Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 lipca 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSA Dariusz Limiera (spr.)

Sędziowie:SA Joanna Walentkiewicz – Witkowska

SO del. Bożena Rządzińska

Protokolant: sekr. sąd. Iga Kowalska

po rozpoznaniu w dniu 6 lipca 2017 r. w Łodzi na rozprawie

sprawy z powództwa T. S. (1)

przeciwko Skarbowi Państwa - Aresztowi Śledczemu w Ł.

o zadośćuczynienie i zaniechanie naruszeń

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi

z dnia 17 października 2016 r. sygn. akt II C 1067/14

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od T. S. (1) na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej kwotę 240 (dwieście czterdzieści) zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym;

3.  przyznaje i nakazuje wypłacić ze Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Łodzi adwokatowi K. S. prowadzącej Kancelarię Adwokacką w Ł. kwotę 295,20 (dwieście dziewięćdziesiąt pięć i 20/100) zł brutto tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt I ACa 1714/16

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 17 października 2016 r. Sąd Okręgowy w Łodzi w sprawie o sygn. akt II C 1067/14 z powództwa T. S. (1) przeciwko Skarbowi Państwa – Aresztowi Śledczemu w Ł. o 100.000 zł i zaniechanie naruszeń:

1.  oddalił powództwo,

2.  nie obciążył powoda kosztami procesu,

3.  przyznał adwokat K. S. wynagrodzenie za udzieloną powodowi pomoc prawną z urzędu w kwocie 147,60 zł i nakazał wypłacić tę kwotę ze Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Łodzi.

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i prawne poczynione przez Sąd I instancji:

Powód T. S. (1) był osadzony w pozwanym Areszcie Śledczym w Ł. w okresie od 22 maja 2010 r. do 26 czerwca 2013 r. Powód pozostawał w izolacji przez ok. 20 lat. Obecnie przebywa w Zakładzie Karnym w C., koniec kary przypada na rok 2022 r.

W okresie osadzenia w pozwanej jednostce penitencjarnej powód przebywał w celach o następującej powierzchni i ilości zakwaterowanych osadzonych:

1/ Oddział (...), cela nr 7 o powierzchni 11,52 m kw.:

- w okresie od 22 do 23 maja 2010 r. - zakwaterowane 3 osoby;

- w okresie od 24 do 27 maja 2010 r. - zakwaterowane 2 osoby;

2/ Oddział A/1, cela nr 28 o powierzchni 12,02 m kw. W okresie od 28 lutego do 1 czerwca 2010 r., zakwaterowane były 4 osoby;

3/ Oddział A/4, cela nr 155 o powierzchni 11,20 m kw.;

- w okresie od 2 czerwca do 6 lipca 2010 r. zakwaterowane 3 osoby;

- w okresie od 7 do 20 lipca 2010 r., zakwaterowane 2 osoby;

- w okresie od 21 lipca do 3 sierpnia 2010 r. zakwaterowane 3 osoby;

- 4 sierpnia 2010 r. – zakwaterowane 2 osoby;

- w okresie od 5 sierpnia do 15 września 2010 r. zakwaterowane 3 osoby;

- w okresie od 16 do 20 września 2010 r. zakwaterowane 2 osoby;

- w okresie od 21 września 2010 r. do 29 marca 2011 r. zakwaterowane 3 osoby;

- w okresie od 30 marca do 1 kwietnia 2011 r., zakwaterowane 2 osoby;

- w okresie od 2 kwietnia do 29 czerwca 2011 r., zakwaterowane 3 osoby;

- w okresie od 30 czerwca do 1 lipca 2011 r., zakwaterowane 2 osoby;

- w okresie od 2 lipca 2011 r. do 16 stycznia 2012 r., zakwaterowane 3 osoby;

- w okresie od 17 stycznia do 22 stycznia 2012 r., zakwaterowane 2 osoby;

- w okresie od 23 stycznia do 29 lutego 2012 r., zakwaterowane 3 osoby;

- w okresie od 1 do 2 marca 2012 r., zakwaterowane 2 osoby;

- w okresie od 3 do 6 marca 2012 r., zakwaterowane 3 osoby;

- w okresie od 7 do 12 marca 2012 r., zakwaterowane 2 osoby;

- w okresie od 13 marca do 26 czerwca 2012 r., zakwaterowane 3 osoby;

- w okresie od 27 do 28 czerwca 2012 r., zakwaterowane 2 osoby;

- w okresie od 29 czerwca do 7 sierpnia 2012 r., zakwaterowane 3 osoby;

4/ Oddział (...) cela nr 84 o powierzchni 12,05 m kw.:

- w okresie od 8 do 17 sierpnia 2012 r., zakwaterowane 3 osoby;

- w okresie od 16 do 30 sierpnia 2012 r., zakwaterowane 4 osoby;

- w okresie od 31 sierpnia do 13 września 2012 r., zakwaterowane 3 osoby;

- w okresie od 14 do 20 września 2012 r., zakwaterowane 4 osoby;

- w okresie od 21 września do 9 października 2012 r., zakwaterowane 3 osoby;

- w okresie od 10 października do 7 listopada 2012 r., zakwaterowane 4 osoby;

- w okresie od 8 do 12 listopada 2012 r., zakwaterowane 3 osoby;

- w okresie od 13 do 14 listopada 2012 r., zakwaterowane 4 osoby;

- 15 listopada 2012 r., zakwaterowane 3 osoby;

- w okresie od 16 do 27 listopada 2012 r., zakwaterowane 4 osoby;

- 28 listopada 2012 r., zakwaterowane 3 osoby;

- w okresie od 29 listopada do 17 grudnia 2012 r., zakwaterowane 4 osoby;

- w okresie od 18 do 20 grudnia 2012 r., zakwaterowane 3 osoby;

- w okresie od 21 grudnia 2012 r. do 20 stycznia 2013 r. zakwaterowane 4 osoby;

- w okresie od 21 do 27 stycznia 2013 r. zakwaterowane 3 osoby;

- w okresie od 28 do 29 stycznia 2013 r. zakwaterowane 4 osoby;

- w okresie od 30 stycznia do 10 lutego 2013 r. zakwaterowane 3 osoby;

- w okresie od 11 do 17 lutego 2013 r. zakwaterowane 2 osoby;

- w okresie od 18 do 19 lutego 2013 r. zakwaterowane 3 osoby;

- 20 lutego 2013 r. zakwaterowane 4 osoby;

- w okresie od 21 do 24 lutego 2013 r. zakwaterowane 3 osoby;

- w okresie od 25 lutego do 17 marca 2013 r. zakwaterowane 4 osoby;

- w okresie od 18 do 27 marca 2013 r. zakwaterowane 3 osoby;

- w okresie od 28 marca do 17 kwietnia 2013 r. zakwaterowane 2 osoby;

- 18 kwietnia 2013 r. zakwaterowane 3 osoby;

- w okresie od 19 do 30 kwietnia 2013 r. zakwaterowane 4 osoby;

- w okresie od 1 do 12 maja 2013 r. zakwaterowane 3 osoby;

- w okresie 13 do 31 maja 2013 r. zakwaterowane 4 osoby;

- w okresie od 1 do 11 czerwca 2013 r. zakwaterowane 3 osoby;

5/ Oddział (...)/2 cela nr 69 o powierzchni 12,04 m kw. – w okresie od 12 do 26 czerwca 2013 r. zakwaterowane 4 osoby.

Cele mieszkalne w Areszcie Śledczym w Ł. są jedno -, dwu -, trzy – i czteroosobowe oraz większe. W Areszcie Śledczym w Ł. nie ma obecnie zjawiska przeludnienia, wszyscy osadzeni mają zapewnioną powierzchnię 3 m kw., zgodnie z obowiązującymi przepisami. Każdy osadzony jest przyjmowany przez D. Ewidencji, skąd kierowany jest do odpowiedniej celi mieszkalnej. Do sierpnia 2014 r. przy przyjęciu osadzony otrzymywał pościel. Koce, ręczniki, środki higieny i środki czystości były wydawane w późniejszym terminie. Od sierpnia 2014 roku także i środki czystości wydawane są przy przyjęciu. W okresie osadzenia powoda tych środków czystości nie było. Środki higieniczne wydawane były przy przyjęciu, a później na początku każdego kolejnego miesiąca. W skład środków higienicznych wchodziły: papier, mydło, krem do golenia, maszynka do golenia, szczotka, pasta, proszek do prania, obecnie dochodzi do tego szampon a ze środków czystości: płyn do zmywania, płyn do szorowania, płyn do czyszczenia urządzeń sanitarnych. Środki czystości mają pozwalać osadzonym na dbałość o czystość w celach. Osadzeni mają obowiązek dbać o czystość w celach mieszkalnych. Ilość środków higienicznych wynika ze stosownego rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości.

Osadzeni często podnoszą problem zagrzybienia cel. Sprawa jest kontrolowana przez sanepid i biegłych sądowych. Przeprowadzone kontrole zasadniczo nie potwierdzały zagrzybienia cel. Tylko w jednym przypadku zagrzybienie zostało wykazane opinią biegłego, dotyczyło celi szpitalnej.

W celach jest doprowadzona zimna woda, nie ma obowiązku doprowadzenia ciepłej wody. Osadzeni mogą posiadać grzałki elektryczne, przy pomocy których mogą podgrzewać wodę. Na posiadanie grzałek nie była wymagana zgoda administracji, można było je też zakupić w kantynie. Wychowawcy posiadali takie grzałki i mogli je udostępnić osadzonym, którzy nie mieli pomocy rodziny, ani środków na zakup w kantynie.

Za ogrzewanie cel mieszkalnych odpowiada lokalna kotłownia. Na początku 2014 roku została przeprowadzona kontrola pracy kotłowni przez biegłych sądowych. Była sprawdzana temperatura. W kilkunastu celach była mierzona temperatura i wynosiła ok. 20 – 21 stopni C.. Temperatura była właściwa, a kotłownia w odpowiednim stanie technicznym. Latem może zdarzyć się, że temperatura w celi jest wysoka. Dotyczy to wszystkich pomieszczeń w areszcie.

Na oknach zamontowane są blendy. Blendy nie są myte, jedynie przez opady atmosferyczne. W porze dziennej można czytać bez dodatkowego oświetlenia. Światło zapalane jest w dni pochmurne i wieczorem. Biegli sprawdzali oświetlenie w celach, także i w tym zakresie nie było zastrzeżeń. Oświetlenie sztuczne jest typu jarzeniowego, dwie świetlówki po 40 V. Wentylacja w celach jest sprawdzana co roku. Kontrole przeprowadza specjalistyczna firma zewnętrzna. Są sporządzane protokoły. Z protokołów wynika, że wentylacja była sprawna i nie było w tym zakresie zarzutów.

W latach osadzenia powoda w pozwanej jednostce penitencjarnej były zabudowane kąciki sanitarne. Wysokość zabudowy to 210 – 215 cm, pozostawała jedynie przestrzeń od góry – ok. 30 cm, drzwi miały wysokość 150 cm. W 2014 roku zabudowa kącików była podwyższana.

Pościel jest wymieniana co dwa tygodnie. Materace i pościel były wydawane osadzonym, nie podlegały wymianie, chyba że uległy zniszczeniu. Osadzeni otrzymywali koce i materace w stanie nadającym się do użytkowania. Komisja brakująca koce i materace co rok brakowała zniszczone materace i koce. Areszt korzystał z pralni zewnętrznej. Koce nie były wymieniane, co dwa tygodnie na wniosek osadzonego mogły podlegać wymianie. Przyznanie dodatkowego koca było przewidziane stosownym rozporządzeniem i prośby osadzonych były zawsze rozpatrywane pozytywnie.

W pozwanym areszcie został zamontowany system włączany w celu zagłuszania nielegalnych kontaktów między osadzonymi lub między osadzonymi, a osobami z zewnątrz. Jest to sygnał dźwiękowy uruchamiany przez dział ochrony. Działa na podstawie zarządzenia dyrektora jednostki. Jest włączany jedynie na czas, kiedy osadzeni chcą nawiązać kontakt, z reguły na kilka minut. Nie jest włączony na stałe. Przypadki włączania sygnału były sporadyczne. Sygnalizatory są zainstalowane na zewnętrznym ogrodzeniu. Zarządzenie nie pozwalało na korzystanie z sygnalizatora w godzinach nocnych.

Powód nie zgłaszał oficjalnie skarg na jakiekolwiek uciążliwości związane z działaniem sygnalizatora.

Okna są w sposób ciągły naprawiane, z reguły odbywa się to podczas remontów cel mieszkalnych oraz w innych przypadkach. W latach 2002 – 2007 został przeprowadzony generalny remont cel mieszkalnych. Po 2007 roku cele też były remontowane, ok. 40-50 cel każdego roku. Remonty cel odbywają się w sposób ciągły.

Wyremontowano też łaźnie. Łaźnia przysługuje raz na tydzień. W latach 2010 -2013 nie było odgrodzeń prysznicy, przesłony zostały zamontowane w 2014 roku. Wcześniej przepisy nie nakładały takiego obowiązku.

Powód raz w miesiącu korzystał ze świetlicy centralnej. Regularnie korzystał też z biblioteki. Podobnie miał regularne spacery. Na spacery nie wychodził jedynie w czasie deszczu.

Powód miał zapewniony dostęp do lekarzy. Na wizytę do lekarza czasami czekał tydzień lub dwa. Przy przyjęciu do aresztu miał pobieraną krew. Otrzymywał lekarstwa.

W dniu 14 kwietnia 2014 r. została przeprowadzona przez biegłego sądowego z zakresu budownictwa K. Ś. (1), wizja lokalna cel mieszkalnych w pozwanym areszcie. Po przeprowadzonej wizji biegły w swojej opinii wydanej w sprawie toczącej się przed Sądem Rejonowym dla Łodzi – Widzewa w Łodzi o sygn. I C 18/11 potwierdził, że przesłony zostały zaprojektowane i wykonane zgodnie z przepisami i normami, nie ograniczając dopływu powietrza, jak również z uwagi na wielkość otworów okiennych, nie ograniczając przenikania światła do pomieszczeń. Montaż przesłon wynika z przepisów specjalnych dla zakładów karnych i aresztów śledczych. Wentylacja w celach jest zgodna z przepisami, możliwa poprzez otwory okienne (większe od podanych według wytycznych). Istniejące przewody wentylacyjne służą do wentylacji kącika sanitarnego, który obecnie jest wydzielany do pełnej wysokości pomieszczenia ściankami typu lekkiego. Przewody wentylacyjne podlegają okresowym kontrolom przez osoby uprawnione i są poddawane naprawom bieżącym i według wskazań osoby uprawnionej. Przewody wentylacyjne były poddawane okresowym kontrolom stanu technicznego zgodnie z przepisami. Stan techniczny instalacji grzewczej jest zgodny z obowiązującymi przepisami i zapewnia właściwe warunki cieplne w pomieszczeniach, które nie zmieniały swojego przeznaczenia użytkowego od momentu oddania do użytku. Przy dużych różnicach temperatur zewnętrznych i wewnętrznych może okresowo wystąpić obniżenie temperatury, z uwagi na stary system grzewczy i jego opóźnienia w podniesieniu temperatury czynnika grzewczego Jest to z reguły proces krótkotrwały, gdyż grzejniki nie posiadają, zgodnie z przepisami zaworów regulacyjnych przy grzejnikach, i czynnik cieplny o wysokiej temperaturze przepływa bez ograniczeń przez grzejnik, dając wyższą temperaturę w pomieszczeniu (jest to system bardzo nieekonomiczny, ale wynikający ze specyfiki użytkowania i przepisów specjalnych). Zastany stan techniczny stolarki okiennej podczas wizji, wskazuje, że nie jest on idealny, z uwagi na długi okres eksploatacji w trudnych warunkach niszczenia i dewastacji przez osadzonych. Brak wyraźnych odkształceń skrzydeł okiennych lub wypaczeń. Skrzydła zamykają się bez specjalnych problemów. Skrzydła wyposażone są w kilka rodzajów zamknięć: fabryczne tzw. oliwki, klamki do skrzydeł okiennych, zasuwki dwuelementowe montowane na ramach skrzydła okiennego i ościeżnicy. Wszystkie klamki pozwalają na dokładne domknięcie skrzydła okiennego. W skrzydłach okiennych drewnianych nie występują uszczelki, co po wieloletnim intensywnym użytkowaniu i braku możliwości dalszej regulacji, może dawać uczucie przewiewu (w formie mikroszczelin stosowanych obecnie w nowej stolarce w celu wymuszenia obiegu powietrza w pomieszczeniach). Cele wizytowane przez biegłego były doświetlone prawidłowo światłem słonecznym, ponadto cele były oświetlone światłem sztucznym o parametrach przewyższających wymagania dla pomieszczeń.

W dniu 16 maja 2014 r. odbyła się wizja lokalna cel AŚ w Ł. z udziałem biegłego sądowego z zakresu budownictwa K. H.. Po przeprowadzonych oględzinach biegły wydał opinię w sprawie toczącej się przed Sądem Rejonowym dla Łodzi – Widzewa w Łodzi o sygn. I C 818/13, w której stwierdził, iż cele mieszkalne pawilonów Aresztu Śledczego wybudowane były zgodnie z obowiązującymi wówczas przepisami prawa budowlanego. Obecnie trwają, na bieżąco, prace poprawiające standard pomieszczeń cel, chociażby poprzez wydzielanie kącików sanitarnych. Wszystkie cele mieszkalne, z wyjątkiem cel mieszkalnych będących w remoncie (cela nr 123 w pawilonie a, oraz cela 84 w pawilonie B) spełniają warunki zasiedlenia i wynoszą powyżej 3m ² na osobę. Procesu dezynfekowania nie przeprowadza się w celach, jedynie przeprowadza się dezynsekcję (przeciwko robactwu) w 90% cel przejściowych, pawilonu A. W części oknach cel mieszkalnych występują blendy skośne. Wykonane są w konstrukcji nośnej i ochronnej z kształtowników metalowych, w których osadzone są szyby ze szkła zbrojonego. Blendy te spełniały warunki obowiązujące w okresie budowy pawilonów. Obecnie są systematycznie wymieniane. W pozostałych przypadkach występują blendy „równoległe". Są to blendy spełniające wymagania prawa budowlanego, w zakresie obowiązujących przepisów. Do odbiorników wody (umywalka i wc) znajdujących się w kącikach sanitarnych w celach mieszkalnych, dostarczana jest tylko woda zimna. W zakresie cyrkulacji powietrza, każda cela mieszkalna posiada okno otwierane do wewnątrz oraz kratkę wentylacyjną, zapewniające wentylacje grawitacyjną. Przeprowadzane są systematyczne kontrole przewodów wentylacyjnych przez uprawnione służby (kominiarskie), co do prawidłowego ich działania. Same przekroje poprzeczne przewodów pionowych pozostają cały czas bez zmian. Natomiast często występują przypadki przesłaniania kratek wentylacyjnych przez osadzonych. Kąciki sanitarne w celach mieszkalnych, pomimo że warunki techniczne jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, nie obowiązują aresztów śledczych oraz więzień w zakresie warunków dla pomieszczeń sanitarnych, to przedmiotowe cele mieszkalne posiadają kąciki sanitarne, które spełniają te warunki, za wyjątkiem celi nr 69 w pawilonie A, w której to celi mieszkalnej, która stanowi celę jednoosobową izolacyjną brak jest wydzielenia kącika sanitarnego. W pozostałych celach (poza celą nr 69 pawilonu A) kąciki sanitarne są wydzielone drzwiami płytowymi do wysokości ok. 200cm, bądź drzwiami płytowymi do wysokości ok. 120 cm z ruchomą zasłonką z tkaniny. Wszystkie cele mają zapewniony dostęp bezpośredni lub pośredni do wentylacyjnych przewodów pionowych. Te przypadki nie mają zasadniczego znaczenia dla spełnienia funkcji jakie mają zapewnić kąciki sanitarne i są w zakresie zasłonek zmieniane. We wszystkich przypadkach, z wyjątkiem cel będących w remoncie, jest zainstalowana umywalka oraz miska ustępowa z deską sedesową.

Podobne wnioski wynikają z opinii biegłego K. H. wydanej w sprawie toczącej się przed Sądem Okręgowym w Łodzi o sygn. II C 878/08. Także i w ww. sprawie biegły stwierdził, że okna w celach mieszkalnych są odpowiedniej wielkości i umożliwiają należyty dopływ światła dziennego. (...) wentylacji działał sprawnie. Wszystkie cele posiadały sprawną wentylację grawitacyjną. We wszystkich celach zamontowane były otwierane okna bądź lufciki oraz wolno przepływowe kratki wentylacyjne, celem zapewnienia przepływu powietrza. Wentylacja zarówno w celach więziennych i pomieszczeniach pomocniczych podłączona jest prawidłowo i spełnia wymagania przewidziane prawem budowlanym, a przewody wentylacyjne są drożne. Przesłony w oknach zostały zamontowane zgodnie z zasadami sztuki budowlanej i posiadają wymagane atesty i certyfikaty. Mogą być wykorzystywane do celów, jakich zostały użyte. Nie powodują one gorszego oświetlenia cel. Wieczorem cele oświetlają świetlówki jarzeniowe odpowiednio zabezpieczone przed uszkodzeniem, a emitowane przez nie światło należy uznać za wystarczające do czytania i pisania.

Wizji lokalnej poddana została także lokalna kotłownia gazowa Aresztu Śledczego w Ł. przez biegłego sądowego z zakresu specjalizacji instalacyjno – inżynieryjnej. W opinii wydanej w sprawie toczącej się przed tutejszym Sądem za numerem II C 499/13 biegły stwierdził, iż kotłowania gazowa aresztu w jest w pełni sprawna. Prawidłowo działają wszystkie urządzenia oraz automatyka, w związku z tym instalacje wewnętrzne pracują na prawidłowych parametrach czynnika grzewczego. Właściwe parametry czynnika grzewczego i dostateczna ilość powierzchni grzewczej grzejników w celach sprawia, iż w każdej z wizytowanych cel zachowana była temperatura 20 st. C, która jest zgodnie z przepisami, temperaturą właściwą dla pomieszczeń przeznaczonych na stały pobyt ludzi (Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie - par. 134 pkt 2). Instalacja wodociągowa i urządzenia funkcjonują prawidłowo, brak przecieków. Usterki niektórych punktów czerpalnych wymienione w tabelach zaliczyć należy do usterek eksploatacyjnych, które występują w każdej instalacji i są wynikiem jej zużywania się. Należy sukcesywnie, w miarę posiadanych środków, je usuwać. Usterki te nie uniemożliwiają korzystania z instalacji. Instalacja kanalizacyjna funkcjonuje prawidłowo, jest drożna, nie ma w celach widocznych przecieków. Zaznaczone w opinii, w niektórych celach, ubytki emalii zlewów, są wynikiem ich zużywania się i nie uniemożliwiają korzystania z urządzeń.

W dniach 13 – 15 stycznia 2014 r. w Areszcie Śledczym w Ł. miała miejsce wizytacja przedstawicieli Krajowego Mechanizmu Prewencji, którzy sprawdzili sposób traktowania osób pozbawionych wolności, w szczególności pod względem ich ochrony przed torturami oraz innym okrutnym, nieludzkim lub poniżającym traktowaniem albo karaniem. W ramach wizytacji m. in. dokonano oglądu pomieszczeń we wszystkich oddziałach mieszkalnych, w tym świetlic, cel izolacyjnych, cel zabezpieczających, dokonano oglądu terenu jednostki oraz pomieszczeń w oddziałach mieszkalnych, w tym losowo wybranych cel mieszkalnych; przeprowadzono rozmowy ze skazanymi oraz pracownikami jednostki; zapoznano się z aktami osobowymi wybranych losowo osadzonych, skargami i wnioskami osób pozbawionych wolności, przeprowadzono na osobności indywidualne rozmowy z wybranymi osadzonymi, w szczególności z osobami niepełnosprawnymi fizycznie, cudzoziemcami, osobami w podeszłym wieku oraz z osobami, wobec których stosowane były środki przymusu bezpośredniego. Po przeprowadzonej wizytacji zostały sformułowane pod adresem pozwanego stosowne zalecenia. Pismem z dnia 30 kwietnia 2014 r. pozwany szczegółowo ustosunkował się do wszystkich zastrzeżeń i zaleceń.

W dniach od 8 do 24 września 2014 r. została przeprowadzona wizytacja Aresztu Śledczego w Ł. przez sędziego wizytatora Wydziału VI Penitencjarnego i Nadzoru nad wykonaniem orzeczeń karnych Sądu Okręgowego w Łodzi. W sprawozdaniu powizytacyjnym stwierdzono, że ustalenia poczynione w toku wizytacji upoważniają do oceny, że Areszt Śledczy w Ł. funkcjonuje prawidłowo, przestrzegane są prawa osadzonych, egzekwowane obowiązki, osoby pozbawione wolności traktowane są z poszanowaniem zasad określonych w art. 4 § 1 i 2 k.k.w., a karę pozbawienia wolności i tymczasowe aresztowanie wykonuje się zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa. W toku kontroli nie ujawniono uchybień i zaniedbań, które dawałyby podstawę do kierowania pod adresem tej jednostki penitencjarnej zaleceń powizytacyjnych.

Jednostka przeznaczona jest dla tymczasowo aresztowanych mężczyzn. Przebywają tutaj również skazani wszystkich kategorii, wobec których toczą się postępowania w innych sprawach.

Po przeprowadzonej wizytacji stwierdzono, że wszystkie cele są skanalizowane i mają doprowadzoną zimną wodę. W części cel kąciki sanitarne są zabudowane całkowicie. W większości zabudowa ta jest jedynie częściowa, a wejście do nich zasłania kotara z materiału. W niektórych celach wejście do kącika sanitarnego zabudowanego z trzech stron stanowi drewniana przesłona umocowana na zawiasach do wysokości około półtora metra. Pomimo systematycznego corocznego remontowania części cel w ramach posiadanych niewielkich środków finansowych są one mocno wyeksploatowane, w wielu celach ściany są brudne, okna są stare, nieszczelne i nie będą spełniać swojej roli w miesiącach zimowych. Niewielka część okien została wymienionych na plastikowe, głównie te, których nie nadało się już naprawić. Osadzeni, którzy z racji specyfiki jednostki przebywają tutaj tylko czasowo, nie dbają o wyposażenie i stan techniczny cel, w których zostają umieszczeni, a wręcz je dewastują. Stanowisko takie jest uprawnione, albowiem widać ewidentną różnicę na korzyść w stanie technicznym i wyglądzie cel, w których przebywają skazani pracujący, odbywający od początku do końca orzeczoną wobec nich karę pozbawienia wolności na terenie AŚ.

Zarówno umywalki jak i sedesy znajdujące się w celach są częściowo wyeksploatowane. Nie ma zastrzeżeń do temperatury panującej w celach oraz cyrkulacji powietrza. Inna sytuacja może występować w typowych miesiącach zimowych.

W sprawozdaniu z wizytacji stwierdzono nadto, iż kąciki sanitarne są czyste, środki czystości pozostające w dyspozycji osadzonych umożliwiają im dbanie o właściwy stan urządzeń sanitarnych znajdujących się w celach.

Okna w celach pawilonów mieszkalnych są odpowiedniej wielkości i umożliwiają należyty dopływ światła dziennego. Na oknach cel pawilonów A, B i C zamontowano przesłony, nie powoduje to jednak ich gorszego oświetlenia. Wieczorem cele oświetlają świetlówki jarzeniowe odpowiednio zabezpieczone przed uszkodzeniem, a emitowane przez nie światło należy uznać za wystarczające do czytania i pisania.

Podstawowe wyposażenie cel stanowią piętrowe łóżka, stoły i taborety oraz wiszące szafki, gdzie skazani przechowują m.in. artykuły spożywcze oraz naczynia. Stan tych sprzętów jest zaledwie dostateczny, podobnie jak stan materaców, koców, pościeli oraz ręczników i ścierek. Widać na nich ślady częściowego zużycia i napraw, co związane jest z dużą rotacją osadzonych z racji przeznaczenia tej jednostki penitencjarnej. W roku 2013 zakupiono 50 kompletów łóżek piętrowych, które zostały wstawione do wyremontowanych 68 cel. W roku 2014 do końca sierpnia wyremontowano również 68 cel.

We wszystkich celach znajdują się gniazda elektryczne, co umożliwia osadzonym korzystanie z odbiorników telewizyjnych i grzałek.

Osadzeni mogą chodzić w swoich ubraniach. W miarę potrzeby wydaje się osadzonym ubrania pozostające w dyspozycji Aresztu. Ich liczba oraz stan nie budzą zastrzeżeń.

W Areszcie są trzy łaźnie usytuowane na najniższej kondygnacji, w każdym z pawilonów mieszkalnych. Stan techniczny łaźni usytuowanych w pawilonach B i C nie budzi najmniejszych zastrzeżeń. Każda z nich została wyremontowana. Każda składa się z przebieralni i pomieszczenia kąpielowego. Ściany pomalowane są farbą olejną, a podłogi wykonane z lastryka. W części kąpielowej, gdzie ściany wyłożone są estetycznymi płytkami, znajduje się 12 sitek natryskowych umieszczonych pod sufitem. Na podłodze leżą gumowe dywaniki. W przebieralni na ścianach zamontowane są wieszaki, a pod ścianami ustawiono ławki. Przeprowadzony został generalny remont wszystkich łaźni.

W Areszcie Śledczym w Ł. służba zdrowia zajmuje 12 pomieszczeń usytuowanych w pawilonach mieszkalnych. W Pawilonie B znajduje się pokój kierownika służby zdrowia, pokój lekarzy, sekretariat oraz gabinet przyjęć lekarzy specjalistów. Ponadto w każdym pawilonie mieszkalnym jest gabinet stomatologiczny i ambulatorium, w którym pełni dyżur pielęgniarka, a także przyjmuje pacjentów lekarz internista.

Pomieszczenia służby zdrowia są wyremontowane. Są przestronne, estetycznie urządzone, mają także odpowiednie rozwiązania techniczne i wyposażenie. W Areszcie zatrudnionych w momencie wizytacji jest w służbie zdrowia 11 funkcjonariuszy, a mianowicie 2 lekarzy i 9 pielęgniarzy. Jedna pielęgniarka jest na etacie cywilnym. Nadto zatrudnieni są lekarze specjaliści na etatach cywilnych, a mianowicie: psychiatra na 0,3 etatu, laryngolog na 0,2 etatu, ortopeda na 0,25 etatu, dermatolog na 0,22 etatu, neurolog na 0,2 etatu, stomatolog protetyk na 0,35 etatu oraz okulista na 0,35 etatu.

W jednostce funkcjonuje apteka, pełniąca rolę apteki okręgowej, jednak jej pracownicy zatrudnieni są na etatach funkcjonariuszy SW w pełnym wymiarze godzin. Są to: kierownik apteki, asystent oraz technik farmacji. Badania analityczne i inne badania specjalistyczne, których nie wykonuje ambulatorium Aresztu przeprowadzane są w placówkach społecznej służby zdrowia oraz szpitalu przy Zakładzie Karnym nr 2 w Ł.. Współpraca z tymi instytucjami układa się prawidłowo. Na terenie jednostki znajdują się cele I. (...), rozmieszczone w Oddziale Penitencjarnym B - na parterze, z których mogą korzystać osadzeni niepełnosprawni ruchowo (głównie poruszający się na wózkach inwalidzkich i o kulach).

W Areszcie Śledczym w Ł. działają dwie kantyny, w których osadzeni mający środki finansowe mogą kupować artykuły żywnościowe, wyroby tytoniowe a także środki higieniczne, kosmetyki oraz niektóre artykułu przemysłowe.

W Areszcie wykorzystywane są tradycyjne formy działalności kulturalno-oświatowej, takie jak wypożyczanie książek, nadawanie audycji przez radiowęzeł, oglądanie telewizji (wielu osadzonych korzysta z własnych telewizorów), organizowanie konkursów tematycznych i dostarczanie prasy. Wzorem lat poprzednich jednym z głównych nurtów oddziaływań kulturalno - oświatowych było organizowanie spotkań osadzonych z osobami spoza jednostki. Funkcjonują cztery ogólnozakładowe koła zainteresowań. W ciągu ostatniego roku odbyło się w sumie 27 imprez masowych, w których uczestniczyło po ok. 50 osadzonych w każdej z nich.

U powoda stwierdza się występowanie zaburzeń psychotycznych nieokreślonych oraz uzależnienie od alkoholu. Z tego powodu był on leczony w Areszcie Śledczym w Ł.. T. S. (2) psychiatrycznie był leczony prawidłowo. Podawanie N. (karbamazepiny), P., R., C. było uzasadnione. Jednym z objawów ubocznych u osób przyjmujących K. może być zmniejszenie liczby płytek krwi lub białych krwinek, występuje ono sporadycznie lub często. Przed rozpoczęciem leczenia z zastosowaniem K. należy wykonać badanie morfologii krwi, łącznie z liczbą płytek krwi i retikulocytów. Następnie należy okresowo wykonywać powyższe badania. Jeśli podczas leczenia liczba białych krwinek lub liczba płytek krwi ulegnie zmniejszeniu, należy dokładnie obserwować pacjenta oraz monitorować parametry morfologiczne krwi. Badania te u T. S. (2) pomimo włączenia K. w styczniu 2011 r. były wykonane dopiero po otrzymaniu wyniku morfologii, w której ujawniono zmniejszenie ilości płytek w lutym 2013. Po uzyskaniu wyniku świadczącego o małopłytkowości z dnia 26 lutego 2013 r. należało rozważyć możliwość odstawienia N.. Dawka tego leku została zmniejszona dopiero 16 lipca 2013 r.

Warunki bytowe w Areszcie Śledczym nie miały wpływu na obniżenie ilości płytek krwi. M. może być spowodowana innymi chorobami występującymi u powoda zwłaszcza marskością wątroby, którą należy wykluczyć lub potwierdzić ze względu na wieloletnie nadużywanie przez powoda alkoholu.

Jeśli chodzi o wskazania do leczenia lekami, zakres dawek był dobry. Przed leczeniem i w trakcie leczenia powinny być wykonane badania krwi, które były wykonane później. Trudno jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie, czy opóźnienie badań miało wpływ na stan zdrowia psychicznego powoda i czy podawanie leków było przyczyną zmniejszenia ilości płytek krwi. Zmniejszenie ilości płytek krwi może być spowodowane różnymi przyczynami, np. może być wrodzone. Nie został udowodniony wpływ podania leku (...) na obniżenie płytek krwi. Jeśli byłoby przeprowadzone badanie przed włączeniem leku i byłby obniżony poziom płytek, to znaczyłoby to, że podanie leku nie obniżyło poziomu płytek. Dawki leku były niskie i nie miałoby to wpływu na modyfikację leczenia. Problem polegałby na tym, jak duże byłoby obniżenie płytek. W badaniu powoda wyniki płytek były graniczne. Należałoby odstawić leki, jeśli płytki byłyby poniżej 80.000. Płytki krwi biorą udział w krzepnięciu krwi, ich obniżenie może wpływać na obniżenie krzepnięcia, przedłużenie krwawienia. Nie rzutuje to na rozpoznane u powoda schorzenia natury psychicznej.

Postanowieniem z dnia 7 lutego 2001 r. (...) ds. Orzekania o Stopniu Niepełnosprawności w Ł. zaliczył powoda do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności z przyczyn psychiatrycznych. W decyzji stwierdzono nadto, że orzeczony stopień niepełnosprawności ma charakter trwały i datuje się od 1997 r.

W zakresie narządu wzroku u powoda stwierdza się wadę wzroku, istniejącą od dzieciństwa – astygmatyzm krótkowzroczny obu oczu. Wada została zdiagnozowana podczas pobytu w Areszcie Śledczym. Problemy okulistyczne powoda pojawiły się w latach 2010 – 2011. W czasie pobytu w Areszcie Śledczym powód był kilkukrotnie konsultowany okulistycznie. Dobrano mu okulary zgodnie z badaniem okulistycznym. Ostatnio otrzymał okulary do czytania. Obecnie nie zawsze używa okularów. Dobrze widzi na krótkie dystanse, problemy ma jedynie z widzeniem na odległość.

Powód nie zgłaszał dolegliwości chorobowych. Powód okulistycznie badany był prawidłowo. W stanie narządu wzroku nie stwierdza się u powoda odchyleń od normy, jest prawidłowy. Powód w korekcji okularowej ma prawidłową ostrość wzroku do dali i bliży. W pierwszym badaniu okulistycznym w Areszcie Śledczym w dniu 5 lipca 2010 r. powód miał prawidłową ostrość wzroku do dali i bliży. W trakcie pobytu w Areszcie Śledczym stan narządu wzroku powoda nie zmienił się.

Zarówno w dniu 5 lipca 2010 r., jak i 22 września 2015 r. ostrość wzroku powoda była prawidłowa, w obu oczach = 1,0. Różna była tylko wartość szkieł optycznych użytych do skorygowania wady refrakcji. Przez okres pięciu lat wielkość krótkowzroczności mogła ulec zwiększeniu, bardzo często tak się dzieje. Jednak czynność narządu wzroku pozostała prawidłowa. W związku z tym stan narządu wzroku nie uległ zmianie. Wada pod postacią krótkowzrocznego astygmatyzmu bardzo często ulega zmianie - zwiększana musi być moc szkieł optycznych korygujących tę wadę. Jest to sprawa indywidualna. Najczęściej spowodowana jest nadmierną pracą z bliska, ale nie jest to regułą.

Z opinii o stanie zdrowia osoby pozbawionej wolności wydanej w dniu 10 lutego 2015 roku przez lekarza K. M. wynika, że powód w warunkach wolnościowych leczył się psychiatrycznie, a w czasie pobytu w jednostce penitencjarnej był wielokrotnie konsultowany przez specjalistę psychiatrę, ostatnio w dniu 15 stycznia 2015 r. U powoda rozpoznano: Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane użyciem alkoholu (zespół abstynencyjny z majaczeniem), zespół zależności alkoholowej. Halucynoza alkoholowa. Zaburzenia osobowości. Zgodnie z zaleceniem specjalisty psychiatry otrzymywał leki psychotropowe, których dawka i asortyment były ordynowane przez specjalistę psychiatrę w zależności od stanu psychiatrycznego powoda i zgłaszanych dolegliwości. Otrzymywał w różnych okresach czasu: D., T., C., Risperidon, P.. Z charakterystyki tych leków wynika, że D. nie powoduje małopłytkowości, T. może upośledzać hematopoezę, ale powoduje najczęściej leukopenię i agranulocytozę, C. (powód otrzymywał najmniejszą zalecaną dawkę tego leku) powoduje upośledzenie hematopoezy bardzo rzadko. Również P. powoduje występowanie małopłytkowości bardzo rzadko tj. z częstością < (...). Risperidon, zgodnie z charakterystyką produktu leczniczego, nie powoduje małopłytkowości.

U powoda w załączonych morfologiach z dnia 26 lutego 2013 r.; 7 marca 2013 r.; 21 maja 2013 r.; 23 maja 2013 r.; 7 listopada 2014 r.; 5 listopada 2014 r.; 13 stycznia 2015 r.; 15 stycznia 2015 r.; 31 stycznia 2015 r. stężenie hemoglobiny jest prawidłowe (a nawet w górnych granicach normy), liczba leukocytów jest prawidłowa, rozmaz krwi obwodowej, w tym liczba granulocytów, jest prawidłowa. Liczba płytek jest obniżona, jednak wartości takie całkowicie zabezpieczają hemostazę, zabezpieczają przed wystąpieniem skazy krwotocznej, krwawień i nie wymagają leczenia. Ponadto liczba płytek nie wykazywała stałej tendencji malejącej. Zmniejszenie liczby płytek u osoby z uzależnieniem mieszanym może być spowodowane bardzo wieloma czynnikami, np. uszkodzeniem wątroby, zakażeniem wirusami hepatotropowymi i/lub HIV. Wśród tych czynników nie można wykluczyć również leków psychotropowych. Nie oznacza to jednak, że stosowanie leków przepisanych przez lekarza psychiatrę było niewłaściwe. Zdecydowana większość leków psychotropowych może spowodować uszkodzenie hematopoezy pod postacią leukopenii (zmniejszonej liczby leukocytów), granulocytopenii (zmniejszonej liczby granulocytów) i małopłytkowości. Jednak ze względu na chorobę psychiatryczną konieczne jest ich stosowanie. Ordynowane przez lekarza psychiatrę leki psychotropowe należą do najmniej toksycznych dla szpiku leków stosowanych w ww. zaburzeniach powoda. Nawet jeśli przyjąć, że zmniejszenie liczby płytek u powoda było wynikiem stosowania w/w leków psychotropowych, to działanie niepożądane tych leków w postaci małopłytkowości w takim nasileniu jak u powoda, było akceptowalne i nie upoważniało do odstawienia leczenia.

U powoda wykonano testy na obecność HIV (21 lipca 2011 r.) – badanie ujemne, zakażenia HBs i HCV (7 marca 2013 r.) obydwa testy ujemne. Wykonane badania biochemiczne wykazały prawidłową aktywność (...) i (...), jedynie bardzo nieznacznie zwiększona była aktywność (...), stężenie bilirubiny było prawidłowe. Powód nie wyraził zgody na wykonanie gastroskopii. M. pozostawała w obserwacji, o czym świadczą częste kontrole morfologii krwi, badania liczby płytek na cytrynian. Badania te nie wykazywały stałej tendencji spadkowej liczby płytek, stężenie hemoglobiny było prawidłowe, liczba leukocytów i granulocytów również prawidłowa. Stan taki nie wymagał żadnego leczenia przyczynowego małopłytkowości, jedynie jej obserwacji. Powód był leczony prawidłowo, miał wykonywane wymagane na tym etapie małopłytkowości badania dodatkowe. Niektóre badania np. morfologia krwi, badanie płytek na cytrynian, były wykonywane nawet częściej niż u chorego w warunkach wolnościowych, z analogiczną liczbą płytek.

W dostępnej dokumentacji powoda brak jest informacji, czy cela w której przebywał powód była faktycznie zagrzybiona i przez jakie rodzaje grzybów (brak badania potwierdzającego zagrzybienie). Przebywanie w środowisku pewnych rodzajów grzybów (np. M., A.) może powodować zachorowanie np. na przewlekłe zapalenie oskrzeli, astmę oskrzelową, różne postacie alergii czy zatrucia przez toksyny grzybicze. Te stany mogą przebiegać ze zmniejszoną liczbą płytek. Z załączonej dokumentacji nie wynika, by u powoda występowały w/w choroby powstałe w wyniku przebywania w środowisku zagrzybionym. Odnotowane ostre zapalenie oskrzeli, nie jest stanem wynikającym z przebywania w środowisku zagrzybionym. Izolowana małopłytkowość powstała w wyniku przebywania w zagrzybionym (przez jakie grzyby, brak danych) środowisku jest mało prawdopodobna. Obecnie nie ma badań, które mogłyby potwierdzić lub wykluczyć związek małopłytkowości z przebywaniem w środowisku zagrzybionym.

Aktualne zalecenia dotyczące postępowania u chorych z obniżoną liczbą płytek są następujące: leczenie nie jest konieczne jeśli liczba płytek wynosi > 30.000 – 50.000 i nie występują objawy skazy krwotocznej. Leczenie pierwszego wyboru u chorych z mniejszymi wartościami płytek lub objawami skazy krwotocznej: glikokortykosterydy w ustalonych dawkach. Leczenie można przerwać po uzyskaniu liczby płytek 30-50 tys. Do planowego zabiegu operacyjnego lub po masywnym krwawieniu - metylprednisolon i/lub immunogiobuliny dożylnie, w groźnych powikłaniach krwotocznych leki można podawać łącznie. W stanach zagrażających życiu (np. krwotok domózgowy, krwawienie z przewodu pokarmowego) przetacza się koncentrat krwinek płytkowych lub rekombinowany czynnik krzepnięcia VII a. U powoda liczba płytek była > 50 tys., nie występowały objawy skazy krwotocznej dlatego nie wymagał leczenia przyczynowego.

Powód obecnie przebywa w Zakładzie Karnym w C.. Warunki tam panujące ocenia jako lepsze; cele są większe, doprowadzona jest ciepła woda. Powód nie pracuje w zakładzie karnym, nie uzyskuje żadnych dochodów.

Powyższe ustalenia faktyczne Sąd Okręgowy poczynił w oparciu o złożone do akt sprawy dowody z dokumentów związanych z osadzeniem powoda w Areszcie Śledczym w Ł.. Nadto ustalając stan faktyczny sprawy Sąd I instancji oparł się na zeznaniach świadka W. B. oraz częściowo na zeznaniach powoda oraz świadków P. S., P. J. i J. M. (1). Zasadniczą część zeznań powoda i trzech ostatnich świadków Sąd jednak pominął albowiem zeznania ww. osób w większości obejmowały ich ogólne narzekania i skargi na złe warunki panujące w Areszcie Śledczym w Ł. /np. „wszędzie jest grzyb”, „jest gorąco na celi”, „latem było bardzo ciepło”, „zimą jest bardzo zimno”, „okna były nieszczelne”, „stan pościeli i kocy był kiepski”, „kaloryfer był zapowietrzony”, wyeksploatowane sanitariaty, „rozklekotane łóżka”, przykre zapachy wydobywające się z kącika sanitarnego/, nie wskazując żadnych konkretnych okoliczności odnoszących się do osoby powoda i mogących prowadzić do powstania u niego krzywdy. Sąd Okręgowy miał przy tym na uwadze, że oczywistym jest, iż osoby pozbawione wolności, przebywając w jednostce penitencjarnej wbrew swojej woli, mają tendencję do narzekania i opisywania wszystkiego w sposób bardziej negatywny niż jest w rzeczywistości. Trudno zresztą oczekiwać od nich zadowolenia z przymusowego pobytu w takim miejscu. Na marginesie już tylko podnieść należy, że samo niezadowolenie powoda ze standardów pomieszczeń mieszkalnych nie daje jeszcze podstaw do przyjęcia istnienia uchybień w funkcjonowaniu jednostki penitencjarnej. Nie można bowiem oczekiwać, iż miejsca, w których przebywają osoby pozbawione wolności, będą odpowiadały standardom hoteli czy innych zakładów prowadzących działalność komercyjną. Odwołując się do orzecznictwa Sądu Najwyższego, wskazać należy, iż osoba osadzona musi liczyć się z ograniczeniami i dolegliwościami wynikającymi z wykonywania kary pozbawienia wolności (por. wyrok SN z 02.10.2007r., II CSK 269/07, opubl. Monitor Prawniczy, rok 2007, Nr 21, str. 1172).

Sąd I instancji ocenił, że w pewnym zakresie zeznania świadków nie były oparte na prawdzie, jak np. zeznania świadka J. M., który twierdził, że w Areszcie Śledczym w Ł. „nie ma czegoś takiego jak świetlica”, podczas gdy z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika że w pozwanej jednostce penitencjarnej funkcjonuje świetlica centralna, a z zeznań samego powoda wynika, że powód korzystał z niej raz na miesiąc. Tego typu ewidentnie nieprawdziwe stwierdzenia świadka nieuchronnie rzutują na ogólną ocenę wiarygodności jego zeznań także i w pozostałym zakresie, poddając ją w wątpliwość.

Podobnie należy ocenić zeznania świadka P. J., który stwierdził, że w latach 2010 i 2011 powód ani razu nie był na świetlicy. Podobnie niewiarygodne są zeznania tego świadka w zakresie stwierdzenia, że „powód miał problemy z okulistą, długo czekał na wizytę u okulisty”, albowiem kłam powyższym stwierdzeniom położył sam powód zeznając, że miał dostęp do lekarzy.

Sąd Okręgowy nie dał wiary zeznaniom świadka J. M. (1) – osadzonego, który przebywał z powodem w celi nr 84, w zakresie, w jakim świadek ten twierdził, że w celi czasem było więcej niż 4 osoby. Sytuacja tak miała zdarzyć się zaledwie jeden raz, ale trwać miała przez okres kilku tygodni. Okoliczność ta pozostaje w sprzeczności z dokumentacją przedstawioną na tę okoliczność przez stronę pozwaną w postaci notatki służbowej D. Ochrony pozwanego Aresztu, której autentyczność i moc dowodowa nie zostały zakwestionowane przez stronę powodową. Wynikające z tego dokumentu informacje wskazując na powierzchnię cel mieszkalnych zajmowanych przez powoda i ilości zakwaterowanych w poszczególnych celach osób z rozbiciem na poszczególne okresy nie zostały zakwestionowane przez stronę powodową reprezentowaną, co istotne, przez profesjonalnego pełnomocnika. Także i świadek P. J., który osadzony był wspólnie z powodem w celi nr 155 nie przypominał sobie, jak zeznał, aby w celi tej było więcej niż trzech osadzonych. Odnośnie do zakwaterowania w celi nr 84, informacje wynikające z notatki służbowej pozwanego Aresztu potwierdził osadzony świadek P. S., który zeznał, że w celi tej przebywały na początku 4 osoby, potem, przez dwa trzy tygodnie – dwie, a potem znowu cztery. Zebrany w sprawie materiał dowodowy nie pozostawia wątpliwości, że zarówno w celi nr 155 jak i 84 /co do której zresztą powód nie podnosił zastrzeżeń związanych z przeludnieniem/ ilość zakwaterowanych osób w celi trzyosobowej nr 155 nie przekraczała trzech osadzonych, a w celi czteroosobowej nr 84 – czterech osadzonych.

Sąd I instancji nie dał wiary twierdzeniom powoda co do tego, że w jego przypadku warunki bytowe w Areszcie Śledczym w Ł. wykraczały poza granice stanowiące o naruszeniu godności osobistej, albowiem tego rodzaju twierdzenia powoda nie znalazły potwierdzenia w zgromadzonym materiale dowodowym. Odnośnie części ww. zarzutów strona pozwana przedstawiła stosowne dokumenty w postaci protokołu z kontroli Aresztu Śledczego przez Sędziego penitencjarnego za sporny okres. W zakresie innych powołała się na przepisy regulujące odpowiednie normy. Z dużą ostrożnością, w ocenie Sądu Okręgowego, natomiast należało podejść do dowodu w postaci załączonego przez stronę powodową Raportu przedstawicieli Krajowego Mechanizmu Prewencji z wizytacji Aresztu Śledczego w Ł., mając na uwadze, iż ww. Raport został sporządzony w styczniu 2014 roku, po losowym, jak wynika z treści raportu wybraniu cel. Raport nie wskazuje, jaka ilość cel została skontrolowana, w raporcie powołano się na konkretne nieprawidłowości jedynie w celach mieszkalnych: Pawilon A cela 147 (wykwity na suficie, nieprawidłowe oszklenie okna, cela 94 (uszkodzenie lustra), Pawilon B cela 25 (zabrudzenia krwią na ścianie), Pawilon C cela 72 (zapadanie się materaca spowodowane ubytkiem podkładu - łóżko niezajęte). Zważywszy, że w Areszcie Śledczym w Ł. jest 390 cel mieszkalnych, opisanie nieprawidłowości w bardzo ogólny sposób i wskazanie tylko kilku konkretnych miejsc, gdzie stwierdzono nieprawidłowości, nie może stanowić jakiegokolwiek dowodu w kwestii warunków osadzenia powoda. Nie mogą także świadczyć o naruszeniu dóbr osobistych powoda ogólne stwierdzenia przedstawicieli K. m. in., że stolarka okienna była zużyta czy, że zagrzybienie powoduje reperkusje zdrowotne. Raport przedstawicieli Krajowego Mechanizmu Prewencji zawiera wprawdzie szereg zaleceń i zastrzeżeń pod adresem pozwanego, jednakże nie dotyczą one naruszenia obowiązujących przepisów.

Zdaniem Sądu I instancji oddaleniu podlegał wniosek pełnomocnika powoda o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu budownictwa na okoliczność wskazania terminu ważności przesłon okiennych i wskazania czy upływ terminu ich ważności ma lub może mieć wpływ na ich przydatność do użytku, jako zbędny. Okoliczności, na które miałby być przeprowadzony wnioskowany dowód, znane są Sądowi z urzędu z racji rozpoznawania wielu analogicznych spraw przeciwko temu samemu pozwanemu, w których zostały wydane opinie dotyczące przedmiotowych przesłon okiennych. Powielanie opinii w każdej następnej, analogicznej sprawie jest niecelowe i kłóci się z zasadami ekonomiki procesowej.

Nadto Sąd oddalił wniosek powoda o zwrócenie się do pozwanego o wskazanie danych osób pełniących poszczególne funkcje w pozwanym areszcie, a następnie dopuszczenie dowodu z zeznań tych osób w charakterze świadków na okoliczność warunków odbywania kary pozbawienia wolności przez powoda albowiem to rzeczą powoda, a nie pozwanego, jest udowodnienie okoliczności i faktów, z których powód wywodzi określone skutki prawne.

Sąd pominął wnioski dowodowe powoda o dopuszczenie dowodu z opinii toksykologa, biegłego pulmonologa oraz z zeznań świadka J. L. jako spóźnione.

Podobnie pominięciu jako spóźnione podlegały w ocenie Sądu Okręgowego zgłoszone przez pełnomocnika powoda na rozprawie poprzedzającej wyrokowanie wnioski o dopuszczenie dowodu z zeznań świadków P. J. i P. S. na okoliczność używania sygnalizatorów dźwiękowych.

Podawana przez powoda przyczyna opóźnienia w zgłoszeniu przedmiotowych wniosków dowodowych sprowadzająca się do tego, że kwestią sygnałów dźwiękowych zajął się rzecznik, nie stanowi w ocenie Sądu zasadnej przyczyny usprawiedliwiającej opóźnienie w zgłoszeniu wniosku dowodowego w celu wykazania uciążliwości związanych z używaniem przedmiotowej sygnalizacji. Trudno bowiem uznać, że powód uświadomił sobie związane z tym uciążliwości dopiero w momencie, kiedy zwrócił na nie uwagę rzecznik. Powód, reprezentowany przez fachowego pełnomocnika, nie zdołał wykazać, że w toku postępowania zaistniała jakakolwiek z przesłanek uzasadniających rozpoznanie spóźnionych wniosków dowodowych, o których mowa w art. 207 par. 6 k.p.c. tj. brak winy, brak zwłoki w rozpoznaniu sprawy czy też inne wyjątkowe okoliczności.

W zakresie rozważań prawnych Sąd Okręgowy zważył, że powództwo jest niezasadne, co skutkuje jego oddaleniem.

Pozwany, w ocenie Sądu I instancji powołującego się na treść nieobowiązującego już przepisu art 442 § 1 k.c., w sposób skuteczny zgłosił zarzut przedawnienia roszczeń zgłoszonych przez T. S. (1) powstałych na 3 lata przed wniesieniem pozwu, a więc przed 16 lipca 2011 r.

Bieg przedawnienia roszczeń względem pozwanej jednostki rozpoczął się z chwilą, w której powód posiadał kompleksową i ugruntowaną wiedzę o doznawanej w jego ocenie szkodzie i jej sprawcy, a zatem z chwilą, w której powód doświadczał rzekomej szkody ze strony pozwanego. W tym stanie rzeczy przedawniły się roszczenia powoda wobec Aresztu Śledczego w Ł. za okres trzech lat wstecz przed wytoczeniem powództwa, tj. za okres od dnia 22 maja 2010 r. do 16 lipca 2011 r. W realiach niniejszej sprawy, zdaniem Sądu I instancji, uznać należało, iż podniesienie przez pozwanego w odpowiedzi na pozew zarzutu przedawnienia roszczenia za ww. okres było skuteczne.

Przedmiotem oceny Sądu Okręgowego pozostał zatem jedynie okres osadzenia powoda w pozwanym Areszcie Śledczym w Ł. od dnia 17 lipca 2011 r. do 26 czerwca 2013 r.

W niniejszej sprawie dochodzonej w pozwie kwoty powód domagał się tytułem zadośćuczynienia za naruszenie jego dóbr osobistych. W ocenie powoda pozwany nie zapewnił powodowi odpowiednich warunków bytowych, które prawo nakazuje zapewnić osobie osadzonej.

Powołując się na treść art. 23 k.c. oraz art. 24 k.c. Sąd Okręgowy zważył, że dobrem osobistym, które należałoby wziąć pod uwagę jako zagrożone działaniem administracji Aresztu Śledczego jest prawo do godności i humanitarnego traktowania. Sąd I instancji wskazał również na doniosłość w tej sferze takich aktów prawnych jak art. 30 Konstytucji RP, konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności sporządzonej w R. dnia 4 listopada 1950 r., zmienionej następnie Protokołami nr (...) oraz uzupełnionej Protokołem nr (...) (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.) zawierającej katalog praw i wolności przysługujących każdemu człowiekowi, Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej, przyjętej w N., art. 10 ust. 1 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, otwartego do podpisu w N. dnia 19 grudnia 1966 r. (Dz. U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167), Wzorcowych reguł minimalnego postępowania z więźniami, przyjętych w G. w 1955 r. oraz Europejskich reguł więziennych, przyjętych przez Radę Europy w 2006 r., ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. „Kodeks karny wykonawczy” (Dz.U. Nr 90 z 1997 r., poz. 557 z późn. zm.) oraz orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.

Sąd Okręgowy wskazał na świadomość, że przeludnienie jednostek penitencjarnych należało, do II połowy 2009 r., do najtrudniejszych problemów praktyki wykonywania kary pozbawienia wolności i niejednokrotnie prowadziło do naruszania standardów postępowania z osobami pozbawionymi wolności. W ocenie Sądu przeludnienie aresztów śledczych i zakładów karnych może wpływać w istotny sposób zarówno na pogorszenie się warunków zdrowotnych, sanitarnych i bytowych uwięzienia, jak i na panujące wśród osadzonych nastroje. Utrzymujące się stłoczenie ludzi na zbyt małej przestrzeni powoduje narastanie stresów i agresji, sprzyja częstszemu popełnianiu przestępstw przez osadzonych i jest podłożem wielu protestów. Jednocześnie ulegają wówczas znacznemu ograniczeniu możliwości prowadzenia przez Służbę Więzienną resocjalizacyjnego oddziaływania na skazanych. Należy podzielić pogląd, iż umieszczenie osoby pozbawionej wolności w celi o powierzchni przypadającej na osadzonego mniejszej niż 3 m ² może stanowić wystarczającą przesłankę stwierdzenia naruszenia dóbr osobistych.

Jak jednak wynika z przedstawionego wyżej stanu faktycznego, powód w okresie osadzenia w pozwanej jednostce penitencjarnej nie przebywał ani jeden dzień w warunkach przeludnionych. Przypadająca na jednego osadzonego powierzchnia celi wynosiła co najmniej 3 m ².

Przy żądaniu przyznania odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia na rzecz pokrzywdzonego podstawowym kryterium oceny sądu winien być rozmiar ujemnych następstw w sferze psychicznej pokrzywdzonego, bowiem celem przyznania ochrony w formie majątkowej jest zrekompensowanie i złagodzenie doznanej krzywdy moralnej. Z uwagi, że nie doszło do przeludnienia cel, nie mogło też z tego powodu dojść u powoda do ujemnych następstw psychicznych.

Przechodząc do szczegółowej analizy pozostałych zarzutów sformułowanych przez powoda i mających świadczyć o naruszeniu jego dóbr osobistych przez pozwanego, Sąd I instancji podniósł, iż powód nie dowiódł, że miały one cechy dręczenia lub upokarzania.

Odnosząc się do ogólnego zarzutu złych warunków bytowych /brud w celach, brudne koce/ wskazać należy, iż jak wynika z przeprowadzonego w sprawie postępowania dowodowego, pozwany na bieżąco remontuje oraz naprawia cele mieszkalne, w celu utrzymania właściwych warunków bytowych. Należy przy tym wyraźnie podkreślić, iż wszelkie uszkodzenia czy zabrudzenia są efektem przede wszystkim działań samych osadzonych, którzy niszczą substancję mieszkalną. Osadzeni, którzy z racji specyfiki jednostki przebywają tutaj tylko czasowo, nie dbają o wyposażenie i stan techniczny cel, w których zostają umieszczeni, a wręcz je dewastują. Widać ewidentną różnicę na korzyść w stanie technicznym i wyglądzie cel, w których przebywają skazani pracujący, odbywający od początku do końca orzeczoną wobec nich karę pozbawienia wolności na terenie Aresztu Śledczego.

Pozwany rocznie odświeża i remontuje kilkadziesiąt cel. W samym tylko 2014 r. do sierpnia wyremontowano 68 cel. Powyższe świadczy o stałym remontowaniu cel mieszkalnych i stałym ich niszczeniu. Od 2013 r. sukcesywnie dokonywana jest zabudowa kącików sanitarnych w sposób całkowity. Podczas kompleksowych kontroli aresztu, przeprowadzanych przez Sędziego Penitencjarnego, nie stwierdzono nieprawidłowości w żadnym zakresie, w tym w zakresie warunków osadzenia, czy złego lub bardzo złego stanu pomieszczeń. Lokalne zawilgocenia pojawiające się w pomieszczeniach są na bieżąco usuwane.

Odnosząc się do zarzutów pozwu związanych z utrzymaniem higieny /niewystarczający przydział środków higienicznych, brak dostępu do bieżącej ciepłej wody, brak pomieszczeń do prania odzieży codziennej/, wskazać należy, iż wszystkim osadzonym zapewnia się możliwość dbania o higienę osobistą. Zgodnie z wytycznymi ogólnobudowlanymi wszystkie cele mieszkalne wyposażone są w węzły sanitarne. Kwestia minimalnego standardu utrzymania higieny przez mężczyzn przebywających w zakładach karnych została uregulowana w Rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 sierpnia 2003 roku w sprawie Regulaminu organizacyjno - porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności (Dz.U. Nr 152, poz. 1494) oraz Rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 sierpnia 2003 roku w sprawie Regulaminu organizacyjno – porządkowego wykonywania tymczasowego aresztowania (Dz.U. Nr 152, poz. 1493) Z ww. przepisów wynika, że skazany/tymczasowo aresztowany korzysta co najmniej raz w tygodniu z kąpieli. Częstsze kąpiele przysługują osadzonym mężczyznom zatrudnionym przy pracach brudzących oraz chorym według wskazań lekarza.

Jak wynika z poczynionych w sprawie ustaleń, osadzeni w Areszcie Śledczym w Ł. korzystają z ciepłej kąpieli jeden raz w tygodniu, poza wyżej wymienionymi przypadkami. /par. 30 i 32 rozporządzeń/. W Areszcie są trzy łaźnie usytuowane na najniższej kondygnacji, w każdym z pawilonów mieszkalnych. Każda składa się z przebieralni i pomieszczenia kąpielowego. Każda osoba korzysta z jednego stanowiska prysznicowego, pozostałe osoby oczekują w przebieralni. Pozwany nie miał obowiązku wydzielać osobnych stanowisk prysznicowych w sposób stały. W latach 2010 -2013 nie było odgrodzeń prysznicy, przesłony zostały zamontowane w 2014 roku. Zimna bieżąca woda, grzałka elektryczna oraz miska umożliwiają zagrzanie wody, chociażby do codziennego umycia się. Raz na tydzień osadzeni korzystali z łaźni, gdzie była ciepła woda.

Odnosząc się do zarzutu nieszczelności stolarki okiennej, przeterminowanych przesłon okiennych, nieprawidłowo działającej wentylacji i braku odpowiedniego ogrzewania oraz braku odpowiedniego oświetlenia, na powyższe okoliczności wypowiadali się biegli sądowi w analogicznych sprawach toczących się przed tutejszym Sądem. Biegli nie dopatrzyli się w tym zakresie uchybień po stronie pozwanego Aresztu. Z opinii biegłych z zakresu budownictwa K. H. i K. Ś. wynika, że okna w celach mieszkalnych są odpowiedniej wielkości i umożliwiają należyty dopływ światła dziennego, przesłony zostały zaprojektowane i wykonane zgodnie z przepisami i normami, nie ograniczając dopływu powietrza, jak również nie ograniczając przenikania światła do pomieszczeń. (...) wentylacji działa sprawnie. Wszystkie cele posiadają sprawną wentylację grawitacyjną. Wentylacja podłączona jest prawidłowo i spełnia wymagania przewidziane prawem budowlanym, a przewody wentylacyjne są drożne. Przesłony w oknach zostały zamontowane zgodnie z zasadami sztuki budowlanej i posiadają wymagane atesty i certyfikaty. Mogą być wykorzystywane do celów, jakich zostały użyte. Nie powodują gorszego oświetlenia cel. Wieczorem cele oświetlają świetlówki jarzeniowe odpowiednio zabezpieczone przed uszkodzeniem, a emitowane przez nie światło należy uznać za wystarczające do czytania i pisania. Wentylacja w celach jest zgodna z przepisami, możliwa poprzez otwory okienne (większe od podanych według wytycznych). Istniejące przewody wentylacyjne służą do wentylacji kącika sanitarnego, który obecnie jest wydzielany do pełnej wysokości pomieszczenia ściankami typu lekkiego. Przewody wentylacyjne podlegają okresowym kontrolom przez osoby uprawnione i są poddawane naprawom bieżącym i według wskazań osoby uprawnionej. Przewody wentylacyjne były poddawane okresowym kontrolom stanu technicznego zgodnie z przepisami. Także stan techniczny instalacji grzewczej jest zgodny z obowiązującymi przepisami i zapewnia właściwe warunki cieplne w pomieszczeniach, które nie zmieniały swojego przeznaczenia użytkowego od momentu oddania do użytku. Przy dużych różnicach temperatur zewnętrznych i wewnętrznych może okresowo wystąpić obniżenie temperatury, z uwagi na stary system grzewczy i jego opóźnienia w podniesieniu temperatury czynnika grzewczego /jest to z reguły proces krótkotrwały, gdyż grzejniki nie posiadają, zgodnie z przepisami zaworów regulacyjnych przy grzejnikach, i czynnik cieplny o wysokiej temperaturze przepływa bez ograniczeń przez grzejnik, dając wyższą temperaturę w pomieszczeniu (jest to system bardzo nieekonomiczny, ale wynikający ze specyfiki użytkowania i przepisów specjalnych). Stan techniczny stolarki okiennej, jakkolwiek nie jest idealny, z uwagi na długi okres eksploatacji w trudnych warunkach niszczenia i dewastacji przez osadzonych, brak jednak wyraźnych odkształceń skrzydeł okiennych lub wypaczeń. Nadto jak wynika z opinii biegłej I. B., także lokalna kotłownia gazowa Aresztu Śledczego w Ł. jest w pełni sprawna. Prawidłowo działają wszystkie urządzenia oraz automatyka, w związku z tym instalacje wewnętrzne pracują na prawidłowych parametrach czynnika grzewczego. Właściwe parametry czynnika grzewczego i dostateczna ilość powierzchni grzewczej grzejników w celach sprawia, iż w każdej z wizytowanych cel zachowana była temperatura 20 st. C, która jest zgodnie z przepisami, temperaturą właściwą dla pomieszczeń przeznaczonych na stały pobyt ludzi. Instalacja wodociągowa i urządzenia funkcjonują prawidłowo, brak przecieków. Sąd I instancji zreasumował, że w świetle wypowiedzi ww. ekspertów zgłoszone przez powoda zarzuty dotyczące nieszczelności stolarki okiennej, przeterminowanych przesłon okiennych, nieprawidłowo działającej wentylacji, braku odpowiedniego ogrzewania oraz braku odpowiedniego oświetlenia, należy uznać za chybione, skoro po stronie pozwanego brak jakichkolwiek uchybień w powyższym zakresie.

Odnosząc się do zarzutu niezabudowania kącików sanitarnych, powodującego brak intymności podczas załatwiania potrzeb fizjologicznych, Sąd Okręgowy wskazał, iż jak wynika z ustaleń Sądu w latach osadzenia powoda w pozwanej jednostce penitencjarnej kąciki sanitarne były zabudowane. Wysokość zabudowy to 210-215 cm, pozostawała jedynie przestrzeń od góry - ok 30 cm, drzwi miały wysokość 150 cm. Powód miał zatem zapewnioną intymność w dostatecznym stopniu.

Potwierdzenia nie znalazł kolejny zarzut stawiany pozwanemu, dotyczący braku właściwej opieki medycznej, w tym długiego oczekiwania na wizytę u lekarza. Nie można mieć wątpliwości, że realizacja spoczywających na administracji Aresztu Śledczego obowiązków w zakresie opieki medycznej nad osobami pozbawionymi wolności należy do działań władczych i mieści się w pojęciu wykonywania zadań z zakresu władzy publicznej zawartym w dyspozycji art. 417 § 1 k.c.

Sąd Okręgowy wskazał, że pozwany zakwestionował stanowisko powoda, co do uchybień w funkcjonowaniu Aresztu w zakresie zapewnienia osadzonym opieki medycznej. Jak wynika z poczynionych w sprawie ustaleń, każdy z osadzonych w Areszcie Śledczym w Ł. ma zapewniony dostęp do służby zdrowia i stomatologa. Jeśli odczuwa taką potrzebę, zgłasza potrzebę wizyty u lekarza oddziałowemu, który zapisuje zgłoszenie w książce zgłoszeń. Przyjęcia do lekarza są realizowane według kolejności zgłoszeń. W okresie przebywania w Areszcie Śledczym w Ł., powód wielokrotnie zgłaszał potrzebę wizyty u lekarza i jak sam ostatecznie zeznał, miał zapewniony dostęp do lekarzy. Przy przyjęciu do aresztu miał pobieraną krew. Otrzymywał lekarstwa. Na wizytę do lekarza czasami czekał tydzień lub dwa. W tym miejscu zauważyć należy, że czas oczekiwania na wizytę u lekarza w warunkach wolnościowych zbliżony jest do czasu oczekiwania pacjentów pozbawionych wolności a problemy kadrowe służby zdrowia w ogóle dotyczą także jednostek więziennych. Tym bardziej zatem osoba pozbawiona wolności musi liczyć się z pewnego rodzaju niedogodnościami w tym względzie. W tym zakresie zatem nie można dopatrywać się jakichkolwiek nieprawidłowości w funkcjonowaniu pozwanej jednostki. Leczenie powoda w pozwanym areszcie było prowadzone prawidłowo, co zostało potwierdzone w opiniach wszystkich biegłych lekarzy powołanych w sprawie. U powoda stwierdza się występowanie zaburzeń psychotycznych nieokreślonych oraz uzależnienie od alkoholu. Z tego powodu był on leczony w Areszcie Śledczym w Ł.. T. S. (1) psychiatrycznie był leczony prawidłowo. Z opinii biegłej psychiatry wynika jednoznacznie, że warunki bytowe w Areszcie Śledczym nie miały wpływu na obniżenie ilości płytek krwi. M. może być spowodowana innymi chorobami występującymi u powoda zwłaszcza marskością wątroby, którą należy wykluczyć lub potwierdzić ze względu na wieloletnie nadużywanie przez powoda alkoholu. Jeśli chodzi o wskazania do leczenia lekami, zakres dawek był dobry. Zgodnie z zaleceniem specjalisty psychiatry powód otrzymywał leki psychotropowe, których dawka i asortyment były ordynowane przez specjalistę psychiatrę w zależności od stanu psychiatrycznego powoda i zgłaszanych dolegliwości. Z opinii biegłej hematolog wynika, że ordynowane przez lekarza psychiatrę leki psychotropowe należą do najmniej toksycznych dla szpiku leków stosowanych w ww. zaburzeniach powoda. Nawet jeśli przyjąć, że zmniejszenie liczby płytek u powoda było wynikiem stosowania w/w leków psychotropowych, to działanie niepożądane tych leków w postaci małopłytkowości w takim nasileniu jak u powoda, było akceptowalne i nie upoważniało do odstawienia leczenia. Powód był leczony prawidłowo, miał wykonywane wymagane na tym etapie małopłytkowości badania dodatkowe. Niektóre badania np. morfologia krwi, badanie płytek na cytrynian, były wykonywane nawet częściej niż u chorego w warunkach wolnościowych, z analogiczną liczbą płytek. Odnotowane ostre zapalenie oskrzeli, nie jest stanem wynikającym z przebywania w środowisku zagrzybionym. Izolowana małopłytkowość powstała w wyniku przebywania w zagrzybionym (przez jakie grzyby, brak danych) środowisku jest mało prawdopodobna. Także leczenia okulistyczne było prowadzone w sposób prawidłowy. W trakcie pobytu w Areszcie Śledczym stan narządu wzroku powoda nie zmienił się. Reasumując Sąd Okręgowy wskazał, że powód nie wykazał wpływu warunków odbywania kary pozbawienia wolności w pozwanym Areszcie na pogorszenia jego stanu zdrowia, w tym zdrowia psychicznego czy w zakresie narządu wzroku.

Ostatni z zarzutów powoda tj. zarzut nieprawidłowego przeprowadzania kontroli, nie został udowodniony.

Reasumując zatem w zakresie zapewnienia powodowi odpowiednich warunków bytowych Sąd I instancja nie dopatrzył się po stronie pozwanego aresztu jakichkolwiek uchybień mogących skutkować jego odpowiedzialnością wobec powoda.

Biorąc pod uwagę powyższe Sąd Okręgowy ocenił, że zarzuty powoda są całkowicie bezpodstawne, subiektywnie przedstawione, a nadto w żaden sposób nie udowodnione. W niniejszej sprawie nie zachodzą żadne przesłanki niezbędne do stwierdzenia naruszenia dóbr osobistych powoda, w tym w szczególności przesłanka bezprawnego zachowania pozwanego. Należy podkreślić, że opisywane przez powoda niedogodności, być może rodzące u osób pozbawionych wolności pewien dyskomfort, w ocenie obiektywnej nie mogą być postrzegane jako naruszenie dóbr osobistych.

Sąd zważył, iż odbywanie kary pozbawienia wolności niesie ze sobą w sposób immanentny wiele dolegliwości wyrażających się nie tylko w pozbawieniu możliwości swobody i w dużej mierze intymności, z uwagi na konieczność przebywania i wykonywania czynności życia codziennego w ściśle określonych, niekomfortowych warunkach. Mając na względzie powyższe Sąd doszedł do przekonania, że samo osadzenie powoda w celi z wyłącznie zimną wodą bieżącą, czy też wyposażonej w zużyty sprzęt bądź częściowo zniszczone przedmioty osobistego użytku jak koce, nie narusza jego godności, czy prawa do intymności.

Sąd Okręgowy nie dopatrzył się, aby stan celi, w której przebywał powód odbiegał od standardu innych cel w Areszcie Śledczym w Ł., a cele były wyposażone w regulaminowy sprzęt kwaterunkowy z węzłem sanitarnym określonym w treści załącznika nr 3 do obowiązującego w dacie osadzenia powoda w Areszcie Śledczym w Ł. rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 października 2003 r. w sprawie warunków bytowych osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych Dz.U. z 2003.186.1820, obecnie zastąpionego przez rozporządzenie z dnia 28 stycznia 2014 r. /Dz.U. z 2014 r. poz. 200/.

Reasumując Sąd Okręgowy zważył, że ustalone fakty nie dają podstaw do przyznania powodowi zadośćuczynienia z tytułu naruszenia jego dóbr osobistych. Powód nie wykazał, aby pobyt w pozwanej jednostce, wywołał u niego negatywne skutki psychiczne, zdrowotne bądź fizyczne powodujące poczucie krzywdy, innej niż wynikająca z samego faktu pozbawienia wolności i związanej z tym izolacji, ograniczenia swobody i wolnej woli decydowania o samym sobie. W tym wypadku powód powinien udowadniać, nie tyle złe warunki panujące w trakcie jego pobytu w celi, ale także konkretną krzywdę z tym związaną.

Samo niezadowolenie powoda ze standardów pomieszczeń mieszkalnych nie daje jeszcze podstaw do przyjęcia istnienia uchybień w funkcjonowaniu Aresztu. Nie można oczekiwać, iż miejsca, w których przebywają osoby pozbawione wolności, będą odpowiadały standardom hoteli czy innych zakładów prowadzących działalność komercyjną. Odwołując się do orzecznictwa Sądu Najwyższego, wskazać należy, iż osoba osadzona musi liczyć się z ograniczeniami i dolegliwościami wynikającymi z wykonywania kary pozbawienia wolności (por. wyrok SN z 02.10.2007r., II CSK 269/07, opubl. Monitor Prawniczy, rok 2007, Nr 21, str. 1172). W ocenie Sądu warunki w celi nie były niegodziwe, a powód nie doznał cierpień, które pozwalałyby na przyjęcie, że naruszały jego godność, co uzasadniałoby przyznanie mu z tego tytułu zadośćuczynienia. W tym miejscu na marginesie należy dodatkowo wskazać, że przy ocenie przestrzegania przez pozwanego minimalnych norm w zakresie standardów wykonywania kary pozbawienia wolności i ewentualnego naruszenia dóbr osobistych osadzonych nie można abstrahować od realnej sytuacji i kondycji finansowej Państwa, ogólnej sytuacji gospodarczej, w tym poziomu życia ogółu obywateli – także tych, którzy nie mają zapewnionego minimum socjalnego nie będąc karanymi karą pozbawienia wolności.

Mając powyższe na uwadze, zważywszy na okoliczności faktyczne rozpoznawanej sprawy, Sąd oddalił powództwo w całości. W szczególności niezasadne było także żądanie zaniechania naruszeń, których powód po pierwsze nie wykazał, po drugie zaś z uwagi na fakt, że obecnie powód przebywa już w innej jednostce penitencjarnej.

Rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów procesu zapadło w oparciu o art. 102 k.p.c. Zdaniem Sądu, w niniejszej sprawie, zaistniały warunki zastosowania komentowanego przepisu. Sąd miał przede wszystkim na uwadze trudną sytuację życiową i majątkową powoda (długotrwałe osadzenie w zakładzie karnym, brak dochodów z wykonywanej pracy, brak wpływów finansowych z zewnątrz, zły stan zdrowia), w związku z czym doszedł do przekonania, że po jego stronie zachodzą okoliczności pozwalające, wyjątkowo, na odstąpienie od ogólnych reguł rządzących problematyką kosztów procesu. Przeciwne zaś rozstrzygniecie stanowiłoby dla niego nadmierną dolegliwość.

Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika z urzędu powoda, które nie zostało uiszczone ani w całości ani w części, została ustalona w oparciu art. 29 ust. 2 Ustawy z dnia 26 maja 1982 roku Prawo o adwokaturze i par. 11 pkt 25 znajdującego zastosowanie w niniejszej sprawie Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu z dnia 28 września 2002 roku /t.j. Dz.U. 2013, poz. 461/.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia wywiódł powód zaskarżając je w części oddalającej powództwo tj. w zakresie pkt I wyroku.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucono:

1.  naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na treść rozstrzygnięcia, a polegające na:

⚫.

⚫

naruszeniu art. 233 k.p.c. poprzez sprzeczną z zasadami logiki i doświadczenia życiowego ocenę materiału dowodowego polegającą na przyjęciu przez Sąd I instancji, iż warunki bytowe w pozwanym areszcie śledczym nie naruszały dóbr osobistych powoda w postaci godności, intymności oraz humanitarnego traktowania,

⚫

naruszeniu art. 233 k.p.c. poprzez dokonanie wybiórczej, a nie wszechstronnej analizy zebranego w sprawie materiału dowodowego i odmowie wiarygodności większości zeznań powoda oraz świadków powołanych przez powoda i uznanie ich jako ogólne narzekania podczas, gdy znajdują one potwierdzone w Raporcie (...),

⚫

art. 227 k.p.c. w zw. z art. 278 § 1 k.p.c. i art. 232 k.p.c., które to naruszenie miało istotny wpływ na treść orzeczenia poprzez nie dopuszczenie dowodów z opinii biegłych z zakresu chorób płuc, toksykologii oraz budownictwa, podczas gdy okoliczności sprawy wymagają zasięgnięcia wiadomości specjalnych z tych dziedzin, co w efekcie skutkowało przedwczesnym oddaleniem powództwa w całości,

⚫

art. 227 k.p.c. w zw. z art. 278 § 1 k.p.c. w zw. z art. 207 § 6 k.p.c., które to naruszenie miało istotny wpływ na treść orzeczenia poprzez nie dopuszczenie dowodów z opinii biegłego toksykologa, pulmonologa oraz uzupełniających zeznań świadków P. J. i P. S. uznając je za spóźnione, podczas gdy zostały one przez powoda zgłoszone w najwcześniejszym możliwym terminie,

2.  błąd w ustaleniach faktycznych, który miał istotny wpływ na treść orzeczenia polegający na błędnym przyjęciu, iż warunki bytowe panujące w pozwanym Areszcie Śledczym nie naruszyły dóbr osobistych powoda w postaci naruszenia jego godności, intymności oraz prawa do humanitarnego traktowania, gdyż cele mieszkalne, w których powód przebywał nie były przepełnione i były wyposażone zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, a ich stan techniczny nie odbiegał od normy, oraz że brak jest związku przyczynowego między pobytem w Areszcie Śledczym w Ł., a pogorszeniem się wzroku, wydolności płuc, zdrowia psychicznego oraz zmniejszenia liczby płytek krwi u powoda, podczas gdy obiektywna ocena wszystkich dowodów prowadzi do wniosków odmiennych i winna skutkować zasądzeniem powództwa w całości.

Powód wniósł o dopuszczenie w postępowaniu apelacyjnym dowodu z:

-

opinii biegłego z zakresu budownictwa na okoliczność wskazania, jaki jest termin ważności przesłon okiennych – blend oraz czy upływ terminu ich ważności ma lub może mieć wpływ na ich przydatność do użytku,

-

opinii biegłego toksykologa na okoliczność wskazania, czy szkodliwe jest długotrwałe przebywanie w środowisku zagrzybionym i jakie choroby mogą być następstwem tego stanu rzeczy,

-

uzupełniających zeznań świadków na okoliczność częstotliwości oraz długości używania w pozwanym Areszcie Śledczym sygnałów dźwiękowych włączanych w celu zagłuszania nielegalnych kontaktów.

W konkluzji powód wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda T. S. (2) cel S. kwoty 100.000 zł ewentualnie o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, a nadto o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego. Z ostrożności wniesiono o nieobciążanie powoda kosztami procesu z uwagi na bardzo trudną sytuację osobistą i majątkową.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.

Na rozprawie w dniu 6 lipca 2017 r. Sąd Apelacyjny w Łodzi oddalił wnioski dowodowe powoda zawarte w apelacji.

W ocenie Sądu Apelacyjnego przedmiotowe wnioski o dopuszczenie opinii biegłych z zakresu budownictwa i toksykologii były nieprzydatne dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Powód wnioskował o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu budownictwa na okoliczność wskazania, jaki jest termin ważności przesłon okiennych – blend, oraz czy upływ terminu uch ważności ma lub może mieć wpływ na ich przydatność do umówionego użytku. Po pierwsze zbędność wniosku wynikała z tego, iż twierdzenia powoda na okoliczność, których złożył wniosek, był już znany zarówno Sądowi Okręgowemu, jak i Sądowi Apelacyjnemu z urzędu z licznych spraw dotyczących tego samego pozwanego, gdzie opinie biegłych na temat blend zostały wydane. Powód nie wskazał także na ewentualny związek przyczynowy, jaki mógłby mieć upływ terminy ważności blend w celach, w których przebywał w Areszcie Śledczym w Ł. z naruszeniem dóbr osobistych powoda. Również teza dla wnioskowanej opinii biegłego toksykologa zmierzająca do wskazania, czy szkodliwe jest długotrwałe przebywanie w środowisku zagrzybionym i jakie choroby mogą być następstwem tego stanu rzeczy nie prowadzi do ustalenia istotnych okoliczności niniejszej sprawy. Wniosek powoda prowadził do dokonania ustaleń ogólnych, dla których niepotrzebna jest wiedza specjalna. Tymczasem wiadomo, że długotrwałe przebywanie w środowisku zagrzybionym jest szkodliwe da zdrowia, co jednocześnie nie przesądza w żaden sposób, aby cele w których przebywał powód w Areszcie Śledczym w Ł. były zagrzybione długotrwale bądź aby ta okoliczność wpływała akurat na dolegliwości występujące u powoda. Wniosków mogących wykazać okoliczności istotne z tego punktu widzenia powód nie zgłosił, zaś taki związek nie wynika również z pozostałych dowodów przeprowadzonych w pierwszej instancji.

Wniosek o dopuszczenie dowodów z uzupełniających zeznań świadków na okoliczność częstotliwości oraz długości używania w pozwanym Areszcie Śledczym sygnałów dźwiękowych włączanych w celu zagłuszania nielegalnych kontaktów był spóźniony, albowiem powód reprezentowany przez fachowego pełnomocnika nie wykazał, aby zachodziły podstawy do uznania, że został zgłoszony z opóźnieniem bez winy powoda, nie spowoduje zwłoki w rozpoznaniu sprawy bądź, że zachodzą inne wyjątkowe okoliczności. Za niewystarczającą przyczynę powołania wniosku z opóźnieniem należy uznać twierdzenie, że możliwe było dopiero po zapoznaniu się ze stanowiskiem rzecznika. Skoro bowiem wniosek taki płynąłby wyłącznie z opinii rzecznika, to uznać należałoby, że dolegliwości wynikające z używania sygnałów dźwiękowych w istocie nie były zauważalne i dolegliwe dla powoda. Nadto wniosek ten był nieprzydatny do rozstrzygnięcia sprawy. Powód nie wywodził bowiem żadnych twierdzeń z faktów, na okoliczność których udowodnienia składał przedmiotowy wniosek.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja powoda okazała się niezasadna i jako taka skutkuje jej oddaleniem.

Sąd Apelacyjny podziela i przyjmuje za własne ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego oraz wyprowadzone na ich podstawie wnioski dotyczące warunków przebywania powoda w Areszcie Śledczym w Ł..

Odnosząc się w pierwszej kolejności do argumentacji strony pozwanej w przedmiocie naruszenia prawa procesowego należy wskazać, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy został przez Sąd I instancji oceniony bez przekroczenia granic wyznaczonych treścią art. 233 § 1 k.p.c. Zważyć przy tym należy, że zgodnie z dyspozycją ww. przepisu Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału, przy czym, w myśl art. 227 k.p.c., przedmiotem dowodu i jednocześnie zainteresowania Sądu, winny być jedynie fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie. Ocena wiarygodności i mocy dowodowej poszczególnych środków stanowi podstawowe zadanie sądu orzekającego, przy czym powinna być ona dokonana w sposób konkretny, w oparciu o cały zebrany w sprawie materiał dowodowy. Ocena swobodna nie jest jednak oceną dowolną – jest dokonywana w granicach wyznaczanych przez kryteria logiczne, ustawowe i ideologiczne (por. SN w wyroku z dn. 12.02.2004 r., II UK 236/03, L.).

Zarzut naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c. odniósłby skutek, gdyby skarżący wykazał uchybienie podstawowym regułom służącym ocenie wiarygodności i mocy poszczególnych dowodów, tj. regułom logicznego myślenia, zasadzie doświadczenia życiowego i właściwego kojarzenia faktów (por. wyrok SN z dn. 16.12.2005 r., sygn. akt III CK 314/05, Lex nr 172176; wyrok SN z 18.06.2004 r., sygn. akt II CK 369/03, LEX nr 174131; wyrok SN z dn. 7.10.2005 roku, sygn. akt IV CK 122/05, LEX nr 187124). Innymi słowy przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona jedynie w przypadku, gdy w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami brak jest logiki lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo – skutkowych (por. wyrok SN z dn. 27.09.2002 r., II CKN 817/00, L.; wyrok SN z dn. 16.12.2005 r., III CK 314/05, Lex nr 172176).

Wywody strony skarżącej, iż Sąd I instancji naruszył art. 233 k.p.c. w ten sposób, że po pierwsze niezasadnie przyjął, że warunki bytowe w pozwanym Areszcie Śledczym nie naruszały dóbr osobistych powoda w postaci godności, intymności oraz humanitarnego traktowania oraz po drugie, że wybiórczo dokonał analizy materiału i przez to odmówił wiarygodności większości zeznań powoda oraz świadków powołanych przez powoda i uznał za ogólne narzekania, należało uznać za chybione.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd I instancji poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne, dokonując oceny przeprowadzonych w sprawie dowodów w sposób wszechstronny i swobodny, ale nie dowolny. Swoje ustalenia faktyczne Sąd I instancji poczynił w oparciu o materiał dowodowy zaoferowany przez strony. Sąd Okręgowy szczegółowo uzasadnił sposób poczynionych ustaleń, wskazując, na których dowodach się oparł, a którym choćby częściowo odmówił wiary. Za wystarczającą należało uznać również argumentację Sądu Okręgowego przy dokonywaniu oceny w szczególności zeznań świadków i powoda. Sąd nie uchybił przy tym podstawowym regułom służącym ocenie wiarygodności i mocy poszczególnych dowodów, to jest zasadom logicznego rozumowania, doświadczenia życiowego, wskazaniom wiedzy i łączenia faktów.

Z ustalonych w powyższy sposób faktów Sąd I instancji w sposób zasadny wywnioskował, iż warunki panujące w Areszcie Śledczym nie naruszały dóbr osobistych powoda w postaci godności, intymności oraz humanitarnego traktowania.

Sama okoliczność, że w Raporcie Przedstawicieli Krajowego Mechanizmu Prewencji z wizytacji w Areszcie Śledczym w Ł. z dnia 3 marca 2014 r. znalazły się uwagi co do stanu zaopatrzenia i technicznego budynków Aresztu Śledczego oraz cel mieszkalnych osadzonych i świetlicy, nie prowadzi do ustalenia uchybiających godności powoda warunków osadzenia. Jak słusznie zważył Sąd I instancji, przedmiotowy Raport został sporządzony w oparciu o losowo skontrolowane cele mieszkalne, co nie daje pewności, iż cele, w których osadzony był powód, również były zaniedbane na poziomie, który wskazuje Raport. Powód zaś nie zdołał udowodnić tej okoliczności w drodze innych środków dowodowych. Zważyć trzeba również, iż pracownicy Krajowego Mechanizmu Prewencji sprawdzili na miejscu sposób traktowania osób pozbawionych wolności, w szczególności pod względem ich ochrony przed torturami oraz innym, okrutnym lub poniżającym traktowaniem albo karaniem. Po przeprowadzeniu kontroli sporządzono zalecenia, jednakże brak było wniosków świadczących o stosowaniu w Areszcie Śledczym w Ł. tortur bądź innego, okrutnego lub poniżającego traktowania albo karania. Świadczy to z jednej strony o braku bardzo dobrych warunków osadzenia w Areszcie, z drugiej jednak o nieistnieniu warunków bardzo złych i naruszających ludzką godność. Nie dotyczą one również naruszenia obowiązujących przepisów.

Sam fakt, że zarówno powód, jak i świadkowie zeznający na tę okoliczności twierdzili, że warunki w Areszcie Śledczym w Ł. były niezadowalające, nie może determinować przyjęcia, że były to warunki uchybiające godności, intymności i człowieczeństwu powoda. Z twierdzeń powoda i świadków, którym Sąd I instancji odmówił wiary w przedmiocie naruszenia jego dóbr osobistych wynikało, iż w istocie sprowadzały się do ekspresji ogólnego niezadowolenia z warunków panujących w Areszcie Śledczym w Ł.. Uwagi te nie wykraczały w ocenie Sądu Apelacyjnego poza wyraz przeciętnego niezadowolenia z warunków osadzenia. Jak słusznie zauważył Sąd Okręgowy, uwagi te świadczyły raczej o generalnych odczuciach powoda i świadków wynikających ze specyfiki odbywania kary pozbawienia wolności, które jednak trudno uznać za szczegółowo odnoszące się do naruszenia dóbr osobistych powoda w sposób umożliwiający negatywną ocenę przy użyciu obiektywnych mierników i wzorców.

Nie sposób pominąć tej istotnej okoliczności, iż trudno od jednostki zajmującej się przetrzymywaniem osadzonych, będących osobami oskarżonymi o popełnienie czynów zabronionych, ograniczonej znacząco dostępnymi dla budżetu państwa środkami, aby zapewniała tymże osadzonym warunki satysfakcjonujące ich wszystkich. Z zasad logiki i doświadczenia życiowego Sądu Apelacyjnego wywieść należy, że zadowolenie dużej grupy osób jest bardzo trudne do osiągnięcia. Już sam fakt przebywania w warunkach izolacji rodzi poczucie pokrzywdzenia i niezadowolenia, wpływające na negatywną ocenę otoczenia. Zmiana postrzegania Aresztu przez osadzonych wymagałaby poczynienia niezwykle wysokich nakładów na rzecz modernizacji całego miejsca, a w dalszej mierze zabezpieczenia w budżecie państwa bardzo zużych środków na rzecz utrzymania takiego poziomu osadzenia poprzez bieżącą wymianę wyposażenia, umożliwienia nieskrępowanego i dowolnego zażywania higieny czy zapewniania dodatkowych rozrywek i możliwości rozwoju. Powyższe działania zmierzające do osiągnięcia poziomu zadowolenia osadzonych doprowadziłyby do uzyskania poziomu Aresztu Śledczego porównywalnego z – jak słusznie zauważył Sąd I instancji – hotelowym bądź wypoczynkowym. Nie sposób zaś przy tym zapominać, że osadzenie w Areszcie Śledczym ma na celu izolację w warunkach penitencjarnych i najczęściej stanowi konsekwencję niezgodnego z prawem działania osadzonego. Powody przebywania w Areszcie Śledczym w sposób oczywisty nie mogą być stawiane ponad potrzebami pozostałej części społeczeństwa w zakresie usług finansowanych z budżetu państwa – jak choćby szpitale, domy dziecka, domy opieki społecznej. Te ośrodki również zajmują się zapewnianiem opieki nad obywatelami, także są niedofinansowane, zaś warunki w nich panujące są częstokroć niezadowalające choćby w zakresie wyposażenia, dostępu do sanitariatów bądź wyżywienia. Skoro zatem stan wszystkich jednostek budżetowych zajmujących się wypełnianiem zadań państwa determinowany jest wysoce ograniczonym budżetem państwa, to nie sposób uznać za zasadne premiowania osadzonych poprzez maksymalne poprawianie ich zadowolenia z warunków osadzenia przy jednoczesnym niedofinansowaniu innych beneficjentów budżetu poprzez zaniedbanie budynków użyteczności publicznej.

Poza podniesionym zarzutem błędnej odmowy zeznaniom powoda i powołanych na jego wniosek świadków wiary, skarżący nie sprecyzował dalej idących zarzutów co do naruszenia art. 233 k.p.c. Nie wykazał, które ustalenia faktyczne zostały dokonane z naruszeniem zasad logiki i doświadczenia życiowego, ani też na czym naruszenie to miałoby polegać. Ogólność sformułowania zarzutu błędności wnioskowania, iż warunki panujące w Areszcie Śledczym nie naruszały dóbr osobistych powoda w postaci godności, intymności oraz humanitarnego traktowania prowadzi do wniosku, iż intencją powoda było raczej zakwestionowanie prawidłowości subsumpcji ustaleń faktycznych dokonanych przez Sąd do właściwych norm prawnych.

Z powyższych względów zarzut powoda naruszenia art. 233 k.p.c. nie zasługiwał zatem na uwzględnienie.

Skarżący kwestionował także słuszność oddalenia przez Sąd I instancji wniosków dowodowych powoda o dopuszczenie dowodów z opinii biegłych z zakresu chorób płuc, toksykologii i budownictwa, wskazując, że skutkowało to przedwczesnym oddaleniem powództwa, a także oddalenia wniosków o dopuszczenie dowodów z opinii biegłego toksykologa, pulmonologa oraz uzupełniających zeznań świadków P. J. i P. S. wskutek uznania ich za spóźnione.

Stosownie do treści art. 232 zd. pierwsze k.p.c. strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Przedmiotem dowodu są fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.). W wypadkach wymagających wiadomości specjalnych sąd po wysłuchaniu wniosków stron co do liczby biegłych i ich wyboru może wezwać jednego lub kilku biegłych w celu zasięgnięcia ich opinii (art. 278 § 1 k.p.c.). W rozstrzygnięciu Sądu I instancji w ww. względzie nie sposób znaleźć uchybienia.

Słusznie zważył Sąd I instancji, że okoliczności, na które miałby być przeprowadzony dowód z opinii z zakresu budownictwa, znane są Sądowi z urzędu z racji rozpoznawania wielu analogicznych spraw przeciwko temu samemu pozwanemu, w których zostały wydane opinie dotyczące przedmiotowych przesłon okiennych. Wydanie opinii w kolejnej sprawie dotyczącej tych samych blend okiennych byłoby zbędne. Rozstrzygnięcie zapadło zatem w oparciu o prawidłowo i całościowo (z uwzględnieniem reguł wynikających z art. 207 § 6 k.p.c.) zebrany w sprawie materiał dowodowy, a zatem nie przedwcześnie.

Brak uchybienia było również w pominięciu przez Sąd Okręgowy wniosków o uzupełniające zeznania świadków P. J. i P. S. wskutek uznania ich za spóźnione. Słusznie ocenił Sąd I instancji, iż powołana przez powoda przyczyna opóźnienia w zgłoszeniu przedmiotowych wniosków dowodowych sprowadzająca się do tego, że kwestią sygnałów dźwiękowych zajął się rzecznik, nie stanowi w ocenie Sądu zasadnej przyczyny usprawiedliwiającej opóźnienie w zgłoszeniu wniosku dowodowego w celu wykazania uciążliwości związanych z używaniem przedmiotowej sygnalizacji i nie wypełnia przesłanek wskazanych w art. 207 § 6 k.p.c. Sam fakt, że powód rzekomo uświadomił sobie uciążliwości związane ze stosowaniem sygnałów dźwiękowych dopiero w momencie, kiedy zwrócił na nie uwagę rzecznik, nie może uzasadniać uznania, że powód uprawdopodobnił, że termin zgłoszenia wniosku był „najwcześniejszym możliwym”. Opóźnione uświadomienie sobie dolegliwości powodującej krzywdę powoda świadczy bowiem, o ile nie o jej nieistnieniu, to co najmniej o winie powoda w nienależytym przygotowaniu procesu poprzez stosowną ocenę jego podstaw faktycznych.

Wbrew twierdzeniu skarżącego, wnioski o powołanie dowodów z opinii biegłego toksykologa i biegłego pulmonologa, nie zostały przez Sąd Okręgowy oddalone jako zbędne, a jako spóźnione. Rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego w tym względzie było zasadne, albowiem również w zakresie tego wniosku powód nie uprawdopodobnił, że nie zgłosił stosownych wniosków dowodowych w pozwie lub dalszym piśmie przygotowawczym bez swojej winy lub że uwzględnienie spóźnionych twierdzeń i dowodów nie spowoduje zwłoki w rozpoznaniu sprawy albo że występują inne wyjątkowe okoliczności.

Z powyższych względów wnioski o dopuszczenie dowodów z opinii biegłych z zakresu toksykologii i budownictwa oraz z uzupełniających zeznań świadków P. J. i P. S., podlegały oddaleniu również przez Sąd Apelacyjny, o czym wspomniano wyżej.

Ustosunkowując się do wskazanego jako ostatni zarzutu podniesionego przez powoda (pkt 2.), tj. błędu w ustaleniach faktycznych, polegający na przyjęciu, że warunki bytowe panujące w pozwanym Areszcie Śledczym nie naruszyły dóbr osobistych powoda w postaci naruszenia jego godności, intymności oraz prawa do humanitarnego traktowania wskazać należało, że w istocie – pomimo jego formalnego odwołania się do błędu w ustaleniach faktycznych, sprowadzał się w istocie do kwestionowania prawidłowości zastosowania prawa materialnego przez Sąd Okręgowy. Do rozpatrzenia zasadności zarzutów naruszenia prawa materialnego, mimo braku ich wyraźnego sformułowania, Sąd Apelacyjny był obowiązany (por. uchwała 7 sędziów SN z dn. 31.01.2008 r., III CZP 49/07, LEX nr 341125).

Powód w zakresie tego zarzutu wywodził trzy okoliczności: że Sąd Okręgowy błędnie ustalił, że cele mieszkalne, w których powód przebywał nie były przepełnione i były wyposażone zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, że ich stan techniczny nie odbiegał od normy, oraz że brak jest związku przyczynowego między pobytem w Areszcie Śledczym w Ł., a pogorszeniem się wzroku, wydolności płuc, zdrowia psychicznego oraz zmniejszenia liczby płytek krwi u powoda.

Prawo do godnego odbywania kary pozbawienia wolności należy zaliczyć do katalogu dóbr osobistych podlegających ochronie, a działania naruszające to prawo rodzą odpowiedzialność Skarbu Państwa na podstawie art. 24 i 448 k.c. Stosownie do treści § 1 pierwszego z powołanych przepisów ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. Podstawę przyznania, w razie naruszenia dobra osobistego, temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia stanowi art. 448 k.c.

Zgodnie z art. 30 Konstytucji RP przyrodzona i niezbywalna godność człowieka jest nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona stanowi obowiązek władz publicznych. Obowiązek ten powinien być realizowany przede wszystkim tam, gdzie państwo działa w ramach imperium, realizując zadania represyjne, których wykonywanie nie może prowadzić do większego ograniczenia praw człowieka i jego godności, niż to wynika z zadań ochronnych i celu zastosowanego środka represji (por. SN w wyroku z dn. 28.02.2007 r., V CSK 431/2006, LEXPolonica nr 1219215).

Zasądzenie zadośćuczynienia lub określonej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny, ma jednak charakter fakultatywny i nawet jeśli spełniona została przesłanka w postaci bezprawności naruszenia dobra osobistego to od oceny sądu zależy przyznanie pokrzywdzonemu ochrony w żądanej formie. Sąd nie jest przy tym dowolny i niczym nieograniczony – podstawowym kryterium oceny zasadności żądania pozostaje istnienie, rodzaj i rozmiar doznanej krzywdy, które to okoliczności winny zostać wykazane przez powoda (por. m.in. uchwała SN z dn. 08.12.1973 r., III CZP 37/73, OSN 1974, Nr 9, poz. 145; orz. SN z dn. 22.05.1990 r., II CR 225/90, niepubl.).

Na prawo do „godnego odbywania kary pozbawienia wolności” składa się szereg czynników, podlegających ocenie przy uwzględnieniu obowiązujących przepisów prawa.

Powód nie zgadzał się z ustaleniami Sądu Okręgowego dotyczącymi przeludnienia podnosząc, że po wyłączeniu przestrzeni przeznaczonej na kącik sanitarny na jednego osadzonego nie przypadały minimalne 3 m ² powierzchni. W wyroku z dnia 26 maja 2008 r., sygn. akt SK 25/07 Trybunał Konstytucyjny wskazał, że "zakaz tortur oraz okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania w kontekście traktowania więźniów został najszerzej poddany analizie przez (...) na tle art. 3 Konwencji. Traktowanie nieludzkie zostało określone jako złe traktowanie, które jest: zamierzone, stosowane nieprzerwanie przez dłuższy czas i spowodowało u ofiary obrażenia ciała albo intensywne cierpienie fizyczne lub psychiczne. (...) uznał, że samo długotrwałe przebywanie w przepełnionych celach, w warunkach uwłaczających ludzkiej godności, stanowi wystarczającą przesłankę uznania naruszenia art. 3 Konwencji w postaci traktowania poniżającego”. Również Sąd Najwyższy w składzie 7 Sędziów z dnia 18 października 2011 r. (sygn. akt III CZP 25/11, R.. (...)) wskazał, że umieszczenie w celi o powierzchni mniejszej niż 3 m ² na osobę może być wystarczającą przesłanką stwierdzenia naruszenia dóbr osobistych, zaś możliwość przyznania zadośćuczynienia pieniężnego za krzywdę wyrządzoną osadzonemu z powodu zbyt ciasnej celi nie zależy od zawinienia." Również treść art. 110 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny wykonawczy (Dz.U.1997.90.557 z dnia 1997.08.05 wg stanu w chwili osadzenia powoda w pozwanym Areszcie Śledczym) wskazywała, iż powierzchnia w celi mieszkalnej, przypadająca na skazanego, wynosi nie mniej niż 3 m ². Cele wyposaża się w odpowiedni sprzęt kwaterunkowy zapewniający skazanemu osobne miejsce do spania, odpowiednie warunki higieny, dostateczny dopływ powietrza i odpowiednią do pory roku temperaturę, według norm określonych dla pomieszczeń mieszkalnych, a także oświetlenie odpowiednie do czytania i wykonywania pracy. Możliwość zakwaterowania w celi ilości osób powodującej przekroczenie norm powierzchni 3 m ² została określona w § 2a i 2b komentowanego przepisu i zachodzi jedynie w ściśle określonych wypadkach.

Po wszechstronnej analizie materiału dowodowego Sąd Apelacyjny doszedł do przekonania, iż Sąd Okręgowy słusznie ocenił, iż nie doszło do naruszenia dóbr osobistych powoda ze względu na przeludnienie cel. Przede wszystkim wskazać należy, iż nie doszło do przekroczenia zasadniczej normy zakwaterowania ilości osób w taki sposób, aby na każdego osadzonego w celi przypadały przynajmniej 3 m ² powierzchni. Wskazać należy, iż jakkolwiek w istocie w pewnych okresach ilość osób zakwaterowanych w celi nr 84 powodowała, że przy uwzględnieniu powierzchni zajmowanej przez kącik sanitarny na każdego osadzonego przypadało nieznacznie mniej niż 3 m ², to jednak nie sposób uznać tego naruszenia za powodujące uchybienie godności powoda. Zabudowany kącik sanitarny stanowi bowiem nieodłączny i – co więcej – pożądany przez osadzonych element celi mieszkalnej. Zajęcie małej części wolnej powierzchni przypadającej na tenże kącik stanowi zatem ograniczenie działające na korzyść samych osadzonych i nie sposób uznać tego za sytuację naruszającą ich interesy. Powód nadto nie wykazał, aby fakt osadzenia w celi mieszkalnej spowodował u niego krzywdę. Sam fakt osadzenia w celi nieznacznie i okresowo jedynie przekraczającej dopuszczalne normy powierzchniowe nie może samo przez się zostać uznane za naruszające godność powoda. Pamiętać przy tym należy, że w celach zakwaterowanych było maksymalnie tyle osób, na ile cele były przeznaczone.

Za chybiony uznać należało również zarzut wyposażenia cel niezgodnie z obowiązującymi przepisami prawa i odbieganie ich stanu technicznego od normy. Powód wywodził, iż nie było zapewnionej w pawilonie świetlicy, mimo próśb nie otrzymywał wystarczającej ilości środków higienicznych jak papier toaletowy, a kąpiel musiała odbywać się pod jednym prysznicem z kilkoma osadzonymi. Jako nieludzkie traktowanie powód zakwalifikował również brak pełnej zabudowy kącika sanitarnego. W ocenie powoda niezasadne było także pominięcie Raportu Przedstawicieli Krajowego Mechanizmu Prewencji z wizytacji w Areszcie Śledczym, gdyż fakt, że w wybranych losowo celach sprzęt był w stanie złym lub bardzo złym powoduje, że trudno uznać, że pozostałe koce czy materace były w lepszym stanie. Jak zostało wyżej wskazane, Sąd Okręgowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne w tej kwestii. Odnosząc te ustalenia do norm wynikających z obowiązujących w dacie osadzenia powoda w Areszcie Śledczym w Ł. przepisów tj. powołanego już art. 110 § 2 k.k.w., Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 31 października 2003 r. w sprawie sposobów ochrony jednostek organizacyjnych Służby Więziennej Dz.U.2015.548 t.j. z dnia 2015.04.20, Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 października 2003 r. w sprawie warunków bytowych osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych Dz.U.2003.186.1820 z dnia 2003.10.31), Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 sierpnia 2003 r. w sprawie regulaminu organizacyjno-porządkowego wykonywania tymczasowego aresztowania (Dz.U.2003.152.1494 z dnia 2003.08.29) oraz Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 sierpnia 2003 r. w sprawie regulaminu organizacyjno-porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności (Dz.U.2003.152.1493 z dnia 2003.08.29) nie sposób przyjąć, że doszło do naruszenia dóbr osobistych powoda, a zatem do uchybienia przez Sąd Okręgowy.

Powód nie zdołał wykazać, że nie zapewniano mu wystarczającej ilości środków higienicznych, nie miał zabudowanego kącika sanitarnego oraz że rzadko mógł korzystać z kąpieli. Okoliczności zgoła odmienne wynikały zaś z zeznań W. B., będącego emerytowanym pracownikiem Aresztu Śledczego w Ł. – osadzonym zapewniano możliwość dbania o higienę osobistą, wydawano raz w miesiącu środki higieniczne oraz środki czyszczące, wydawano koce, pościel i materace. Osadzeni mieli możliwość zażywania raz w tygodniu – również zgodnie z przepisami – kąpieli, przy czym powód nie wykazał, aby jego prawo w tym względzie było ograniczone. Fakt, że część życzeń powoda, wykraczających poza normy uregulowane przepisami, nie była spełniana, nie można rozpatrywać tego w kategorii naruszenia jego dóbr osobistych, albowiem stanowi to oczywistą niedogodność wynikającą z odbywania kary pozbawienia wolności.

Odnośnie zaś uwag skarżącego koncentrujących się na niedogodnościach korzystania z kącika sanitarnego, zważyć należy, że dyskomfort związany z przebywaniem w jednej celi mieszkalnej z innymi osadzonymi oraz nieodłącznie z tym związanym załatwianiem potrzeb fizjologicznych w kąciku sanitarnym urządzonym w tej samej celi, jest wpisany w charakter i cel odbywania kary pozbawienia wolności, stanowiąc część jej uciążliwości dla osadzonego. Osoba popełniająca przestępstwa musi liczyć się z tym, że będzie musiała ponieść za swoje czyny karę przewidzianą prawem, która powinna stanowić dla niej realną dolegliwość. Jak zostało już wspomniane, osadzony – przebywający w Areszcie Śledczym w określonym celu - nie może wysuwać roszczeń co do zapewnienia mu warunków sanitarnych na poziomie porównywalnym do warunków domowych tj. maksymalnej intymności. Jakkolwiek, w okresie objętym powództwem kącik sanitarny nie był oddzielony w sposób uniemożliwiający całkowite zamknięcie i odizolowanie, to jednak godne warunki odbywania kary w zakładach karnych nie wymagają zapewnienia prywatności w zakresie potrzeb fizjologicznych w postaci tak daleko idącej jak samodzielność pomieszczeń przeznaczonych na toalety ani ich oddzielenia murem od pozostałej części celi (por. wyrok Sądu Najwyższego z dn. 05.07.2012 r. sygn. akt IV CSK 603/11, LEX nr 1228452).

Konkludując, wobec okoliczności, iż warunki odpowiadały wymogom wskazanym w ww. przepisach prawa, zaś powód nie wykazał, aby okoliczności te naruszały jego dobra osobiste, nie sposób było uznać zasadności zarzutów powoda w tym względzie.

W przedmiocie bezzasadności zarzutu pominięcia Raportu Przedstawicieli Krajowego Mechanizmu Prewencji z wizytacji w Areszcie Śledczym Sąd Apelacyjny wypowiedział się już przy okazji rozważań na temat zarzutu naruszenia art. 233 k.p.c.

Uchybienia Sądu Okręgowego Sąd Apelacyjny nie znalazł również w ustaleniu, że pomiędzy pobytem w Areszcie Śledczym w Ł., a pogorszeniem się wzroku, wydolności płuc, zdrowia psychicznego oraz zmniejszenia liczby płytek krwi u powoda nie zachodził związek przyczynowy. Zgodnie z art. 361 § 1 k.c. zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła.

Powód nie zdołał wykazać istnienia adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy pobytem w Areszcie Śledczym w Ł., a wskazywanymi dolegliwościami. Sąd I instancji

Jakkolwiek skarżący słusznie wywiódł, że z opinii biegłej psychiatry K. W. wynika, iż leki podawane powodowi w Areszcie Śledczym mogły skutkować obniżeniem liczby płytek krwi, w związku z czym rozpoczęcie leczenia winno być poprzedzone przeprowadzeniem odpowiednich badań, które nie zostały przeprowadzone, to jednak powód nie wykazał, aby przedmiotowa dolegliwość na którą cierpi w istocie wynikała z zażywania przedmiotowych leków. Sama okoliczność, że liczba płytek krwi mogła ulec obniżeniu, nie przesądza jeszcze o istnieniu związku przyczynowego między tymi zdarzeniami. Z opinii biegłych w sprawie wynika tymczasem, iż leczenie preparatami K. i N., którego skutkiem mogło być zmniejszenie liczby płytek krwi bądź białych krwinek, było konieczne z uwagi na istniejącą u niego chorobę psychiatryczną. Jak wskazała biegłe, większość leków psychiatrycznych ma podobne skutki dla szpiku. Brak jest pewności co do skutków działania przedmiotowego leku akurat na powoda, zaś geneza jego choroby jest nieudowodniona – może wynikać również z marskości wątroby, bądź być wrodzona. Jak zostało wskazane, nikłe jest prawdopodobieństwo, że izolowana małopłytkowość powstała w wyniku przebywania w zagrzybionym środowisku. Powód nadto nie zgłosił wniosków dowodowych prowadzących do ustalenia, jakie ewentualnie grzyby bytują w celach mieszkalnych Aresztu Śledczego w Ł.. Co więcej, małopłytkowość wykryta u powoda jest tak nieznaczna, że nie wymaga leczenia.

Należało podzielić również stanowisko Sądu I instancji w tym względzie, iż brak jest dowodów na okoliczność tego, że rzekome pogorszenie stanu wzroku, wydolności płuc czy zdrowia psychicznego powoda pozostaje w związku przyczynowym z warunkami panującymi w pozwanym Areszcie Śledczym. Powód sam wskazał, że miał dostęp do opieki lekarskiej. W czasie pobytu w Areszcie Śledczym u powoda zdiagnozowano astygmatyzm krótkowzroczny obu oczu. Okoliczność, że choroba została zdiagnozowana dopiero podczas pobytu w pozwanym Areszcie nie determinuje faktu, że istniała wcześniej – wręcz przeciwnie, choroba ta istniała u powoda od dzieciństwa, zaś w czasie bytności w Areszcie czynność narządu wzroku pozostała prawidłowa. Należyta opieka nad powodem w tym względzie przejawiła się w przeprowadzeniu badań oraz dobraniu powodowi okularów korekcyjnych oraz okularów do czytania.

Powód był w czasie pobytu w Areszcie Śledczym w Ł. wielokrotnie konsultowany i leczony psychiatrycznie, wobec czego nie sposób uznać, że jego leczenie było zaniedbywane.

Brak jest nadto sprecyzowania przez powoda zarzutu pogorszenia podczas pobytu w pozwanym Areszcie wydolności płuc, wobec czego niemożliwym jest odniesienie się do tegoż zarzutu.

Z powyższych nie sposób było stwierdzić, że leczenie powoda w warunkach penitencjarnych odbywało się w sposób nienależyty, ani też, aby godność czy też inne dobro osobiste powoda zostało w ten sposób naruszone. Dokonana przez Sąd Okręgowy ocena zasadności roszczenia była zatem słuszna i zasługiwała na podzielenie.

Z wyżej wskazanych względów Sąd Apelacyjny oddalił apelację na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania odwoławczego Sąd Apelacyjny orzekł po myśli art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. oraz § 14 ust.1 pkt 26) Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U.2015.1800 z dnia 2015.11.05). Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do odstąpienia od obciążenia powoda kosztami postępowania apelacyjnego na rzecz pozwanego. Zasada słuszności, wyrażona w art. 102 k.p.c., stanowi odstępstwo od ogólnych reguł orzekania o kosztach procesu. Przewiduje, że w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Odstąpienie od ogólnej reguły rządzącej kosztami procesu wymaga każdorazowo ustalenia przez Sąd, że zachodzi przypadek szczególnie uzasadniony, w tym np. okoliczność, że zobligowanie jej do poniesienia tych kosztów byłoby rażąco niezgodne z zasadami słuszności (por. m.in. postanowienia SN z 13.10.1976 r., IV PZ 61/76, z 26.01.2007 r., V CSK 292/06, z 12.01.2012 r., IV CZ 117/11, z 22.03.2012 r., sygn. akt V CZ 155/11; wyrok SA w Łodzi z dn. 05.05.2016 r., I ACa 1414/15). W niniejszej sprawie przedmiotowa sytuacja nie zachodziła, nie sposób bowiem uznać za wystarczającą dla zastosowania dobrodziejstwa art. 102 k.p.c. jedynie trudną sytuację finansową powoda. Konieczne zaś było uwzględnienie również tej okoliczności, że powód był reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, z którym mógł skonsultować zasadność zaskarżenia orzeczenia Sądu I instancji. Zdecydował się jednak na wniesienia apelacji, pomimo braku podstaw do jej wniesienia, nie wywodząc przy tym żadnych okoliczności istotnych dla jej odmiennego rozstrzygnięcia z uwagi na podstawę roszczenia, przy jednoczesnym szczegółowym, spójnym i logicznym uzasadnieniu rozstrzygnięcia przez Sąd I instancji. Wobec posiadania zarówno wiedzy co do motywów rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego jak i pomocy adwokata z urzędu, decyzja co do wniesienia bezpodstawnej apelacji była samodzielną i świadomą decyzją powoda, którzy winien był się liczyć z jej konsekwencjami i niemożnością powoływania się na szczególne okoliczności sprawy (por. wyrok SA w Białymstoku – I Wydział Cywilny z dnia 25.05.2016 r., I ACa 82/16, Legalis nr 1473065).

W sytuacji, gdy podstawę prawną rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego stanowi art. 98 k.p.c., należne pełnomocnikowi powoda działającemu z urzędu wynagrodzenie za udzieloną pomoc prawną w postępowaniu apelacyjnym należało przyznać i wypłacić ze Skarbu Państwa. Wysokość wynagrodzenia Sąd ustalił w oparciu o § 3 w zw. z § 4 ust. 1 i 3 w zw. z § 14 ust.1 pkt 26) Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz.U.2015.1801 z dnia 2015.11.05).