Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 stycznia 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie V Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: SSA Paulina Asłanowicz (spr.)

Sędziowie: SA Robert Obrębski

SO (del.) Elżbieta Wiatrzyk - Wojciechowska

Protokolant: Małgorzata Szmit

po rozpoznaniu w dniu 10 stycznia 2019 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa A. W.

przeciwko (...) W.

o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 20 grudnia 2016 r., sygn. akt II C 826/14

I. zmienia zaskarżony wyrok:

1. częściowo w punkcie pierwszym ten sposób, że pozbawia wykonalności nakaz zapłaty wydany przez Sąd Okręgowy w Warszawie w dniu 11 kwietnia 2013 roku w sprawie o sygnaturze akt I Nc 95/13 i zaopatrzony w klauzulę wykonalności postanowieniem z dnia 20 czerwca 2013 roku co do kwoty 109923,71 zł (sto dziewięć tysięcy dziewięćset dwadzieścia trzy złote siedemdziesiąt jeden groszy) wraz z odsetkami ustawowymi od następujących kwot:

- 79665,81 zł (siedemdziesiąt dziewięć tysięcy sześćset sześćdziesiąt pięć złotych osiemdziesiąt jeden groszy) od dnia 25 października 2013 roku do dnia zapłaty

- 20353,50 zł (dwadzieścia tysięcy trzysta pięćdziesiąt trzy złote pięćdziesiąt groszy) od dnia 16 listopada 2013 roku do dnia zapłaty

- 9904,40 zł (dziewięć tysięcy dziewięćset cztery złote czterdzieści groszy) od dnia 7 marca 2014 roku do dnia zapłaty

i oddala powództwo w pozostałym zakresie;

2. w punkcie drugim w ten sposób, że koszty procesu wzajemnie pomiędzy stronami znosi przy przyjęciu, że powód wygrał sprawę w 33% i pozostawia ich szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu w Sądzie Okręgowym w Warszawie;

II. oddala apelację w pozostałym zakresie;

III. zasądza od A. W. na rzecz (...) W. kwotę 13758,75 zł (trzynaście tysięcy siedemset pięćdziesiąt osiem złotych siedemdziesiąt pięć groszy) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Elżbieta Wiatrzyk – Wojciechowska Paulina Asłanowicz Robert Obrębski

Sygn. akt V ACa 583/17

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 27 października 2014 roku, skierowanym przeciwko (...) W. A. W. wniósł o pozbawienie w całości wykonalności nakazu zapłaty, wydanego przez Sąd Okręgowy w Warszawie w dniu 11 kwietnia 2013 roku w sprawie o sygnaturze akt I Nc 95/13, zaopatrzonego w klauzulę wykonalności w dniu 20 czerwca 2013 roku, a zasądzającego od powoda na rzecz pozwanego kwotę 328494,23 zł wraz z odsetkami ustawowymi od kwoty 45899,06 zł od dnia 1 kwietnia 2009 roku do dnia zapłaty, od kwoty 88049,65 zł od dnia 1 kwietnia 2010 roku do dnia zapłaty, od kwoty 96954,78 zł od dnia 1 kwietnia 2011 roku do dnia zapłaty oraz od kwoty 97590,74 zł od dnia 1 kwietnia 2012 roku do dnia zapłaty wraz z kosztami sądowymi w kwocie 4106,25 zł oraz kosztami zastępstwa procesowego w kwocie 7200 zł.

W uzasadnieniu tego żądania powód wyjaśnił, iż tytuł wykonawczy, którego pozbawienia wykonalności domaga się w niniejszej sprawie, dotyczy nieuiszczonych przezeń opłat z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości położonych w W. przy ulicy (...) (działka ewidencyjna numer (...)) za lata 2009 - 2012, przy ulicy (...) (działka ewidencyjna numer (...)) za lata 2010 - 2012 oraz przy ulicy (...) za lata 2010 - 2012 w łącznej kwocie 328949,23 zł. Jednocześnie powód wskazał, że jest właścicielem lokali mieszkalnych o numerach: (...) znajdujących się w budynku usytuowanym przy ulicy (...) (działka ewidencyjna numer (...)), a w lokalach tych zamieszkiwały osoby, co do których pozwany zobowiązany był do złożenia propozycji umów najmu lokali socjalnych, co miał uczynić po uprawomocnieniu się wyroków przyznających im prawo do lokali socjalnych. Na skutek niezrealizowania wyroków przez pozwanego, powód nie mógł czerpać dochodów z wynajmu tych lokali, co spowodowało w dalszej kolejności powstanie szkody. Odszkodowanie obejmuje straty, które poniósł oraz korzyści, które mógłby uzyskać, gdyby szkody mu nie wyrządzono. Ponieważ (...) W. nie zapłaciło żądanych odszkodowań, pismami z dnia 7 i 20 listopada 2013 roku oraz z dnia 30 lipca 2014 roku powód dokonał potrącenia swoich wierzytelności z tytułu wskazanych odszkodowań między innymi z wierzytelnością pozwanego z tytułu opłat za użytkowanie wieczyste nieruchomości.

W odpowiedzi na pozew (...) W. wniosło o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od strony powodowej na swoją rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

Pozwany wskazał, że podstawa faktyczna niniejszego powództwa jest tożsama z powództwem wytoczonym przez A. W. przed Sądem Rejonowym dla Warszawy - Śródmieścia w Warszawie w sprawie o sygnaturze akt VI C 2524/14. W tej sprawie powód dochodzi pozbawienia wykonalności nakazu zapłaty wydanego w sprawie o sygnaturze akt I Nc 3928/11 na kwotę 45167,57 zł, podnosząc, że przysługują mu wobec pozwanego wierzytelności w łącznej kwocie 195248,09 zł z tytułu niedostarczenia lokali socjalnych opisanych także w niniejszym pozwie. Dalej pozwany zakwestionował prawo powoda do dokonania potrącenia, zaprzeczając, aby pozwany był dłużnikiem powoda, a także by wierzytelność powoda była wymagalna. Dalej pozwany zakwestionował posiadanie przez powoda legitymacji czynnej do dochodzenia odszkodowania za niedostarczenie lokali socjalnych osobom zajmującym lokale o numerach (...), gdyż z wyroków zapadłych w sprawach o sygnaturach akt I C 1365/02 oraz I C 1364/02 wynika, że powodem w tych postępowaniach była (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, a powód nie udowodnił, na jakiej podstawie przysługuje mu roszczenie od pozwanego. Nadto pozwany podniósł zarzut przedawnienia należności przedstawionych do potrącenia, wskazując, że w sprawie nie zachodzi również przesłanka do zastosowania art. 502 k.c., jak również w stosunku do M. K. skierowanie do zawarcia ugody nastąpiło nie jak wskazano w pozwie w dniu 28 października 2011 roku, a w dniu 25 sierpnia 2011 roku. Ponadto pozwany podniósł, że J. Z. w dniu 14 kwietnia 2008 roku otrzymała na zasadach ogólnych skierowanie do zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego, która została zawarta w dniu 6 czerwca 2008 roku.

Pismem z dnia 19 stycznia 2015 roku pełnomocnik powoda potwierdził fakt toczącego się postępowania przed Sądem Rejonowym dla Warszawy - Śródmieścia w Warszawie pod sygnaturą akt VI C 2524/14 o pozbawienie wykonalności nakazu zapłaty, wydanego w przez Sąd Rejonowy dla Warszawy - Śródmieścia w Warszawie z dnia 6 maja 2011 roku w sprawie o sygnaturze akt I Nc 3928/11, ale wskazał, że wierzytelność powoda przedstawiona do potrącenia z wierzytelnością pozwanego, a wynikająca z tego nakazu nie jest tożsama z wierzytelnością powoda przedstawioną do potrącenia z wierzytelnością pozwanego, a wynikającą z nakazu zapłaty z dnia 11 kwietnia 2013 roku, wydanego przez Sąd Okręgowy w Warszawie w sprawie o sygnaturze akt I Nc 95/13. Pełnomocnik powoda doprecyzował, iż w piśmie z dnia 7 listopada 2013 roku zostały potrącone z wierzytelnością pozwanego wynikającą z nakazu zapłaty wydanego przez Sąd Rejonowy dla Warszawy - Śródmieście z dnia 6 maja 2011 roku wierzytelności z tytułu odszkodowania za zaniechanie złożenia oferty najmu lokalu socjalnego przez pozwanego M. U. za okres od czerwca 2008 roku do marca 2011 roku w kwocie 25370,94 zł oraz z tytułu odszkodowania za zaniechanie złożenia oferty najmu lokalu socjalnego przez pozwanego D. T. za okres od października 2008 roku do lutego 2011 roku (częściowo) w łącznej kwocie 19796,63 zł. Pozostała część wierzytelności powoda z tytułu odszkodowania za zaniechanie złożenia oferty najmu lokalu socjalnego D. T. za luty 2011 roku (częściowo) i marzec 2011 roku w kwocie 846,57 zł została potrącona z wierzytelnością pozwanego wynikającą z nakazu zapłaty z dnia 11 kwietnia 2013 roku, wydanego przez Sąd Okręgowy w Warszawie w sprawie I Nc 95/13. Nie ma również w ocenie strony powodowej znaczenia fakt, że wyroki eksmisyjne były uzyskane przez spółkę (...), gdyż wskutek niezłożenia propozycji zawarcia umowy szkodę poniósł właściciel lokali. Nadto powód oświadczył, iż jest następcą prawnym tej spółki.

Pismem z dnia 30 września 2015 roku pełnomocnik powoda wyjaśnił, iż z wierzytelnością pozwanego wynikającą z nakazu zapłaty z dnia 11 kwietnia 2013 roku wydanego przez Sąd Okręgowy w Warszawie w sprawie o sygnaturze akt I Nc 95/13 w kwocie 328494,23 zł potrącił odszkodowanie w kwocie 427769,19 zł. Nadto sprecyzował co składa się na jego wierzytelność poprzez wskazanie okresów, w jakich pozwany nie dostarczył poszczególnym lokatorom lokali socjalnych.

Wyrokiem z dnia 20 grudnia 2016 roku Sąd Okręgowy w Warszawie w punkcie pierwszym pozbawił w całości wykonalności nakaz zapłaty wydany przez Sąd Okręgowy w Warszawie z dnia 11 kwietnia 2013 roku w sprawie o sygnaturze akt I Nc 95/13, zaopatrzony w klauzulę wykonalności z dnia 20 czerwca 2013 roku, a w punkcie drugim ustalił, iż powód A. W. wygrał sprawę w całości, a pozwane (...) W. winno ponieść koszty procesu w całości, przy czym szczegółowe wyliczenie kosztów procesu pozostawił referendarzowi sądowemu po uprawomocnieniu się wyroku.

Powyższy wyrok wydany został w oparciu o następujące ustalenia i rozważania prawne:

A. W. jest współużytkownikiem wieczystym nieruchomości położonej w W. przy ulicy (...), stanowiącej działkę numer (...), (...) i użytkownikiem wieczystym nieruchomości gruntowej przy ulicy (...), stanowiącej działkę ewidencyjną numer (...). Właścicielem tej nieruchomości jest (...) W.. A. W. jest właścicielem lokali mieszkalnych stanowiących odrębne przedmioty własności położonych w budynku usytuowanym na nieruchomości przy ul. (...) o numerach: (...). W dniu 1 września 2005 roku w formie aktu notarialnego pomiędzy (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w W. a A. W. została zawarta umowa sprzedaży oraz umowa przeniesienia prawa użytkowania wieczystego nieruchomości oznaczonej numerem ewidencyjnym (...) położonej przy ul. (...) w W.. Na mocy tej umowy A. W. stał się użytkownikiem i współużytkownikiem opisanych nieruchomości.

Lokale były użytkowane przez lokatorów, którzy dokonywali opłat w zaniżonej wysokości, a wpłaty te jedynie zaspokajały koszty związane z eksploatacją . Powód nie uiszczał należnych opłat za użytkowanie wieczyste. Wysokość zaległości powoda wobec pozwanego z tytułu nieuiszczonych opłat za użytkowanie wieczyste według stanu na dzień 2 października 2014 roku wynosiła łącznie 672806,66 zł. Ostatecznym przedsądowym wezwaniem do zapłaty z dnia 4 stycznia 2013 roku Urząd (...) W. wezwał A. W. do zapłaty kwoty 440501,99 zł tytułem nieuiszczonej opłaty za użytkowanie wieczyste działek o numerach: (...).

W dniu 28 marca 2013 roku (...) W. wystąpiło
z pozwem przeciwko A. W. o zapłatę kwoty 328494.23 zł z tytułu zaległych opłat za użytkowanie wieczyste gruntów stanowiących: działkę ewidencyjną numer (...), położoną w W. przy ulicy (...), działkę ewidencyjną numer (...), położoną w W. przy ulicy (...) i działkę ewidencyjną numer (...), położoną w W. przy ulicy (...). W dniu 11 kwietnia 2013 roku Referendarz Sądowy przy Sądzie Okręgowym w Warszawie wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, którym nakazał A. W. zapłatę na rzecz (...) W. kwoty 328494,23 zł wraz z ustawowymi odsetkami od poszczególnych kwot wskazanych w nakazie, jak również kwotę 11306,25 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 7200 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego. Nakazowi temu została nadana klauzula wykonalności postanowieniem wydanym przez Sąd Okręgowy w Warszawie w dniu 20 czerwca 2013 roku. Następnie na wniosek wierzyciela zostało wszczęte postępowanie egzekucyjne, które było prowadzone przez komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Warszawy - Śródmieścia w Warszawie - R. M. pod sygnaturą akt RM (...).

W dniu 9 października 2008 roku Sąd Rejonowy dla Warszawy - Śródmieścia
w Warszawie w sprawie o sygnaturze akt VI C 280/08 nakazał E. B., S. G. i małoletniemu M. B. opuszczenie, opróżnienie i wydanie powodowi A. W. lokalu mieszkalnego numer (...), położonego w W. przy ulicy (...). Jednocześnie Sąd ustalił, że E. B. i małoletniemu M. B. przysługuje uprawnienie do otrzymania jednego lokalu socjalnego i wstrzymał wobec tych pozwanych wykonanie wyroku eksmisyjnego do czasu złożenia E. B. i małoletniemu M. B. przez (...) W. oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego.

W dniu 23 czerwca 2009 roku Sąd Rejonowy dla Warszawy - Śródmieścia
w Warszawie w sprawie o sygnaturze akt VI C 89/09 nakazał W. Ś. (1) i W. Ś. (2) opuszczenie, opróżnienie i wydanie powodowi A. W. lokalu mieszkalnego numer (...), położonego w W. przy ulicy (...). Jednocześnie Sąd ustalił, że pozwanej W. Ś. (1) przysługuje uprawnienie do otrzymania lokalu socjalnego i wstrzymał wykonanie wyroku eksmisyjnego do czasu złożenia pozwanej przez (...) W. oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego .

W dniu 8 września 2008 roku Sąd Rejonowy dla Warszawy - Śródmieścia
w Warszawie w sprawie o sygnaturze akt VI C 275/08 nakazał D. T. opuszczenie, opróżnienie i wydanie powodowi A. W. lokalu mieszkalnego numer (...) położonego w W. przy ulicy (...). Jednocześnie Sąd ustalił, że pozwanej przysługuje uprawnienie do otrzymania lokalu socjalnego i wstrzymał wykonanie wyroku eksmisji do czasu przedstawienia D. T. przez (...) W. oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego.

W dniu 23 kwietnia 2008 roku Sąd Rejonowy dla Warszawy - Śródmieścia w Warszawie w sprawie o sygnaturze akt VI C 276/08 nakazał M. U. opuszczenie, opróżnienie i wydanie powodowi A. W. lokalu mieszkalnego numer (...), położonego w W. przy ulicy (...). Jednocześnie Sąd ustalił, że pozwanej przysługuje uprawnienie do otrzymania lokalu socjalnego i wstrzymał wykonanie wyroku eksmisyjnego do czasu złożenia M. U. przez (...) W. oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego.

J. Z. w dniu 14 maja 2008 roku została skierowana do zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego. W dniu 6 czerwca 2008 roku między J. Z. a (...) W. - Zakładem (...) została zawarta umowa najmu lokalu socjalnego numer (...) przy ulicy (...) w W.. J. Z. pomimo zawartej umowy nie opuściła lokalu przy ulicy (...) i w dniu 13 czerwca 2008 roku Sąd Rejonowy dla Warszawy - Śródmieścia w Warszawie w sprawie o sygnaturze akt VI C 284/08 nakazał J. Z. i M. Z. (1) opuszczenie, opróżnienie i wydanie powodowi A. W. lokalu mieszkalnego numer (...) położonego w W. przy ul. (...). Jednocześnie Sąd ustalił, że pozwanym przysługuje uprawnienie do otrzymania lokalu socjalnego i wstrzymał wobec pozwanych wykonanie wyroku eksmisyjnego do czasu złożenia J. Z. i M. Z. (1) przez (...) W. oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego.

W dniu 22 maja 2003 roku Sąd Rejonowy dla Warszawy - Śródmieścia w Warszawie w sprawie o sygnaturze akt I C 1365/02 nakazał H. Ł., M. Ł. (1) oraz M. Ł. (2) opuszczenie, opróżnienie i wydanie powodowi (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą z W. lokalu mieszkalnego numer (...), położonego w W. przy ulicy (...). Jednocześnie Sąd ustalił, że pozwanym przysługuje uprawnienie do otrzymania lokalu socjalnego i wstrzymał wobec pozwanych wykonanie wyroku eksmisyjnego do czasu przydzielenia im lokalu socjalnego.

W dniu 23 kwietnia 2008 roku Sąd Rejonowy dla Warszawy - Śródmieścia
w W. w sprawie o sygnaturze akt VI C 277/08 nakazał B. P. opuszczenie, opróżnienie i wydanie powodowi A. W. lokalu mieszkalnego numer (...) położonego w W. przy ulicy (...). Jednocześnie Sąd ustalił, że pozwanemu przysługuje uprawnienie do otrzymania lokalu socjalnego i wstrzymał wobec niego wykonanie wyroku eksmisyjnego do czasu złożenia mu przez (...) W. oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego. B. P. zmarł w dniu 17 lutego 2009 roku .

W dniu 13 czerwca 2008 roku Sąd Rejonowy dla Warszawy - Śródmieścia
w Warszawie w sprawie o sygnaturze akt I C 1364/02 nakazał M. K. oraz P. K. opuszczenie, opróżnienie i wydanie powodowi (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. lokalu mieszkalnego numer (...) położonego w W. przy ulicy (...). Jednocześnie Sąd ustalił, że pozwanym przysługuje uprawnienie do otrzymania lokalu socjalnego i wstrzymał wobec nich wykonanie wyroku eksmisyjnego do czasu złożenia im przez (...) W. oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego.

W dniu 18 maja 2010 roku Sąd Rejonowy dla Warszawy - Śródmieścia w Warszawie w sprawie o sygnaturze akt VI C 603/09 nakazał W. B. opuszczenie, opróżnienie i wydanie powodowi A. W. lokalu mieszkalnego numer (...), położonego w W. przy ulicy (...). Jednocześnie Sąd ustalił, że pozwanemu przysługuje uprawnienie do otrzymania lokalu socjalnego i wstrzymał wobec niego wykonanie wyroku eksmisyjnego do czasu złożenia zawarcia oferty lokalu socjalnego przez (...) W. .

W dniu 9 października 2008 roku Sąd Rejonowy dla Warszawy - Śródmieścia
w Warszawie w sprawie o sygnaturze akt VI C 278/08 nakazał M. D., S. D., M. W. oraz małoletniej Karli W. opuszczenie, opróżnienie i wydanie powodowi A. W. lokalu mieszkalnego numer (...) położonego w W. przy ulicy (...). Jednocześnie Sąd ustalił, że pozwanym przysługuje uprawnienie do otrzymania lokalu socjalnego i wstrzymał wobec nich wykonanie wyroku eksmisyjnego do czasu złożenia im przez (...) W. oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego .

Pismem z dnia 28 października 2011 roku pozwany zawiadomił pełnomocnika powoda oraz E. B. o skierowaniu jej do zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego przy ulicy (...). A. 23 m 40 w W.. Jednocześnie wskazał, że E. B. jest zobowiązana do opróżnienia zajmowanego bez tytułu prawnego lokalu numer (...) przy ulicy (...) w W. i przekazania go właścicielowi .

Pismem z dnia 28 października 2011 roku pozwany zawiadomił pełnomocnika powoda oraz W. B. o skierowaniu go do zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego przy ulicy (...) w W.. Jednocześnie wskazał, że W. B. jest zobowiązany do opróżnienia zajmowanego bez tytułu prawnego lokalu numer (...) przy ulicy (...) w W. i przekazania go właścicielowi .

Pismem z dnia 28 października 2011 roku pozwany zawiadomił pełnomocnika powoda oraz W. Ś. (3) o skierowaniu jej do zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego przy ulicy (...) w W.. Jednocześnie wskazał, że W. Ś. (1) jest zobowiązana do opróżnienia zajmowanego bez tytułu prawnego lokalu nr (...) przy ulicy (...) w W. i przekazania go właścicielowi .

Pismem z dnia 28 października 2011 roku pozwany zawiadomił pełnomocnika powoda oraz M. W. o skierowaniu jej do zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego przy Alei (...) w W.. Jednocześnie wskazał, że M. W. jest zobowiązana do opróżnienia zajmowanego bez tytułu prawnego lokalu nr (...) przy ulicy (...) w W. i przekazania go właścicielowi .

Pismem z dnia 28 października 2011 roku pozwany zawiadomił pełnomocnika powoda oraz M. U. o skierowaniu jej do zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego przy ulicy (...). Jednocześnie wskazał, że M. U. jest zobowiązana do opróżnienia zajmowanego bez tytułu prawnego lokalu numer (...) przy ulicy (...) w W. i przekazania go właścicielowi .

Pismem z dnia 28 października 2011 roku pozwany zawiadomił pełnomocnika powoda oraz H. Ł. o skierowaniu jej do zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego przy ulicy (...) w W.. Jednocześnie wskazał, że H. Ł. jest zobowiązana do opróżnienia zajmowanego bez tytułu prawnego lokalu numer (...) przy ulicy (...) w W. i przekazania go właścicielowi .

Pismem z dnia 28 października 2011 roku pozwany zawiadomił pełnomocnika powoda oraz D. T. o skierowaniu jej do zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego przy ulicy (...) w W.. Jednocześnie wskazał, że D. T. jest zobowiązana do opróżnienia zajmowanego bez tytułu prawnego lokalu numer (...) przy ulicy (...) w W. i przekazania go właścicielowi.

Pismem z dnia 25 sierpnia 2010 roku pozwany zawiadomił pełnomocnika powoda oraz M. K. o skierowaniu jej do zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego przy ulicy (...) w W.. Jednocześnie wskazał, że M. K. wraz z synem P. K. jest zobowiązana do opróżnienia zajmowanego bez tytułu prawnego lokalu numer (...) przy ulicy (...) w W. i przekazania go właścicielowi.

Lokatorzy opuścili przedmiotowe lokale w październiku 2011 roku. Również w tym terminie opuściła swój lokal J. Z. i M. K..

Pismem z dnia 26 lutego 2007 roku A. W. poinformował D. T., że odszkodowanie za zajmowanie przez nią lokalu mieszkalnego numer (...) przy ulicy (...) bez tytułu prawnego wynosi od 1 czerwca 2007 roku 551,20 zł (przy stawce 20 zł za 1 m ² powierzchni lokalu i powierzchni 27,56m ²). Ponadto D. T. została zobowiązana do ponoszenia opłat za media. Wysokość należności miesięcznej za korzystanie z przedmiotowego lokalu wyliczona przez właściciela została określona na kwotę 721,09 zł. Do dnia opuszczenia lokalu powód nie zmieniał wysokości opłat.

Pisma podobnej treści, a różniące się co do powierzchni lokali, a w związku z tym co do wysokości odszkodowania za zajmowane przez lokatorów mieszkania, jak również co do wysokości opłat za media A. W. wystosował do: M. U. , J. Z. , E. i L. B. , W. Ś. (3) , W. B. , H. Ł. , M. K. , M. D. oraz B. P. .

Pismem z dnia 16 października 2013 roku A. W. wezwał (...) W. do zapłaty kwoty 266144,65 zł tytułem odszkodowania na podstawie art. 18 ust. 5 u.o.p.l. w związku z zaniechaniem dostarczenia lokali socjalnych dla M. U., J. Z., W. Ś. (3), W. Ś. (2), W. B., D. T., E. B. i M. B. wobec zajmowania przez wymienione osoby bez tytułu prawnego lokali stanowiących własność powoda o numerach: (...), mieszczących się w budynku posadowionym w W. przy ulicy (...).

W piśmie z dnia 7 listopada 2013 roku powód złożył oświadczenie o potrąceniu wierzytelności przysługujących wobec (...) W., wskazując, że wierzytelność powoda przedstawiona do potrącenia przysługuje z tytułu odszkodowania za szkodę wyrządzoną przez (...) W. na skutek zaniechania dostarczenia lokali socjalnych dla: M. U., J. Z., W. Ś. (3), W. Ś. (2), W. B., D. T., E. B. i M. B. według stanu na dzień 31 marca 2011 roku w łącznej kwocie 195248,09 złotych. Wierzytelność drugiej strony przysługuje wobec A. W. z tytułu opłat za 2008 rok (kwota 45167,57 zł), 2009 rok (kwota (...),86) zł i 2010 rok (kwota 58953,86 zł), za działkę ewidencyjną numer (...) przy ulicy (...) w W. za 2010 rok w kwocie 14785,67 zł, za działkę ewidencyjną przy ulicy (...) w W. za 2010 rok w kwocie 23215,25 zł w łącznej kwocie 201076,21 zł według stanu na dzień 31 marca 2011 roku. W oświadczeniu powód wskazał, że potrącenie wierzytelności jest możliwe, gdyż wszystkie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem, a na skutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej, co oznacza, że do zapłaty na rzecz (...) W. pozostaje kwota 5828,12 zł tytułem pozostałej części opłaty za użytkowanie wieczyste działki ewidencyjnej numer (...) przy ulicy (...)
w W. za rok 2010.

W oświadczeniu powód wskazał również sposób, w jaki wyliczył wysokość należnego mu odszkodowania, w tym: z tytułu niedostarczenia w terminie M. U. lokalu socjalnego za okres liczony od czerwca 2008 roku (tj. pierwszy miesiąc po uprawomocnieniu się wyroku w sprawie o sygnaturze akt VI C 276/08) do marca 2011 roku, ponieważ miesięczny czynsz najmu wraz z opłatami za media w tym okresie wynosił 913,41 zł, a M. U. zapłaciła w tym okresie 5685 zł, to pozostała do zapłaty suma odszkodowania wynosi 25370,94 zł; z tytułu niedostarczenia w terminie D. T. lokalu socjalnego za okres liczony od października 2008 roku (tj. pierwszy miesiąc po uprawomocnieniu się wyroku w sprawie o sygnaturze akt VI C 275/08) do marca 2011 roku, ponieważ miesięczny czynsz najmu wraz z opłatami za media w tym okresie wynosił 721,09 zł, a D. T. zapłaciła w tym okresie 998,50, zł to pozostała do zapłaty suma odszkodowania wynosi 20634,20 zł; z tytułu niedostarczenia w terminie J. Z. lokalu socjalnego za okres liczony od sierpnia 2008 roku (tj. pierwszy miesiąc po uprawomocnieniu się wyroku w sprawie o sygnaturze akt VI C 284/08) do marca 2011 roku, ponieważ miesięczny czynsz najmu wraz z opłatami za media w tym okresie wynosił 2192,23 zł, a J. Z. nie dokonała w tym okresie żadnej wpłaty, to pozostała do zapłaty suma odszkodowania wynosi 70151,36 zł; z tytułu niedostarczenia w terminie E. B. i M. B. lokalu socjalnego za okres liczony od listopada 2008 roku (tj. pierwszy miesiąc po uprawomocnieniu się wyroku w sprawie o sygnaturze akt VI C 280/08) do marca 2011 roku, ponieważ miesięczny czynsz najmu wraz z opłatami za media w tym okresie wynosił 1251,36 zł, a E. i M. B. w tym okresie nie dokonali żadnej wpłaty, to pozostała do zapłaty suma odszkodowania wynosi 36289,44 zł; z tytułu niedostarczenia w terminie W. i W. Ś. (2) lokalu socjalnego za okres liczony od sierpnia 2009 roku (tj. pierwszy miesiąc po uprawomocnieniu się wyroku w sprawie o sygnaturze akt VI C 89/09) do marca 2011 roku, ponieważ miesięczny czynsz najmu wraz z opłatami za media w tym okresie wynosił 2609,18 zł, a W. i W. Ś. (1) zapłacili w tym okresie 14975,22 zł, to pozostała do zapłaty suma odszkodowania wynosi 37208,38 zł; z tytułu niedostarczenia w terminie W. B. lokalu socjalnego za okres liczony od lipca 2010 roku (tj. pierwszy miesiąc po uprawomocnieniu się wyroku w sprawie o sygnaturze akt VI C 603/09) do marca 2011 roku, ponieważ miesięczny czynsz najmu wraz z opłatami za media w tym okresie wynosił 621,53 zł, a W. B. w tym okresie nie dokonał żadnej wpłaty, to pozostała do zapłaty suma odszkodowania wynosi 5593,77 zł. Oświadczenie to pozwany otrzymał w dniu 12 listopada 2013 roku.

Powód w dniu 20 listopada 2013 roku złożył kolejne oświadczenie o potrąceniu wierzytelności przysługujących wobec (...) W., wskazując, że wierzytelność powoda przedstawiona do potrącenia przysługuje z tytułu odszkodowania za szkodę wyrządzoną przez (...) W. na skutek zaniechania dostarczenia lokali socjalnych dla: M. K., P. K., H. Ł., M. Ł. (1) i M. Ł. (2) za okres od lutego 2008 roku do października 2011 roku w łącznej kwocie 172566,90 zł z wierzytelnością (...) W., przysługującą miastu wobec A. W., a wynikającą z tytułu opłaty za użytkowanie wieczyste gruntu stanowiącego działkę ewidencyjną numer (...), przy ulicy (...) w W. za rok 2011 w kwocie 58953,86 zł, za rok 2012 w kwocie 58953,86 zł i za 2013 rok w kwocie 58953,85 zł i numer 22/1 przy ulicy (...) w W. za rok 2010 (po potrąceniu z dnia 7 listopada 2013 roku w kwocie 5828,12 zł) za rok 2011 w kwocie 14785,67 zł, za rok 2012 w kwocie 14785,67 zł i za rok 2013 w kwocie 14785,67 zł oraz działkę ewidencyjną przy ulicy (...) w W. za rok 2011 w kwocie 23215,25 zł, za rok 2012 w kwocie 23215,25 zł, za rok 2013 w kwocie 23215,25 zł - łącznie w kwocie 296692,46 zł.

W tym dniu powód złożył również oświadczenie o potrąceniu wierzytelności przysługujących wobec (...) W., wskazując, że wierzytelność powoda przedstawiona do potrącenia przysługuje z tytułu odszkodowania za szkodę wyrządzoną przez (...) W. na skutek zaniechania dostarczenia lokali socjalnych dla: M. U., J. Z., W. Ś. (3), W. Ś. (2), W. B., D. T., E. B. i M. B. za okres od kwietnia 2011 roku do października 2011 roku w łącznej kwocie 52785,81 zł z wierzytelnością wynikającą z tytułu opłaty za użytkowanie wieczyste gruntu stanowiącego działkę ewidencyjną numer (...), przy ulicy (...) w W. za lata 2011, 2012 i 2013 w łącznej kwocie 69645,75 zł.

W dniu 30 lipca 2014 roku powód wywiódł kolejne oświadczenie o potrąceniu wierzytelności przysługujących wobec (...) W., wskazując, że wierzytelność powoda przedstawiona do potrącenia przysługuje z tytułu odszkodowania za szkodę wyrządzoną przez (...) W. na skutek zaniechania dostarczenia lokali socjalnych: M. W. i Karli W. za okres od listopada 2008 roku do października 2011 roku w kwocie 36973,36 zł oraz dla B. P. za okres od czerwca 2008 roku do stycznia 2009 roku w kwocie 3416,03 zł z wierzytelnością (...) W. przysługującą od A. W., a wynikającą z tytułu opłaty za użytkowanie wieczyste gruntu, tj. działki numer (...) za rok 2012 w kwocie 12936,02 zł, działki ewidencyjnej numer (...) za rok 2012 w kwocie 14785,94 zł - w łącznej kwocie 45459,58 zł.

Sąd Rejonowy dla Warszawy - Śródmieścia w Warszawie po przeprowadzeniu postępowania dowodowego wydał w dniu 10 września 2015 roku wyrok, którym to nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym wydany w sprawie o sygnaturze akt I Nc 3928/11, a zaopatrzony w klauzulę wykonalności w dniu 13 stycznia 2012 roku, pozbawił wykonalności w zakresie należności głównej, zasądzonej w kwocie 45167,57 zł co do kwoty 44923,51 zł, oddalając powództwo w pozostałym zakresie. Sąd Rejonowy w uzasadnieniu tego orzeczenia wskazał, iż powód w oświadczeniu z dnia 7 listopada 2013 roku do potrącenia przedstawił wierzytelność z tytułu odszkodowania w konkretnych kwotach: za zaniechanie złożenia w terminie oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego dla M. U. w kwocie 25370,94 zł, za zaniechanie złożenia w terminie oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego dla D. T. w kwocie 20634,20 zł, ale wobec ograniczenia zarzutu potrącenia do okresu od dnia 1 października 2008 roku do dnia 14 lutego 2011 roku do potrącenia została przedstawiona kwota mniejsza – 19552,57 zł. Wobec skutecznego zarzutu potrącenia wierzytelność przysługująca pozwanemu została umorzona o kwotę 44923,51 zł.

Budynek przy ulicy (...) jest przedwojenny i ma konstrukcję murowaną. Klatka schodowa wymaga remontu. (...) wymagają okna, jak również instalacje. Stan zewnętrzny budynku jest poniżej średniego. W lokalu numer (...) (lokal na pierwszym piętrze, na klatce drugiej) obecnie jest wykonywany generalny remont. Lokal numer (...) jest po całkowitym remoncie i ma przeznaczenie użytkowe. Pozostałe lokale wymagają generalnego remontu i zmiany wyposażenia. Są w nich usunięte podłogi, a w większości nie ma osprzętu. W 2008 roku stan lokali był podstawowy. Wymagały one również remontu, jak również zmiany wyposażenia, jednak istniała w nich możliwość zamieszkania. Pokoje były wyposażone w klepkę podłogową, a w pozostałych pomieszczeniach była wykładzina PCV, w niektórych natomiast terakota starego typu.

Odszkodowanie należne według stawek rynkowych za zajmowanie lokalu numer (...) bez tytułu prawnego (w wysokości czynszu najmu i opłat za media) od dnia 1 listopada 2008 roku do dnia 31 października 2011 roku to kwota 36364 zł brutto,
w tym opłaty eksploatacyjne to kwota 15228 zł.

Odszkodowanie należne według stawek rynkowych za zajmowanie lokalu numer (...) bez tytułu prawnego (w wysokości czynszu najmu i opłat za media) od dnia 1 sierpnia 2008 roku do dnia 31 października 2011 roku to kwota 108459 zł brutto, w tym opłaty eksploatacyjne to kwota 17160 zł.

Odszkodowanie należne według stawek rynkowych za zajmowanie lokalu numer (...) bez tytułu prawnego (w wysokości czynszu najmu i opłat za media) od dnia 1 listopada 2008 roku do dnia 30 kwietnia 2011 roku to kwota 55848 zł brutto, w tym opłaty eksploatacyjne to kwota 12840 zł.

Odszkodowanie należne według stawek rynkowych za zajmowanie lokalu numer (...) bez tytułu prawnego (w wysokości czynszu najmu i opłat za media) od dnia 1 lipca 2010 roku do dnia 31 października 2011 roku to kwota 13050 zł brutto, w tym opłaty eksploatacyjne to kwota 2512 zł.

Odszkodowanie należne według stawek rynkowych za zajmowanie lokalu numer (...) bez tytułu prawnego (w wysokości czynszu najmu i opłat za media) od dnia 1 kwietnia 2011 roku do dnia 30 września 2011 roku to kwota 6732 zł brutto, w tym opłaty eksploatacyjne to kwota 1614 zł.

Odszkodowanie należne według stawek rynkowych za zajmowanie lokalu numer (...) bez tytułu prawnego (w wysokości czynszu najmu i opłat za media) od dnia 1 lutego 2011 roku do dnia 31 października 2011 roku to kwota 8451 zł brutto, w tym opłaty eksploatacyjne to kwota 1530 zł.

Odszkodowanie należne według stawek rynkowych za zajmowanie lokalu numer (...) bez tytułu prawnego (w wysokości czynszu najmu i opłat za media) od dnia 1 sierpnia 2008 roku do dnia 31 października 2011 roku to kwota 137745 zł brutto, w tym opłaty eksploatacyjne to kwota 19344 zł.

Odszkodowanie należne według stawek rynkowych za zajmowanie lokalu numer (...) bez tytułu prawnego (w wysokości czynszu najmu i opłat za media) od dnia 1 sierpnia 2008 roku do dnia 31 października 2011 roku to kwota 98079 zł brutto, w tym opłaty eksploatacyjne to kwota 16497 zł.

Odszkodowanie należne według stawek rynkowych za zajmowanie lokalu numer (...) bez tytułu prawnego (w wysokości czynszu najmu i opłat za media) od dnia 1 sierpnia 2008 roku do dnia 31 października 2011 roku to kwota 73065 zł brutto,
w tym opłaty eksploatacyjne to kwota 17823 zł.

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie całokształtu materiału dowodowego zgromadzonego w aktach niniejszej sprawy, w tym na podstawie zeznań świadków i powoda, a także opinii biegłego sądowego, jak również dokumentów z akt dołączonych do niniejszej sprawy.

Ustalenia w zakresie stawek rynkowych czynszu i opłat za media dokonano na podstawie opinii głównej, opinii uzupełniającej, jak również wyjaśnień biegłego rzeczoznawcy majątkowego S. O.. W ocenie Sądu I – ej instancji opinie te były jasne, pełne oraz rzetelne i jako takie w pełni przydatne dla celów dowodowych. Biegły określił wartość rynkową stawki czynszu najmu z rynku ofertowego i zmniejszenia o upust, co zdaniem Sądu Okręgowego było optymalnym rozwiązaniem przy tego rodzaju przedmiocie wyceny. Biegły szczegółowo opisał w opinii procedurę wyceny, trend wynajmu mieszkań dla W., zestawienie danych porównawczych, określenie cech wpływających na końcową skalę cech lokali, jak również wpływ poszczególnych cech na przyjęcie współczynników korygujących. Biorąc pod uwagę powyższe, biegły wyliczył wartość rynkową miesięcznego czynszu najmu przedmiotowych lokali. W ustnych wyjaśnieniach biegły ponadto ustosunkował się do zastrzeżeń do opinii pisemnej i w sposób wyczerpujący udzielił odpowiedzi na zadane pytania.

W tak ustalonych okolicznościach faktycznych Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że powództwo należało uwzględnić w całości.

Powód opierał powództwo przeciwegzekucyjne na tej podstawie, że po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło. Jak wynika z ustalonego w sprawie stanu faktycznego tytuł egzekucyjny w postaci nakazu zapłaty, wydanego przez Sąd Okręgowy w Warszawie w dniu 11 kwietnia 2013 roku pod sygnaturą akt I Nc 95/13 jest prawomocny. Zdarzeniem, które ma prowadzić, według twierdzeń powoda, do wygaśnięcia w całości wierzytelności stwierdzonej tym tytułem egzekucyjnym jest potrącenie przezeń wierzytelności dokonane w dniach: 7 i 20 listopada 2013 roku oraz 30 lipca 2014 roku. Wierzytelność powoda przedstawiona do potrącenia wynika z czynu niedozwolonego (...) W., polegającego na zaniechaniu dostarczenia w terminie osobom uprawnionym lokali socjalnych. W niniejszym postępowaniu zostało wykazane za pomocą odpisów z ksiąg wieczystych, że powód jest właścicielem lokali mieszkalnych o numerach: (...) oraz (...), położonych w W. przy ulicy (...). Nadto zostało wykazane dołączonym aktem notarialnym, następstwo prawne powoda odnośnie nabycia prawa użytkowania wieczystego nieruchomości położonej przy ulicy (...) w W. oraz udziału we własności budynku znajdującego się na nieruchomości od (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W..

Sąd Okręgowy ustalił daty, w których pozwany zaoferował lokale socjalne osobom eksmitowanym na podstawie przedstawionych pism w postaci „skierowań do zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego”. Między stronami sporne były dwie daty zaoferowania lokali - dla M. K. oraz dla J. Z.. Odnośnie lokalu dla M. K. miarodajne jest złożone przez pełnomocnika pozwanego pismo wskazujące datę 25 sierpnia 2010 roku.

Odnośnie zaoferowania lokalu socjalnego dla J. Z. Sąd Okręgowy ustalił, iż po dacie wyroku orzekającego eksmisję z dnia 13 czerwca 2008 roku pozwany nie zaoferował lokalu socjalnego, zaś J. Z. opuściła lokal dopiero w październiku 2011 roku wraz z pozostałymi lokatorami, wobec których orzeczono eksmisję. W ocenie Sądu I – ej instancji nie ma znaczenia fakt uprzedniego skierowanie J. Z. do zawarcia umowy najmu w dniu 14 maja 2008 roku i zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego w dniu 6 czerwca 2008 roku. W niniejszej sprawie miarodajna jest chwila wydania wyroku orzekającego eksmisję J. Z.. To na datę 13 czerwca 2008 roku Sąd Rejonowy dla Warszawy - Śródmieścia w Warszawie w sprawie o sygnaturze akt VI C 284/08 ustalił, że J. Z. i M. Z. (1) spełniają przesłanki do przyznania lokalu socjalnego oraz wstrzymał wykonanie wobec pozwanych wykonanie wyroku eksmisyjnego do czasu złożenia im przez (...) W. oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego . Powód nie mógł zrealizować wyroku eksmisyjnego do czasu wykonania obowiązku wskazania lokalu socjalnego wobec J. Z., co powinno wystąpić po dacie wyroku eksmisyjnego.

Powód twierdził, że odszkodowanie z tytułu zaniechania dostarczenia w terminie lokali socjalnych przez (...) W. przysługuje mu od pierwszego dnia miesiąca, następującego po miesiącu, w którym uprawomocnił się każdy z wyroków orzekających eksmisję. Zgodnie z art. 18 ust. 5 u.o.p.l., jeżeli gmina nie dostarczyła lokalu socjalnego osobie uprawnionej do niego z mocy wyroku, właścicielowi przysługuje roszczenie odszkodowawcze od gminy na podstawie przepisu art. 417 k.c. Odpowiedzialność odszkodowawcza gminy aktualizuje się jedynie w razie łącznego spełnienia dwóch przesłanek: niedostarczenia przez gminę lokalu socjalnego osobie uprawnionej do niego z mocy wyroku sądowego i nadal w związku z tym zajmującej lokal dotychczasowy oraz powstanie określonej ustawą szkody.

Obowiązek gminy, o jakim mowa w art. 18 ust. 5 u.o.p.l. polega na złożeniu oferty wynajęcia lokalu socjalnego spełniającego wymagania określone w ustawie tj. nadającego się do zamieszkania ze względu na wyposażenie i stan techniczny osobie, której służy uprawnienie będące korelatem tego obowiązku. Obowiązek ten gaśnie z upływem terminu związania gminy skutecznie złożoną ofertą zawarcia z uprawnionym umowy najmu lokalu socjalnego. Z ustawy nie wynika, przez jaki czas złożona oferta ma wiązać gminę, a zatem wyznacza ona ten okres samodzielnie. Gmina nie może przy tym zmusić uprawnionego, by przyjął ofertę. W celu zrealizowania uprawnienia, o którym orzeczono w wyroku eksmisyjnym, gmina musi podjąć działania faktyczne, polegające na pozyskaniu mieszkań do jej zasobu, a następnie zaoferować uprawnionemu do wynajęcia mieszkanie mające standard lokalu socjalnego .

Zgodnie z art. 417 k.c. za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. Na gruncie art. 18 ust. 3 i 5 u.o.p.l. nie budzi wątpliwości przekonanie, iż pozostaje w normalnym związku przyczynowym z zaniechaniem przez gminę wypełnienia obowiązku dostarczenia lokalu socjalnego osobie do tego uprawnionej, strata właściciela lokalu mieszkalnego spowodowana nieuiszczeniem przez byłego lokatora opłat za używanie zajmowanego lokalu i że za tę postać szkody gmina ponosi odpowiedzialność na podstawie art. 417 § 1 k.c .

Z analizy powyższych przepisów jednoznacznie zdaniem Sądu Okręgowego wynika, że niedostarczenie lokalu socjalnego stanowi przejaw niezgodnego z prawem zaniechania gminy przy wykonywaniu władzy publicznej, która z tego tytułu ponosi odpowiedzialność względem właściciela lokalu dotychczas zajmowanego przez osobę uprawnioną do otrzymania lokalu socjalnego na podstawie wyroku Sądu. Obowiązek gminy w tym zakresie ma rangę konstytucyjną. Zgodnie bowiem z art. 77 ust. 1 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej każdy ma prawo do naprawienia szkody, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organów władzy publicznej. Jak wskazuje się w orzecznictwie, odszkodowanie na podstawie art. 417 k.c. winno być wypłacane w pełnej wysokości.

Podstawą roszczenia odszkodowawczego jest zatem sam fakt niedostarczenia lokalu socjalnego osobie uprawnionej do niego z mocy wyroku sądowego, a więc niezapewnienia w zasobie mieszkaniowym takiego lokalu, który nadawałby się do przeznaczenia dla osoby eksmitowanej. To nie właściciel ma ponosić konsekwencje nierealizowania polityki gminy, tylko ten właśnie podmiot, w którego gestii pozostaje przecież możliwość faktycznego przekwaterowania do lokalu socjalnego i jego udostępnienia eksmitowanym osobom, jak i na którym spoczywają obowiązki realizacji zadań własnych. Odpowiedzialność odszkodowawcza gminy nie jest przy tym uzależniona od wykazania winy, gdyż podstawę roszczenia odszkodowawczego stanowi sam fakt niedostarczenia lokalu socjalnego osobie uprawnionej do niego z mocy wyroku sądowego.

Gdy chodzi zaś o zagadnienie, czy gmina ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną właścicielowi w związku z nieuiszczaniem przez byłego lokatora opłat za używanie lokalu, na gruncie art. 18 ust. 3 u.o.p.l., według którego osoba uprawniona do lokalu socjalnego, jeżeli sąd orzekł o wstrzymaniu wykonania opróżnienia lokalu do czasu dostarczenia im takiego lokalu opłacają odszkodowanie w wysokości czynszu albo innych opłat za używanie lokalu, jakie byłyby obowiązane opłacać, to odpowiedzialność gminy za szkodę wynikłą z zajmowanego lokalu bez tytułu prawnego przez osobę uprawnioną z mocy wyroku do lokalu socjalnego oraz tej osoby jest odpowiedzialnością in solidum, więc odpowiedzialność odszkodowawcza gminy wobec właściciela za niedostarczenie lokalu socjalnego nie jest odpowiedzialnością subsydiarną w stosunku do obowiązku tej osoby wynikającego z art. 18 ust. 1 i 3 u.o.p.l. Jeżeli zatem w wyroku nakazującym opróżnienie lokalu mieszkalnego, sąd orzekł o uprawnieniu do otrzymania lokalu socjalnego, a gmina nie zapewnia takiego lokalu wiedząc, że ciąży na niej taki obowiązek od daty uprawomocnienia się wyroku właściciel może wystąpić przeciwko podmiotowi zobowiązanemu do dostarczenia lokalu socjalnego o wynagrodzenie szkody, jaką poniósł przez to, że orzeczenie nakazujące opróżnienie lokalu nie może być wykonane.

Biorąc pod uwagę, że orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony, ale i Sąd, który je wydał, lecz również inne Sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, za prawdziwe uznał Sąd Okręgowy twierdzenia powoda o dacie powstania jego wierzytelności z tytułu odszkodowania za niedostarczenie lokali socjalnych.

Nie dostarczając osobie uprawnionej z mocy wyroku sądowego lokalu socjalnego, gmina ponosi odpowiedzialność nie tylko za szkodę spowodowaną niemożnością dysponowania lokalem przez właściciela i pobieraniem pożytków, ale i za straty jakie poniósł właściciel w związku z tym, że uprawniony do lokalu socjalnego nie uiszcza opłat za zajmowany lokal mieszkalny. Odszkodowanie z tego tytułu może też obejmować opłaty związane z korzystaniem z lokalu. Nie ma podstaw do innego traktowania - jako elementu szkody - strat wynikających z niemożności uzyskania czynszu najmu i strat będących następstwem konieczności ponoszenia przez samego właściciela opłat za korzystanie z lokalu obejmujących np. należności za wodę, energię elektryczną i ogrzewania mieszkania.

Z przeprowadzonego postępowania dowodowego w sprawie, w szczególności opinii biegłego, wynika wysokość należnych powodowi kwot odszkodowania za niedostarczenie lokali socjalnych przez pozwanego.

Sąd Okręgowy jednocześnie doszedł do przekonania, że okoliczność, iż istniała możliwość podniesienia zarzutu potrącenia w sprawie, w której następnie wydano tytuł wykonawczy, nie wyłącza skuteczności potrącenia dokonanego po zakończeniu postępowania w tamtej sprawie, jeśli dłużnik kwestionował skierowane przeciwko niemu roszczenie. Potrącenie takie może więc być zdarzeniem, wskutek którego zobowiązanie wynikające z tytułu wykonawczego wygasło (art. 498 k.c i art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c). Pozwany nie ma obowiązku zgłoszenia powyższego zarzutu, skoro kwestionuje on samą zasadność dochodzonego od niego roszczenia. Potrącenie stanie się więc aktualne dopiero po prawomocności orzeczenia, zasądzającego sporną kwotę od pozwanego. Może zatem być zdarzeniem wskutek którego zobowiązanie, wynikające z danego tytułu egzekucyjnego, mogło wygasnąć (art. 498 § 1 k.c.). Oświadczenie dłużnika o potrąceniu jego wierzytelności z wierzytelnością objętą orzeczeniem sądowym (art. 499 k.c.), złożone po zamknięciu rozprawy, stanowi więc zdarzenie, na którym może być oparte powództwo przeciwegzekucyjne przewidziane w art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c.

Przepis art. 505 pkt 3 k.c. stanowi, że nie mogą być umorzone przez potrącenie wierzytelności wynikające z czynów niedozwolonych. Jednakże wyłączenie z cytowanego przepisu skutku umarzającego nie jest bezwzględne. Wyłączenie to nastąpiło celem zapewnienia ochrony osób, którym przysługują wymienione w przepisie wierzytelności. Ochrona cywilnoprawna z reguły nie następuje wbrew woli osoby chronionej. Dlatego też przepis art. 505 k.c. należy rozumieć w ten sposób, że wymienione w nim wierzytelności nie mogą być umorzone wbrew woli wierzyciela. Rezygnacja bowiem osoby uprawnionej z ochrony, czyli jej zgoda na potrącenie (czy jak w niniejszej sprawie skorzystanie przez samego uprawnionego z potrącenia), dopuszcza skutek umarzający oświadczenia jej dłużnika. Przepis art. 505 k.c. stanowi zatem wyjątek od ogólnej reguły wynikającej z art. 498 k.c., dlatego też należy go interpretować ściśle. Zawarte w nim wyłączenia mają na względzie interes wierzyciela wzajemnego, przeto należy go rozumieć w ten sposób, że wymienione w nim wierzytelności nie mogą być umorzone wbrew woli wierzyciela.

Uwzględniając przepis art. 502 k.c., wskazał Sąd Okręgowy, że wierzytelność powoda w dacie złożonego oświadczenia o potrąceniu z dnia 7 listopada 2013 roku była już przedawniona co do odszkodowania należnego za okres najwcześniejszy, czyli od dnia 1 sierpnia 2008 roku do dnia 7 listopada 2011 roku. Roszczenie o odszkodowanie za niedostarczenie lokalu socjalnego podlega bowiem reżimowi odpowiedzialności deliktowej. Do takiej odwołuje się art. 18 ust. 5 u.o.p.l. W związku z tym, że potrącenie z wierzytelnością powoda wymagalną dnia 1 kwietnia 2008 roku było możliwe już wcześniej - za każdy miesiąc od dnia 1 czerwca 2008 roku należnego odszkodowania dla powoda, dlatego wierzytelność powoda częściowo przedawniona może być potrącona.

O wysokości kwoty, do której umorzona została wierzytelność (...) W. na skutek dokonanego potrącenia, decyduje treść złożonego przez powoda oświadczenia woli. W oświadczeniach powód wyraźnie wskazał swoją wierzytelność i wierzytelność (...) W.. Przedstawił do potrącenia swoją wierzytelność z tytułu odszkodowań w konkretnych kwotach: za zaniechanie złożenia w terminie oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego dla M. U. w kwocie 4683,87 zł, za zaniechanie złożenia w terminie oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego dla J. Z. w kwocie 85496,97 zł, za zaniechanie złożenia w terminie oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego dla D. T. w kwocie 5885,20 zł, za zaniechanie złożenia w terminie oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego dla W. Ś. (3) w kwocie 69917,60 zł, za zaniechanie złożenia w terminie oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego dla M. K. w kwocie 94987,70 zł, za zaniechanie złożenia w terminie oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego dla M. W. w kwocie 36973,36 zł i za zaniechanie złożenia w terminie oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego dla W. B. w kwocie 9944,48 zł. Łącznie stanowi to kwotę 237971,58 zł, a kwota ta w całości zostały udowodnione opinią biegłego.

Ponadto zasadne było potrącenie za zaniechanie złożenia w terminie oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego dla H. Ł. w kwocie 73065 zł, za zaniechanie złożenia w terminie oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego dla E. B. w kwocie 36364 zł. Łącznie powyższe stanowi kwotę 109429 zł, a wraz z kwotą 237971,58 zł wynosi 347400,58 zł. Należność pozwanego wynikająca z nakazu zapłaty Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 11 kwietnia 2011 roku wynosi zaś 328494,23 zł.

Z tych względów zgodnie z art. 498 § 2 k.c. na skutek skutecznego zarzutu potrącenia wierzytelność przysługująca pozwanemu została umorzona w całości, gdyż była wierzytelnością niższą.

Umorzenie wzajemnych wierzytelności stron z mocą wsteczną na podstawie art. 499 k.c. spowodowało, iż nie mogły być naliczane odsetki ustawowe z powodu braku należności głównej, od której mogły być naliczane. Mając na uwadze powyższe, tytuł wykonawczy należało zdaniem Sądu I – ej instancji pozbawić wykonalności w całości.

O kosztach Sąd Okręgowy orzekł na postawie art. 98 i 99 k.p.c. zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu przy pozostawieniu szczegółowego wliczenia tychże kosztów referendarzowi sądowemu po uprawomocnieniu się wyroku.

Apelację od tego wyroku wniósł pozwany, zaskarżając go w całości i zarzucając mu:

I. naruszenie przepisów prawa materialnego:

- art. 502 k.c. oraz art. 5 k.c. poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że mimo, iż roszczenie powoda było w części przedawnione, to mogło zostać potrącone z wierzytelnością (...) W.;

- art. 18 ust 5 u.o.p.l. w zw. z art. 417 k.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, iż powód wykazał wszelkie przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej tj. szkodę, zdarzenie wywołujące szkodę oraz związek przyczynowy między powstałą szkodą i zdarzeniem, uznając, że pomiędzy szkodą powoda a zaniechaniem wykonania obowiązku wynikającego z prawomocnego wyroku zachodzi związek przyczynowy w sytuacji, w której lokale mieszkalne nie są wynajmowane przez powoda;

- poprzez przyjęcie, iż powodowi przysługiwała legitymacja czynna do wystąpienia przeciwko pozwanemu z roszczeniem w zakresie objętym pozwem;

- art. 18 ust 5 u.o.p.l. w zw. z art. 417 k.c. poprzez przyjęcie przez Sąd, iż (...) W. ponosi odpowiedzialność z tytułu zaniechania dostarczenia lokalu socjalnego J. Z. za okres od dnia 1 sierpnia 2008 roku do dnia 31 sierpnia 2011 roku wobec podpisania przez J. Z. umowy najmu lokalu socjalnego w dniu 6 czerwca 2008 roku oraz przyjęcie, iż powód poniósł szkodę, a także, iż w przedmiotowej sprawie zachodzi adekwatny związek przyczynowy;

II. naruszenie przepisów postępowania:

1. art. 233 §1 k.p.c. w zw. z art. 278 k.p.c. poprzez:

- brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego zebranego w sprawie przemawiającego za niezasadnością powództwa;

- przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i przyjęcie, iż w stosunku do J. Z. miarodajną dla przesądzenia odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego jest chwila wydania wyroku eksmisyjnego;

- przyjęcie nielogicznych i wykluczających się wniosków i oceny w zakresie rozważań dotyczących odszkodowania za niedostarczenie lokalu socjalnego dla J. Z., iż m.st W. nie mogło zrealizować wyroku eksmisyjnego do czasu wykonania obowiązku wskazania lokalu socjalnego J. Z., co powinno nastąpić po dacie wyroku eksmisyjnego;

- błąd w ustaleniach faktycznych, polegający na dowolnym przyjęciu, iż J. Z. zamieszkiwała w zajmowanym lokalu do 2011 roku;

- przez niedokonanie w sprawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego, polegające na przyjęciu - bez dokonania jakiejkolwiek oceny - za wiarygodne zeznań świadka J. C. z pominięciem dowodu z dokumentu w postaci zawartej przez J. Z. z pozwanym umowy najmu;

- błąd w ustaleniach faktycznych, polegający na przyjęciu przez Sąd wysokości odszkodowania nieznajdującego potwierdzenia w sporządzonej przez biegłego opinii;

2. art. 328 § 2 k.p.c. poprzez niewskazanie w uzasadnieniu wyroku przyczyn, dla których Sąd uznał za wiarygodne zeznania jedynego świadka J. C. oraz przesądzając o wysokości odszkodowania należnego powodowi za niedostarczenie lokalu socjalnego M. K. oraz W. S., nie uzasadnił swojego stanowiska, w szczególności w zakresie żądania odszkodowania, nie wskazał dlaczego odszkodowanie określone przez Sąd nie uwzględniało okresu za jaki zdaniem Sądu m.st W. winno ponosić odpowiedzialność odszkodowawczą na podstawie art. 18 k.c.

Zważywszy na te zarzuty pozwany wniósł o zmianę wyroku i orzeczenie co do istoty sprawy poprzez oddalenie powództwa w całości bądź uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania i zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Ponadto pozwany domagał się dopuszczenia dowodu z załącznika numer 3 do umowy najmu lokalu socjalnego, wniosku z dnia 21 sierpnia 2010 roku o ponowne zawarcie umowy najmu lokalu oraz oświadczenia z dnia 23 kwietnia 2009 roku i z dnia 10 maja 2010 roku, a także pisma z dnia 15 marca 2011 roku na okoliczność, iż zawarta umowa najmu była skuteczna, uprawnionym wydano klucze do lokalu, J. Z. i M. Z. (2) od dnia zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego byli najemcami lokalu przy ulicy (...) w W. i nie zamieszkiwali w mieszkaniu przy ulicy (...).

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała w części na uwzględnienie.

Sąd Apelacyjny podziela i przyjmuje za własne ustalenia faktyczne Sądu I - ej instancji zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, spełniającego wymogi z art. 328 § 2 k.p.c. i poddającego się kontroli instancyjnej. Ustalenia te mają oparcie w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym, ocenionym zgodnie z art. 233 § 1 k.p.c., a wymagały uzupełnienia jedynie w zakresie związanym z wymagalnością wierzytelności przedstawionej do potrącenia oraz co do wpłat lokatorów na poczet odszkodowań za zajmowanie lokali bez tytułu prawnego i sposobu ich zarachowania przez powoda.

Odnośnie kwestii legitymacji powoda do dochodzenia należności przedstawionych przez niego do potrącenia, za rozstrzygający należy uznać przysługujący mu od dnia 1 września 2005 roku status właściciela lokali. Art. 18 ust. 5 u.o.p.l. stanowi bowiem gwarancję prawa własności do lokalu objętego wyrokiem eksmisyjnym (tak Trybunał Konstytucyjny w wyrokach: z dnia 23 maja 2006 roku, SK 51/05 OTK-A Zb.Urz. 2006, nr 5, poz. 58, z dnia 11 września 2006 roku, P 14/06, OTK-A Zb.Urz. 2006, nr 8, poz. 102 oraz z dnia 8 kwietnia 2010 roku, P 1/08, OTK - A Zb.Urz. 2010, nr 4, poz. 33). Za uprawnionego w tym zakresie jednolicie uznaje się właściciela jako podmiot dysponujący prawem rzeczowym, nie zaś podmiot określony w definicji zawartej w art. 2 ust. 1 pkt 2 u.o.p.l. Taka legitymacja nie przysługuje zresztą uprawnionemu do wykonania eksmisji osoby zajmującej lokal bez tytułu prawnego, jeżeli nie jest właścicielem lokalu. Uzależnienie legitymacji czynnej na gruncie art. 18 ust. 5 u.o.p.l. od orzeczenia o opróżnieniu lokalu mogłoby prowadzić do błędnych rezultatów, polegających na przyznaniu odszkodowania osobie, która nie poniosła szkody z powodu braku dostarczenia lokalu socjalnego. Ustalenia dokonywane w sprawie o odszkodowanie mają charakter autonomiczny w stosunku do postępowania o opróżnienie lokalu, dochodzone zaś w nim roszczenie nie wiąże się konstrukcyjnie z roszczeniem o opróżnienie lokalu (tak Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 15 maja 2013 roku, III CZP 23/13, Legalis numer 652746).

Za niezrozumiałą należy uznać tezę pozwanego zaprezentowaną w apelacji, że umowa z dnia 1 września 2005 roku zbycia na rzecz powoda użytkowania gruntu i własności lokali nie obejmowała roszczeń odszkodowawczych, gdyż dotyczą one okresu późniejszego od dnia 1 stycznia 2008 roku.

Co do natomiast kwestionowanego przez stronę pozwaną związku przyczynowo – skutkowego pomiędzy szkodą powoda a zaniechaniem gminy z powodu niewynajmowania lokali przez powoda, to stwierdzić należy, że roszczenie odszkodowawcze właściciela lokalu przeciwko gminie przewidziane w art. 18 ust. 5 u.o.p.l. w związku z art. 417 k.c. obejmuje wynagrodzenie szkody w pełnej wysokości (tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 25 czerwca 2008 roku, III CZP 46/08, Legalis numer 100973). Dochodzenie odszkodowania odpowiadającego możliwemu do uzyskania na wolnym rynku czynszowi najmu sprowadza się do żądania zwrotu utraconych korzyści (lucrum cessans). Zgodnie z art. 361 k.c. zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła (§ 1). W powyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono (§ 2). W orzecznictwie wielokrotnie podnoszono, i pogląd ten uznać należy za ugruntowany, że w przypadku szkody w postaci lucrum cessans, mającej z natury rzeczy charakter hipotetyczny, należy wykazać wysokie prawdopodobieństwo jej powstania, graniczące z pewnością (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 21 czerwca 2011 roku, I CSK 598/10, Legalis numer 442112). Podkreśla się również, że od szkody w postaci lucrum cessans należy odróżnić pojawiające się w języku prawniczym pojęcie szkody ewentualnej, przez którą rozumie się utratę szansy uzyskania pewnej korzyści majątkowej. Różnica wyraża się w tym, że w wypadku lucrum cessans hipoteza utraty korzyści graniczy z pewnością, a w wypadku szkody ewentualnej prawdopodobieństwo utraty korzyści jest zdecydowanie mniejsze. Szkoda ewentualna nie podlega naprawieniu (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 sierpnia 2007 roku, V CSK 174/07, Legalis numer 162643).

W rozpoznawanej sprawie strona powodowa uprawdopodobniła poniesienie szkody w postaci utraconych korzyści. Zresztą pozwany nie kwestionował w toku postępowania przed Sądem I – ej instancji tego, by powód miał zamiar wynajmować lokale na wolnym rynku. Sama okoliczność, że lokale aktualnie nie są wynajmowane, a budynek jest remontowany, została wyjaśniona przez powoda w jego zeznaniach, w których podał on, że chciał lokale wynajmować, w związku z czym planował rewitalizację budynku, ale aktualnie nie ma na to środków (k. 339). Taki zamysł realizowany po opuszczeniu budynku przez lokatorów nie kłóci się z zamiarem wynajmowania lokali w ich ówczesnym stanie na cele mieszkalne. Taką potencjalną możliwość potwierdza zresztą oferta z dnia 14 lipca 2008 roku (k. 135). Wynajęcie lokali na wolnym rynku stanowiło w tym kontekście najbardziej prawdopodobne działanie powoda, a w każdym razie tak prawdopodobne, że graniczące z pewnością. W świetle deklaracji powoda każde inne zamierzenie co do zagospodarowania lokali nie jest tak samo prawdopodobne, a więc biorąc pod uwagę zasady doświadczenia życiowego, można przyjąć, iż utrata korzyści rzeczywiście miała miejsce.

Jeśli chodzi o zarzut naruszenia art. 18 ust. 5 u.o.p.l. w zw. z art. 417 k.c., to w pierwszej kolejności należy stwierdzić, że odpowiedzialność odszkodowawcza gminy ma charakter odpowiedzialności deliktowej, a jej podstawową przesłanką jest bezprawność działania sprawcy szkody. Przesłanka bezprawności działania gminy jest związana z wiedzą gminy o wyniku procesu, w którym zapadł wyrok eksmisyjny, stwierdzający istnienie uprawnienia do otrzymania lokalu socjalnego. Bezprawność polegająca na zaniechaniu wykonania obowiązku ustawowego, stwierdzonego wyrokiem, może być przypisana gminie jedynie pod warunkiem ustalenia, że gmina o takim obowiązku wiedziała. Tego rodzaju stwierdzenie wymaga indywidualnej oceny, z uwzględnieniem okoliczności konkretnego postępowania sądowego, w którym zapadł wyrok eksmisyjny, przy czym należy mieć na uwadze, że gmina może uczestniczyć w postępowaniu w charakterze interwenienta. Ocena, czy miało miejsce bezprawne zaniechanie wykonania obowiązku przez gminę, powinna obejmować także rozważenie indywidualnie w każdej sprawie możliwości podjęcia wymaganych czynności już z chwilą uzyskania informacji o treści wyroku (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13 maja 2015 roku, V Ca 2/15, Legalis numer 1285395).

Z materiału dowodowego wynika, że J. Z., pomimo zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego w dniu 6 czerwca 2008 roku, nadal zamieszkiwała w lokalu należącym do powoda, a wykonanie wyroku eksmisyjnego z dnia 13 czerwca 2008 roku zostało wstrzymane do czasu zaoferowania jej prawa do lokalu socjalnego. Wyrok ten nie został zaś zaskarżony przez stronę pozwaną, która w postępowaniu tym mogła uzyskać status interwenienta ubocznego, zaś o terminie rozprawy była zawiadomiona (k. 161). W konsekwencji orzeczenie to ma wiążący charakter co do konieczności wypełnienia przez stronę pozwaną nałożonego w nim obowiązku. Brak więc podstaw do przyjęcia, że fakt wydania tego wyroku nie miał dla stron znaczenia, gdyż powód nie mógł doprowadzić do opróżnienia i opuszczenia przez lokatorów lokalu numer (...). Błędnie zarzuca mu więc strona pozwana zaniechanie, polegające na nieprzeprowadzeniu eksmisji uprawnionych na podstawie wyroku eksmisyjnego. Jednocześnie wnioski dowodowe zgłoszone w apelacji na okoliczność niezamieszkiwania lokatorów w tym mieszkaniu jako spóźnione w rozumieniu art. 381 k.p.c. podlegały oddaleniu. Okoliczności związane z posiadaniem lokalu przez J. Z. były bowiem przedmiotem postępowania dowodowego przed Sądem I – ej instancji, w tym zeznań świadka J. C. (k. 190), która wyprowadzenie się tej kłopotliwej lokatorki umiejscowiła na przełomie 2011 i 2012 roku, zaś pozwany nie zgłosił wówczas żadnych kontrdowodów.

Wskazać przy tym należy, że mankament uzasadnienia zaskarżonego wyroku w postaci braku wyjaśnienia przez Sąd Okręgowy przyczyn, dla których uznano zeznania świadka J. C. za wiarygodne, mógł zostać skorygowany w postępowaniu apelacyjnym z uwagi na system apelacji pełnej. Charakter postępowania apelacyjnego wskazuje bowiem na powinność sądu II - ej instancji przeprowadzenia nie tylko kontroli zaskarżonego orzeczenia, lecz rozpoznania sprawy merytorycznie, a zatem samoistnej oceny zebranego w sprawie materiału, która prowadzi do wniosku, że świadek J. C. w sposób przekonujący wyjaśniła skąd czerpię wiedzę o faktach związanych z posiadaniem lokali, a co do J. Z. odniosła się do uciążliwości jej zamieszkiwania, tłumaczącej zapadnięcie w pamięci osoby zajmującej się administrowaniem momentu jej ustania. Dodatkowo zeznania te nie zostało podważone sprzecznym z nimi materiałem dowodowym.

Dla wykładni art. 502 k.c. rozstrzygające znaczenie ma okoliczność, czy wierzytelność nie uległa jeszcze przedawnieniu w chwili wystąpienia możliwości potrącenia. Możliwość ta następuje wówczas, gdy spełnione zostaną kumulatywnie wszystkie przesłanki, jakie wymienia art. 498 § 1 k.c. Takie stanowisko prawodawcy odpowiada bowiem względom słuszności. Wierzyciel, mając wzajemną wierzytelności do dłużnika, nie wytacza powództwa, oczekując, że jego wierzytelność zostanie skompensowana z wierzytelnością lojalnego dłużnika. Uniemożliwienie w tych warunkach dokonania potrącenia byłoby krzywdzące dla strony, której wierzytelność w tym czasie uległa przedawnieniu. Potrącenie, będąc sposobem umorzenia wierzytelności - stosowanym prawidłowo - prowadzi do oszczędności kosztów związanych ze spełnieniem świadczeń, a w toku procesu wydatnie obniża społeczne koszty wymiaru sprawiedliwości i inne dolegliwości wynikające dla stron z kontynuowania procesu (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 września 2004 roku, I CK 141/04, Legalis numer 78254).

Choć wśród przesłanek potrącenia art. 498 § 1 k.c. wskazuje na wymagalność obu wierzytelności, to zgodnie z poglądem dominującym w doktrynie i orzecznictwie w zakresie przesłanki wymagalności, odnosi się ona jedynie do wierzytelności przysługującej wierzycielowi składającemu oświadczenie woli o potrąceniu (tak Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 5 listopada 2014 roku, III CZP 76/14, OSNC z 2015 roku, Nr 7 – 8, poz. 86).

Pojęcie wymagalności dotyczy stanu, w którym wierzyciel ma prawną możliwość żądania zaspokojenia przysługującej mu wierzytelności. W nowszym orzecznictwie, dostrzeżono niecelowość rozdzielania terminu wymagalności i terminu spełnienia świadczenia, w szczególności dlatego, że pomiędzy powstaniem wymagalności w rozumieniu dotychczasowym a terminem spełnienia świadczenia wierzyciel nie ma żadnych prawnych środków dochodzenia swego roszczenia. Skutkiem tego wyrażono pogląd, że wymagalność łączy się z terminem spełnienia świadczenia, przy czym ewentualna rozbieżność w poglądach może się wiązać jedynie z oznaczeniem dnia tj., czy tak rozumiana wymagalność powstaje z nadejściem, czy z upływem terminu (dnia) spełnienia świadczenia. Sąd Najwyższy wyraził zapatrywanie, że wymagalność trzeba łączyć z upływem terminu spełnienia świadczenia, dopiero bowiem po jego upływie, kiedy dłużnik popada w opóźnienie, wierzyciel dysponuje skutecznymi środkami dochodzenia roszczeń (tak Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 20 kwietnia 2012 roku, III CZP 10/12, OSNC z 2012 roku, Nr 10, poz. 117).

Ze względu na sposób oznaczenia terminu spełnienia świadczenia, rozróżnia się zobowiązania terminowe i bezterminowe. W zobowiązaniach terminowych termin spełnienia świadczenia jest z góry oznaczony wprost lub przez czynność prawną, ustawę, orzeczenie sądu albo decyzję administracyjną. Do zobowiązań terminowych zalicza się także zobowiązania, w których termin spełnienia świadczenia wynika z właściwości zobowiązania. Gdy chodzi zatem o pojęcie wymagalności jako stanu, w którym wierzyciel ma prawną możliwość żądania zaspokojenia przysługującej mu wierzytelności, to przy zobowiązaniach terminowych przyjmuje się, że wierzytelność jest wymagalna, jeżeli nadszedł termin świadczenia. Od tej bowiem daty wierzyciel może domagać się spełnienia świadczenia, które dłużnik powinien spełnić.

Za zobowiązania bezterminowe poczytuje się zobowiązania, których termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony, ani nie wynika z właściwości zobowiązania i jest uzależniony od wyrażenia woli przez złożenie przez wierzyciela stosownego oświadczenia woli (art. 455 in fine k.c.). W takim zobowiązaniu świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika przez wierzyciela.

Zobowiązanie wynikające z odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego z tytułu niedostarczenia lokali socjalnych ma charakter bezterminowy. Zgodnie z art. 455 k.c. dłużnik zobowiązania bezterminowego powinien spełnić świadczenie niezwłocznie po wezwaniu przez wierzyciela do wykonania zobowiązania. Oznacza to, że po dojściu do wiadomości dłużnika wezwania wierzyciela do spełnienie świadczenia, ma on obowiązek spełnienia tego świadczenia i powinien to uczynić niezwłocznie.

Wobec tego, że zobowiązanie pozwanego ma charakter nieterminowy i że dla stwierdzenia wymagalności wierzytelności potrzebne jest wezwanie do zapłaty i upływ okresu niezwłoczności, to należy uwzględnić, że powód wezwał pozwanego do zapłaty wyszczególnionych w nich należności określonych co do wysokości i okresów pismami: z dnia 16 października 2013 roku, doręczonym pozwanemu w dniu 21 października 2013 roku, z dnia 7 listopada 2013 roku, doręczonym w dniu 12 listopada 2013 roku i z dnia 27 lutego 2014 roku, doręczonym w dniu 3 marca 2014 roku, wskazującymi termin 3 dni na spełnienie świadczenia (k. 69 – 74). Oznacza to, że wierzytelności objęte tymi wezwaniami za okres poprzedzający trzy lata od odpowiednio dnia 25 października 2013 roku, 16 listopada 2013 roku i 7 marca 2014 roku uległy przedawnieniu, a zatem nie mogły zostać skutecznie potrącone.

Nie może bowiem budzić wątpliwości, iż roszczenie pieniężne, którego podstawę prawną stanowi przepis art. 417 § 1 k.c. ulega przedawnieniu w terminie właściwym dla reżimu odpowiedzialności deliktowej, to jest na zasadach określonych w przepisie art. 442 ¹ k.c. Okoliczność ta nie budzi wątpliwości w praktyce orzeczniczej (tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 kwietnia 2004 roku, II CK 170/03, Legalis numer 80977). W konsekwencji bieg trzyletniego terminu przedawnienia rozpoczyna się w chwili powzięcia przez powoda wiadomości o szkodzie i osobie odpowiedzialnej do jej naprawienia. W tej sytuacji oraz wobec tego, że zgodnie z przepisem art. 18 ust. 1 u.o.p.l. osoby zajmujące lokal bez tytułu prawnego są obowiązane do dnia opróżnienia lokalu co miesiąc uiszczać odszkodowanie, które ma charakter okresowy, trafnie Sąd Okręgowy uznał, że powód co miesiąc ponosił szkodę i co miesiąc, począwszy od stycznia 2008 roku, dowiadywał się o tej szkodzie, nie otrzymując należnego czynszu od lokatorów zajmujących lokale bez tytułu prawnego. Powód od początku wiedział też o tym, że podmiotem odpowiedzialnym za dochodzoną szkodę jest pozwana gmina. O tym, że określone w art. 18 ust. 1 u.o.p.l. roszczenia odszkodowawcze mają charakter okresowy przekonuje treść tego przepisu, gdyż ustawodawca wyraźne przesądził o kwalifikacji prawnej tego świadczenia jako odszkodowania oraz o jego okresowym charakterze, polegającym na obowiązku comiesięcznego uiszczania czynszu. Potwierdza to ugruntowane już orzecznictwo Sądu Najwyższego (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 marca 2014 roku, IV CNP 33/13, Lex numer 1438649). W konsekwencji termin przedawnienia roszczeń odszkodowawczych wobec gminy należy liczyć zgodnie z art. 442 ¹ § 1 k.c. od końca każdego miesiąca, począwszy od stycznia 2008 roku, albowiem tego dnia powód dowiadywał się o szkodzie w postaci braku opłat za dany miesiąc i osobie zobowiązanej do naprawienia szkody, czyli pozwanym, który nie dostarczał lokalu socjalnego.

W konsekwencji za lokal numer (...) należne odszkodowanie za okres od dnia 25 października 2010 roku do dnia 31 października 2011 roku w kwotach miesięcznych wynikających z opinii biegłego wynoszących 994 zł i 975 zł, niższych niż przedstawiona do potrącenia należność wynosząca 1251,36 zł miesięcznie, wynosi 11962,45 zł. Należność za lokal numer (...) za okres od dnia 25 października 2010 roku do dnia 31 października 2011 roku w kwocie miesięcznej przedstawionej do potrącenia, niższej niż wynikająca z opinii biegłego, a wynoszącej 621,53 zł stanowi łączną kwotę 7598,70 zł. Co do zaś lokalu numer (...) wobec przedstawienia do potrącenia należności za okres do końca marca 2011 roku z inną wierzytelnością w prawomocnie zakończonej sprawie, w niniejszym postępowaniu wierzytelność z tytułu odszkodowania za ten lokal dotyczyła okresu od dnia 1 kwietnia 2011 roku do dnia 31 października 2011 roku i wynosiła miesięcznie 913,41 zł, co stanowi kwotę przedstawioną do potrącenia, a niższą niż wynikająca z opinii biegłego. Jednocześnie z niezanegowanego twierdzenia powoda wynika, że zaliczeniu na poczet odszkodowania za ten okres podlegały wpłaty lokatorki w łącznej kwocie 1995 zł wobec wykazania w prawomocnie zakończonej sprawie, że za okres wcześniejszy zaliczeniu podlegała kwota 5685 zł z łącznej kwoty wpłat 7680 zł, co powoduje, że należność za ten lokal wynosi łącznie 4398,87 zł. Podobnie za lokal numer (...) z uwagi na potrącenie dokonane za okres do dnia 14 lutego 2011 roku z inną wierzytelnością, zarzutem potrącenia z wierzytelnością, na którą opiewa zwalczany w niniejszej sprawie tytuł, objęta jest wierzytelność za okres od dnia 15 lutego 2011 roku do dnia 31 października 2011 roku w kwocie miesięcznej wynoszącej 721,09 zł, podanej w oświadczeniu o potrąceniu, a niższej od szacunku biegłego, co daje łączną kwotę 6129,26 zł. Za lokal numer (...) należność za okres od dnia 25 października 2010 roku do dnia 31 października 2011 roku w kwocie należnej według oceny biegłego i przedstawionej do potrącenia wynoszącej 2192,23 zł miesięcznie wynosi 26801,77 zł. Za lokal numer (...) odszkodowanie podlegało naliczeniu za okres od dnia 7 marca 2011 roku do dnia 31 października 2011 roku w kwocie przedstawionej do potrącenia 1274,01 zł miesięcznie, niższej od szacunku biegłego i wyniosło 9904,40 zł. Co do lokalu numer (...), to podlegające potrąceniu odszkodowanie dotyczy okresu od dnia 16 listopada 2010 roku do dnia 31 października 2011 roku w kwocie przedstawionej do potracenia 1769,87 zł miesięcznie i niższej od czynszu wycenionego przez biegłego, co daje kwotę 20353,50 zł. Odnośnie zaś lokalu numer (...), to odszkodowanie za okres od dnia 25 października 2010 roku do dnia 31 października 2011 roku według stawki miesięcznej przedstawionej do potrącenia wynoszącej 2609,18 zł, a niższej niż szacunek biegłego po pomniejszeniu o bezsporną wpłatę lokatorów w tym okresie stanowiącą kwotę 9124,56 zł wynosi 22774,76 zł. Co do natomiast lokali numer (...), to należności za te lokale przedstawione do potrącenia dotyczyły w całości okresu poprzedzającego trzy lata od terminów spełnienia wskazanych w wezwaniach do zapłaty.

Zasadny był przy tym zarzut apelacji związany z przyjęciem niewłaściwych okresów naliczania odszkodowań za niedostarczenie lokali numer (...). Co prawda zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. w tym zakresie nie był adekwatny, lecz jednocześnie w uzasadnieniu apelacji strona pozwana trafnie zarzuciła błąd w ustaleniach faktycznych w tym zakresie wobec ich sprzeczności z innymi dowodami. Uwzględniając ustalenie, że wyrok eksmisyjny dotyczący W. Ś. (3) wydany został w dniu 23 czerwca 2009 roku (k. 43), odszkodowanie z tego tytułu jest należne od dnia 1 sierpnia 2009 roku, a nie od 2008 roku, co wobec przyjęcia skuteczności zarzutu przedawnienia za okres poprzedzający dzień 25 października 2010 roku nie wpływa na stan rozliczeń stron. Także odnośnie lokalu numer (...) zajmowanego przez M. K. brak było podstaw do naliczania odszkodowania do dnia 31 października 2011 roku z uwagi na złożenie przez pozwanego tej lokatorce oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego w dniu 25 sierpnia 2010 roku (k. 152), co przyznał zresztą pełnomocnik powoda na rozprawie apelacyjnej w dniu 24 października 2018 roku. Wobec tego należy przyjąć, że należność z tytułu niedostarczenia lokalu socjalnego M. K. w całości objęta jest zarzutem przedawnienia, podobnie jak za lokal numer (...), która naliczana była do stycznia 2009 roku.

Art. 498 § 2 k.c. określa podstawowy skutek potrącenia, który polega na tym, że obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej (tak Sąd Najwyższy w wyrokach z dnia 6 września 1983 roku, IV CR 260/83, OSNC z 1984 roku, Nr 4, poz. 59 i z dnia 15 maja 2012 roku, III CSK 302/12, Lex numer 1353208). Jednakże dla uznania, że potrącenie wywołało skutek prawny w postaci wygaśnięcia (umorzenia) wzajemnych wierzytelności, nie wystarcza samo powoływanie się przez składającego oświadczenie o potrąceniu na fakt przysługiwania mu wierzytelności przeznaczonej do potrącenia. Musi jeszcze zostać udowodnione istnienie tej wierzytelności (tak Sąd Najwyższy w wyrokach z dnia 14 listopada 2006 roku, II CSK 192/2006, Lex numer 233059 i z dnia 16 listopada 2006 roku, II CSK 173/2006, Lex numer 488982), czemu powód sprostał w niniejszym procesie we wskazanym wyżej zakresie. Łączna kwota wierzytelności przysługującej powodowi wobec pozwanego, przedstawionej do potrącenia i nieprzedawnionej w chwili powstania stanu potrącalności wynosi kwotę 109923,71 zł.

Dodatkowo należy wskazać, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego został wyrażony jednolity pogląd, że oświadczenie o potrąceniu dla swej ważności nie wymaga określonej formy, z tym, że musi ujawniać w dostatecznym stopniu treść i wolę dokonania potrącenia. Jednocześnie z uwagi na materialnoprawny skutek oświadczenia o potrąceniu musi być ono złożone przez podmiot uprawniony do działania w imieniu osoby prawnej bądź legitymującej się pełnomocnictwem do czynności materialnoprawnych. Tak samo należy traktować uprawnienie do przyjęcia materialnoprawnych oświadczeń kształtujących (tak uchwała Sądu Najwyższego z dnia 11 września 1997 roku, III CZP 39/97, OSNC z 1997 roku, Nr 12, poz. 191 i wyroki: z dnia 20 października 2004 roku, I CK 204/04, OSNC z 2005 roku, Nr 10, poz. 176, z dnia 4 lutego 2004 roku, I CK 181/03, Legalis numer 66472 i z dnia 7 marca 2013 roku, II CSK 476/12, Legalis numer 661552).

W orzecznictwie Sądu Najwyższego przeważa pogląd, że przewidziany w art. 91 k.p.c. zakres umocowania z mocy ustawy nie uprawnia pełnomocnika procesowego do złożenia materialnoprawnego oświadczenia o potrąceniu. Oświadczenie woli mocodawcy o udzieleniu pełnomocnictwa do złożenia takiego oświadczenia może być jednak złożone w sposób dorozumiany (tak w wyrokach z dnia 20 października 2004 roku, I CK 204/04, OSNC 2005, nr 10, poz. 176 i z dnia 20 października 2006 roku, IV CSK 134/05, Legalis numer 156806). Należy bowiem uwzględnić, że przewidziane w art. 96 in fine k.c. oświadczenie woli mocodawcy o udzieleniu pełnomocnictwa, tak jak oświadczenie o potrąceniu, również może być złożone w sposób wyraźny lub dorozumiany. Udzielenia pełnomocnictwa dopatrzyć się zatem można nawet w fakcie tolerowania przez mocodawcę występowania danej osoby w jego imieniu. Mamy wówczas do czynienia ze szczególną postacią dorozumianego udzielenia pełnomocnictwa. Tym bardziej można przyjąć, że stawający równocześnie z pełnomocnikiem mocodawca udzielił mu pełnomocnictwa do złożenia w jego imieniu materialnoprawnego oświadczenia o potrąceniu (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10 sierpnia 2010 roku, I PK 56/10, Legalis numer 479044).

Przenosząc te poglądy na grunt niniejszej sprawy, stwierdzić należy, że co prawda pełnomocnictwo, na którego podstawie pełnomocnik powoda składał w jego imieniu oświadczenia o potrąceniu, udzielone zostało do czynności określonych w art. 91 k.p.c., co wprost wynika z jego treści (k. 171), to wobec obecności powoda wraz z pełnomocnikiem na rozprawie w dniu 24 sierpnia 2016 roku, podczas której pełnomocnik powoda poparł pozew o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności w wyniku złożonych oświadczeń o potrąceniu, a powód oświadczył, że udzielone pełnomocnictwo uprawniało pełnomocnika do potrącenia, to należy przyjąć, że doszło do dorozumianego udzielenia pełnomocnictwa do dokonania tej czynności materialnoprawnej i jej potwierdzenia.

Jednocześnie zasada retroaktywności potrącenia, wyrażona w art. 499 k.c., prowadzi do uznania za niebyłe skutków prawnych związanych z istnieniem wierzytelności, które następnie zostały umorzone w wyniku potrącenia. Dotyczy to w szczególności odsetek naliczanych za opóźnienie za okres po dniu powstania stanu potrącalności. Uznanie ich za niebyłe dotyczy tej części każdej z wierzytelności wzajemnych, które uległy umorzeniu. Nie dotyczy to zatem odsetek od obu umorzonych wierzytelności, które stały się należne do chwili powstania stanu potrącalności (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 21 stycznia 2004 roku, IV CK 362/02, Legalis numer 66468).

Skoro więc o stanie potrącalności można mówić od dnia 25 października 2013 roku co do należności za lokale o numerach (...), od dnia 16 listopada 2013 roku co do lokalu numer (...) i od dnia 7 marca 2014 roku co do lokalu numer (...), to od tego momentu należy uznać za niebyłe skutki prawne wynikające z założenia istnienia wierzytelności, następnie umorzonych wskutek potrącenia. W związku z tym zwalczany tytuł wykonawczy należało pozbawić wykonalności co do kwoty 109923,71 zł wraz z odsetkami ustawowymi od wskazanych dat co do należności objętych poszczególnymi wezwaniami.

Tym samym wyrok Sądu Okręgowego podlegał częściowej zmianie w oparciu o art. 386 § 1 k.p.c., w tym także co do rozstrzygnięcia o kosztach procesu, co do których w związku z wygraną powoda jedynie w 33% zastosowanie znaleźć powinna zasada ich stosunkowego rozdzielenia w myśl art. 100 zdanie pierwsze k.p.c. z jednoczesnym pozostawieniem referendarzowi sądowemu w Sądzie Okręgowym w Warszawie ich szczegółowego wyliczenia w oparciu o art. 108 § 1 k.p.c.

W pozostałej części apelacja jako bezzasadna podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

Wobec uwzględnienia apelacji w 67% o kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono także na podstawie art. 100 zdanie drugie k.p.c. w zw. z § 2 pkt 7 i § 10 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. poz. 1804) w brzmieniu obowiązującym w dniu wniesienia apelacji w zw. z art. 391 § 1 k.p.c.

Elżbieta Wiatrzyk – Wojciechowska Paulina Asłanowicz Robert Obrębski