Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 27 czerwca 2017 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi X Wydział Pracy i (...) po rozpoznaniu sprawy z wniosku D. K., T. K. (1) przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. o zasiłek chorobowy, zobowiązanie do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego na skutek odwołania D. K., T. K. (1) od decyzji z dnia 4 sierpnia 2014 roku w sprawie numer (...)

1.  zmienił zaskarżoną decyzję w punkcie trzecim w ten sposób, że nie zobowiązał D. K. do zwrotu odsetek w kwocie 10 091,36 zł od nienależnie pobranego zasiłku chorobowego,

2.  oddalił odwołania w pozostałej części.

Powyższe orzeczenie Sąd Rejonowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych:

Decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w Ł. z dnia 9 czerwca 2014 roku stwierdzono, iż J. K. jako pracownik u płatnika składek PPHU (...) nie podlega ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu od dnia 8 stycznia 2004 roku. D. K. i T. K. (2) wnieśli odwołanie od powyższej decyzji .

Wyrokiem z dnia 21 października 2015 roku Sąd Okręgowy w Łodzi VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wydanym w sprawie o sygn. akt VIII U 2689/14 oddalił odwołania. Prawomocnym wyrokiem z dnia 6 grudnia 2016r. Sąd Apelacyjny w Łodzi w sprawie o sygn. III AUa 18/16 oddalił apelację T. K. (1) od ww. wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi.

Sąd zważył, że odwołanie jest zasadne jedynie w niewielkiej części.

Podniósł, że zasady nabycia prawa do zasiłku chorobowego określają przepisy ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2014r. poz.159). Zgodnie z art. 1 ust. 1 tej ustawy świadczenia pieniężne na warunkach i w wysokości określonej ustawą nabywają osoby objęte ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa określonym w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy „zasiłkowej” zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego. Natomiast w świetle art. 18 ust. 1 powołanej ustawy świadczenie rehabilitacyjne przysługuje ubezpieczonemu, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy.

Jak zostało ustalone wnioskodawczyni został wypłacony zasiłek chorobowy za okresy wskazane w zaskarżonej decyzji. Decyzją z dnia 9 czerwca 2014 roku stwierdzono, iż J. K. jako pracownik u płatnika składek PPHU (...) nie podlega ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu od dnia 8 stycznia 2004 roku. Następnie decyzja ta została utrzymana w toku postępowania sądowego.

Należy zaznaczyć, zdaniem Sądu Rejonowego, iż zgodnie z treścią art. 365 § 1 k.p.c. prawomocne orzeczenie wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby. Moc wiążąca orzeczenia określona w art. 365 § 1 k.p.c. w odniesieniu do sądów oznacza, że podmioty te muszą przyjmować, że dana kwestia prawna, która była przedmiotem rozstrzygnięcia w innej sprawie, a która ma znaczenie prejudycjalne w sprawie rozpoznawanej, kształtuje się tak jak to przyjęto we wcześniejszym prawomocnym orzeczeniu. Przesądzenie tej kwestii oznacza, że w późniejszym postępowaniu nie może być ona już ponownie badana, a zatem zachodzi konieczność ograniczenia dowodzenia faktów objętych prejudycjalnym orzeczeniem. W związku z powyższym zgodnie z treścią art. 217 § 2 k.p.c. Sąd pominie środki dowodowe, jeżeli okoliczności sporne zostały już dostatecznie wyjaśnione (…).Z racji tego, iż w toku postępowania sądowego zostało ustalone, że wnioskodawczyni nie podlega ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia u płatnika składek T. K. (1), a orzeczenie to wiąże Sąd rozpoznający niniejsza sprawę, Sąd w niniejszym postępowaniu w sprawie o zasiłek chorobowy nie mógł dokonywać żadnych innych (odmiennych) ustaleń w tym zakresie.

Skoro wnioskodawczyni wypłacono za sporne okresy zasiłek chorobowy, który jest nienależny, Sąd rozważył zasadność żądania od wnioskodawczyni zwrotu wypłaconych świadczeń wraz z odsetkami.

Zgodnie z art. 84 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu, wraz z odsetkami, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego. Jeżeli zaś osoba pobierająca świadczenia zawiadomiła organ wypłacający te świadczenia o zajściu okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty, a mimo to świadczenia były nadal wypłacane, kwoty nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecznych podlegają zwrotowi bez odsetek za zwłokę (art. 84 ust. 11 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).

Według art. 84 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się:

1)świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

2)świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia.

W przedmiotowej sprawie stwierdzić należy, iż świadczenie zostało pobrane nienależnie z winy ubezpieczonego, bowiem zostało ono wypłacone na skutek świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia co do istnienia tytułu ubezpieczenia społecznego.

Jeśli natomiast chodzi o żądanie odsetek od nienależnie pobranego zasiłku chorobowego, to stwierdzić należy, co następuje. W wyroku z dnia 21 marca 2013 r., sygn. akt III AUa 1311/12 Sąd Apelacyjny w Krakowie wskazał, że odesłanie w przepisach ubezpieczeniowych w zakresie żądania zwrotu odsetek do "prawa cywilnego" dotyczy wyłącznie zasad zapłaty i wysokości odsetek, a nie zasad zwrotu nienależnego świadczenia. Nie ma żadnych podstaw do stosowania przepisów prawa cywilnego (o bezpodstawnym wzbogaceniu lub czynie niedozwolonym) do oceny wymagalności, czy przedawnienia samego nienależnie pobranego świadczenia. Zasady określające zwrot takiego świadczenia ze względu na upływ czasu (dawność, w tym znaczeniu potocznie przedawnienie) wskazane są w art. 138 ust. 4 i 5 ustawy o emeryturach i rentach z funduszu ubezpieczeń społecznych (zasadniczo za okres nie dłuższy niż 3 lata od "żądania zwrotu", czyli wydania decyzji w tym przedmiocie). "Żądanie zwrotu" nienależnie pobranego świadczenia następuje przez doręczenie dotyczącej tego decyzji (można powiedzieć, że staje się wymagalne w tym momencie, a nie w czasie spełniania świadczeń). Z tą chwilą następuje też wymagalność (w prawnym znaczeniu według prawa cywilnego - art. 359 § 2 kc) roszczenia o odsetki, gdyż od tej chwili dłużnik pozostaje w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia głównego (art. 481 § 1 kc). Z tą też chwilą rozpoczyna się bieg przedawnienia roszczenia o zapłatę odsetek (art. 120 § 1 kc).

Wobec powyższego brak było podstaw do żądania od wnioskodawczyni zwrotu odsetek od nienależnie pobranych zasiłków za okres, który został określony w zaskarżonej decyzji, dlatego na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. Sąd zmienił zaskarżoną decyzję w tym zakresie, natomiast na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Sąd oddalił odwołanie w pozostałej części.

Apelację od powyższego wyroku wnieśli wnioskodawcy reprezentowani przez pełnomocnika, zaskarżając wyrok w zakresie pkt. 2.

Wyrokowi zarzucili:

1. sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z materiałem dowodowym istniejącym w sprawie, w szczególności poprzez uznanie, iż analizie podlega wyłącznie brak objęcia ubezpieczeniem społecznym D. K. z tytułu zatrudnienia w przedsiębiorstwie zainteresowanego, tymczasem postępowanie dotyczy nienależnie pobranych świadczeń z tytułu zasiłku chorobowego, który przysługuje także w przypadku, gdy stwierdzone zostanie, iż ubezpieczona podlegała w okresie objętym decyzjami innym tytułem do ubezpieczenia chorobowego niż stosunek pracy, a wniosek o dokonanie ustaleń w tym zakresie zainteresowany złożył do organu rentowego i poinformował o tym fakcie Sąd w dniu 27 czerwca 2017r.

2. naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 177 par. l pkt 3) k.p.c. poprzez uznanie, iż wszczęcie na skutek wniosku zainteresowanego skierowanego do ZUS o ponowne ustalenie prawa ubezpieczonej do świadczeń z tytułu umowy zlecenia nie powoduje konieczności zawieszenia postępowania w niniejszej sprawie.

Wobec powyższych zarzutów wniosła o uchylenie niniejszego wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, nadto o zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd pierwszej instancji wydał trafne orzeczenie, znajdujące oparcie w zebranym w sprawie materiale dowodowym i obowiązujących przepisach prawa.

Sąd Okręgowy w pełni aprobuje ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji i przyjmuje je za własne, podziela również wywody prawne zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, nie znajdując żadnych podstaw do jego zmiany bądź uchylenia.

Zarzut apelacji sprowadzał się do zarzutu nieuwzględnienia wniosku o zawieszenie postępowania w związku z koniecznością rozpoznania złożonego wniosku o objęcie ubezpieczonej innym tytułem ubezpieczenia niż stosunek pracy, a tym samym apelujący wywodził, że objęcie ubezpieczonej innym tytułem ubezpieczenia da jej prawo do zasiłku chorobowego z innego tytułu.

Stanowisko apelującego nie zasługuje na uwzględnienie.

Należy przypomnieć, że sądowe postępowanie odwoławcze ma charakter kontrolny, co oznacza, że jego przedmiotem jest ocena zgodności z prawem, w aspekcie formalnym i materialnym, decyzji organu rentowego z uwzględnieniem stanu faktycznego i prawnego istniejącego w chwili wydawania rozstrzygnięcia zaskarżonego odwołaniem (zob. też wyrok SN z dnia 20 maja 2004 r., II UK 395/03, OSNPUSiSP 2005, nr 3, poz. 43 i wyrok SN z dnia 3 grudnia 1998 r., II UKN 341/98, OSNAPiUS 2000, nr 2, poz. 72).

Zakres i przedmiot rozpoznania sądowego w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych wyznacza przedmiot decyzji organu rentowego i żądanie zgłoszone w odwołaniu wniesionym do sądu (zob. tezę 4 wyroku SN z dnia 7 kwietnia 2011 r., I UK 357/10, LEX nr 863946; tezę 1 wyroku SN z dnia 1 września 2010 r., III UK 15/10, LEX nr 667499; wyrok SN z dnia 9 kwietnia 2008 r., II UK 267/07, LEX nr 469168 oraz tezę 2 postanowienia SN z dnia 26 stycznia 2012 r., I UK 310/11, LEX nr 1215418; postanowienie SN z dnia 22 lutego 2012 r., II UK 275/11, LEX nr 1215286; postanowienie SN z dnia 2 marca 2011 r., II UZ 1/11, LEX nr 844747; tezę 2 postanowienia SN z dnia 20 stycznia 2010 r., II UZ 49/09, LEX nr 583831; tezę 2 postanowienia SN z dnia 3 lutego 2010 r., II UK 314/09, LEX nr 604214 i postanowienie SN z dnia 13 maja 1999 r., II UZ 52/99, OSNAPiUS 2000, nr 15, poz. 601), gdyż sąd, rozpoznając odwołanie od decyzji organu rentowego, rozstrzyga o zasadności odwołania w granicach wyznaczonych zakresem samego odwołania oraz treścią zaskarżonej decyzji (zob. wyrok SN z dnia 9 września 2010 r., II UK 84/10, LEX nr 661518 i wyrok SN z dnia 23 kwietnia 2010 r., II UK 309/09, LEX nr 604210).

Sąd nie może "tylko" wyjść poza te granice (mogłoby to bowiem naruszać zakaz wyrokowania obok czy ponad żądanie), toteż odwołujący się nie może żądać czegoś, o czym organ rentowy nie decydował (zob. wyrok SN z dnia 18 lutego 2010 r., III UK 75/09, OSNPUSiSP 2011, nr 15-16, poz. 215). O tym więc, jaki przedmiot - ze względu na zakres faktyczny i prawny decyzji - ma postępowanie sądowe w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, rozstrzyga stwierdzenie, że sąd orzeka o prawidłowości (zasadności) decyzji, czyli jej zgodności z prawem i ze stanem faktycznym (wyrok SN z dnia 14 marca 2013 r., I UK 555/12, LEX nr 1383249).

W postępowaniu w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych niedopuszczalne jest merytoryczne rozpoznanie żądań, które wykraczają poza zakres zaskarżonej odwołaniem decyzji. Przed sądem odwołujący się może żądać jedynie korekty stanowiska zajętego przez organ rentowy i wykazywać swoją rację, odnosząc się do przedmiotu sporu objętego zaskarżoną decyzją, nie może natomiast żądać czegoś, o czym organ nie decydował. Zasada ta koreluje z treścią przepisu art. 477 ¹⁰ § 2 k.p.c., który nakazuje nowe żądania, dotychczas nierozpoznane, przekazać organowi rentowemu do rozpoznania. A zatem kontrolna rola sądu musi korespondować z zakresem rozstrzygnięcia dokonanego w decyzji administracyjnej, bowiem zgodnie z systemem orzekania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, w postępowaniu wywołanym odwołaniem do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych sąd rozstrzyga o prawidłowości zaskarżonej decyzji (art. 477 ¹⁴ § 2 i art. 477 ^14a k.p.c.) w granicach jej treści i przedmiotu.

/tak wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 15 grudnia 2016 r. III AUa 2373/15,wyrokSądu Apelacyjnego w Ł. z dnia 15 lipca 2016 r. III AUa 1852/15 /.

Wobec tego, że przedmiotem spornej decyzji był zasiłek chorobowy, do którego prawo ubezpieczona wywodziła z tytułu ubezpieczenia w postaci stosunku pracy, brak było możliwości rozpoznawania prawa do zasiłku ubezpieczonej w oparciu o inny tytuł do ubezpieczenia. W takiej sytuacji Sąd nie rozstrzygałby już prawidłowości zaskarżonej decyzji, a wyszedłby poza jej granice.

Zatem brak było podstaw do zawieszenia postępowania na podstawie art. 177 § 1 pkt. 3 kpc w związku z koniecznością rozpoznaniem wniosku o objęcie ubezpieczonej innym tytułem ubezpieczenia.

Na marginesie podnieść należy, że organ rentowy przedłożył decyzję z dnia 6 października 2017 r w przedmiocie ustalenia, że ubezpieczona nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym oraz dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu na podstawie umowy zlecenia. Od tej decyzji przysługuje droga odwoławcza, a w przypadku pozytywnego rozstrzygnięcia dla płatnika i ubezpieczonej, zaistnieje możliwość wystąpienia z roszczeniem o zasiłek chorobowy – ale w oparciu o inny tytuł ubezpieczenia.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy oddalił apelację na podstawie art. 385 kpc, jako niezasadną.

Przewodniczący: Sędziowie: