony do wymaganego 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach, a zatem po osiągnięciu przez ubezpieczonego 60 lat nie nabył on prawa do wcześniejszej emerytury.

Na marginesie, Sąd Apelacyjny wskazuje, że prace ślusarskie można uznać za prace przygotowawcze do spawania, bowiem zawarte w pkt 12 działu XIV wykazu A rozporządzenia z 1983 r. pojęcie „prac przy spawaniu” obejmuje również prace wykonywane w przebiegu procesu spawania (wyrok SN z dnia 29 stycznia 2008 r. I UK 192/07, OSNP 2009 nr 5-6,poz. 79). Jednakże w przypadku faktycznego wykonywania prac przygotowawczych do spawania w aktach osobowych pracownika oraz świadectwie pracy zajmowane przez ubezpieczonego stanowisko byłoby oznaczone jako spawacz, nie zaś ślusarz-spawacz.

W odniesieniu do zarzutów apelacji Sąd Apelacyjny zaznacza, że prawo do emerytury w wieku obniżonym z uwagi na pracę w warunkach szczególnych jest przywilejem, stąd też spełnienie warunków do jej przyznania, udowodnione być musi
w sposób niezbity i niebudzący wątpliwości. To na ubezpieczonym spoczywa ciężar udowodnienia faktów, które potwierdziłyby prawo do wnioskowanego świadczenia.
W niniejszym postępowaniu ubezpieczony – choć z pewnością często wykonywał prace spawacza – nie udowodnił, by pracę tę świadczył stale, a więc codziennie i to
w pełnym wymiarze czasu pracy. Zarówno z zeznań świadków wnioskowanych przez R. S., jak też zaoferowanej przez strony dokumentacji, nie dało się wysnuć wniosków zgodnych ze stanowiskiem ubezpieczonego. Toteż, skoro nie wykazano, aby ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy świadczył pracę
w warunkach szczególnych w spornym okresie, a więc w konsekwencji nie udowodnił posiadania co najmniej 15 lat stażu pracy w warunkach szczególnych, trafnie Sąd I instancji uznał, że nie spełnił on podstawowej przesłanki do przyznania prawa do emerytury w wieku obniżonym.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy wydając zaskarżony wyrok, wyjaśnił wszystkie istotne okoliczności sprawy, przeprowadził wyczerpujące postępowanie dowodowe oraz dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych w granicach zasad logiki formalnej i doświadczenia życiowego, zgodnie ze swobodną oceną dowodów w myśl art. 233 § 1 k.p.c., a następnie wydał trafny, odpowiadający prawu wyrok. Sąd orzekający wskazał w pisemnych motywach wyroku, jaki stan faktyczny oraz prawny stał się podstawą jego rozstrzygnięcia oraz podał, na jakich dowodach oparł się przy jego ustalaniu, stosując przy tym prawidłową wykładnię przepisów prawnych mających zastosowanie w niniejszej sprawie. Prawidłowo dokonane ustalenia faktyczne oraz należycie umotywowaną ocenę prawną sporu Sąd Apelacyjny przyjmuje za własną,
w pełni podzielając wywody zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Z tego też względu Sąd Apelacyjny nie dostrzega potrzeby ponownego szczegółowego przytaczania zawartych w nim argumentów (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 05 listopada 1998 r., I PKN 339/98, OSNAP 1999/24/776; z dnia 22 lutego 2010 r., I UK 233/09, lex nr 585720 i z dnia 24 września 2009 r., II PK 58/09, lex nr 558303).

Tak argumentując Sąd Apelacyjny uznał, że zaskarżony wyrok odpowiada prawu,
a wniesiona od niego apelacja jest niezasadna, co skutkować musiało jej oddaleniem,
o czym orzeczono na podstawie art. 385 k.p.c.

SSA Romana Mrotek SSA Barbara Białecka SSO del. Aleksandra Mitros